________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી. જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
૫૪
ચેાગ્ય પર્યાતિ પુરી કરે છે તે પર્યાપ્તા કહેવાય છે, અને જે જીવ યાગ પર્યાપ્તિ પુરી કર્યા અગાઉ મરણ પામે છે તે અપર્યાપ્તા કહેવાય છે.
જીવ કેઇ પણ સ્થાને ઉત્પન્ન થતાંજ પ્રથમ સમયે આહાર લે છે.ત્યાર પછી શરીર ખાંધે છે, ત્યારપછી ક્રિયા ખાંધે છે, પછી શ્વાસેાશ્વાસ વણાને ગ્રહણ કરી શ્વાસેાશ્વાસ લે છે, પછી ભાષાવાને ગ્રહણ કરી એટલવાની શક્તિ મેળવે છે, અને છેવટે મનાવગણાને ગ્રહણ કરી મનનશક્તિ મેળવે છે. આ બધી પર્યાપ્તિએ પુરી કરતાં અંતર્મુહૂઁજ થાય છે, પર`તુ જે જીવ તે કરતાં પણ ઓછા આયુષ્યવાળે! ઉત્પન્ન થયા હોય તે તેથી નાના અંતર્મુહૂર્તનુ આયુષ્ય ભોગવી સ્વયંગ્ય પર્યાતિ પુ રી કર્યા વિના મૃત્યુ પામે છે, તે અપીસ કહેવાય છે,
અજ્ઞ—ત્યારે હું એટલું સમજી શકયે કે હું જમૃદ્વીપના ભરતક્ષેત્રના ગજ પર્યાપ્તે મનુષ્ય છું.
સુન્નતે મનુષ્યના ૩૦૩ ભેદ પૈકી એક
ભેદતે ખરાખર જાણ્યા, પરંતુ હન્તુ
એ સંબંધમાં તારે બીજું ઘણું જાણવાનુ છે.
અજ્ઞ—હું ભાઇ! ત્યારે તે પણ સમાવેશ. જો ન સમાવે તે તમારૂં ભણું તું મારે શું કામ આવ્યું ? માટે એટલી કૃપા કરે.
સુજ્ઞ--સાંભળ ! ગજ પર્યાપ્તા મનુષ્યને દશ પ્રાણ હોય છે. પ ઇંદ્રિય, ૩ મળ ( મનખળ, વચનબળ ને કાયમળ), ૧ શ્વાસેશ્વાસ ને ૧ આયુષ્ય. આ દશ પ્રાણ પૈકી એકેદ્રીને૪, વિકલેદ્નીને ?--૭-૮, અસન્ની પ'ચે'દ્રીને હું ને સશીપ ચેન્દ્રી ને દશ હેાય છે.
મનુષ્યપ ચેંદ્રી મરણ પામીને સર્વ જાતિના જીવમાં ઉત્પન્ન થાય છે અને તેઉકાય વાઉકાય શિવાય બાકીના બધા જીવા મનુષ્ય થઇ શકે છે.
ગર્ભ જમનુષ્યપર્યામાને પાંચે જ્ઞાન અને ત્રણે અજ્ઞાન પ્રાપ્ત થઇ શકે છે, પરંતુ આ પાંચમા આરામાં તે પ્રથમના ત્રણ જ્ઞાન અને ત્રણ અજ્ઞાનાનાજ
સભવ છે.
કાળના મુખ્ય બે વિભાગ કહેલા છે. ઉત્સર્પિણી ને અવસર્પિણી, તે ખ’તેના છ છ વિભાગ ( ૭ આરા ) હોય છે. અવસર્પિણી એ ક્રમે ક્રમે પડતા કાળ છે, અને ઉસર્પિણી એ ક્રમે ક્રમે ચડતા કાળ છે. પાંચ ભરત ને પાંચ એરવતમાં તે અવસર્પિણી ને ઉત્સર્પિણી એક પછી એક આવ્યાજ કરે છે. તે બને મળીને એક કાળચક કહે વાય છે. હાલમાં પાંચ ભરત ને પાંચ અરવત દળે ક્ષેત્રેમાં અવસર્પિણી કાળ પ્રવર્ત છે. તેના પણ પાંચમે આરે વર્તે છે.
પહેલા આરામાં યુગલિક મનુષ્યેાજ હાય છે, તેમનું આયુષ્ય ત્રણ પત્યેાપમ
For Private And Personal Use Only
