Arambhsiddhi Lagnashuddhi Dinshuddhi

Author(s): Udayprabhdevsuri, Haribhadrasuri, Ratshekharsuri
Publisher: Shravak Bhimsinh Manek

Page 407

॥ पञ्चमो विमर्शः ॥
गणित विपदेशात्तत्र दत्त्वाऽयनांशान्
"
पुनरपि जगणार्धं ६ रात्रिलग्ने तु दद्यात् । अथ हत उदयस्त्रिर्मुक्तशेषैर्ल वाद्यै
रुपरि च खगुणा ३० तः स्यात्पलात्मार्कजोग्यम् ॥ ६७ ॥
अर्थ- गणितना जाणनारना उपदेशथी आवेला अयनांशोने ते स्पष्ट करेला सूर्य मां नाखवा, परंतु जो रात्रिनुं लग्न होय तो तेमां फरीथी जगणार्थ एटले ६ ळवा. (ते करवायी अयनांश सहित सूर्य थाय बे. ) ( हवे सूर्यनुं नोग्य मान लाववानी रीत कहे बे.) अथ एटले सायनांश सूर्य कर्या पक्षी ( करवाथी ) जे राशिनो उदय होय तेना पळोने ऋण वार स्थापन करी ते दरेकने मुक्तथी शेष रहेला लव ( ) विगेरेव गुणवा. ( पढ़ी बेला बे अंकने उत्क्रमथी साठे जाग दइ दइने उपर ahaar. ) उपर जे अंक यावे तेने त्रीशे जागतां जे लाघे तेटला पळो सूर्य जोग्य कवाय .
३७१
तत्र एटले स्पष्ट करेला सूर्यमां ते वर्षना अयनांशो नाखवा. अहीं एकला अयनांशोज काबे, तोप कळादिक पण नाखवी एम समजवुं, केमके ते कळादिक पण अयनांशरूपज बे. ए रीते सर्वत्र जावं, पण जो रात्रिने विषे लग्न होय तो ते राशिमां फरीथी र उमेरवा. आम करवाथी उपर जे राशि ( मेषादिक ) यावे ते नुक्त जाणवी,
जे राशि तेनी पबीनी होय ते उदय कदेवाय बे. ते उदय राशिनुं जे पळरूप मानक होय ते पळोने ऋण वार स्थापन करवा. हवे ते मुक्त राशिनी उपरांत जे श, कळा विकळा होय ते मुक्त कदेवाय बे, माटे तेने वाद करतां जे अंश, कळाने विकळा श्रावे तेथे करीने त्रण वार स्थापन करेलुं ते लग्ननुं मान ( उदय राशिनुं पळरूप मान ) अनुक्रमे गुणवुं. बेल्ला वे अंकने साठे जाग दइ दइने पहेला पहेलानी संख्यामां नाखवाथी जे संख्या पहेला कमां थाय तेने त्रीशे नाग देतां जेटला लाधे तेटला पळवाळु अर्क जोग्य थाय बे. बाकी रहेला अंकने साठे गुणी त्रीशे जाग देतां उपरना पळ उपरांत अरोप वे बे.
वे उदाहरणमां घटावतां पलां प्रथम अयनांश लाववा माटे गणितना ज्ञानवाळानो उपदेश बतावे बे. - विक्रम संवत् ९१५ मा वयी आरंजीने तथा शालिवाहन ना ४४४ मा वर्षी आरंजीने १४०४ वर्ष सुधी दरेक वर्षे एक कळा, एक विकळा अने वीश परम विकळा वृद्धि पामे बे. ६० कळाए करीने एक छायनांश थाय बे, तेयी करी ने