________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
-
૫૮
ખા
ને ધર્મ પ્રકાશ
[ષિ-મહા
ત્યારે તેમાંથી નિર્દોષ રીતે બચવા માટે જે કાર્યની કુશળતા વાપરવામાં આવે છે તેને પણ યોગનું નામ આપવામાં આવે છે. પણ એ બધું સાધવા માટે આપણે આત્માની સાથે સંપર્ક સાધવાની ખાસ આવશ્યકતા છે. એ શી રીતે બને એને માટે કોઈ સરળ એ રાજમાર્ગ છે શું? સામાન્ય માણસથી યોગસાધના થઈ શકે કે કેમ એને પણ આપણે વિચાર કરવું જોઈએ.
જૈન ધર્મ તેમજ જૈન ધર્મના અનુકાને વાસ્તવિક રીતે યુગપ્રધાન છે. સામાન્ય વ્યવહારુ માણસને પણ ગમાર્ગના પ્રાથમિક પાઠે જૈન ધર્મો આપવાનું ફરમાવ્યું છે. મતલબ કે જૈન ધર્મ એ યોગપ્રધાન ધર્મ છે. સામાયીક કે પ્રતિક્રમણ એ યોગાનુષ્ઠાન જ છે ! કરેમિ ભંતે એ સામાયકની પ્રતિજ્ઞા છે તેટલા વખત માટે બધા સાવદ્ય વ્યાપાર છોડવા પડે છે. ધ્યાન ધરી જાપ કરવા માટે એ સમય અત્યંત અનુકૂલ ગણવામાં આવે છે. જેને મોટે ભાગે વ્યાપારી કેમ હોય છે અને દરેક વસ્તુ તરફ હિસાબી પદ્ધતિથી જોવાની તેને ટેવ પડી ગએલી હોવાને લીધે તેઓ સામાયીક કે જાપની પણ ગણત્રી કરી હિસાબે જોડતા રહે છે. અને આવી ગણત્રી કરવાની ટેવને લીધે થાનને અભરાઈએ ચઢાવીને પણ ગણત્રી જ કરતા હોય છે. એવી ગણત્રી કયાં સુધી કરાય છે તેને મનરંજન દાખલે બુદ્ધ ધર્મના અનુષ્ઠાનમાં જોવામાં આવે છે. વધારે જાપમાં વધારે પુય હોવાની એક રીત શોધી કાઢવામાં આવી છે કે જેથી વધુમાં વધુ જપ કરવાનું પુણ્ય જોડી શકાય. એક મોટું ચક્ર કરવામાં આવે છે, તેની આસપાસ આપણે જે જાપ કરવાનું હોય તે વધુમાં વધુ સંખ્યામાં લખેલ કાગળ કે કાપડ વિંટાળવામાં આવે. અને ચાક ફેરવવાના હાથાવડે એ ચક કરતું' રાખવામાં આવે જેટલા ફેરા કરવામાં આવે તેટલી મોટી સંખ્યા માં જાપ થયા એમ ગણી એ સંખ્યા નોંધી લેવામાં આવે છે. એ ગણિતની દષ્ટિથી જાપની સંખ્યા નક્કી કરી એટલું પુણ્ય ગાંઠમાં બાંધી લીધું એવું સમાધાન માને છે. એ બધી પદ્ધતિમાં અને ગણના તેમજ માન્યતામાં કેવળ જ દષ્ટિ કામ કરે છે. જય દૃષ્ટિથી કરેલ કાર્યનું પરિણામ અને ફળ શું આવે ? તેમાં તે પરિશ્રમ વ્યર્થ જઈ જડતામાં જ પરિણમે એ દેખીતી વાત છે. આત્મા સાથે સંપર્ક સાધ્યા વિના, મનની એકાગ્રતા સાગ્યા વગર કરેલી બધી ક્રિયા જત્વજ પેદા કરે એ સ્પષ્ટ છે. આપણે સામાયક કરતા હોઈએ અગર નવકાર મંત્રનો જાપ કરતા હોઈએ કે અમુક લેગસ્સને કાઉસગ્ગ કરતા હોઈએ ત્યારે આપણી દષ્ટિ કેવળ ગણત્રી તરફ જ હય, વેપારી દષ્ટિથી આપણે જમેને જ હિસાબ મેળવતા હોઈએ ત્યાં સુધી એ બધી ક્રિયા જાગૃત ક્રિયાના રૂપમાં શી રીતે પરિણમે ? કંઈ એમ શંકા કરે કે–ત્યારે અમે કાંઈ પણ ધર્મની કિયાએ કાંઈ જ નહીં કરીએ ? અમારે કહેવાનો આશય એ નથી. મુખ્ય વસ્તુ એ છે કે આપણું જે સાપ્ય થવું જોઈએ તેની ઈરછા તરફ જ દુર્લક્ષ કરવામાં આવે છે. ગઈ કાલે મેં જે જાપ કર્યો તેમાં રહેલી વૃતિથી આજે એકાગ્રતા કેટલી વધી ? એકાગ્રતામાં થોડી પ્રગતિ સધાઈ રહી કે કેમ ? એનો વારંવાર વિચાર કર જોઈએ. અને ઘણા દિવસના અનુભવ પછી પણ આપણે મનની એકાગ્રતા મેળવી નહીં હોય તે આપણી ક્રિયામાં મોટી ખામી છે એ જાણી કે
For Private And Personal Use Only
