Atmanand Prakash Pustak 068 Ank 03 04

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

ધ્યાનની માલિક્તા
( લેખકઃ— સાહિત્યચંદ્ર” માલ
હીરાચંદ–માલેગામ )
જીવ માત્રનું ધ્યેય દુ:ખમુક્તિ છે, અનિષ્ટ સયેાગથી જીવ કંટાળેલા હાય છે. એ અનિષ્ટો માત્ર પેાતાના જ સરજેલા હાય છે એ માત્ર એ ભૂલી જાય છે. માનવેતર જીવા દુ:ખ ટાળવાને પ્રયત્ન કરે છે ખરા પણુ એ તદ્દન તુચ્છ અને શુષ્ક હાય છે. માનવને અનેક પ્રકારનું જ્ઞાન હોય છે, અને તેને ઉપયેગ કરવાના પ્રયત્ન પણ કરે છે. અનેક યુક્તિઓ એ રચી શકે છે. અને એ રીતે ઇષ્ટ સયેાગ મેળવવાના અને અનિષ્ટ સચૈાગ ટાળવાને સતત પ્રયત્ન કરે છે. પણ જ્ઞાન સાથે જવાબદારી પણ વધે છે અને એ જવાબદારીને નહીં એળખતા એ જ્ઞાનના ઉપયાગ કયે જાય છે તેને લીધે એના ફરી અનેક કર્મો થયા જ કરે છે. અને જાળમાંથી છૂટા થવાને બદલે જાળના અનેક નવા ગુંચળાએ એ નિર્માણ કરે છે. ક્રાઇના હાથમાં શસ્ત્ર આપીએ અને તેના ઉપયોગ કેમ કરવા એનુ એને જ્ઞાન ન ઢાય ત્યારે તે ગમે તેવા નિર્દોષ પણુ આધાત કરે અગર પ્રસ`ગવશાત્ પેાતાને જ આધાત કરી બેસે, એવા એ પ્રકાર છે. જ્ઞાનને પશુ ઉપયાગ કરતા આવડવા જોઇએ. જ્ઞાનથી પ્રામાણિક માગે' દ્રવ્યાપાર્જન કરી શકાય તેમ કુશલતાથી ચેરી પણ કરી શકાય ! ત્યારે એકલું શુષ્ક જ્ઞાન પણ નિરુપયેાગી જ નહીં પણ ઘાતક પણ નિવડે છે. એટલા માટે જ જ્ઞાન સાથે વિરતિની મૌલિકતા સમજવાની જરૂર છે. જ્ઞાન તેા વિપરીત પ્રકારનું પણ થઈ જાય ત્યારે તે જ્ઞાન નહીં પણુ અજ્ઞાન અથવા મિથ્યાજ્ઞાન કહેવાય છે. ત્યારે કમથી નિવૃત્તિ મેળવી ધૃસયાગ અને નિવિયેાગ મેળવવા માટે મનુષ્યે કેવા પ્રયત્નેા કરવા જોઇએ એને આપણે વિચાર કરવા જોઇએ.
યેાગ સાધના એ એક એમાંના સરળ અને સાચા માર્ગ છે. યાગ શબ્દ ઉચ્ચારતાની સાથે ધણા ભડકી ઉઠે છે. યાગ એ તે કાઇ જંગલમાં વસનારા જટાજૂટધારી બાવાનું કામ છે એવુ તેએ માની લે છે. યાગીએ જનતાથી દૂર જ વસે છે અર્થાત્ યાગીઓ અને યાગ સાથે આપણે જાણે કાંઇપણ લેવાદેવા ન હેાય એવી જ ભાવના ધણાએ રાખે છે. કેટલેક અંશે એ વાતમાં સત્ય નથી જ એમ નથી. અમુક કાટીના યાગીએ જનતા સાથે એછે સપક' રાખે છે, પેાતાની સાધનામાં તે મસ્ત રહી આનંદને અનુભવ કરે છે અને વાત પણ સાચી જ છે. જે જનતાની ખટપટમાં કે મતમતાંતરના ઝગડામાં પડી અભિનિવેશથી ઝગડાઓમાં ધન મૂકયે જ જાય છે, એ યાગથી દૂર જ રહે છે એમાં જરાએ શંકા નથી, આત્મલક્ષી થઇ આત્મા સાથે જોડાવુ એવી યાગતી વ્યાખ્યા લા કરે છે, તેમજ પેાતા ઉપર આવી પડતા કર્તવ્ય બજાવતી વખતે જે કુશલતા વાપરવી એને યાગ કહેવા એવી વ્યાખ્યા કેટલાએકા કરે છે. જગતમાં દરેક જાતના વ્યવહારમાં આમ કરાય કે તેમ કરાય ? ક્રમ કરતા દેષ કે પાપથી બચી શકાશે ? વિગેરે દૂદો આવી પડે છે
(
૫
)