________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ને ધમ પ્રકા.
( પોષ-મહા
કર્તાએ આપ્યું છે. એમણે આ કૃતિમાં જે દશન મંતવ્યોની આલોચના કરી છે એ દસેને “ પાક્ષિક” કથા છે, એમનાં નામ નીચે મુજબ છે. -
(૧) દિગંબર, (૨) પર્ણનીય, (૩) ખરતર, (૪) આંચલિક, (૫) સાઈપોમીયક, (૬) ત્રિસ્તુતિક, (૭) લુંપક, (૮) કડુક, (૯) બીજામતિ, અને ( ૧૦ ) પાશચન્દ્રીય. “તીર્થ સ્વરૂપ” નામને પહેલો વિસામ છે અને એ બાદ ઉપર્યુકત દસ “કુપાક્ષિક ને અંગે અકેક વિસામ છે. અગિયારે વિસામે જઈશુમરહદીમાં પોમાં રચાયેલાં છે. પ્રત્યેકની પસંખ્યા નીચે મુજબ છે – * ૧૦૧, ૭૫, ૧૪૪, ૨૩૯, ૫૯, ૧૩, ૩૬, ૧૭૩, ૪૦, ૧૨, ને ૬૯ આમ એકંદર ૬૧ પડ્યો છે. આના ઉપર કર્તાએ જાતે સંસ્કૃતમાં વૃત્તિ રચી છે. સવૃત્તિક મૂળનો ગ્રંથાય ૧૭૭૬૨ ને સુચવાય છે અને આમ પરિમાણની દૃષ્ટિએ આ જંબુદ્દીવપત્તિની ટીકા( મંથાત્ર ૧૮૩૫ર)ને બાદ કરતાં બીજી બધી કૃતિઓ કરતાં મોટી છે. - પવયણપરિકખાને લગભગ એથે ભાગ ખરતરોની ઉત્પત્તિ અને એનાં મંતવ્યોના નિરૂપણને અગેને છે. બીજે ચોથે ભાગ દિગંબર અને લુંપકને લગતે છે; બાકીના આધા ભાગમાં અવશિષ્ટ સાતને અધિકાર છે.*
ગ્રંથકારે અંતમાં વિષયને વ્યકત કરતું વિસ્તૃત બીજક આપ્યું છે. આંચલિક વિશ્રામ( ગા. ૫૦)ની પણ વૃત્તિ( પત્ર ૪૬૦)માં પર્યુષણશશતકની ( ૫૪) ટીકાને ઉલ્લેખ છે.
આ કૃતિનું મહત્વ સમજાવવા માટે આગમોહાર કે શ્રી પ્રવચનપરીક્ષાની મહત્તા નામની પુસ્તિકા રચી છે. એના પૃ. ૯ માં કહ્યું છે -
ભગવાન મહાવીર-મહારાજના શાસનમાં પ્રતિપક્ષથી સભાદ્વારાએ અને તે પણું કર્તાની હાજરી છતાં અન્ય વ્યકિતદ્વારા જય મેળવનાર બીજો કોઈ પણ ગ્રંથ હેય તે આ એક જ પ્રવચનપરીક્ષા છે,
પ્રતિપક્ષથી વિજય મેળવીને ગાજતેવાજતે જો કોઈ પણ મંથ વધાવવામાં આવ્યો હેય તે તે આ પ્રવચનપરીક્ષા જ છે. ' છતની સભામાં પ્રતિપક્ષની તરફેણદારી કરનારાના જ વાજિંથી જે કોઈ પણ વિવાદમય મંથનું સન્માન થયું હોય તે તે આ પ્રવચન પરીક્ષાનું જ છે. મુસલમાની સરદાર (સૂબા) તરફથી જે કોઈ પણ વિવાદગ્રંથને મહિમા કરાયો હોય તો તે આ પ્રવચનપરીક્ષા જ છે.”
આ મંથને કેટલાક કમતિકદ્દાલ ઇત્યાદિ નામે ઓળખાવે છે અને એને જલશરણ કર્યાની વાત કરે છે, પણ એમાં કંઇ વજુદ જણાતું નથી. આનાં કારણોમાં ન ઊતરત હું આ સંબંધમાં મારો નિમ્ન લિખિત લેખ જોવા વિશેષને વિનવું છું.
“કુમતિકદાલ, કુમતિકંદમુદ્દાલ, કુમતિમતમુદ્દાલ, ઉત્સત્રકંદમુદ્દાલ ઇત્યાદિ.”+ (ચાલુ) * જુઓ મારું પુસ્તક પાય(પ્રાકૃત) ભાષાઓ અને સાહિત્ય (પૃ. ૨૩૯). 4 જીઓ શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ પુ. ૬૭, અંક ૫, ૫, ૭,
For Private And Personal Use Only
