________________
આવેલા છે. આ ઉપરાંત ધાતકી ખંડમાં ૨૧,૭૬,૦૦૦ અને ક્ષેત્રની નદીઓની કુલ સંખ્યા ૩,૩૬,૦૦૦ જેટલી થાય છે. પુષ્કરાઈ દ્વીપમાં ૨૧,૭૬,૦૦૦ મળીને કુલ ૫૪,૪૦,૦૦૦ મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં આવેલી સીતા નદીને ઉત્તર કુરુક્ષેત્રમાં દેશો અઢીદ્વીપમાં આવેલા છે.
૮૪,૦૦૦નદીઓ મળે છે. આ ઉપરાંત ૧૬ વિજયો પૈકી દરેકમાં (૧૦) આર્યદેશો
તેને ૧૪ - ૧૪ હજાર નદીઓ મળે છે. આ ઉપરાંત ૧૬ ભરત ક્ષેત્રમાં સાડા પચ્ચીસ અને ઐરાવત ક્ષેત્રમાં સાડા વિજયોની ૮ ગંગા, ૮ સિંધુ, ૮ રક્તા અને ૮ રક્તવતી એ પ્રમાણે પચ્ચીસ મળીને કુલ ૫૧ આર્ય દેશો છે. આ ઉપરાંત મહાવિદેહ કુલ ૩૨ નદીઓ અને ૬ અંતર્નદીઓ ગણતાં સીતા નદીનો પરિવાર ક્ષેત્રની ૩૨ વિજયોમાં પણ સાડા પચ્ચીસના હિસાબે કુલ ૮૬૭ ૫,૩૨,૦૩૮ જેટલો થાય છે. આવી જ રીતે સીતાદા નદીનો પણ આર્ય દેશો જંબૂઢીપમાં આવેલા છે. આ ઉપરાંત ધાતકી ખંડમાં ૫,૩૨,૦૩૮નો પરિવાર છે. બધું મળીને ૯૦ મુખ્ય નદીઓને ૧૭૩૪ અને પુષ્કરા દ્વીપમાં ૧૭૩૪ મળીને અઢીદ્વીપમાં કુલ બાદ કરતાં જંબૂદ્વીપમાં ૧૪, ૫૬,૦૦૦ પેટા નદીઓ છે. ધાતકી ૪૩૩૫ આર્યદેશો આવેલા છે.
ખંડ અને પુષ્કરાર્ધ દ્વીપમાં પ્રત્યેકમાં ૨૧,૭૬,૦૦૦ પેટા નદીઓ (૧૧)વૈતાઢ્ય શ્રેણી
ગણતાં અઢીદ્વીપમાં કુલ ૭૨,૮૦,૦૦૦ પેટા નદીઓ છે. ભરત અને ઐરાવત ક્ષેત્રમાં આવેલા વૈતાઢ્ય પર્વત ઉપર (૧૪) જંબૂઆદિમહાવૃક્ષો વિદ્યાધર મનુષ્યોને રહેવા માટેની બે-બે શ્રેણીઓ છે. આ રીતે જંબૂદ્વીપના ઉત્તર કુરુક્ષેત્રના પૂર્વાર્ધમાં મધ્ય ભાગે જંબૂવૃક્ષ મહાવિદેહ ક્ષેત્રની ૩૨ વિજયોમાં આવેલા ૩૨ વૈતાઢ્ય પર્વતો આવેલું છે. તેવી જ રીતે દેવ કુરુક્ષેત્રના પશ્ચિમાર્ધમાં મધ્ય ભાગે ઉપર પણ વિદ્યાધરોની બે-બે શ્રેણીઓ છે. એ જ પ્રમાણે ચોત્રીશય શાલ્મલિ વૃક્ષ આવેલું છે. આ રીતે જંબૂદ્વીપમાં બે મહાવૃક્ષો આવેલાં વૈતાઢ્ય ઉપર વિદ્યાધર મનુષ્યોની શ્રેણીથી દશ યોજનની ઊંચાઈએ છે. તેવી જ રીતે ધાતકી ખંડમાં ચાર તેમ જ પુષ્કરાર્ધ દ્વીપમાં ચાર આભિયોગિક દેવતાઓની પણ બે-બે શ્રેણીઓ આવેલી છે. આ મળીને કુલ ૧૦ મહાવૃક્ષો અઢીદ્વીપમાં આવેલાં છે. રીતે એક પર્વત ઉપર ચાર શ્રેણીઓ અને ૩૪ પર્વત ઉપર ૧૩૬ (૧૫) મહાવૃક્ષોને ફરતાંવલયો શ્રેણીઓ જંબૂદ્વીપમાં આવેલી છે. ધાતકી ખંડમાં વિદ્યાધરોની જંબૂ આદિ મહાવૃક્ષોને ફરતાં છ-છ વલયો આવેલાં છે. ૨૭૨ શ્રેણીઓ અને પુષ્કરાર્ધ દ્વીપમાં પણ ૨૭૨ શ્રેણીઓ મળીને આ રીતે જંબૂદ્વીપમાં ૧૨ વલયો આવેલાં છે. ધાતકી ખંડમાં પ્રત્યેક અઢીદ્વીપમાં વૈતાઢ્ય પર્વત સંબંધી કુલ ૬૮૦ શ્રેણીઓ આવેલી છે. મહાવૃક્ષ ફરતાં ૧૨-૧૨ વલયો છે. આ રીતે ધાતકી ખંડમાં ૪૮ (૧૨)દ્રહો
વલયો આવેલાં છે. પુષ્કરાર્ધ દ્વીપમાં દરેક મહાવૃક્ષ ફરતાં ૨૪-૨૪ ભરતક્ષેત્રની ઉત્તરે આવેલા લઘુ હિમવંત પર્વતમાં પદ્મદ્રહ વલયો આવેલાં છે. આ રીતે પુષ્કરાર્ધ દ્વીપમાં કુલ ૯૬ વલયો નામે વિરાટ સરોવર આવેલું છે, જેમાંથી ગંગા, સિંધુ અને રોહિતાંશા આવેલાં છે. અઢીદ્વીપમાં મહાવૃક્ષોની ફરતે આવેલાં વલયોની કુલ જેવી મહાનદીઓ નીકળે છે. આ રીતે જંબુદ્વીપમાં આવેલા છ વર્ષધર સંખ્યા ૧૫૬ છે. પર્વતો ઉપર છ શાશ્વતા દ્રો આવેલા છે. આ ઉપરાંત દેવ કુરુક્ષેત્ર (૧૬)વલચોને ફરતાંવૃક્ષો અને ઉત્તર કરુક્ષેત્રમાં પાંચ-પાંચ લઘુદ્રહો આવેલા છે. આ રીતે
જંબૂદ્વીપમાં કુલ ૧૨૦,૫૦,૧૨૦ વૃક્ષો વલયોને ફરતા જંબૂદ્વીપમાં કુલ ૧૬ દ્રો આવેલા છે. ધાતકી ખંડમાં ૩૨ અને છે. ધાતકી ખંડમાં વલયોને ફરતા ૨,૪૧,૦૦,૨૪૦ અને પુષ્કરાર્ધ દ્વીપમાં ૩૨ મળીને અઢીદ્વિીપમાં કુલ ૮૦ દ્રો આવેલા છે. પુષ્કરાઈ દ્વીપમાં ૪,૮૨,૦૦,૪૮૦ વૃક્ષો આવેલાં છે. આ રીતે (૧૩)નદીઓ
અઢીદ્વીપમાં કુલ ૩૧,૩૩,૦૩, ૧૨૦ વૃક્ષો આવેલાં છે. પદ્મદ્રમાંથી ગંગા, સિંધુ અને રોહિતાશા નદીઓ નીકળે (૧૭) શાશ્વતા ચૈત્યો છે. આ પૈકી ગંગા અને સિંધુ નદીઓનો ૧૪-૧૪ હજાર
જંબુદ્વીપમાં કુલ ૬૩૫ શાશ્વતા જિનમંદિરો આવેલાં છે. નદીઓનો પરિવાર છે. ઐરાવત ક્ષેત્રમાં વહેતી રક્તા અને રક્તવતી તેવી જ રીતે ધાતકી ખંડમાં ૧૨૭૨ અને પુષ્કરાઈ દ્વીપમાં પણ નદીઓનો પણ ૧૪-૧૪ હજાર નદીઓનો પરિવાર છે. આ રીતે ૧૨૭૨ શાશ્વતા ચેત્યો આવેલાં છે. આ ઉપરાંત નંદીશ્વર દ્વીપમાં ભરત અને ઐરાવત ક્ષેત્રની નદીઓનો ૫૬,૦૦૦ નદીઓનો ૬૮, કંડલ દ્વીપમાં ૪, રૂચક દ્વીપમાં ૪ અને માનુષોત્તર પર્વત ઉપર પરિવાર છે. હિમવંત ક્ષેત્ર, હરિવર્ષ ક્ષેત્ર, રમ્ય ક્ષેત્ર અને હિરણ્યવંત ૪ મળીને કુલ ૩૨૫૯ શાશ્વતા ચેત્યો અઢીદ્વીપમાં આવેલાં છે. આ ક્ષેત્રમાંથી બન્ને એમ કુલ ૮ નદીઓ વહે છે. તેમાંની ચાર નદીઓ ૧૭ પ્રકારના પદાર્થોનું મનુષ્યલોકમાં કાયમ અસ્તિત્વ હોય છે. ૨૮-૨૮ હજાર નદીઓના પરિવાર સાથે અને ચાર મહાનદીઓ ૫૬-૫૬ હજારના પરિવાર સાથે લવણ સમુદ્રને મળે છે. આ ચાર
જૈન ભૂગોળનું તર્કશુદ્ધ વિજ્ઞાન • ૧૯૨
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
