________________
(૧૫) ક્ષેત્ર આ મનુષ્યનું ખેતર રામનુજેફા =ત્તિ ગામથી
અમુક દિશામાં આટલે દૂર છે. ફલ્યગુમાવત: એ પ્રકારના અનુમાનથી ત તસ્ત્ર અને તેના ભેગવટાથી નિશ્ચયે વિષે નિશ્ચય કરવો.
તત્ત્વ દરા તાક્ષિ થા ઉતિ રતિ . નિશ્ચય કરવામાં કેવા સાક્ષીઓ યોગ્ય છે, તે કહે છે.
प्रमाणमागमं चैव कालं भोगं च लक्षणं ॥ भूमिभागं तथा नाम जानीयुस्तेऽत्र साक्षिणः ॥ १९॥ साक्षिणः सोम्नि पृष्टच्या अर्थिप्रत्यर्थिनोः पुरः॥ पार्श्वगग्रामवृद्धानां समक्षं धर्मपूर्वकम् ॥ २० ॥ समस्तास्ते हि पृष्टाश्च वदंत्येकां गिरं यदि । तर्हि सीमां निबनीयात्तन्नामसहितां नृपः ॥ २१ ॥
પ્રમાણ, શાસ્ત્ર, કાળ, ભેગવટે, લક્ષણ, ભૂમિ ભાગ તથા બેતરનું નામ એટલાં વાનાં જાણતા હોય તે આ કામમાં સાક્ષીઓ હેઈ શકે. સીમાડાની હદ નક્કી કરવા સંબંધી કામમાં વાદિ પ્રતિવાદિને મેં આગળ ઉભા રાખી પાસેના ગામના વૃદ્ધોની સમક્ષ ધર્મના સેગન પૂર્વક તેવા સાક્ષીઓ લેવા. તે સઘળા સાક્ષીઓને પૂછતાં તે સર્વની જૂબાની જે એક જ પ્રકારની હોય તે રાજાએ તેના નામ સહિત સીમા બાંધી આપવી. અથ રાકૃતમાષિ સંવાદ છે જો સાક્ષીઓ જૂઠું બોલે તે તેમને દંડ શું કરે તે કહે છે –
चेत्साक्षिणोऽनृतं ब्रूयुः सीमाकृत्ये कथंचन ॥ सामंताः शतदंडयाः स्युः शेषाः शक्त्यनुसारतः ॥२२॥
