________________
વાળ ભર્યા છે તે દરેક વાળના ટુકડાઓની અંદર અને બહાર અસંખ્ય એક કરોડ વડે ગુણતાં જે સંખ્યા મળે તે સાગરોપમ કહેવાય છે. આકાશ પ્રદેશો સ્પર્શીને રહેલા છે. આ સિવાય અસંખ્ય આકાશ દાખલા તરીકે ૧૦ કરોડ બાદર ઉદ્ધાર પલ્યોપમને એક કરોડ વડે પ્રદેશો વાળને સ્પર્યા વગર પણ રહેલા છે. તે સ્પર્શેલા આકાશ ગુણતાં દસ લાખ અબજ બાદર ઉદ્ધાર પલ્યોપમ અથવા એક બાદર પ્રદેશો પૈકી દરેક સમયે એક – એક આકાશ પ્રદેશ બહાર કાઢતાં કૂવો ઉદ્ધાર સાગરોપમ થાય છે. દસ કરોડ ગુણ્યા એક કરોડ સૂક્ષ્મ અદ્ધા જેટલા કાળમાં ખાલી થાય તે બાદર ક્ષેત્ર પલ્યોપમ કહેવાય છે. પલ્યોપમ બરાબર એક સૂક્ષ્મ અદ્ધા સાગરોપમ થાય છે. આ રીતે છે કૂવામાં અસંખ્ય આકાશ પ્રદેશો હોવાથી આખો કૂવો ખાલી થતાં પ્રકારના સાગરોપમની ગણતરી થાય છે. અસંખ્ય કાળચક્ર પસાર થાય છે.
- ૧૦ કરોડ x ૧ કરોડ પલ્યોપમ બરાબર એક સાગરોપમ
કાળ થાય છે. ૧૦ કરોડ x ૧ કરોડ સાગરોપમ બરાબર એક (૬) સૂક્ષ્મ ક્ષેત્ર પલ્યોપમ :
અવસર્પિણી અથવા એક ઉત્સર્પિણી જેટલો કાળ થાય છે. ૨૦ કરોડ
* ૧ કરોડ સાગરોપમ બરાબર એક કાળચક્ર જેટલો કાળ થાય છે. સૂક્ષ્મ ઉદ્ધાર પલ્યોપમની ગણતરી કરવા માટે નળાકાર આવા અનંતા કાળચક્ર પસાર થઈ જાય ત્યારે એક પુદ્ગલ પરાવર્ત કાળ કૂવામાં વાળના જેટલા ટુકડાઓ કર્યા હતા એટલા ટુકડા કરવા ચાર કહેવાય છે. અનંતા પુદ્ગલ પરાવર્ત કાળનો ભૂતકાળ થાય છે અને બાદ આ ટુકડાઓને સ્પર્શેલા તેમ જ વણસ્પર્શેલા આકાશ પ્રદેશો અનંતા પુલ પરાવર્ત કાળનો ભવિષ્યકાળ થાય છે. આ રીતે પૈકી એક સમયે એક આકાશ પ્રદેશને બહાર કાઢીએ ત્યારે કૂવો ભૂતકાળ + વર્તમાનનો ૧ સમય જેટલો કાળ + ભવિષ્યકાળ બરાબર ખાલી થાય તેટલા કાળને સૂક્ષ્મ ક્ષેત્ર પલ્યોપમ કહેવામાં આવે છે. સર્વકાળ થાય છે. આ રીતે જૈન શાસ્ત્રોમાં ૧ ‘સમય’ થી માંડીને અનંતા
આ છ પ્રકારના પલ્યોપમને પહેલાં ૧૦ કરોડ અને પછી પુદ્ગલ પરાવર્ત કાળ સુધીનું સમયનું માપ આપવામાં આવ્યું છે.
જૈન ભૂગોળનું તર્કશુદ્ધ વિજ્ઞાન • ૨૧૭
Jain Education International
For Private & Parsonal Use Only
www.jainelibrary.org
