________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
શ્રી આત્માનă પ્રકાશ
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
[ ૧૯૪ ]
શુદ્ધાતમ અનુભવ સદા, સ્વસમય એહ વિલાસ રે. શુદ્ધાત્મ અનુભવમાં જ્ઞાન, દશ નને ચારિત્ર ની જ્ગ્યાતિ અ ંતર્ભૂત થાય છે. એમાં કેવલસાન ને કેવલદન તેમજ યથાખ્યાત ચારિત્ર સમાય છે. દાખલા તરિકે જેમ દિવાકરના તેજમાં તારા, નક્ષત્ર, ગ્રહ અને ચદ્રના પ્રકાશ સમાઈ જાય છે તેની માક. વળી બીજી દૃષ્ટાન્ત સુવર્ણ'નુ લઈએ. ખીજી ધાતુઓમાં અને સાનામાં શે। ફેર છે અગર એને કઈ રીતે ઓળખવું એવા પ્રશ્ન ઊઠે ત્યારે કેાઇ એના ભારેપણાને આગળ ધરે છે, તા કેાઈ વળી એનાં પીળા વને મહત્ત્વ અને ત્રીજો વળી એના ચીકાશ ગુણને પારખવાની વાત કરે છે. આમ ભિન્ન ભિન્ન દષ્ટિથી
એ મારું ( અરનાથનું) કથન છે. એમાં આત્મા ત્રણે કાળ શુદ્ધ આત્મસ્વરૂપી જ
પદાર્થ જ્ઞાન કરાવાય છે. એ રીતની મેળ-વિધાનો સંભવ જ નથી. ટુ ંકાણમાં કહીએ ત
એટલું જ કે–તુ. હને જો ' અર્થાત્ आत्मवत् सर्वभूतेषु यः पश्यति स पश्यति એવું જ એક બીજી વાકય તે− જેણે આત્માને આળખ્યા તેણે સારા જગતને ઓળખ્યુ.’
ખાણુમાં પર્યાયસૃષ્ટિપણું અગ્રભાગ ભજવે છે. પરંતુ પર્યાયેા પરથી નજર હઠાવી લઈ કેવળ દ્રવ્ય પ્રત્યેનુ' દષ્ટિબિન્દુ લક્ષમાં લેવામાં આવે તા સુવણ ધાતુ કઈ એ પર્યાચાને લઇને જુદી નથી, પણ પદાર્થરૂપે એક જ છે. એ જ ન્યાયે અલખ કહેતાં આત્માના પણ જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રરૂપ ત્રિપુટીની ભિન્નતાએ જુદા જુદા સ્વરૂપે કહેવાય છે પણુ મનમાંથી એ બધા વિશ્પાને દૂર કરવામાં આવે તે આત્મા એક નિરજન સ્વરૂપને જ છે એમાં રજમાત્ર શંકા નથી. તેથી જ નિવિકલ્પ રસ પીજીએ’ એ વાત પર ભાર મૂકયા છે. તત્ત્વની સાચી પિછાનમાં બે પ્રકારની દૃષ્ટિએ દામ કરી રહી છે. એક પારમાર્થિંક અને બીજી વ્યવહારિક, એક સાર તારવી લઈ નિચા રજૂ કરે છે, જ્યારે બીજી પ્રકારાંતરી પરથી ભિન્નતાને કિલ્લા રચે છે. તેથી કહ્યું છે કે
પરમારથ પથ જે કહે, તે ૨ જે એક તંત રે; વ્યવહારે લખ જે રહે, તેહના ભેદ અનંત રે, વ્યવહારે લખે દાહિલા, કાંઈ ન આવે હાથ રે; શુદ્ધ નય થાપના સેવતાં, નિવ રહે દિવધા સાથ રે.
જૈન દર્શનમાં અને ઇતર દશનામાં જે મહત્ત્વના તફાવત છે તે ઉપરના ભાવને આશ્રયી છે.
વ્યવહારની અટપટી આંટીઓમાં કિવા એના જાતજાતના પ્રલેાલનામાં જન્મારા વહી જાય છતાં સ્વરૂપદર્શન ન લાભૈ, જ્યારે કૌપાધિથી રહિત એવુ આત્મસ્વરૂપ વિચારતાં એના તાગ સહજ આવે
આગમની ભાષામાં કહેવામાં આવ્યું છે કે · જે એકને જાણે છે, તે સર્વને જાણે છે અને એ ‘એક' તેા માત્ર પોતાના આત્મા. એની પિછાણ વિકલ્પો યાને પ્રકારાંતા વિના
પરમાથી થવી ઘટે.
સક્ષિપ્તમાં ગણત્રીના શબ્દોમાં અઢારમા પતિની વાણી શ્રવણ કરી મુમુક્ષુ આત્મા નાચી ઉઠ્યો, હૃદયના ઊંડાણમાંથી કહેવા લાગ્યા કે–
તી
એ નાથ, સત્તાની દૃષ્ટિએ આપણા અને મારા વચ્ચે કંઇ જ દિવાલ ખડી નથી છતાં
For Private And Personal Use Only
