________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
પુરુષાર્થનુ
પ્રાધાન્ય
www.kobatirth.org
૩-૪ ]
પ્રભુસેવાની પ્રથમ ભૂમિકા,
પરિપાક થાય, અમુક પ્રતિબંધક કર્મÖા અપગમ થઈ ચરમકરણની પ્રાપ્તિથી અપૂર્વ આત્મ પુરુષાર્થની સ્ફૂરણા થાય અને પાતકધાતક સાધુને પરિચય તથા અધ્યાત્મ ગ્રંથના શ્રવણું, મનનાદિ સત્પુરુષાર્થ'નું જીન્ન સેવત કરે ત્યારે જીવના અંતર્ગત દેષ ટળી આખામિક યોગદૃષ્ટિ ઉધડે તે અભય-અદ્વેષ-અખેરૂપ પ્રભુસેવાની પ્રથમ ભૂમિકા પ્રાપ્ત થાય.* આ પાંચ કારણકલાપમાં પુરુષાય મુખ્ય છે, પુરુષાર્થનું પ્રાધાન્ય છે, પુરુષાર્થની કુરણા થતાં તર કારણેાની પ્રાપ્તિ પણ સુલભ થાય છે. આખા માત્ર છત્રના પુરુષાય - ને આધીન છે તે તે પુરુષાથ પણ પુરુષને ( આત્માને ) પેતાને સ્વાધીન છે. જીવ જેવા ભાવે પરિણમવા ધારે તેવા ભાવે પરિમી શકવાને તે સમય છે. રાગાદિ વિભાવભાવે પરિણમે તો તે કર્મના કર્તા ઢાય છે તે જ્ઞાનાદિ સ્વભાવભાવે પરિણમે તો તે જ ક્રમના હુર્રા હોય છે. એ વિભાવ ભાવરૂપ ભાવ કમ પરિણામે નહિ પરિણમવાની બ્રેક( Broke ) દબાવવારૂપ પુરુષાની રહસ્ય ચાવી ( Master-key ) પુરુષના ( આત્માના ) પોતાના ગજવામાં જ છે. તાત્પર્ય કેછત્ર પરભાવ {નમિત્તે રાગ-દ્વેષ-મેહ ન કરે, વિભાવભાવે ન પરિણમે તો મેક્ષ હથેળીમાં જ છે. આમ ક્રમનિબદ્ધ આત્માના ( પુરુષતા ) પુરુષાર્થના મા સદાય સાવ ખુલ્લા પડયા છે. ભસ્થિતિ આદિ ખાટા બ્હાના છે।ડી દઇ જીવ સત્ય પુરુષાર્થ કરે એટલી જ વાર છે. પાંચમે। આરેા કહ્યુ છે' તેથી કાંઇ લાંબા થઈને સૂઈ રહેવુ' એવા અર્થ નથી, પણુ એર વિશેષ જાગતા રહી અપૂર્વ પુરુષાય બળ કેળવવા ચેાગ્ય છે એ જ પરમા ધટાવવા યોગ્ય છે. કારણ કે જ્ઞાની પુરુષના ઉપદેશ કદી પણ પુરુષાર્થહીનતા પ્રેરે જ નહિ, પુરુષાર્થનો જાતિ જ પ્રેરે. જ્ઞાની કહે છે કે–જીવ પુરુ ષા રાવે તે અનંત કાળના કતે પણ એક જ ભવમાં-અરે ! એક અંતમુ નષ્ટ કરવાનું સામર્થ્ય આત્મામાં છે. માત્ર આત્મા ઊઠવેા જોઇએ. શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજીએ વીરગર્જના કરી છે તેમ જબ જાગેગે આતમા, તબ લાગેગે રંગ. ’એવી જ પુરુષાર્થપ્રેરક ગજના તેમણે આત્મસિદ્ધિમાં કરી છે:
માં
“ જો ઇચ્છા પરમાથ તા, કરો સત્ય પુરુષાર્થ,
ભસ્થિતિ આદિ નામ લઈ, છેદેા હુિં આત્મા ” શ્રી આત્મસિદ્ધિ કર્તા વિના ક્રમ ડ્રાય નહિ, એટલે કાર્યસિદ્ધિ કર્તાને ( પુરુષને ) વશ છે, અને સર્વ કારણ પણ તેને સ્વાધીન છે. એટલા માટે જ આ વિવેચનના મથાળે ઢાંકેલા સુભા ષિત પદમાં ભાવિતાત્મા મહાત્મા દેવચંદ્રજીએ‘કર્તાતણે પ્રયાગ' એ સૂચક વચનપ્રયાગ કર્યાં છે. તે જ મહામુનિ અન્યત્ર વદે છે કે—
“કર્તા કારણ યાગ, કારજ સિદ્ધિ લહેરી, કારણ ચાર અનુપ, કાર્યોથી તેડુ શહેરી.
:
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રણમા શ્રી:અરનાથ શિવપુર સાથ ખોરી. છ
For Private And Personal Use Only
७७
* આ બધુંય સવિસ્તર સમજવા માટે જુએ મેં વિવેચન કરેલ ચાગસિમુચ્ચય પૃ. ૧૭૦ તથા આકૃતિ ૭ આદિ. અત્રે તે પ્રકૃતમાંથી કિંચિત્ સંગત ભાગ સંક્ષેપમાં મૂક્યા છે,
