________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
છે પ્રભુસેવાની પ્રથમ ભૂમિકા
á ( ગત વર્ષના પૃષ્ઠ ૨૪૭ થી શ ) (લેખક–ડી. ભગવાનદાસ મનસુખભાઈ મહેતા M. B. B. s. )
આમ જ્યારે પાતકઘાતક સાધનો-સાધુચરિત પુરુષને પરિચય થાય, ચિત્તમાંથી અકુશલ અપચય થાય-અશુભ ભાવે દૂર થઈ ભાવમલની અ૮ પતા થાય, નય-હેતુપૂર્વક અધ્યાત્મ મંથનું શ્રવણ, મનન ને પરિશીલન થાય, અને જ્યારે તેવા સત્સમાગમથી જીવને પ્રવચન વાણીની પ્રાપ્તિ થાય ત્યારે તથા ભવ્યત્વનો પરિપાક થયે અર્થાત આત્મ પરિણામની શુદ્ધતારૂપ આંતરશુદ્ધિવડે આત્માની તથારૂપ ગ્યતા પરિપાક પામ્ય, ચરમાવત્તમાં આવેલ જીવ ચરમકરણવડ અપૂર્વ પુરુષાર્થની સ્કૂરણા કરીને અપૂર્વ ભાવ-ઉલ્લાસને પામે, અને ત્યારે જીવના ભય, દ્વેષ, ખેદ એ આદિ અંતર્ગત દોષ ટળી યોગની પ્રથમ દષ્ટિ-મિત્રા દષ્ટિ ખૂલે, “દોષ ટળે ને દૃષ્ટિ ખૂલે ભલી રે,' અને ત્યારે જ જીવને અભય–અષ-અખેદરૂપ પ્રભુસેવાની પ્રથમ ભૂમિકાની પ્રાપ્તિ થાય. આવી કાર પરંપરાનું કથન કરી હવે મહાગીતાર્થ મહાત્મા આનંદઘનજી, અર્થાતર વ્યાસથી (Corroboration by general statement) સર્વસામાન્ય નિયમને ઉપન્યાસ કરે છે–
કારણ જાગે છે કારજ નીપજે, એમાં કેઈ ન વાદક પણ કારણ વિણ કારજ સાવિયે, એ નિજ મત ઉન્માદ.
સંભવ દેવ તે ધુર સે સવે રે અર્થ-કારણના યોગે કરીને કાર્ય નીપજે છે, એ બાબતમાં કઈ વાદ નથી, પણ કારણ વિના જે કાર્ય સાધવાની વાત કરવી, તે તે પિતાના મતને ઉન્માદ જ છે.
વિવેચન “જે જે કારણ જેહનું રે, સામગ્રી સંગ; મિલતાં કારજ નીપજે રે, કર્તાતણે પ્રયોગ..
અજિત જિન! તાર દીનદયાળ ! – શ્રી દેવચંદ્રજી જે જે કાર્યનું જે જે કારણ હોય છે, તે તે સ્વ કારણકલાપનું સંમિલન થયે, સમગ્ર સામગ્રીને સંયોગ મળે, તે તે કાર્ય તેના કર્તાના પ્રયોગ કરીને સિદ્ધ થાય છે,
એ નિર્વિવાદ વાત છે. પણ કારણ વિના જે કાર્યની નિતિ થાય એમ પાંચ સમવાય કહેવું છે તે મૂળ વિના વૃક્ષની ઉપતિ જેવું હોઈ નિજ મતનો ઉન્માદ કારણ જ છે, અર્થાત મહાવિષ્ટ મનુષ્યના ઉમર પ્રલાપની જેમ તે મતાભિનિ
વેશથી ઉદ્દભવતો ઉન્મત્ત-પ્રતાપ જ છે. કારણ કે કોઈ પણ કાર્ય કાળ, રવભાવ, નિયતિ, કર્મ અને પુરુષાર્થ એ પાંચ સમવાય કારણ (Federation of causal factors of Actiology) મળે થાય છે. તેમ છવની પ્રથમ યોગદષ્ટિ (મિત્રા દષ્ટિ ) ખૂલી તેને અભય-અદ્વેષ-અખેદરૂપ પ્રભુસેવાનો પ્રથમ ભૂમિકાની પ્રાપ્તિ પણ યકત પાંચ સમવાય કારણના સંયેગથી હેય છે, કારણ કે ઉપરમાં વિવરને બતાવ્યું તેમ જયારે ચરમાવર્તરૂપ કાળ પ્રાપ્ત થાય. તથાભવરૂપ જીવના નિયતિ સ્વભાવને
For Private And Personal Use Only
