________________
અમાસ થાય છે.
પાંચ વર્ષમાં ચંદ્રનાં કુલ ૧૩૪ અયન થાય છે. અન્ય રીતે વિચારીએ તો ચંદ્રના કુલ ૧૬ ભાગ છે. તે પૈકી ધ્રુવરાહ પૂનમ પછી પ્રતિદિન એક-એક ભાગને ઢાંકે છે. આમ ગ્રહો, નક્ષત્રો અને તારાઓનું સ્વરૂપ કરતાં અમાસ થાય છે. ત્યાર બાદ પ્રતિદિન એક-એક ભાગને ખુલ્લો કરે છે એટલે પૂનમ થાય છે. આ કારણે પૂનમનો ચંદ્ર સોળે જૈન શાસ્ત્રો મુજબ ગ્રહો, નક્ષત્રો અને તારાઓ ચંદ્રના કળાએ ખીલ્યો હોવાનું કહેવાય છે. અમાસના દિવસે ચંદ્રની એક પરિવારનો એક હિસ્સો જ ગણાય. જંબૂદ્વીપમાં જે રીતે બે સૂર્ય અને કળા ખૂલી હોય છે પણ તે સૂર્યના તેજને કારણે દેખાતી નથી. ચંદ્રના બે ચંદ્ર છે, તેવી જ રીતે ગ્રહો, નક્ષત્રો અને તારાઓ પણ બબ્બેની ગોળાની પહોળાઈ /૧ યોજન છે, જ્યારે ધૃવરાહની જોડીમાં છે. અહીં આપણે ચંદ્રના જે પરિવારની વાત કરીશું તે એક પહોળાઈ એક યોજન હોવાથી આ ગ્રહ અમાસના દિવસે ચંદ્રને જ ચંદ્રનો પરિવાર હશે. એક ચંદ્રના પરિવારમાં ૨૮ નક્ષત્રો, ૮૮ આસાનીથી ઢાંકી દે છે.
ગ્રહો અને ૬ ૬,૯૭૫ કોડા કોડી તારાઓ છે. ૨૮ નક્ષત્રોનાં નામો
આ મુજબ છે: ચંદ્રગ્રહણનું કારણ
(૧) અભિજિત (૨) શ્રવણ (૩) ધનિષ્ઠા (૪) શતભિષ (૫)
પૂર્વાભાદ્રપદા (૬) ઉત્તરાભાદ્રપદા (૭) રેવતી (૮) અશ્વિની (૯) આજના વિજ્ઞાનીઓ કહે છે કે પૂનમની રાતે સૂર્ય અને ચંદ્ર ભરણી (૧૦) કૃતિકા (૧૧) રોહિણી (૧૨) મૃગશીર્ષ (૧૩) વચ્ચે પૃથ્વીનો પડછાયો આવી જવાને કારણે ચંદ્રનું ગ્રહણ થાય છે. આર્કા (૧૪) પુનર્વસુ (૧૫) પુષ્ય (૧૬) આશ્લેષા (૧૭) મઘા હવે જ્યારે ચંદ્ર સ્વયંપ્રકાશિત છે ત્યારે પૃથ્વીનો પડછાયો ચંદ્ર ઉપર (૧૮) પૂર્વા ફાલ્ગની (૧૯) ઉત્તરા ફાલ્ગની (૨૦) હસ્ત (૨૧) પડવાની કોઈ સંભાવના નથી. વળી આપણે જાણીએ છીએ કે પૃથ્વી ચિત્રા (૨૨) સ્વાતિ (૨૩) વિશાખા (૨૪) અનુરાધા (૨૫) દડા જેવી ગોળ નથી અને ફરતી નથી, એટલે પૃથ્વીનો પડછાયો ચંદ્ર જ્યેષ્ઠા (૨૬) મૂલ(૨૭) પૂર્વાષાઢા (૨૮) ઉત્તરાષાઢા ઉપર પડવાનો કોઈ સવાલ જ પેદા થતો નથી.
પાંચ વર્ષના યુગનો પ્રારંભ થાય છે ત્યારે ચંદ્ર અભિજિત જૈન શાસ્ત્રો મુજબ આકાશમાં પર્વરાહ નામનો એક નક્ષત્રમાં હોય છે. આ કારણે જૈન શાસ્ત્રોમાં અભિજિત નક્ષત્રને અપ્રકાશિત ગ્રહ છે, જે કાળા ધાબા જેવો છે. આ પર્વરાહુ ગ્રહ પ્રથમ ગણવામાં આવ્યું છે. લૌકિક શાસ્ત્રોમાં અશ્વિની નક્ષત્રથી ઓછામાં ઓછા છ મહિનાના અંતરે સૂર્યના અને/અથવા ચંદ્રના વર્ષનો પ્રારંભ ગણવામાં આવે છે, પણ જૈન શાસ્ત્રો મુજબ પહેલું બિંબને ઢાંકી દે છે. આ પર્વરાહુ વધુમાં વધુ ૪૨ મહિને ચંદ્રના અભિજિત નક્ષત્ર આવે છે. આજનું વિજ્ઞાન સૂર્યમાળામાં નવ ગ્રહો બિંબને અને ૪૮ મહિને સૂર્યના બિંબને ઢાંકી દે છે, જેને કારણે હોવાનું માને છે, પણ જૈન ભૂગોળ મુજબ ચંદ્રના પરિવારમાં કુલ સૂર્યગ્રહણ અને ચંદ્રગ્રહણ થાય છે. જ્યારે ભરતક્ષેત્રમાં સૂર્યગ્રહણ કે ૮૮ ગ્રહો છે. આ ૮૮ ગ્રહોનાં નામો પણ જૈન શાસ્ત્રોમાં આપેલાં ચંદ્રગ્રહણ થતું હોય છે ત્યારે અઢીદ્વીપમાં રહેલા કુલ ૧૩૨ સૂર્યોનું છે. જૈન શાસ્ત્રો મુજબ આ ૮૮ ગ્રહો સૂર્યની નહીં પણ મેરુ પર્વતની અને ૧૩૨ ચંદ્રોનું પણ એક જ સમયે ગ્રહણ થાય છે.
પ્રદક્ષિણા કરે છે. જૈન શાસ્ત્રોમાં જે ૮૮ ગ્રહોનાં નામો આપવામાં સૂર્ય મેરુ પર્વતની આજુબાજુ ૨૯ વખત પ્રદક્ષિણા કરે આવ્યાં છે તેમાં વર્તમાનમાં જોવા મળતા શનિ, મંગળ, બુધ, શુક, એટલા સમયમાં ચંદ્રની ૩૦પ્રદક્ષિણા પૂરી થઈ જાય છે. આ કારણે બૃહસ્પતિ, રાહુ, કેતુ ઇત્યાદિ ગ્રહોનો સમાવેશ થઈ જાય છે. આ ચંદ્રનો એક માસ આશરે ૨૯ દિવસનો જ હોય છે. એક ચંદ્રમાસમાં પ્રકારે જૈન શાસ્ત્રોમાં ૮૮ ગ્રહોનું વર્ણન છે. ૩૦ તિથિ આવે છે. સૂર્યનો એક દિવસ ૩૦ મુહર્તનો હોય છે,
એક ચંદ્રના પરિવારમાં ૬૬,૯૭૫ કોડાકોડી તારાઓ છે. પણ ચંદ્રનો દિવસ ૨૯ પૂર્ણાક ૩૨/૬૨ મુહર્તનો જ હોય છે. એક કરોડને એક કરોડ વડે ગુણતા જેટલી સંખ્યા આવે તેને એક કોડા એક ચંદ્રવર્ષ આશરે ૩૫૪ દિવસનું થાય છે. આ કારણે સૂર્ય અને કોડી કહેવામાં આવે છે. ચંદ્રના પરિવારમાં ચંદ્રના વર્ષમાં દર વર્ષે ૧૨ દિવસનો તફાવત આવે છે. દર અઢી ૬૬૯૭૫૦૦૦૦૦૦૦ ગુણ્યા એક કરોડ એટલે કે વર્ષે એક અધિક માસ ઉમેરીને આ તફાવત સરભર કરવામાં આવે છે. ૬ ૬૯૭૫૦૦૦૦૦૦૦,૦૦૦૦૦૦૦ જેટલા તારાઓ છે. એક યુગમાં પાંચ વર્ષ હોય છે અને ૧૮૩૦ દિવસ હોય છે. આ અહીં એવી શંકા સ્વાભાવિક થાય કે જંબુદ્વીપનો વ્યાસ માત્ર એક પાંચ વર્ષમાં સૂર્યના ૬૦ માસ અને ચંદ્રના ૬૨ માસ થાય છે. પાંચ લાખ યોજન છે. તો તેના આકાશમાં આટલી જંગી સંખ્યામાં રહેલા વર્ષના એક યુગમાં ચંદ્ર કુલ ૧૭૬૮ મંડલમાં ગતિ કરે છે અને તારાઓનો સમાવેશ કેવી રીતે થાય? તેનો જવાબ એ છે કે
જૈન ભૂગોળનું તર્કશુદ્ધ વિજ્ઞાન • ૨૦૪
Jain Education International
For Private & Parsonal Use Only
www.jainelibrary.org
