________________
SECTION VII PAN-INTERNALISM AND PAN-EXTERNALISM
. Verses 79-80 अन्तरङ्गार्थतैकान्ते बुद्धिवाक्यं मृषाऽखिलम्। प्रमाणाभासमेवातस्तत् प्रमाणादृते कथम् ॥७९॥
If it is maintained that the internal entities are alone real (i.e. that all cognition is a mere manipulation of one's subjective states), then all cognitions and all propositions will turn out to be a falsity and hence a piece of pseudoauthentic knowledge. But how can there be pseudoauthentic knowledge without there being authentic knowledge ? (79)
अथ सप्तमः परिच्छेदः तज्जन्मकार्यप्रभवादि वेद्यवेदकलक्षणम् अनैकान्तिकम् आदर्य संवित्तिरेव खण्डशः प्रतिभासमाना व्यवहाराय कल्प्यते इति अभिनिवेशेऽपि प्रमाणं मृग्यम् । क्षणिकत्वम् अनन्यवेद्यत्वं नानासन्तानत्वमिति स्वतः तावत् न सिद्धयति, भ्रान्तेः। तथा आत्मसंवेदनेऽपि व्यवसायवैकल्ये प्रमाणान्तरापेक्षया अनुपलम्भकल्पत्वात् । न हि तथा बुद्धयः संविदन्ते यथा व्यावर्ण्यन्ते । नापि परतः, सम्बन्धप्रतिपत्तेरयोगात् । स्वांशमात्रावलम्बिना मिथ्याविकल्पेन प्रकृततत्त्वव्यवस्थापने बहिरर्थेष्वपि अविरोधात् । कथञ्चित् अत्र वेद्यलक्षणं यदि व्यवतिष्ठेत प्रकृतं कृतं स्यात्, नान्यथा । न चानुक्तदोष लक्षणमस्ति। तत्संभवे नान्यत्र तदसंभवोऽभिधेयः। तत्स्वपरपक्षयोः सिद्धयसिद्धयर्थं किञ्चित् कथञ्चित् कुतश्चित् अवितथज्ञानमादरणीयम्, अन्याऽशेषविभ्रमासिद्धेः । एतेन यत् ग्राह्यग्राहकाकारं तत् सर्वं विभ्रान्तम्, यथा स्वप्नेन्द्रजालादिज्ञानम्, तथा च प्रत्यक्षादिकमिति प्रतिविहितं वेदितव्यम् ॥७९॥
साध्यसाधनविज्ञप्तेर्यदि विज्ञप्तिमात्रता। न साध्यं न च हेतुश्च प्रतिज्ञाहेतुदोषतः ॥८॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
