________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
કાર્ય ઘણું જ સંકટપૂર્ણ છે અને ખાસ કરીને તે નેતાઓનું કામ ઘણું જ કષ્ટમય હોય છે કે જેઓ ખરેખરા સમાજ-સુધારક હોય છે. રાજારામ મેહનરાયનું ઉદાહરણ છે. તેમણે સમાજ-સુધારણને ઝુંડે ઉઠાવ્યા હતા. નવીન આવશ્યકતાઓ તથા સમયના આદેશ નહિ સમજનાર જુના વિચારના લોકે તેમને સમાજ-કટક ગણતા હતા. પરંતુ આજે તેમનું નામ હિન્દુ જાતિના હિતેષીઓની જીહા ઉપર નાચી રહ્યું છે. તેનું શું કારણ? એજ કે તેમના સિદ્ધાંત ઉત્તમ તથા પરાર્થપૂર્ણ હતા. તેની ખાતર તેઓથી પિતાની જાતને ભેગ આપવાની હિમ્મત રાખતા હતા. આ પ્રકારના જવલંત ઉદાહરણે ઇતિહાસમાં તેમજ વર્તમાન સમયમાં અનેક મળી આવે તેમ છે. આવા પ્રકારના ઈશ્વરીય સિદ્ધાંત-પ્રેમના માર્ગને નિવાહ શું બૈર્ય વગર કદિ પણ સંભવિત છે?
જીવન-સંગ્રામમાં વિજય અને સફળતા પ્રાપ્ત કરવામાં ધેયને ઘણે મોટે ભાગ છે. એટલા માટે એટલું જાણવું જોઈએ કે એ સદ્દગુણ સંપાદન કરવામાં કયી કયી વરતુઓની આવશ્યકતા છે. સૌથી પહેલી આવશ્યકતા અદૂષિત મનોવૃત્તિ તથા ઈકવરમાં દૃઢ વિશ્વાસ હોવાની છે. જેનું મન વિકારવશ દૂષિત થઈ જાય છે તેઓના ચિત્તમાં સ્થિરતા રહેતી નથી. તેમજ માનસિક સ્થિરતા નહિ હોવાથી ઈરછા, ઉદેશ તથા સિદ્ધાંત ક્ષણે ક્ષણે બદલાયા કરે છે. જે એનું મન દેશે અને વિકારેથી ચંચળ બની જાય છે તેઓનાં મનમાં ચંચલતાનું વિરોધી હૈયે કદિ પણ નિવાસ કરી શકતું નથી. અહિં આગળ વાંચકે એ આક્ષેપ કરી શકે કે અનેકવાર જોવામાં આવે છે કે પોતાના દુષ્ટ હેતુઓ સિદ્ધ કરવા પાછળ પડેલા અનેક પાપાવતાર દુરાત્માઓનું મન ભયભીત નથી હોતું. આનું શું કારણ છે? વ્યાજબી રીતે તે મનવૃત્તિ દૂષિત હોવાને લઈને તેઓનાં ચિત્તની ચંચળતા હોવી જોઈએ, પરંતુ ઉલટું તેઓમાં ચિત્તની સ્થિરતા જોવામાં આવે છે. આના જવાબમાં અમે વાંચકોને માત્ર એટલું જ જણાવવા ઈચ્છીએ કે એવા લોકેના જે પૈર્ય જોવામાં આવે છે તેમાં અને જે ધૈર્યની આ લેખમાં પ્રશંસા કરવામાં આવી છે તેમાં આકાશ-પાતાળનું અંતર છે. એવા લોકોને ધૈર્યવાન કહેવાને બદલે સાહસી અથવા રાક્ષસી કહી શકાય. તેઓમાં જે ધિય જેવી વસ્તુ જોવામાં આવે છે તે વિશ્વસનીય નથી, કેમકે તેઓની સ્થિતિ નીતિ–
તના આધાર પર નથી હોતી. તેને ઘેર્યનું નામ આપી શકાયજ નહિ–અવશ્ય દુસાહસ જ કહી શકાય. એવા દુસાહસનો જન્મ એક પ્રકારની દુષ્ટતાપૂર્ણ ધૃષ્ટતા, ભવિષ્યમાં આવનારી આપત્તિઓની ઉપેક્ષા તેમજ સર્વ પ્રકારના અવિચારમાંથી થાય છે. એવા દુસાહસી રાક્ષસોના કદિ પણ સફલ મનોરથ થઈ શકતા નથી અથવા એમ કહેવું જોઈએ કે તેઓની સાચી અસર લતાનું માપ તેઓની દુષ્ટ ઈચ્છાઓની સફલતાથીજ થઈ શકે છે.
For Private And Personal Use Only
