Atmanand Prakash Pustak 038 Ank 07

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

શ્રી કૃતજ્ઞાન
[ ૧૮ ] વાથી હમેશા અપરાધી-ગુન્હેગાર ઉપર પણ ધન અને જ્યાં સુધી મોક્ષસુખની અભિલાષા પ્રગટ કરે,કિંતુ ક્ષમાભાવ રાખે તેને “પ્રશમ કહેવાય છે.” ન થાય ત્યાં સુધી તેને લાયક પ્રવૃત્તિમાં આત્માને તા:- રીક્ષામજા સંવેગ એટલે
જોડી શકાતે પણ નથી. વિઝાના દુર્ગધી કાદવમાં
આનંદ માનનારા ભુંડને જેમ વિવિધ વર્ણનામોક્ષની અભિલાષા, અર્થાત શુભ કર્મના
સુગંધથી મહેકી ઉઠતા પુષ્પના બગીચામાં જવાની ઉદયથી પ્રાપ્ત થતી ચક્રવર્તી પદવી ઈન્દ્ર
લેશ માત્ર ઈચ્છા થતી નથીતે પ્રમાણે જ આ આત્માપદવી, રાજાધિરાજપણું અથવા તેવા પ્રકારના છે
ને જ્યાં સુધી ભવાભિનન્દીપણું ગળે વળગ્યું છે ત્યાં કેઈપણ પૌલિક સુખ અશાશ્વતા છે-સાવ
સુધી મુક્તિના પરમ આનંદને આસ્વાદ લેવાની સાન છે. જ્યાં સુધી શુભ કર્મોદય ચાલુ હોય
રુચિને લેશ પણ આવિર્ભાવ થતું નથી. જ્યાં ત્યાં સુધી એ સર્વ પૉગલિક સુખને આનંદ
સુધી મોક્ષસુખની હૃદયગત સાચી અભિલાષાનો કિંચિત્ અનુભવાય છે પરંતુ પુદય પૂર્ણ
આવિર્ભાવ ન થાય ત્યાં સુધી સંવેગ નામના થવાની સાથે પાપને ઉદય શરૂ થાય એટલે તૂર્ત એ યકંચિત ક્ષણિક આનંદ અનુભવાતે હતો
બીજા લક્ષણના અભાવે સભ્યદર્શન ગુણ પણ તે તે ચાલ્યા જાય છે અને તેને બદલે દુઃખને
આત્માથી ઘણે વેગળે છે. સવેગનું સ્વરૂપ
સમજાવતા ભગન હરિભદ્રસૂરિ મહારાજા જણાવે અનુભવ શરૂ થાય છે, અને એથી જ અનંતરાની મહર્ષિઓએ પગલિક સુખને સાચું સુખ ગણ્યું નથી. સાચું વાસ્તવિક સુખ તે તેને જ afgirવિર માવતઃ મન્નતો | કહી શકાય કે જે સુખ પ્રાપ્ત થયા બાદ કેઈ સંગતો ન મોર મોજૂ fix ઘર શા પણ વખતે વિનાશ ન પામે. આવું સાચું સુખ ચાર ગતિરૂપ સંસારમાં ક્યાં પણ નથી. ફકત
ભાવાર્થ ઉપર કહેવાય ગમે છે હોય તે એક મેક્ષમાં જ છે. મોક્ષમાં ગયા બાદ નિર્વેર- નિશા માધ્યમ્ ' નિવેદ જન્મ નથી, જરા નથી, મરણ નથી, આધિ, એટલે સંસાર ઉપરથી વિરક્તપણે બીજા વ્યાધિ, ઉપાધિ પણ નથી; કારણ કે એ સર્વ સંવેગ નામના લક્ષણમાં મોક્ષની અભિદુઃખપરંપરાનું મૂળ કર્મ છે. અને કર્મને સવાશે ભાષાની મુખ્યતા જણાવી. ત્રીજા આ નિવેદસંજ્ઞક ક્ષય થાય ત્યારે જ આત્મા મુક્તિપદને પ્રાપ્ત લક્ષણમાં ભવ-સંસારથી વિરક્તપણાની પ્રધાનતા કરે છે. આવા અક્ષય અનંત સુખના સ્થાનભૂત જણાવાય છે. જરા બારીકાઈથી વિચારવામાં આવે મોક્ષની જે અભિલાષા તેનું નામ “સંગ છે. તે શમસંવેગાદિ પાંચે લક્ષણે પરસ્પર સંબંધ
આવી મોક્ષસુખની અભિલાષા આત્મામાં અપેક્ષાવાળા છે, તેમાં પણ સંવેગ અને નિવેદ ત્યારે જ પ્રગટ થાય કે-જયારે સંસારના સુખ એ બને લક્ષણે તે અંગત મિત્રની માફક ઉપર આત્માને તિરસ્કારબુધ્ધિ પેદા થાય. જ્યાં ગાઢ સંબંધવાળા છે. સંવેગ વિના નિવેદ હોઈ સુધી સંસારનાં સુખ ઉપર આત્માને અનુરાગ શકે નહિં અને નિવેદ વિના સંવેગ પણ પ્રાય: છે, સંસારના સુખને જ જે આત્મા સાચા સુખ અસંભવિત છે. સંગ એટલે મેક્ષની અભિલાષા તરીકે માની બેઠા છે ત્યાં સુધી તે આત્માને અને નિર્વેદ એટલે સંસારથી વિરક્તપણું. આ મેક્ષસુખની અભિલાષા પ્રગટ થઈ શકતી નથી અને વ્યાખ્યા ઉપર વિચાર કરાય તે મેક્ષની