Atmanand Prakash Pustak 020 Ank 08

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

ધર્મ-જીવનના માગરમાં રહેલા વિ.
દષ્ટિમાં અસ્થિરતા વિકળતા અગર વિહંળતા આવતા નટને જેમ સ્થાન ભ્રષ્ટ થવાની સંભાવના છે, તેમ ધર્મ માર્ગમાં ગતિ કરનાર મુમુક્ષુને તેના ચિત્તની સ્થિતિ સંભાળવાની નિરંતર જરૂર રહે છે. આ કાળજી અને સતર્કતા રાખવાની જરૂરને લીધે જ ધર્મના માર્ગને વિકટ દુર્ગમ અને તરવારની ધાર જે આકરો કહ્યો છે. તેને પગલે પગલે ભ્રષ્ટ થવાની સંભાવના છે, તેના અંતરમાં ધર્મ-વિધી અસાર ભાવનાઓ પ્રવેશવા ન પામે તે માટે તેને પ્રત્યેક પગલે કાળજી રાખવાની જરૂર છે. આ માર્ગમાં જે અનેક વિનો અગર ભય રહેલા છે તેમાંથી કેટલાકને અત્રે વિસ્તારથી ઉલ્લેખ કરીશું:
પ્રથમ કાનુરાગ અગર લેક-દષ્ટિને છે. જન સમાજમાં રહીને હું જે વખતે ધર્મના કાર્યો કરૂં તે વખતે સહુની નજર મારા ઉપર રહે, તેઓ મને ધર્મશાળ સજજન ગણે, લોકોની જાણ બહાર રહીને મારૂં ઉત્તમ કાર્ય બેકદર રહી ન જાય એવી નિકૃષ્ટ વૃત્તિ આપણામાં ઘણીવાર રહી જાય છે. જેના હૃદયમાં લોકાનુરાગ અગર લોકોની વાહવાહ મેળવવાની લાલસા રહેલી છે તેના ધર્મ માર્ગમાં મહાન વિપત્તિ રહેલી છે. આ વૃત્તિમાં કેટલી ધર્મ-વિઘાતક શક્તિ રહેલી છે તે ઘણુ બંધુઓ સમજતા નથી, તેથી તે પ્રત્યે ઉપેક્ષા રાખે છે. જગતમાં આ શ્રેણીના ઘણા મનુષ્યો છે, જેઓ નિરંતર ધર્મનો અભિનય નિભાવે છે, તેમના હૃદયમાં લેક-પ્રશંસાની એવી પ્રબળ શક્તિ રહેલી હોય છે કે આસપાસના પાંચ પચીશ માણસે જેવા પ્રકારે ચાહે તેવા જ પ્રકારે તેમના ધર્માચારનું સ્વરૂપ રચાઈ જાય છે. લોકોની વાહવાહથી તેનું ચિત્ત નાચી ઉઠે છે. જેમ જેમ લોકોના વાહવાહને ધ્વનિ વધતું જાય છે તેમ તેમ તેમના ધર્મનાચની માત્રા વધતી જાય છે. લેકની વાહવાહ ધ્વનિ તેમના કર્ણમાં નિરંતર શું જાર કરતી રહે તે પ્રકારનું તેમનું હૃદય-બંધારણ થઈ જાય છે. લોકોની વાહવાહ મેળવવાની વૃત્તિ આપણા સર્વના અંતરમાં કેવી પ્રબળપણે રહેલી છે તે સહુ પોતાના અંતરની પરીક્ષા કરી જાણી શકે તેમ છે. લેક-પ્રશંસાની એવી અભૂત શક્તિ છે કે તે મેળવવા માટે વિશ્વમાં અનેક સ્થળે મહ૬ કાર્યો થયા છે. એના પ્રભાવથી આશ્ચર્યજનક સાહસ, અદ્ભુત સ્વાર્થ ત્યાગ, ઘેર વૈરાગ્ય, કઠોર તપસ્યા, વિષમ વૃત–પાલન આદિ ઉપજી આવ્યા છે. અમુક પ્રકારના આચારથી વસ્તુત: આત્મ-કલ્યાણ કે જન-શ્રેય થાય તેમ છે કે નહી? તેને કાંઈ હીસાબ રાખ્યા વગર લેક–પ્રશંસાની મોહિની શક્તિથી આકર્ષાઈને અનેક જનોએ વિસ્મયકારક કાર્યો ક્ય છે. જેમ નાટકના તખતા ઉપર અભિનય કરનાર અભિનેતા, શ્રોતૃ વર્ગના તાલી ધ્વનિથી ઉત્તેજીત થઈને બેવડા જોસથી પિતાને અભિનય વિસ્તારે છે, અને પિતાને શ્રમ ભૂલી જાય છે, તેમ લોક-પ્રશંસા અને વાહવાહના દિવનિથી પ્રેરાઈને આપણે લોકેએ માન્ય કરેલા માર્ગમાં બેવડા જોસથી દેડીએ છીએ. લક-પ્રશંસાના પ્રભાવથી આપણે શ્રમ ભૂલી જવાય છે. મદ્રાસ તરફના જગલી લોકો એક પ્રકારના