________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હૈયે.
ઉચિત રીતે સંપાદન કરીને વિજય-પ્રાપ્તિને માટે પણ ધૈર્યની આવશ્યકતા રહે છે. કર્તવ્ય-પથમાં વિધ્ર આવતાં ડરપોક મનુષે લોકોની અપ્રસન્નતાના ભયને લઈને પોતાનાં કર્તવ્યો પૂરાં કરવામાં આગળ પાછળ હઠે છે અને તેઓની ઈચ્છાથી પ્રતિકૂળ કાર્ય કરવાનું સાહસ કરી શકતા નથી. પરિણામે તેઓ કેઈપણ મહત્વનું કાર્ય કરી જ શકતા નથી. તેઓને એમ માલૂમ પડે છે કે અમુક કાર્ય કરવાથી પિતાની લોકપ્રિયતા નષ્ટ થઈ જવાને ભય છે અથવા કોઈ અધિકારારૂઢ મનુષ્ય તે કામ માટે અસંતેષ પ્રકટ કરીને તેના તરફ ધિકકાર બતાવે છે કે તરત જ તેને જુસ્સે નરમ પડી જાય છે. એવા સમયે જ નીતિમત્તા અને સિદ્ધાંત-પ્રેમની અગ્નિ -પરીક્ષા થાય છે. એવા સમયમાં જ ધૈર્યવાન પુરૂષ સંકટેની પરવા ન કરતાં પિતાના સિદ્ધાંતની રક્ષા કરે છે અને વિચાર–શકિતની આજ્ઞા સિવાય બીજા કોઈની આજ્ઞા માનતા નથી. કોઈ પણ કાર્ય કરવા માટે તેને એકવાર નિશ્ચય માત્ર થઈ જ જોઈએ, પછી તે પુરું કરવામાં એક નહિ પણ હજાર વિનો ભલે આવે, છતાં તે તેની દરકાર કરતો નથી. તે પોતાની જાત તથા પરમાત્મા સિવાય બીજા કોઈને તૃણ સરખે પણ વિશ્વાસ કરતું નથી. એટલે સુધી કે કર્તવ્ય-માર્ગમાં મને દેવતાના પ્રોત્સાહન સિવાય બીજા કેઈન ઉત્તજનની પણ આશા કરતા નથી. એવા મહાપુરૂષને લક્ષીને જ ભર્તુહરીજીએ કહ્યું છે કે –
निन्दन्तु नीतिनिपुणा यदि वा स्तुवन्तु _लक्ष्मीः समाविशतु गच्छतु वा यथेष्टम् । अद्यैव वा मरणमस्तु युगान्तरे वा
न्याय्यात्पथः प्रविचलन्ति पदं न धीराः ॥ અર્થાત્ નીતિનિપુણ પુરૂષે નિંદા કરે કે સ્તુતિ કરે, લક્ષ્મી આવે વા જાય, પ્રાણ હમણુજ ચાલ્યા જાય કે યુગાન્તરમાં, પરંતુ ધીર–પૈર્યવાન લેકે ન્યાયના માર્ગથી એક ડગલું પણ ચલિત થતાં નથી.
નીતિધર્મમય કર્તવ્યપથના આ પ્રકારના અનુયાયિઓની કીર્તિ સંસારમાં અમરામર થાય છે તેમાં જરાપણું આશ્ચર્ય નથી. પરંતુ આ પ્રકારના ખરેખર વૈર્યવાન અને ગંભીર હૃદય પુરૂષ તેજ થઈ શકે છે કે જેઓને પોતાના નીતિધર્મના સિદ્ધાંતની સફલતા તથા ગ્યતા ઉપર પુરેપુરો વિશ્વાસ હોય છે અને જેઓ તે ખાતર પિતાની જાતને ભેગ આપવામાં પોતાની જાતને ભાગ્યવાન સમજે છે. શ્રી મહાવીર, શ્રી રામચંદ્ર, યુધિષ્ઠિર, વિક્રમાદિત્ય, પ્રતાપ, શિવાજી આદિ મહાત્માઓના નામ ઇતિહાસમાં કેવળ તેઓના અચળ સિદ્ધાંત-પ્રેમને લઈને ચિરંજીવ થયા છે. એજ સાંસારિક સફલતાનું રહસ્ય છે. સંસારમાં નેતાઓનું
For Private And Personal Use Only
