________________
સર્વેષ દિશામાં જણા મહેલમાં જઈ સુનયનાનાં દિવાનખાનામાં સંચમ એટલે બધી ઈન્દ્રિય પર એકી હીંડોળા પર બેસી ગયા. હીંડોળાના પાટ વખતે જ સંયમ પ્રાપ્ત થયા સિવાય ઠીક ઠીક લાંબી અને પહેલી હતી. થોડીવાર શુદ્ધ બ્રહ્મચર્યની સાધના શકય નથી. સુનયના શણગાર અને આભૂષણ સજીને ઇંદ્રિય અને વિષય વચ્ચેને નિકટને સંબંધ આવ્યા અને જે હીડેળા પર આ બંને છે. ઇંદ્રિયોનો સ્વભાવ છે કે, સામે આવેલા બ્રહ્મચારીઓ બેઠાં હતાં તેની વચમાં પિતે વિષયને ગ્રહણ કરે અને વિષયને સવભાવ બેસી ગયા. સુનયનાની સાડીને છેડો નારદજીને છે કે ઇદ્રિ વડે ગ્રાહા થવું. આમ છતાં સ્પર્યો એટલે નારદજી જરા દૂર ખસી સમસ્ત ઇન્દ્રિયની પ્રવૃત્તિ મનના ઉપર નિર્ભર સંકોચાઈને બેઠા. શુકદેવજી નિસ્પૃહ રીતે છે, તેથી જ કેઈ ઋષિએ કહ્યું છે કે મને હિં જરા પણ હાલ્યા કે ચાલ્યા વિના એમને એમ દેતુ વમખ્રિયાળાં પ્રવર્તરે તેથી મન, બેસી જ રહ્યા. જનકરાજા ઉપરથી આ બધું વચન અને કાયા પર સંપૂર્ણ કાબૂ મેળવ્યા જોઈ રહ્યા હતા. સુનયનાએ પછી ઉપર જઈ વિના બ્રહ્મચર્ય પાલન શકય નથી બનતું. રાજાને પૂછયું : “નાથ ! આપને આ બંને
પૈકી કોનું બ્રહ્મચર્ય શ્રેષ્ઠ લાગ્યું ?' રાજાએ ભેગો હેય છે અને ત્યાગ સંયમ ઉપાદેય કહ્યું છેઠ બ્રહ્મચર્ય તે નારદજીનું જ, એમનામાં છે. જે વસ્તુ ઉપાદેય છે તે તરફ મનની કેટલી લજજ અને શરમ છે ! તારી સાડીને વૃત્તિઓનું વલણ થવું જોઈએ. મૂળમાં જેવી પશ થતાં તે દૂર હડી ગયા. આ બાબતમાં વૃત્તિ રહેલી હોય છે, તેને અનુરુપ નિમિત્તોની
શુકદેવજી તે જરા ગાફેલ લાગે છે.” સુનયનાએ અસર થાય છે, શુકદેવજી વિરકત હતા અને
હસીને કહ્યું: “શ્રેષ્ઠ બ્રહ્મચર્ય તે શુકદેવજીનું પિતાની ઈચ્છા હતી કે તે સંસારી બને. આ 5
છે. નૈષ્ઠિક બ્રહ્મચારી હોવા છતાં નારદજીના ઉદ્દેશની સિદ્ધિ અર્થે પિતાએ શુકદેવજીને
મનમાં હજુ સ્ત્રી અને પુરુષના ભેદ તો છે જ. જનકરાજાની સાથે રાખવાનો પ્રબંધ કરાવ્યો.
શુકદેવજીની દષ્ટિએ સૌમાં આત્મતત્વ જ શુકદેવજી જનકરાજાને ત્યાં હતા એ સમયે
નજરે પડે છે. સ્ત્રી અને પુરુષના દેહ વચ્ચે એક વખત નારદજી પધાર્યા. શુકદેવજી જ્ઞાના ભેદ છે એ ખરું, પણ દેહતે આત્માનું અને નૈષ્ઠિક બ્રદાચારી હતા. નારદજી પણ કપડાંરૂપી કવચ છે. આત્મતત્વને બંનેમાં જ મહાન બ્રહ્મચારી હતા. જનકરાજાએ વિચાર સમાન છે અને દેહનો તફાવત એ તો કર્મકર્યો કે આ બંને વિભૂતિમાં શ્રેષ્ઠ અને ઉત્તમ જન્ય છે. જે વાસનામુકત છે તેના માટે સ્ત્રી કેટિનું બ્રહ્મચર્ય કેવું હશે ? આવી બાબતમાં અને પુરુષ એવા ભેદ રહેવા પામતા જ નથી.” પુરુષની પરીક્ષા સ્ત્રી દ્વારા ઉત્તમ રીતે થઈ શકે એમ વિચારી, આ વિષેને નિર્ણય કરવાનું આવા જ અર્થમાં પૂ. મહાત્મા ગાંધીજીએ કાર્ય જનકરાજાએ પોતાની રાણી સુનયના પણ કહ્યું છે કે: “જે બ્રહાચર્ય સ્ત્રીને જોતાં પર છોડયું. સુનયના ચતુર, શાણી અને ડરે, તેના સ્પર્શથી સો જન દૂર રહે તે બુદ્ધિશાળી હતી. સુનયનાએ શુકદેવજી અને બ્રહ્મચર્ય નથી. સાધનામાં તેની આવશ્યકતા નારદજીને પિતાના મહેલમાં આવવા માટે રહે છે. પણ જે તે સાધ્ય બની જાય તો તે આમંત્રણ મોકલાવ્યું. નિયુકત સમયે બંને બ્રહ્મચર્ય નથી. બ્રહ્મચારીને સારી સ્ત્રીને,
૨૦૨
આત્માનંદ પ્રકાશ
