________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
www.kobatirth.org
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
અન્ય એક પણ નાવ બનાવવામાં આવેલું નથી. માનવી જીવન-સંગ્રામમાં આગળ કૂચ કરવા માટે તેમજ વિલન તથા દુઃખરૂપી શત્રુઓના કઠેર આઘાત સહન કરવા માટે આપણે ઘેર્યનું જ કવચ ધારણ કરવું જોઈએ. અહિંઆ એટલું સ્મરણમાં રાખવાની જરૂર છે કે વૈર્યવાનનો અર્થ સાહસિક નથી.
આપણે જેટલા જેટલા ઉદ્યોગ તથા પ્રયત્નો કરીએ છીએ તે સર્વ સુખની પ્રાપ્તિ અર્થે જ કરવામાં આવે છે. જે આપણે એ હેતુ કોઈ અંશે હૈય–ગુણના આશ્રયથી સિદ્ધ હોઈ શકે તો સુખપ્રદ સદગુણનું મહત્ત્વ આપણે અવશ્ય માનવું જોઈએ. દુઃખ તેમજ સંકટ સમયે ચિત્તને સમાધાન અને સાંત્વના આપવા માટે પૈયે ધારણ કરવા સિવાય બીજી કઈ યુતિજ નથી. એવી અવસ્થામાં ધૈર્ય વગર શાંતિ મળવી કઠિન છે, કેમકે માનસિક દુર્બલતાને લઈને ચિત્ત હમેશાં ભયભીત દશામાં જ રહે છે. ધૈર્યના અભાવે, કઈ વસ્તુ ખરેખરી રીતે એટલી બધી ભયાવહ ન હોવા છતાં પણ, કાલ્પનિક ભયાનુભવને લઈને મનની અંદર હમેશાં ખળભળાટ મચી રહે છે, તેમજ જ્યારે મનુષ્ય સંશય-ગ્રસ્ત બની જાય છે ત્યારે તેને દુઃખના અભાવમાં પણ દુઃખને આભાસ થયા કરે છે. જે મનુષ્ય પૈર્યશીલ હોય છે તેની દશા કુદિનમાં પણ એટલી બુરી નથી થઈ શકતી કે જેટલી ઘેર્યહીન મનુષ્યની તેના સુદિનમાં હોય છે. તે મનુષ્ય પોતાની સારી ધુનમાં શાન્તમનસ્ક બનીને સ્વકાર્ય તત્પર રહે છે અને ભવિષ્યમાં આવનાર વિપત્તિના ભયથી પહેલેથી જ ગભરાઈ જતા નથી. પરંતુ તે આવવાની શંકા થતાં વેંત તેને ટાળવા ઉપાય કરે છે. બૈર્યવાન મનુષ્યનું અંત:કરણ શાંતિ, સુખ, આશા અને ઉદારતા રહિત કદિપણું બનતું નથી. પૈર્યવાન મનુષ્યના ચિત્તરૂપી દુર્ગને પ્રક્ષુબ્ધ વિપલ્સમુદ્રનાં અત્યંત તેફાની તરંગ જરાપણ હાનિ પહોંચાડી શકતા નથી. પરંતુ ધૈર્યહીન મનુષ્યનાં ચિત્તની દશા સમુદ્ર કિનારે બાંધેલી ઝુંપડીના જેવી હોય છે, જે રેતી ઉપર બાંધ વામાં આવેલી હોવાથી માત્ર એક જ પ્રચંડ જલ તરંગથી કંપિત બનીને ધળમાં મળી જાય છે. જુઓ, નીચેના લેકમાં ધૈર્યવાન પુરૂષનું કેવું ઉત્તમ અલંકારપૂર્ણ વર્ણન છે –
कदर्थितस्यापि हि धैर्यवृत्ते न शक्यते धैर्यगुणं प्रमा?म् । अधोमुखस्यापि कृतस्य वह्न नधिः शिखा याति कदाचिदेव ॥
અર્થાત્ વિપગ્રસ્ત મનુષ્ય પૈર્યવાન હોય છે તે તેની પૈર્યવૃત્તિ નષ્ટ કરવાને કઈ સમર્થ નથી, જેવી રીતે પ્રજ્વલિત અગ્નિને કેઈ ઉલટાવી દે તોપણ જ્વાળા ઉપરજ જાય છે, અને કદિપણ નીચે જતી નથી.
આ જીવન સુખમાં વ્યતીત કરવા માટે જ નહિ, બલકે આપણું કર્તવ્ય-કર્મો
For Private And Personal Use Only
