________________
ગુંદર શિંગ-સીંગ શિંગડું-શીંગડું જોવામાં હ્રસ્વ-દીર્ઘ સ્વર જ અનુનાસિક (નાસિકસ્થાનીય પિચા ઉચ્ચારબંને ચાલે.
વાળો છે. ) નોંધઃ આ નિયમ કેવળ લેખન-પૂરતો જ છે ૬. જોડણીમાં બે કૃતિ(અક્ષર)વાળા તરીકે સ્વીકાએ ધ્યાનમાં રાખવું. ઉચ્ચારણ કાઈ પણ સ્થિતિમાં રાયેલા શબ્દમાં ઉપાંત્ય (છેડે ન આવતા હોય દીર્ધ નથી. હકીકતે અપવાદ આપ્યો છે એવી જ તેવા) ઈ” અને “ઉ” દીર્ઘ લખવા; એ રીતે – સ્થિતિ સર્વત્ર છે? ભાર સ્વર પિતાના ઉપર હાય બીડી ખીલી સીડી ઝીણું રીઢું ચીડ સીધું ઈસ કીને કે ન હોય, બેઉ સ્થિતિમાં તૂ ચ્ચારણ છે. ચૂરો ચૂક ચૂનો સૂતો સૂનું ફૂડું કૂર્ણ ભૂલી,-લું ફૂલ ૪. તદ્દભવ કે દેશ્ય શબ્દોમાં શબ્દને છેડે આવેલા સૂએ, બીએ- વગેરે “ઈ એટલા દીર્ધ અને “ઉ” એટલા હસ્વ લખવા;
અપવાદ રૂઢિને કારણે ય કવચિત વ્યુત્પત્તિને જેમકે ઘી ધણી બીડી ખીલી જોડણું સીડી કીડી
કારણે પણ જોડણી જુદી સ્વીકારી હોય તે ત્યાં જઈ જઈ ગઈ રહી લઈ કહી અને લાડુ ચાલુ
હસ્ય જ રાખવા; જેમકે મુજ તુજ વિશે સુધી લાગુ ખેડુ વાળુ વેળુ, (નિયમ ૨ જાથી પ્રાપ્ત) શું ?
૧) ૨ જુદું જુએ – એ – ધુએ,-ખુએ –ઓ હું કયું લખું કૂદવું કશું વળું અને બધા “ઉ” પ્રત્યય તે
વગેરે વગેરે
નોંધઃ અહીં પણ અપવાદ એ સાચી ઉચાઅપવાદ ૧: એકસ્વરી રામાં અનનુનાસિક
રણનુકૂલ પરિસ્થિતિ છે, નિયમ અસ્વાભાવિક છે. (નાકમાંથી ન બેલાત) “ઉ” દીધે લખે; જેમ કે વિશેષમાં “સૂએ-સૂબ જ એન્જઓ રૂએ-રઓ ધુએજ લૂ યૂ છુ ૨ દૂ
ધુ ખુએ–બુઓમાં ઉચ્ચારણ તો હસ્વ જ હોવા અપવાદ ૨: એકથી વધુ સ્વરવાળે “વિનંતિ
ઉપરાંત શ્રતિ (લઘુપ્રયત્ન ‘વ’) ઉચ્ચરિત થાય
છે કે જેવી ‘પીએ–પીઓ બીએ–બીઓ” માં યતિ -વિનંતી બેઉ રીતે લખાય, છતાં “વિનંતિ લખવું
છે, ને સ્વર હૃસ્વ ઉચ્ચરિત થાય છે. સ્વાભાવિક છે. ૫. (અ) તદ્દભવ તેમજ દેશ્ય શબ્દોમાં આવતા
૭. જોડણીમાં ત્રણ શ્રુતિ(અક્ષર)વાળા તરીકે સ્વીકા
( રાયેલા શબ્દમાં પહેલી કૃતિ છેક પહેલા સ્વર)સંયુક્ત વ્યંજનો(જેડાક્ષરો)થી પૂર્વના સ્વરને થડકો
માં રહેલા “ઇ” કે “ઉ” પછી હસ્વ સ્વરવાળો વ્યંજન લાગતું હોય ત્યાં “ઇ” કે “ઉ” હસ્વ લખવા; જેમકે
હોય તે એ દીર્ઘ લખવા; જેમકે નીકળ ઊતર છુટું ખુલ્લું મુકો કિલ્લે બિલ્લે વગેરે
મૂલવ સૂચવ ઊપડ ઊંધર, પણ કિનારે દિવાળી આ નિયમને અધીન બનતા સંસ્કૃત સિવાયની વિસામો નિસાસે દુકાળ સુતાર ભુલાવો દુખાવો વિદેશી ભાષાઓના શબ્દોમાં એ જ ધરણ સ્વાભા- ધુમાડે વગેરે વિક સ્થિતિમાં પણ માન્ય છે. એ રીતે શિસ્ત ડુક્કર ચુસ્ત ફિલ્ડ વગેરેમાં હસ્ય “ઈ-ઊ' લખાય છે. અપવાદ ૧: રૂઢિને કારણે કે કવચિત વ્ય
ત્પત્તિને કારણે પણ જોડણું જુદી સ્વીકારી હોય તે (આ) અનુસ્વાર હોય કે અનુનાસિક વ્યંજનના ત્યાં અપવાદ કર; જેમકે ઉપર ચુગલી કરતું પ્રતિનિધિ તરીકે લખાતે અનુસ્વાર હોય ત્યાં પૂર્ણ ટુકડો કુમળું કુસકી ગુટકે કુલડી મુગટ ટહુ કે મહુડુ ઉચ્ચાર હોવાને કારણે સંયુક્ત વ્યંજનો જેવી સ્થિતિ મધુરું ફઉડી સ્ફરવું; અને પૂજારી કબીલ ગેટલે હેઈ એવા “ઈ–ઉ હસ્વ લખવા; જેમકે તુંડાઈ ખેડૂત સીમાડે શોભીતું રંગીલું; તો ઉગમ-ગમ વગેરે
બેઉ ચાલે. સેંધ: ઉપર શિગ શિગડું ગુંદ ગુંદર ' જેવા અપવાદ ૨: વિશેષણ ઉપરથી થતાં નામો વિકલ્પ સૂચવાયા છે ત્યાં સ્વ ઈ’–‘ઉ’ પછી અનુ- તેમજ નામ ઉપરથી થતાં ભાવવાચક નામોમાં મૂળ નસિક વ્યંજનનો પ્રતિનિધિ અનુસ્વાર નથી, તે તે શબ્દની જોડણી કાયમ રાખવી; જેમકે ગરીબગરી
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
