________________
(આ) “સજા” લખવું, પણ ગોઝારું સૂઝ બૂઝ માં ઉચ્ચારણ-વિરુદ્ધના કેટલાક નિયમોનો આદર વાંઝણી સાંઝ મઝા એમ વ્યુત્પત્તિથી પ્રાપ્ત “ઝ કરવામાં આવ્યો છે. એવા નિયમોને અધીન બની રાખવો. [છતાં “સાંજ” “મજા પણ લખાય છે જે ઉચ્ચારણ કરવામાં આવે તો તે એ મૃત ભાષા તેને હવે ત્યાગ કરવો. અત્યારે “સમજ' પ્રચલિત બની જાય, એ જીવંત ભાષા ન રહે; તેથી જ છે, પરંતુ એ “સમઝ જ છે.]
સમગ્ર ગુજરાતી વર્ણ-સમાસ્નાયધ્વનિસમૂહ કે ધ્વનિ(ઈ) આંબલી-આમલી લીંબડા-લીમડે ઉ. ઘટકોનો વિચાર અહીં પ્રસ્તુત કરવાનો પ્રયત્ન (-ઊં)બેરો-ઊમરે તું-તૂ બડું-તૂમડું કાંબળી-કામળી કરવામાં આવે છે. જેમની માતૃભાષા ગુજરાતી છે ડાંભળુંડામવું ખૂભ પૂમડું ચાંદલે-ચાંલ્લો કડલું- અને એ સાથે જેમને આવશ્યક શાળાકીય શિક્ષણ કલું હાંડલું–હાંલું સાડલસાલે ગાડલું-ગાલું મળ્યું છે તેવાં ગુજરાતીઓ ગમે ત્યાં રહેતાં હોય. વગેરે બંને રીતે લખાય.
એમના કંઠમાંથી સ્વાભાવિક ઉચ્ચારણવાળી ભાષા
વ્યક્ત થવાની. જેઓ શાળામાં અભ્યાસ કરી રહ્યાં ૧૫, પ્રેરકના અંગસાધક પ્રત્યય “અડાવ કે અરાવ
છે અને જેઓ ગુજરાતનાં નથી તેવા અન્ય ભારબંને રીતે સ્વીકાર્ય છે; જેમકે કહેવડાવ–કહેવરાવે
તીય પ્રાતિનાં વાસી કે વિદેશમાં વસનારાં એવાં
છે, ગવડાવ–ગવરાવ વગેરે
જિજ્ઞાસુ લોકોને ગુજરાતી સ્વાભાવિક ભાષાનો – તો કેટલાંક અંગોમાં “આડ” કે “આર” પરિચય મેળવવો હોય તો ગુજરાતી માન્ય ભાષાપણ વિકલ્પ માન્ય છે, જેમકે બેસાડ બેસાર વગેરે ના વર્ણ-ધ્વનિઓનું સ્વાભાવિક ઉચ્ચારણ, શબ્દોમાં પરંતુ આ પાછલે પ્રકાર જજ છે.
આવતાં ભાર(stress)નાં સ્થાન, વગેરેની સમઝ જોડણીકોશના બધા નિયમોને આ ૧૫ નિયમ
આ અનિવાર્ય ગણાય. આવાં લક લખેલું કે છાપેલું સરળતાથી આવરી લે છે. બાકી શંકા પડે ત્યારે
જ વાંચે તો એ સ્વાભાવિક ગુજરાતી ભાષા તે “કેશને જ સહારો લેવો હિતાવહ ગણાય.
ન જ હોય. વિદેશી ભાષાઓ વિશે આપણે ગુજ
રાતીઓ ઉચ્ચારણ–શુદ્ધિની સાવધાની રાખિયે છિયે ગુજરાતી ભાષાના ધ્વનિ તે જ પ્રમાણે પરપ્રાંતીય અને વિદેશીઓને પણ ગુજરાતી ભાષા એ સમગ્ર ગુજરાત-કચ્છ આકાંક્ષા તો હોય જ, અને આપણાં શીખતાં -સૌરાષ્ટ્ર તેમજ આ દેશવાસીઓ જ્યાં કયાંય રહે. સંતાનોને પણ આ વિષયમાં સાવધાની રાખવાની તાં હોય ત્યાં સર્વત્ર વ્યવહાર માટેની માન્ય ભાષા રહે જ. આવા શુદ્ધ હેતુથી શબ્દકોશની પ્રસ્તાવનામાં છે. એના વધ્વનિ આપણે એલચાલની નિત્યની ધ્વનિવિચાર આપવાનું મને એગ્ય લાગ્યું છે. ભાષામાં અને પરસ્પરના લિખિત વ્યવહાર માટે માન્ય ધ્વનિઓ : લેખન-મુદ્રણમાં પ્રજિયે છિયે. “ભાષા' સંજ્ઞા જ આપણને એ સૂચવે છે કે બેલાય છે. લેખન. વણે-અવનિઓના સર્વસામાન્ય બે ભેદ તે સ્વર મુકણ તે વક્તા અને શ્રોતાની નિકટતાનો અભાવ અને વ્યંજન. એ જોઈએ : માં બેલાતી ભાષાને સંકેતો દ્વારા રજૂ કરવાનાં સ્વર: મુખ-વિવરનાં અમુક અમુક ચોક્કસ સાધન માત્ર છે. આ પૂર્વે ગુજરાતી માન્ય ભાષાના સ્થાનમાંથી આ ધ્વનિઓ ઉત્પન્ન થાય છે. ઉચાશબ્દોને લેખન–મુદ્રણમાં નોંધવા હોય તો, તે તે રણ–પ્રયત્ન વખતે વાયુને પ્રવાહ ફેફસાંમાંથી ઉપર વર્ણધ્વનિના સ્વાભાવિક ઉચ્ચારણને ખ્યાલમાં ન બાજ આગળ વધતાં નાદતંત્રીઓમાં કંપન પામી, લેતાં, શબ્દની જોડણું કરવામાં ચોક્કસ પ્રકારની કોઈ પણ જાતના અવધ વિના કંધારમાંથી એકવાક્યતા રહે એ દૃષ્ટિએ, ગુજરાત વિદ્યાપીઠ- નીકળી મુખના પોલાણમાં કઈ અને કોઈ પ્રકારની ના નિયમોને પંદર નિયમમાં શાસ્ત્રીય રીતે સાચવી થતી સ્થિર સ્થિતિ પામતાકને ઉચ્ચારણરૂપે વ્યક્ત આપવાનો પ્રયત્ન કરવામાં આવ્યો છે. એ નિયન થઈ જાય છે. આમાં જિહવા કઈ અને કોઈ કંઠ
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
