Bruhad Gujarat kosha Part 1

Author(s): Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board

Page 7

પારિભાષિક કોશ (નવી વધારાવાળી આવૃત્તિ) આપી, એટલે મારે મારા એ પ્રયત્ન જતો કરવો અને ગુજરાત સરકારના ભાવાતંત્રે પ્રસિદ્ધ કરેલે પડ્યો, પરંતુ અનુનાસિક ઉચારણથી જ દે પૂર્ણ વહીવટી કેશ આટલા દેશોને સામે રાખી અનુસ્વાર, એ– એવાં વિદ્યુત ઉચારણ, યકૃતિ, તા. ૧૪ મી જન ૧૯૭૧ ને દિવસે પત્તાં હશ્રુતિ કિવા મહાપ્રાણિત સ્વરોચ્ચારણ (murmur) પર શબ્દની પસંદગી અને એના પ્રચલિત વગેરે બતાવવાને તે તેના ખાસ સંકેતથી, જેમકે અર્થ તારવવાનો પ્રયત્ન શરૂ કર્યો, જે કાર્ય શ––––૨ અને ય–વ પહેલાં અનુસ્વાર પિલા પૂરા ૮૫૦ દિવસે તા. ૧૦ મી ઑકટોબર, મીંડાથી, વગીય વર્ષો પૂર્વે તે તે વર્ગના અનુનાસિક ૧૯૭૩ ના રોજ પૂર્ણ થયું. મને કામ તો ૧૯૭૦ ના વ્યંજનથી, વિકૃત ઍ–ઓ ઊંધી માત્રાથી યકૃતિ આખરના ભાગમાં સોંપવામાં આવેલું હતું. મારી “ય” લખીને અને શ્રતિ કિવા મહાપ્રાણિત સ્વરોચ્ચાસૂચના પ્રમાણે મને આપવામાં આવેલા મારા રણ વિસર્ગ-ચિહ્નથી ત્યાં ત્યાં શબ્દ પછી તરત જ સહાયક શ્રી ગોપાલ ના. જોશી દ્વારા ગુજરાત કોંસમાં બતાવવા દેવાની મને અનુજ્ઞા મળી. યુનિવર્સિટીએ પ્રસિદ્ધ કરેલી પારિભાષિક શબ્દાવલીઓની પુસ્તિકાઓમાંથી “પત્તીઓ બનાવવાનું કામ શબ્દોની પસંદગી માટે વિકટ પ્રસંગ તો મારે તા. ૧-૧૦-૧૯૭૦ થી શરૂ કરવામાં આવેલું, પણ ક્યા સામાસિક શબ્દ સ્વીકારવા એનો હતો. સમિતિની બેઠકમાં પાછળથી નિર્ણય લેવામાં આવ્યો “સાર્થ જોડણીકોશમાં સ્વીકારાયેલા સામાસિક કે ભિન્ન ભિન્ન વિના પારિભાષિક શબ્દોને શબ્દોનો તો મોટે ભાગે મારા તરફથી સ્વીકાર કાશ સ્વતંત્ર રીતે જ યુનિ. નિ. બર્ડ કરાવતું કરવામાં આવ્યો છે. એ શબ્દો ન લેવામાં આવે હોવાથી એ પ્રયત્ન જતો કરે, પરંતુ તે આ નવા કેશમાં એવા શબ્દ નથી એવી હવા મારા વાંચવામાં તેમજ સાંભળવામાં આવતા ઊભી થાય. એ દૃષ્ટિ ધ્યાનમાં રાખી એવા પ્રકારના નવા શબ્દ પણ ખુશીથી લેવા. સંપાદનકાયે “સાર્થ જોડણીકેશમાં ન હોય તેવા, મહત્ત્વના, શરૂ કરતી વેળા કોશ-સમિતિની એ પ્રકારની સામાસિક શબ્દ, અર્થની વિશિષ્ટતા હોય તો તે અનુજ્ઞા પણ મેં માગી લીધી હતી કે લિખિત ખાસ, સ્વીકારવામાં આવ્યા છે. છતાં આવા શબ્દનું ઉચ્ચારણ લિપિસ્થ સંકેતોથી ડું કે ઝાઝું શબ્દોની પસંદગીમાં મતભેદને સર્વથા અવકાશ છે, જ થતું હોય તો એ બાજુમાં જ કૌસમાં બતાવવું, અને તેથી જ એ માટેની જે કાંઈ જવાબદારી અને ભવ ગુજરાતી-મૂળ શબ્દોની તેમજ તેવા હોય તે મારી છે. કાશ–સમિતિના સાથીદારોને તેવા શબ્દમાંથી વિકસેલા શબ્દોની–તે તે શબ્દને તેથી જ મજાકમાં એકથી વધુ વાર મેં કહ્યું જ છે કે પરિચય વ્યાકરણની દૃષ્ટિએ સુલભ રહે એ રીતે, એકલે હાથે શબ્દકોશમાંથી શબ્દોની તેમજ અર્થોની વ્યુત્પત્તિ મોટા કૌંસમાં બતાવવી. એ કાર્ય મેં પણ પસંદગી કરવાની હોઈ આ કેશ કેશવ-કેશ મારી બુદ્ધિ અને સમગ્ર પ્રમાણે આપવાનો પ્રયત્ન બને છે. આ શબ્દો પૂરી જવાબદારીપૂર્વકના, કર્યો છે. મારું આ પાછળનું એક બેય સ્પષ્ટ છે એમ છતાં, છે. મને કામ સોંપાયું ત્યારે એ જ કે જેમની માતૃભાષા ગુજરાતી કે ગુજરાતીની વખતે, મેં “કેશ–સમિતિ” સમક્ષ પ્રાર્થના કરી હતી સંબદ્ધ બોલીઓ છે તેવાઓને જ માટે માત્ર આ કે જે કાંઈ કામ હું કરતો થાઉ તે તપાસી જવાનું કોશ નથી, પરંતુ જેઓની માતૃભાષા જુદી જ છે સમિતિના કે સમિતિ બહારના કોઈ વિદ્વાનને સોંપવામાં તેવા હરકોઈ જિજ્ઞાસુને માટે આ કેશ છે. આવે. સમિતિને આમાં ખાસ સધિયારો મળ્યો ન શબ્દમાં સ્વાભાવિક ભાર (stress) ઉચ્ચારણમાં કહી શકાય. તેથી પ્રો. અનંતરાય મ રાવળને
ક્યા સ્વર ઉપર આવે છે એ બતાવવાની મારી વિનંતિ કરવામાં આવી અને એમણે “એથી લઈ પ્રબળ ભાવના હતી અને શરૂઆતમાં મેં નમૂનાનું જે કેટલાક સ્વર-વણેનાં પત્તાં ઝીણવટથી જોઈ સૂચનાઓ લખાણ સમિતિ સમક્ષ રજૂ કર્યું હતું તેમાં આપી. એમની સૂચનાઓને, મારી સમઝ પ્રમાણે, (stroke)થી આ બતાવ્યું પણ હતું, પણ કેશ– અમલ કરવાને મેં પ્રયત્ન કર્યો છે. સામાસિક સમિતિ”એ એટલે ઊંડાણમાં જવાની સલાહ ન શબ્દની ભરમાર ન થાય એ એમની મહત્ત્વની સૂચના