Book Title: Ramkrushna Paramhans Santvani 02
Author(s): Adhyatmanand Saraswati
Publisher: Navjivan Prakashan Mandir Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005975/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMtavANI graMthAvali 2). zrI rAmakRSNa paramahaMsa 28 phika ja Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAmakRSaNa paramahaMsa (Shriramkrishna Paramhansa) saMkalana zrI svAmI adhyAtmAnaMda sarasvatI (hRSIkeza) navajIvana prakAzana maMdira amadAvAda-380014 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A graMthAvalinAM 28 pustakonI kiMmata rU.300 thAya che. graMthAvalino saMpuTa kharIdanArane te rU. 200nA rAhata dare ApavAmAM Avaze. prAptisthAna (1) navajIvana prakAzana maMdira gUjarAta vidyApIThanI pAchaLa, po. navajIvana, amadAvAda-14 (2) navajIvana TrasTa (zAkhA), 130, zAmaLadAsa gAMdhI mArga, muMbaI - 400 002 (3) divya jIvana saMgha ( zivAnaMda Azrama, jodhapura TekarI, zivAnaMda mArga, amadAvAda-15 (4) divya jIvana saMgha zivAnaMda bhavana, rAmajI maMdiranI pALa, sarakArI presa sAme, AnaMdapurA, vaDodarA-390 001 divya jIvana saMgha, zizuvihAra, bhAvanagara - 364 001 (6) divya jIvana saMgha, mohana oNpTiziyana, AjhAda coka, valasADa-396 001 (5) nava rUpiyA (c) gujarAta divya jIvana saMgha trIjI AvRtti, prata 3, 000, jUna 1999 punarmudraNa, prata 3,000, oNkTobara 2006 kula prata : 6,000 ISBN 81-7229-237-6 (set) mudraka ane prakAzaka jitendra ThAkorabhAI desAI navajIvana mudraNAlaya, amadAvAda-380 014 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakanuM nivedana navajIvana ane divya jIvana saMghanA saMyukta upakrame 'saMtavANI graMthAvali'no 28 pustikAono A saMpuTa vAcakonA hAthamAM mUkatAM AnaMda thAya che. sarvadharmasamabhAvanA uddezane dhyAnamAM rAkhI A 'saMtavANI graMthAvali' saMpuTa brahmalIna zrI svAmI zivAnaMdajInI zatAbdI nimitte gujarAta divya jIvana saMgha dvArA taiyAra karavAmAM Avyo hato. te taiyAra karavAmAM aneka mitrono sahakAra maLyo hato. chatAM tenI pAchaLanI ekadhArI mahenata sva. uccharaMgabhAI svAdiyAnI hatI te noMdhavuM joIe. A graMthAvalinI pahelI AvRtti capocapa UpaDI gayA pachI 1985mAM tenuM punarmudraNa karavAmAM AvyuM hatuM. paraMtu teya pahelI AvRttinI jema ja jhaDapathI vecAI jatAM graMthAvali ghaNAM varasathI upalabdha na hatI. gAMdhIjI prasthApita saMsthAnI badhA dharmonI sAcI samajaNa phelAvavAnI javAbadArI che. vaLI ucca zikSaNamAM have mUlyazikSaNa tathA tulanAtmaka dharmonA zikSaNanuM mahattva vadhatuM jAya che. kendra sarakAranA yojanA paMca mUlyonA zikSaNane protsAhana ApavAnuM samarthana karyuM che. Ane anulakSIne A pustaka saMpuTa sAmAnya vAcako uparAMta ucca zikSaNamAM kArya karatA sahu koIne upayogI thaI paDaze. gujarAta divya jIvana saMghe A graMthAvali A yojanAmAM punarmudraNa mATe sulabha karI te mATe ame temanA AbhArI chIe. 'saMtavANI graMthAvali'nA A pustaka saMpuTanA prakAzanathI gAMdhIjInA sarvadharmasamabhAvano saMdezo sarvatra vasatAM gujarAtI kuTuMbomAM prasaraze evI AzA che. rA.pa. -2 3 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navajIvana TrasTanA dastAvejamAM tenA uddezonI pUrti sAru je je pravRttio karavAnuM sUcaveluM che temAM hindamAM vaselI badhI judI judI komo vacce aikyano pracAra karavAnuM sUcavavAmAM AvyuM che. te hetu mATe navajIvane gUjarAta vidyApIThamAM prasthApita karelA anAmata kozamAMthI A saMtavANI graMthAvali'nuM punarmudraNa jUna 1999mAM prasiddha karI rAhata dare ApavAmAM AvyuM hatuM. saMtavANI graMthAvali'nI mAMga cAlu rahetAM navajIvana taraphathI tenuM A trIjuM punarmudraNa prasiddha karavAmAM AvI rahyuM che. ane tenI kiMmata sAmAnya vAcakane paravaDe tevI rAkhavAmAM AvI che te noMdhavA jevuM che. amane AzA che ke sarvadharmasamabhAvanA pracArArthe thatA A prakAzanane vAcako taraphathI yogya AvakAra maLavAnuM cAlu raheze. tA. 2- 10 - '06 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA 15 25 1. pUrvajo ane janma 2. bAlyAvasthA 3. dakSiNezvara 4. jagadaMbAnuM prathama darzana ane bhAvonmatta avasthA 5. lagna ane dakSiNezvaramAM punarAgamana 6. tAMtrika sAdhanA 7. nirvikalpa samAdhi 8. dakSiNezvaramAM zrIzAradAmaNidevI 9. narendranAtha 10. dakSiNezvarathI vidAya zrI rAmakRSNa upadeza-amRta 31 37 40 43 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. pUrvajo ane janma ogaNIsamI sadInA pUrvArdhamAM baMgALamAM janma dhAraNa karIne dezanA dhArmika ItihAsamAM eka yazasvI prakaraNa umeranAra zrI rAmakRSNa paramahaMsa eka virala vibhUti hatA. AvI daivI vibhUtine janma ApanAra pUrvajo kevA hatA, te aMge TUMka paricaya karIe. baMgALanA hugalI jillAnA dere nAmanA gAmamAM eka brAhmaNa kuTuMba vasatuM hatuM, je parivAranA vaDIlanuM nAma mANikarAma caTTopAdhyAya hatuM. aDhAramI sadInA madhyakALamAM jyAre samagra bhArata copAsa khaMDita avasthAmAM hatuM. dharmanA nAme UbhA thayelA aneka paMtho sau svakIya svArtha hetu ja dhArmika ADaMbaro karatA hatA. jaina, bauddha, AryasamAja, brAhmosamAja vagere vacce bhaTakatuM janasamAjanuM dhArmika mAnasa saMpUrNataH asaMtulita hatuM, zAkta sAMpradAyikatAno ghora atyAcAra ane vAmapaMthIono vyabhicAra dharmanI ghora khodI rahyo hato, teve samaye paNa mANikarAma caTTopAdhyAyanuM kuLa IzvaraparAyaNa hatuM. hiMdu dharmanA tamAma vidhiniSedhone atyaMta bhaktibhAvapUrvaka pALatuM hatuM. aneka peDhIothI tyAM vasavATa karanAra A kuTuMbanI prAmANikatA, pavitratA ane saraLatAne lIdhe grAmajanomAM temanuM khUba mAna hatuM. saMkaTa samaye dInaduHkhIonI vahAre dhAvuM ene A kuTuMba potAnuM kartavya mAnatuM. paiseTake sukhI hovAne kAraNe potAnAM bharaNapoSaNa uparAMtanI Avaka teo sadaiva itara janonI sahAya mATe vAparatA. rA. 5. - 3 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAmakRSNa paramahaMsa A mANikarAmanA putra khudIrAma. ane A khudIrAma e ja zrIrAmakRSNanA pitA. khudIrAmanAM patnI zrImatI caMdrAmaNi paNa patiparAyaNa, atyaMta saraLa, madhura svabhAvanAM tema ja IzvaraniSTha hatAM. teo manuSyamAtra pratye apAra prema ane zraddhA rAkhanArAM hatAM. e nAnakaDA gAmamAM sahu koI emane 'mA' kahIne bolAvatAM. emane tyAMthI koI paNa mANasa nirAza thaIne pAchuM pharatuM nahIM. gAmanA strIvargane Apatti ane mUMjhavaNanA samayamAM emanI niHsvArtha sahAya ane salAhano lAbha kAyama maLato. zrIrAmakRSNanA janma pUrve temanA pitA khudIrAmane gAmanA jamInadAranA julamane kAraNe dere gAma choDavuM paDyuM hatuM. jamInadAranA koI khoTA mAmalAmAM teNe khudIrAmane sAkSI tarIke sAmela thavA kahela; paraMtu cAcarita khudIrAmano aMtarAtmA A apakRtya karavA maMjUra na thatAM jamInadArano kopa vahorI levAnuM temaNe vadhu pasaMda karyuM, ane Ama jamInadAre khudIrAmanAM gharabAra khUMcavI letAM teo kAmArapukuravAsI potAnA mitra sukhalAla gosvAmIne tyAM AvIne AdarapUrvaka rahyA hatA. cAra varSanI putrI, dasa varSanA putra ane patnI sAthe kAmArapukura AvavAthI, je du: khada prasaMge potAnA pUrvajonI bhUmino tyAga karavAnI pharaja paDI hatI tenI UMDI chApa emanA hRdaya upara aMkita thaI hatI. ane te kAraNe daMbha, dveSa ane lobhathI khadabadatA A saMsAra pratye have emane tiraskAra thayo, ane mana prabhubhaktimAM vadhu ne vadhu magna thatuM gayuM. potAnI nirAdhAra sthitimAM Ama mitranI aNadhArI madada AvI maLI Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvajo ane janma tethI emanI zAMta ane IzvaraparAyaNavRtti vizeSa prabaLa thaI. prArthanA, dhyAna, bhajana ane zrI rAmacaMdranI pUjAmAM emano ghaNokharo samaya vyatIta thato. jamIna khUba phaLadrupa hatI. majUro ene kheDIne taiyAra karatA eTale khudIrAma jaya raghuvIra' bolIne dANA veratA ane bAkInuM kAma majUro saMbhALI letA. jANe ke emanI e aTala zraddhAnA phaLarUpe hoya tema emanA khetarano pAka kadApi niSphaLa jato nahIM. pUra ke dukALa samaye paNa e pUrepUro Utarato, ane kevaLa kuTuMbanI ja nahIM paraMtu AjubAjunAM dInaduHkhIonI jarUriyAtone paNa e pUrI pADato. eka vAra parizramathI thAkIne khudIrAma eka vRkSa nIce UMghI gayA hatA. UMghamAM emane svapna AvyuM. temanA ISTadeva bALa rAmacaMdra emane kahevA lAgyA: "keTalAya divasothI huM apUja paDyo chuM; koI mArI saMbhALa letuM nathI. tuM mane tAre ghera laI jA. tuM jevI pUjA karaze tevI huM AnaMdathI svIkArIza.' e sAMbhaLatAM khudIrAmanI AMkhamAM AnaMdAzru AvI gayAM. jAgIne - svapnamAM - sUcita sthaLe gayA. AnaMda ane Azcarya vacce temaNe tyAM eka zAligrAma paDelA joyA. eka nAga enA upara potAnI phaNA prasArI rahyo hato. khudIrAmanA AvavAthI nAga cAlyo gayo; ane khudIrAme e zAligrAma - zilAne pUjya devatArUpe ghera laI jaI yogya rIte enI sthApanA karI. khudIrAmanA putra rAmakumAranuM zAstra-adhyayana pUruM thatAM teNe pitA upara rahelo kuTuMbano bhAra haLavo karyo. Ama thatAM pitA zrI rAmesvaranI yAtrAe gayA ane zrI kAzIvizvanAtha tathA Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAmakRSNa paramahaMsa mAtA annapUrNA ane gayAjInI paNa yAtrA karI. A yAtrA daramiyAna temane aneka divya anubhavo thatA. eka divasa teo dhyAnastha hatA tyAre eka divya jyotirmaya ghanazyAma zarIradhArI puruSane caraNe potAnA pitRone daMDavat praNAma karatA joIne, temaNe dhyAnamAM joyuM ke teo paNa daMDavat praNAma karI rahyA che. ane aMtaranA UbharAthI stavana karavA lAgyA. temaNe joyuM ke e divya puruSa atizaya mIThA zabdomAM jANe ke kahI rahyA che? "khudIrAma! huM tamArI bhaktithI khUba prasanna thayo chuM. tamAre tyAM huM putrarUpe janma laIza ane tamArI sevA svIkArIza.' A alaukika svapnanI asara prabaLa hatI, chatAM temaNe manamAM gAMTha vALI ke A svapna sAcuM na paDe tyAM sudhI e vAta bahAra pADavI nahIM. yAtrAmAMthI kAmArapukura pAchA pharyA tyAre temaNe joyuM ke potAnI patnI caMdramaNinA svabhAvamAM koI ajaba parivartana thayuM che. tenI daSTi ane prema vaizvika thaI gayAM che. vizvapremanA vikAsa sAthe aneka devadevIo temanA zarIrane nidrAmAM sparzI jatAM hoya tevo anubhava paNa teo karavA lAgyAM. ane eka divasa jugI mahAzayanA zivamaMdire teo darzana karavA gayela tyAM temaNe divya anubhava karyo ke zaMkaranI piMDImAMthI eka vizALa jyoti nIkaLI ane AkhuM maMdira tejomaya thaI gayuM ane ekAeka A prakAza-puje temane ekadama DhAMkI dIdhAM na hoya tevuM temane lAgyuM. tyAre bhaya ane vismayathI teo mUcha pAmela. khudIrAme caMdrAmaNidevInI A vAta jANIne kahyuM: ''je kaMI che te saghaLuM ApaNA kalyANa mATe ja che. zrI gadAdhare mane alaukika Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvajo ane janma rIte jaNAvyuM che ke ApaNe tyAM hajI eka putra avataraze.' pachI to caMdrAmaNidevIne alaukika anubhavo thatA ke haMsa upara birAjamAna thaIne devIdevatAo temanAM darzana karI rahyAM che. vaLI koI divasa temanA potAnA aMgamAMthI caMdananI suvAsa prasaratI hoya tevuM lAgatuM, to koI divasa sUryanA prakAza samAna prakAzita mUrtio ja cAre tarapha dekhAtI ane te paNa khullI AMkhe. A badhuM sAMbhaLI - joIne khudIrAmane mana khUba ja AnaMda thato ke have nakkI caMdrAmaNidevInA udaramAM bhagavAna puruSottama viSNue vAsa karelo che, ane temanA puNya saMsargathI ja A divya anubhavo thaI rahyA che. | vikrama saMvata 1892nI phAgaNa suda bIja IsavI sana 1836nA phebruArInI 17mI tArIkha budhavAre, jyAre rAtri lagabhaga vItI gaI hatI, ane phakta kalAkeka bAkI haze tyAre caMdrAmaNidevIne khoLe A sarvadharma puraskartA variSTha avatAra zrI rAmakRSNadevanuM prAkaTaya thayuM hatuM. e samaye zubha tithi bIja, pUrvA bhAdrapada nakSatra ane siddhi yoga hato. janma-lagnamAM ravi, caMdra ane budha ekasAthe hatA. zukra, maMgaLa ane zani ucca sthAnamAM hatA. jyotiSazAstra kahe che ke, " "AvI vyakti dharmajJa ane mAnanIya thAya ane sarvadA puNya karmanuM satata anuSThAna karyA kare. ghaNA ziSyothI vIMTaLAyela rahIne e vyakti devamaMdire vAsa kare ane navIna saMpradAya pravartAvIne nArAyaNanA aMzabhUta mahApuruSa tarIke jagatamAM prasiddhi pAmIne duniyAmAM sarva sthaLe pUjAya.'' bALakanuM rAzi pramANenuM nAma to zaMbhucaMdra paDyuM, paraMtu gayAmAM thayelA abhuta anubhavanI smRti uparathI khudIrAme A navajAta bALakanuM nAma rAkhyuM 'gadAdhara.' Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. bAlyAvasthA bALaka gadAdhara suMdara ane AkarSaka hato. je koI ene eka vAra jotuM te vAraMvAra jovAnI IcchA karatuM. paDozanI strIo to e bALakane teDatAM dharAtI ja nahIM. koI koI to vaLI lAvo gorANImA gadAIne huM sAcavIza' kahIne gadAdharane gadAInA hulAmaNA nAme bolAvI kalAka doDha kalAka saheje kADhI nAkhatI. mAmAne tyAM putrajanma thayo che. jANIne khudIrAmanA bhANeje eka dUjhaNI gAya mokalI ApI. navajAta zizu mATe je je vastuonI jarUra UbhI thatI te te Ama aNadhArI rIte ja prApta thaI jatI. eTaluM ja mAtra nahIM paNa gadAI cha mAsano thayo tyAre tenA annaprAzana saMskAra (aboTaNa) samaye samagra grAmajano dhAmadhUmapUrvaka prasaMga UjavavA mAgatA hatA, te hoMza paNa lAhAbAbue pUrI karI. jema jema bALaka gadAdhara moTo thavA lAgyo tema tema temAM chupAyelI daivI pratibhAno paricaya khudIrAmane maLavA lAgyo. je kathA ke stotra gadAdhara sAMbhaLato, te mAtra eka vAra sAMbhaLavAthI ja gadAdharane teno ghaNokharo bhAga moDhe thaI jato; paNa tenAthI UlaTuM e hatuM ke tene AMka ke gaNita vageremAM rasa lAgato ja nahIM. pAchaLathI potAnA ziSyone zrIrAmakRSNa kahetA: "AMkanA pADA gokhatAM mAruM mAthuM bhamatuM. paraMtu A ja gadAI rAmalIlA ke kathAkIrtana sAMbhaLe to bIje divase AbehUba bhajavI batAvato, tyAre to moTA mANaso sudhdhAM tenA hAvabhAvanI nakala joIne hasI hasIne bevaDa vaLI jatA. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlyAvasthA bALapaNathI ja tenuM vartana saMkoca vagaranuM ane mIThAzabharyuM hatuM. je koInA paricayamAM te Avato tene te priya thaI paDato. bacapaNathI ja tenuM citta khUba ja ekAgra hatuM, ane jyAre te koI paNa bAbatamAM ekadama parovAI jatuM tyAre gadAdharane potAnA zarIrano khyAla ja raheto nahIM; tene jANe ke bhAvasamAdhi thaI jatI, ane dehabhAna vIsarI jaIne aMtaranA koI agamya bhAvapradezamAM khovAI jato. eka divase sau bAladosto DAMgaranAM hariyALAM khetaromAM ramatA hatA, tyAM AkAzamAM bagalAonI eka lAMbI hAra, mALAnA AkAramAM goThavAIne UDatI AvI. te jovA tanmaya gadAdharane potAnA zarIranuM, AsapAsanA jagatanuM ke chokarAonuM bhAna rahyuM nahIM; ane behoza thaIne te nIce paDI gayo. sAthI chokarAo ane AjubAjunAM khetaromAM kAma karatA loko khUba ja gabharAI gayelA ane tene behoza avasthAmAM ja ghera laI Avela; paraMtu pharI tene bhAna AvatAM te pahelAMnA jevo ja thaI gayela. . paNa A ghaTanAe tenAM mAbApane tareha tarehanA tarka karatAM karI mUkyAM. aMte tene vAI Ave che evuM sarvAnumate TharAvIne davAdArU karAvyAM tathA bhUtapreta vagerenuM naDatara-bAdhAo jevuM ja kaMI hoya, ema dhArIne maMtra-japa vagere anuSThAna paNa karAvyAM. paraMtu jyAre gadAdharane pUchavAmAM AvyuM tyAre teNe uparanI ghaTanA saMbaMdhe mAtApitAne kahyuM ke, mAruM mana koI eka ajAyaba prakAranAM darzanamAM lIna thaI gayuM hatuM, mane aMdara badhuM bhAna hatuM ane eka avanavo AnaMda thaI rahyo hato.' game tema paNa khudIrAma ane caMdrAdevIe joyuM ke chokarAnI taMdurastImAM kazI Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAmakRSNa paramahaMsa aDacaNa AvI nathI, tyAre ja emanuM mana svastha thayuM. paraMtu gadAdharane pitAnuM vAtsalya dIrghakALa sudhI maLyuM nahIM. mAtra te sAta varasano hato tyAre ja khudIrAma potAnA bhANeja rAmacaMdrane tyAM selAmapura gAmamAM durgApUjA utsavanI pUrNAhuti bAda saMgrahaNInA rogathI mRtyu pAmyA. saMsAranI kSaNikatAnI vAto gadAdhare pahelAMthI ja kathAkAro vagere pAsethI sAMbhaLI hatI, ane pitAnA mRtyune lIdhe e bAbatamAM pratyakSa anubhava paNa thayo. sAdhusaMto kSaNabhaMgura saMsArano tyAga karIne bhagavAnanAM darzana karavAnI AzAthI sAdhanA kare, tathA temano satsaMga manuSyane zAMti ApIne kRtArtha kare, evI vAto gadAdhare purANIo pAsethI sAMbhaLI hatI. AthI pelI dharmazALAmAM sAdhusaMtonA samAgamamAM AvavAnI IcchAthI te avAranavAra javA lAgyo. savAre ane saMdhyAkALe, saLagatI dhUNInI sAme beThA beThA dhyAna karatA sAdhuone joI tene khUba ja AnaMda thato. bhikSA mAgIne ANeluM khAdya potAnA ISTadevatAne arpaNa karIne pachI AnaMdathI prasAda letA ane ghaNA pIDAkArI rogathI kaSTa pAmatA hoya tyAre paNa eka IzvaranuM ja AlaMbana rAkhIne hiMmatathI du:kha sahana karatA. potAne koI vastunI atizaya AvazyakatA hovA chatAM te mATe koIne paNa takalIpha ApatA nahIM. kyAreka bhUkhyA rahIne mAtra IzvaraciMtanamAM ja samaya pasAra karatA. tyAgI mahAtmAomAM haLImaLI jatA. gadAdharanI dhyAnamaya thavAnI zakti ane bhAvasamAdhi jevI avasthAmAM vadhAro thayo. eka divasa kAmArapukurathI eka gAu dUra AnuDanI vizAlAkSI Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlyAvasthA devInAM darzane jatAM jatAM rastAmAM devInAM kIrtanakathA sAMbhaLatAM gadAdhara devInA ciMtanamAM bhAvasamAdhistha thaI gayelo. tenAthIye vadhu eka samaya zivarAtri utsavamAM rAtrijAgaraNa mATe zivalIlAmAM zivanuM pAtra bhajavanAra mAMdo paDI jatAM, ane A pATha gadAI sivAya anya koI bhajavI na zake tevuM lAgatAM, pAinabAbu, lAhAbAbu Adi lokoe gadAdharane zivanuM pAtra bhajavavA taiyAra karyo. vaDIlone Agraha joI gadAdhare A vAta kabUla rAkhI. ane zivalIlA zarU thaI. bhUta, preto vagereno veza dhAraNa karelAM pAtro sahita kailAsano raMga barAbara jAmyo hato eTalAmAM zivano praveza thayo. mahezano veza eTalo tAdaza thayelo ke nATaka jonArA oLakhI na zakyA ke A pATha bhajavanAro koNa che? mAthe piMgalavaNa jaTA, jaTAmAM, gaLAmAM ane kamara para sarpo vITAyelA, Akhe zarIre vibhUti, gaLAmAM sphaTika ane rudrAkSanI mALAo, kAnamAM kuMDaLo, eka hAthamAM Damaru ane bIjA hAthamAM trizULa laIne dhyAnastha netre maMda maMda gatie ziva raMgamaMDapa para padhAryA. jotAM ja loko stabdha banIne hara hara mahAdeva! hara hara mahAdeva!'' ema bolI UThyA. koIka zaMkho bajAvI UThyA. A bAju gadAdharanuM mana to kailAsapatinA dhyAnamAM magna thayuM. ahIM mRtyulokamAM to mAtra zarIra ja rahyuM. tenA netromAMthI premAzrunI gaMgA vahevA lAgI. dehanuM bhAna bhUlI, netro sthira karI gadAdhara samAdhimAM garakAva thaI gayo. prekSakomAMthI vayovRddha cinu zAMkhArI gadAdharanI e avasthAne samajIne Ubho thayo. eNe tarata ja thoDAM bilvapatro lAvIne zivane caraNe arpaNa karyA. phUla, phaLa, dhUpa, 2. 5. - 4 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 zrIrAmakRSNa paramahaMsa dIpa vagere dharAvyAM ane AratI paNa karI topaNa e rAtre gadAdharano zivano Aveza Utaryo ja nahIM. nATaka nATakane ThekANe rahyuM, zivano bhAva cheka bIje divase savAre Utaryo tyAre gadAdhara svastha thayo. kAmArapukuranA keTalAka loko akaLa rIte bacapaNathI gadAdharanI mahattA samajyA hatA. evI bhAgyavAna hatI dhanI luhAraNa. gadAI tene kaheto, '"mArI dharamanI bA to tame dhanImA.'' ane tethI ja to samagra brAhmaNa kuLanI mAnamaryAdAne oLaMgIne potAnAM yajJopavIta pachI mati mikSA vaidi bolIne prathama bhikSA dhanI pAsethI lIdhI. Avo ja eka bhAgyazALI AtmA zaMkhanI baMgaDIo vecanAra pheriyo zrInivAsa hato. ene gadAdhara upara khUba prIti hatI. eka divasa zrInivAsa pUjA mATe hAra gUMthI rahyo hato e vakhate gadAdhara tyAM AvI caDyo. koNa jANe kema paNa zrInivAsanA manamAM bhAva jAgyo. teNe joyuM ke cAre bAju koI nathI tenI khAtarI karIne teNe gadAdharanI pUjA karI, hAra paherAvyo tathA svahaste mIThAI ArogAvI. enI AMkhomAMthI harSAzruno pravAha cAlyo. lAgaNIthI rUMdhAI gayelI vANImAM e kahevA lAgyo: ''huM to have vRddha thayo chuM, ane mAro aMta najIka che evuM mane lAge che; eTale he prabhu! A jagatamAM je adbhuta kAryo Apa karavAnA cho te jovA mATe jIvatA rahevAnuM mAruM to sadbhAgya nahIM hoya, ane tethI bhagavan! atyAre ja huM ApanI pUjA karIne dhanyatA anubhavuM huM !'' jema jema gadAdharanuM vaya vadhatuM cAlyuM tema tema teno bhajana Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlyAvasthA saMkIrtanano nAda paNa vadhavA lAgyo. dharmavRttimAM vadhAro thayo paraMtu vidyAbhyAsamAM tenuM mana vadhAre parovAtuM nahIM. gadAdharanI najara sAme tenA pitAnI tyAgavRtti, Izvarabhakti, satya, sadAcAra ane dharmaparAyaNatAno ujajavaLa Adarza hato. tene mana paMDito ane zAstrIo, tarkalaMkAro ane vyAkhyAnavAcaspatio, karmakAMDa-mArtaDo ane mImAMsA-mahArathIo game teTalA moTA hovA chatAM dAnadakSiNA ane loTa-dALanA sIdhAM mATe sAva tuccha thatA joIne teo IzvaraparAyaNa thavAne badale bhogaparAyaNa thayA hoya tema lAgatuM. AthI abhyAsamAMthI tenuM mana UtarI gayuM hatuM. chatAM potAnI mAtRbhASA baMgALImAM lakhAyelA tathA chapAyelA sarva graMtho vAMcavAmAM tathA nakala karavAmAM te kuzaLa thayo hato. tenA svahaste utArAyela rAmakRSNAyana" tathA "subAhu AkhyAna' nAmanI hastalikhita pothIo hajI mojUda che. e badhAM upAkhyAno gadAdhara gAmanAM sAdAM, bhoLAM naranArIo pAse vAMcato, ane sau AbAlavRddha A AkhyAna khUba hoze hoze sAMbhaLatAM. gadAdharanI uMmara have sattara varSanI thaI cUkI hatI. A bAju kalakattAmAM pote zarU karelA kAryane have rAmakumAra ekale hAthe pahoMcI zakatA nahotA. ane kAmArapukuramAM gadAdharanI abhyAsa pratyenI udAsInatA vizenI saghaLI hakIkata to teo jANatA ja hatA. pariNAme je gadAdhara kalakattA Ave to potAnA hAtha nIce karmakAMDa zIkhIne bhaviSya mATe taiyAra thAya, ane bIjuM yajamAnone ghera devapUjA vagere karIne kamANImAM kaMIka umero karI zake, tathA sAthe sAthe tyAMnAM gharakAmamAM sahAyaka thAya tevA Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zrIrAmakRSNa paramahaMsa bevaDA AzayathI khUba ja bhAre hRdaye zubha muhUtaeN mAtuzrInI rajA laIne tathA kuLadevatA raghuvIrane praNAma karIne 'raghuvIranI icchA' samajIne moTAbhAI sAthe gadAdhare kalakattA tarapha prayANa karyuM. A rIte gadAdharanA jIvanano eka tabakko pUro thayo. je vaTavRkSa bhaviSyamAM saMsAranA aneka thAkyApAkyA musApharonuM AzrayasthAna banavAnuM hatuM tenA vikAsanI dizAmAM have eka nakkara pagaluM bharAyuM. 3. dakSiNezvara gadAdharanA moTA bhAI rAmakumAra jyotiSa ane smRtizAstramAM kuzaLa hatA. kAmArapukuramAM digaMbara mitranA gharanI sAme pAThazALA kholIne teo vidyArthIone bhaNAvavA lAgyA. uparAMta mitrakuTuMbane ghera tathA bIjA keTalAka paisAdAra lokone ghera jaIne devasevA paNa karavA lAgyA. paraMtu nityakarma, e badhAM vacce bIjAne ghera jaI vidyArthIonuM zikSaNa yathAvidhi devapUjA karavAnuM kAma temane bojArUpa thaI paDatAM te kAma have temaNe gadAdharane sopyuM. gadAdharane to potAnuM managamatuM kAma maLyuM. AnaMdapUrvaka te A kAma bajAvIte moTAbhAInI sevA karato, ane temanI pAsethI kAMI ne kAMI abhyAsa paNa karato. guNavAna ane madhura svabhAvavALo tathA dekhAvaDo gadAdhara thoDA samayamAM ja saghaLAM yajamAna kuTuMbomAM vahAlo thaI paDyo. paraMtu tenA nijAnaMdamAM teno vidyAbhyAsa koI rIte AgaLa vadhato na hato. - Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dakSiNezvara rAmakumAranA dhyAnamAM paNa e hakIkata hatI. paNa te nAnA bhAIne ekadama kaMI kahI zakatA nahIM. paraMtu eka divase rAmakumAre gadAdharane potAnI pAse bolAvyo. abhyAsa pratyenI tenI udAsInatA kahI batAvI tathA vidyA bhaNavAmAM dhyAna na devA mATe Thapako daIne kahyuM: 'bhAI! bhaNIza nahIM to AgaLa upara vahevAra kema karIne cAlaze?'' tenA javAbamAM gadAdhare je uttara Apyo tenI rAmakumAre kadI ja AzA rAkhI nahIM hoya. teNe kahyuM: 'moTAbhAI! loTa-dALanAM sIdhAM bAMdhavAnuM bhaNatara bhaNavAthI zuM vaLaze? mAre to evI vidyA bhaNavI che ke je prApta karavAthI IzvaranAM darzana karIne saMsAramAM manuSya dhanya thaI jAya!'' nA maDha moTI vAta sAMbhaLIne rAmakumArane temAM khAsa gaMbhIratA na lAgI. paraMtu e ja vakhate jIbhAjoDI karIne nAnA bhAIne nArAja karavo, tenA karatAM samayane tenuM kAma karavA devuM ane yogya taka maLatAM pharIthI tene samajAvI, heta darzAvIne abhyAsa karavAmAM lagAvo evo vicAra karIne e vakhate to e gama khAI gayA. ane baMne bhAIono jIvanapravAha yathApUrva vahevA lAgyo. e arasAmAM kalakattAnA jAnabajAra nAmanA lattAmAM zrI rAjacaMdra dAsa nAmanA eka dhanADhya jamInadAranI vidhavA rANI rasamaNi nAme eka suprasiddha jamInadAra bAIe kalakattAnI uttare cAra mAIla upara sane 1855nA menI 31mI tArIkhe mUrtinI prANapratiSThA mahotsava karIne eka bhavya kAlimaMdira baMdhAvyuM. sATha vIghAM jamIna para navacUDAthI zobhatAM kAlimaMdiranI sAthe bAra zivamaMdiro ane rAdhAkAntanuM maMdira Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 . zrIrAmakRSNa paramahaMsa vagere devAlayo tathA ghATo, sabhAmaMDapa, nobatakhAnAM, atithizALA, vizALa phUlavADI vagere baMdhAvyAM. ane te kAlimaMdiranA pUjArI tarIke zrI rAmakumAranI nimaNUka karI. Ama thatAM gadAdhara paNa potAnA moTAbhAInI sAthe dakSiNezvara AvIne rahyA. dakSiNezvaranI sthApanAnuM rocaka varNana karatAM pAchaLathI zrI rAmakRSNa sadaiva kahetA ke ""peTImAM mUkI rAkhelI devInI mUrtinI AsapAsa eka vakhata parasevAnAM jaLabiMduonuM paDa chavAI gayuM hatuM ane svapnamAM AvIne devIe rANIne kahyuM hatuM. ''pratiSThApana vidhi jaladI kara. huM peTImAM gUMgaLAI jAuM chuM'' A navuM sthaLa gadAdharane sarva rIte anukULa lAgatuM hatuM. pavitra ekAMta sthaLa, vaDIla baMdhunI premabharI kALajI, rANI rasamaNinuM bhAvabharyuM vartana, jagadaMbA ahIM hAjarAhajUra che evI acala zraddhA tathA kalakala nAde vahetI patitapAvanI gaMgA - - A badhuM A sthaLa prati emanI prIti vadhArI rahyuM. A rIte gadAdhara dakSiNezvaramAM nivAsa karIne sAcA bhaNatarane paMthe javA tatpara banyA. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. jagadaMbAnuM prathama darzana ane bhAvonmatta avasthA dakSiNezvara AvyA pachI gadAdharanuM nAma rAmakRSNa kevI rIte pracalita thayuM te vize pramANabhUta mAhitI maLI zakatI nathI, chatAM kAlimaMdiramAM AvyA bAda ja temane sau rAmakRSNa nAmathI oLakhatAM thayAM; tethI have ApaNe paNa emano ullekha gadAdharane badale zrIrAmakRSNa tarIke karIzuM. zrI rAmakRSNano saumya dekhAva, komaLa prakRti, nAnI uMmara ane dharmaniSThA vagere guNo tarapha rANI rasamaNinA jamAI mathurabAbunI najara kheMcAI hatI. tapAsa karatAM temane khabara paDI ke e to kAlimaMdiranA pUjArI rAmakumAra bhaTTAcAryanA nAnA bhAI che. e jANIne mathurabAbu manamAM prasanna thayA ane rAmakumArane bolAvIne pUchyuM: ''tamArA nAnA bhAIne devInA zRMgAra sajAvanAra tarIke maMdiranA kAmakAjamAM joDI zakAya to ThIka ke nahIM? rAmakumArane e vAta gamI to kharI, paNa potAnA nAnA bhAInI vilakSaNa prakRti, paisA kamAvAnI bhAvanA pratye upekSA, svataMtra mijAja vagerethI e paricita hatA; eTale te badhAMnuM varNana temaNe mathurabAbu pAsa karIne AzAjanaka uttara Apyo nahIM. barAbara e ja arasAmAM zrI rAmakRSNanA jIvana sAthe pacIsa varasa sudhI gADha saMbaMdhathI saMkaLAyelA ane temanA nikaTanA sAthI banI rahevAne nirmAyelA eka yuvakanuM dakSiNezvaramAM Agamana thayuM. e yuvaka hato zrIrAmakRSNanI phoInI dIkarI hemAMginIno 15 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrIrAmakRSNa paramahaMsa putra hRdayarAma. A mAmA-bhANeja nAnapaNathI ja ekabIjAnA mitra hatA. potAnA mAmAo rANI rasamaNinA devAlayamAM mAnapAnathI rahe che evA samAcAra sAMbhaLIne nokarInI zodhamAM te dakSiNezvara AvI pahoMcyo hato. devAlayanI pratiSThA thayA pachI traNa mAsanI aMdara ja hRdaya potAne madada karaze; pote kaMIye ciMtA nahIM karatAM mAtra devIne alaMkAro ja paherAvavAnI sevA karavAnI che tevI samajaNa sAthe zrI rAmakRSNa mathurabAbunA Agraha ane moTAbhAI rAmakumArane vadhu madadarUpa thaI zakAya, tevI bhAvanAthI kAlimaMdiranI nokarI svIkArI ke tyArathI ja teo kAlimaMdira sAthe pratyakSa rIte joDAI gayA. paraMtu thoDA samayamAM ja eka evI ghaTanA banI ke jethI rANI rAsamaNi tathA mathurabAbuno zrIrAmakRSNa pratyeno sneha ane saddabhAva aneka gaNo vadhI gayo. ghaTanA ema hatI ke kAlimaMdiranI bAjunA zrI rAdhAkAntanA maMdiranA pUjArI brAhmaNa kSetranAtha goviMdajInI mUrtine poDhADavA mATe bAjunA khaMDamAM laI jatA hatA tyAre teo lapasI paDatAM mUrti hAthamAMthI chaTakIne paDI gaI. mUrtino paga bhAMgI gayo ane mUrti khaMDita thaI gaI! maMdiramAM hAhAkAra macI gayo. bicAro kSetranAtha! ene to AvI bedarakArI mATe nokarImAMthI kADhI mUkavAmAM Avyo. paraMtu prasaMgano aMta eTalethI ja Avato na hato. kuTuMba upara jarUra koI amaMgaLa UtarI paDaze evI saune bIka paThI. have khaMDita mUrtinI pUjA paNa kema thAya? rANI rasamaNi to atyaMta AkuLavyAkuLa thaI gayAM. mathurabAbunI salAha laIne eNe Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagadaMbAnuM prathama darzana ane bhAvonmatta avasthA 17 paMDitonI sabhA bolAvI. khUba vAdavivAda karyA pachI e paMDitoe nirNaya Apyo ke khaMDita mUrtinI pUjA karavI e zAstra viruddha che; mATe rANIe e mUrtine gaMgAjImAM padharAvI devI ane enI jagyAe bIjI navI mUrti taiyAra karAvIne tenI pratiSThA karavI. paraMtu mathurabAbu ane rANI rasamaNie jyAre paMDitonA A abhiprAyamAM zrIrAmakRSNanI saMmati che ke kema tevuM pUchatAM temaNe kahyuM: "zuM rANInA jamAIno paga bhAMgI jAya to e ene badalAvIne bIjo jamAI lAve che? zuM e potAnA jamAIne sAravAra karAvyA vagara gaMgAjImAM padharAvI zake? to pachI A bAbatamAM paNa ema ja karavuM joIe ke mUrtinI marAmata karAvavI ane pahelAMnI peThe enI ja pUjA cAlu rAkhavI.'' nirNaya camakAve evo hato. paMDito paNa e nirNaya sAMbhaLIne ke niruttara banyA. rANI rAsamaNinA AnaMdano pAra na rahyo; e khaMDita mUrtinI marAmata karavAnuM kAma paNa saue zrIrAmakRSNane ja soMpyuM. mUrtividhAnamAM niSNAta evA zrI rAmakRSNa paNa eTalI kuzaLatAthI e bhAMgelo paga sAMdhI Apyo ke jhINavaTathI jenArane paNa e sAMdho najare na paDe. ane Aje paNa e mUrtinI ja pUjA cAlu rahI che. have zrI rAdhAkAntanA maMdiranA pUjArIpade paNa kSetranAthanI khAlI paDelI jagyAe zrI rAmakRSNanI ja nimaNUka karavAmAM AvI, ane zrIrAmakRSNa zrI rAdhAkAnta maMdiranA pUjArIpadane zobhAvavA lAgyA. have zrI rAmakRSNanA jIvanano eka navo tabakko zarU thayo. bhakta ane bhagavatInA subhaga milana mATe eka nakkara bhUmikAne prAraMbha ahIMthI thato joIe chIe. e kaSTamaya sAdhanAkALa rA, 5. - 5 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 - zrIrAmakRSNa paramahaMsa hato. jagadaMbAne caraNe besIne, A Atura sAdhake potAnuM bhaktirasa taraboLa haiyuM ThAlavavA mAMDyuM. ane eno sAkSAtkAra karavA mATe adamya jhaMkhanA sevIne Akhare IzvaradarzanamAM e sAdhanAnI paripUrNatA anubhavI. Izvaradarzana mATenA tIvra talasATanAM e bAra varSomAM cha cha varSo sudhI to zrIrAmakRSNa UMdhI paNa zakyA na hatA. IzvarI Avezamaya avasthAmAM emane nahotuM rahetuM bhUkhatarasanuM bhAna ke nahotuM rahetuM potAnA zarIranuM bhAna. potAnI AsapAsa zuM banI rahyuM che enI paNa emane khabara rahetI nahIM. e koI pAgala jevI dazAmAM rahetA. jema jema samaya vItato gayo tema tema AdhyAtmika jhaMkhanAnAM UMDANomAM e vadhAre ne vadhAre praveza karatA gayA. zrI rAdhAkAntanA maMdiranA A navA pUjArIno pUjAvidhi asAmAnya prakArano che e to mathurabAbune tarata ja samajAI gayuM. mUrtimAM svayaM Izvara virAjelA che evI bhAvanAthI pUjA karatA zrIrAmakRSNa mUrti samakSa besatA tyAre bAhya jagatanI emane taddana vismRti thaI jatI. aMganyAsa, karanyAsanA maMtrAkSaro potAnA dehanI aMdara ujjavaLa AkAre praveza karI rahyA che ema temane kharekhara dekhAtuM. vaLI, teo spaSTapaNe jotA ke sarpanA AkAravALI kuMDalinI zakti suSuNNA mArga sahastrAra sudhI caDI rahI che, ane zarIranA je je bhAgane te zakti choDatI jAya che te te bhAga taddana jaDa ane marI gayelA jevo thato jAya che. vaLI, zAstravihita pUjApaddhati pramANe jyAre "pha e maMtrAlarano uccAra karIne pUjArI potAnI cAre bAju jaLa chAMTIne evI bhAvanA kare che ke pUjAsthAnanI AsapAsa agninI dIvAla thaI Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagadaMbAnuM prathama darzana ane bhAvonmatta avasthA 19 rahI che, ane tethI koI paNa jAtanuM vidana tyAM praveza karI zakaze nahIM tyAre e maMtrano uccAra karatAM zrI rAmakRSNa joI zakatA ke potAnI AjubAju seMkaDo jvALAo phelAI rahIne, oLaMgI na zakAya tevI eka dIvAlarUpa banI gaI che. pUjA karatI vakhate temanA mukha para teja chavAI rahetuM. te vakhate temanI ekAgratA ane tanmayatA joIne bIjA brAhmaNo aMdaroaMdara bolI UThatA ke sAkSAt viSNu jANe ke naradeha dhAraNa karIne pUjA karavA beThA che. zrIrAmakRSNa pUjArIpada suyogya rIte saMbhALI lIdhuM che e jANIne rAmakumArane khUba AnaMda thayo. vaLI, jyAre potAnI jIvanasaMdhyA AvI rahI che tyAre nAno bhAI potAnuM sthAna saMbhALI le to kuTuMbanA jIvananirvAhanI ciMtA na rahe, evA vicArathI rAmakumAre zrI rAmakRSNane kAlipUjAnI dIkSA vidhipUrvaka kalakattAnA zrI kanArAma bhaTTAcArya pAsethI apAvI. kahevAya che ke jyAre dIkSAmaMtra emanA kAnamAM uccAravAmAM Avyo tyAre e moTo nAda karIne bhAvAvezamAM nimagna thaI gayA hatA. dIkSAguru kenArAma mATe paNa A eka parama AzcaryanI ghaTanA hatI. havethI rAmakumAre aneka vakhata zrI rAmakRSNa pAse zrI jagadaMbAnI pUjA karAvavAnuM zarU karyuM ane pote zrI rAdhAkAntanI pUjA karavA mAMDI. eka vakhata mathurabAbu zrIrAmakRSNane kAlipUjA karatA joI gayA. eTale have pachI kAyamane mATe kAlipUjA karavAnI emaNe zrI rAmakRSNane vinaMtI karI. emaNe uttara Apyo: ''bAbujI! huM zakitapUjAno vidhi jANato nathI, eTale zAstrokta rIte e pavitra kArya zI rIte karI zakuM?' Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. zrIrAmakRSNa paramahaMsa paraMtu mathurabAbue namratApUrvaka kahyuM: ''Apane koI zAstrokta vidhinI jarUra nathI; kevaLa ApanI uttama bhakti ane niSThAthI ja jagadaMbA prasanna thaze. ene caraNe je kaMI Apa bhAvapUrvaka nivedana karazo teno e svIkAra karaze ja. ApanI bhaktine kAraNe A mUrtimAM sAkSAt jagadaMbA pragaTa thaze.'' AvI parama zraddhAno paDagho kema na paDe? ane zrI rAmakRSNa tarata ja mathurabAbunI vinaMtIne svIkAra karyo. A bAju rAmakumAranuM svAdhya barAbara rahetuM na hatuM, eTale thoDA mAsa vatanamAM gALavAnI IcchAthI zrI rAdhAkAntanI pUjAnuM kArya hRdayane soMpI vatana javA ravAnA thayA, paraMtu vatana pahoMcavAnuM nirmAyuM na hatuM. kalakattAthI thoDe dUra koI gAmamAM ja emano dehAnta thayo. vaDIla bhAInA mRtyunA samAcAre yuvAna zrIrAmakRSNanA manane khUba vihavaLa karI nAkhyuM. jagatanI asAratAnA vicAromAM paDeluM mana vadhu ciMtanazIla banyuM. emane pratIti thaI ke IzvaranA sAkSAtkAra sivAya du:kho ane aniSTono aMta AvI zake nahIM. eTale Izvaradarzana mATe temano talasATa vadhu tIvra banyo. bhavatAriNInI pUjA emane mATe sAcA arthamAM 'bhavatAriNI' banI. jema jema zrIrAmakRSNanuM citta IzvarAbhimukha banatuM gayuM ke emane saMsArI loko sAtheno saMsarga lagabhaga chUTI gayo. teo bapora pachIno samaya ekAntamAM pasAra karatA, ane rAtaveLAe kyAMka cAlyA jatA ne vahelI savAre pAchA pharatA. puSkaLa azvapAta ane UMDA dhyAnanI asara vaDe temanI AMkho sUjI Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagadaMbAnuM prathama darzana ane bhAvonmatta avasthA 21 gayelI rahetI. maMdiranI uttare Avela bhAga je paMcavaTI nAme oLakhAto, temAM ghanaghora jaMgala hatuM. tyAM AvelAM AMbaLAnAM moTAM vRkSa nIce rAtre tema ja bapore teo dhyAna karatA. temane have khorAka ane nidrAnI IcchA paNa thatI nahIM. dhyAnanA samaye teo vastravihoNA banIne ane yajJopavIta paNa kADhIne besatA. hRdayanI pUchaparachano bhAgye ja javAba ApatA. chatAM eka vAra temaNe kahyuM hatuM keH ""manuSya sarva baMdhanono tyAga karIne prabhunuM dhyAna dharavuM joIe. janmathI ja ApaNane dhRNA, lajajA, kulAbhimAna, saMskArAbhimAna, bhaya, mAnanI eSaNA, jJAti ane ahaMkAra e ATha baMdhano vaLagelAM hoya che. janoI dhAraNa karavAthI evuM abhimAna rahe che ke huM brAhmaNa chuM ane tethI sauthI UMco chuM. zrI jagadaMbAnuM dhyAna karatI vakhate manuSya AvA badhA khyAlothI aLagA thavAnuM hoya che, hRdaya!'' jema jema jagadaMbAno sAkSAtkAra karavAnI tIvra jhaMkhanA zrIrAmakRSNane thatI gaI, tema tema temanI aMtaraMvedanA vadhatI gaI. teo AkuLavyAkuLa thaI bALakanI peThe rudana karatA ane bolatA, "o mA! tuM kyAM che? mane darzana Apa!" ghaNI vAra vedanA dAruNa banatI tyAre e potAnA mukhane jamIna upara ghasatA. AvI manodazAmAM kAlimaMdiramAM niyamita pUjA zI rIte zakya hoya? ghaNI vAra jagadaMbAnI mUrti samakSa teo jaDavat besI rahetA to koI vAra pUjA karatI vakhate potAnA mAthA upara phUla mUkI detA. phUlamALA banAvavAmAM kadIka kalAko vyatIta karatA ane sAMje AratI utAratAM emane samayanuM paNa bhAna rahetuM nahIM. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAmakRSNa paramahaMsa paraMtu bhagavatI potAnA bhaktane ema jhaTa darzana de tema na hatI. eka divasa emanI utkaMThA khUba tIvra banI tyAre jagadaMbAnA e prathama darzananI vAta kahetAM emaNe kahyuM che? " "mAnAM darzanano viyoga mane asahya thaI paDyo. jIvavAmAM mane rasa na rahyo. evAmAM ekAeka mArI najara maMdiramAM rAkhelI talavAra upara paDI. jIvanano aMta ANavAno nizcaya karIne huM eka pAgalanI mAphaka kUdyo ane talavAra upADIne gaLA para jhIMkI. paraMtu tyAM to ekAeka jagadaMbA mArI AgaLa pragaTa thayAM ane mAro hAtha pakaDI lIdho, ane huM bebhAna thaIne jamIna upara paTakAI paDyo. e pachI zuM banyuM tenI, tema ja e divasa tema ja bIjo divasa zI rIte pasAra thayo tenI mane khabara ja nathI. paraMtu mAruM aMtara eka apUrva ane vizuddha AnaMdapravAhamAM nAhI rahyuM hatuM, ane jagadaMbAnI hAjarIno mane anubhava thaI rahyo hato.'' bIjA eka prasaMge e ja anubhavanuM emaNe A pramANe varNana karyuM hatuM: 'judA judA bhAgo sahita makAno, maMdira ane anya sarva vastuo vagere badhuM mArI najara sAmethI adazya thaI gayuM; enI kazI nizAnI na rahI. ene badale caitanyano aphATa, anaMta tejomaya mahAsAgara mArI najara pahoMce tyAM sudhI vistarI rahyo. bhayaMkara ghughavATa karatAM pracaMDa tejomaya mojAMo mane gaLI javA mATe bephAmapaNe mArA tarapha AvI rahyAM hatAM! AMkhanA palakArAmAM e mojAMo mArA upara dhasI AvyAM ane mane gaLI gayAM. huM hAMphI jaIne e mojAMomAM sapaDAI gayo ane bebhAna thaIne nIce paTakAI paDyo.' Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagadaMbAnuM prathama darzana ane bhAvonmatta avasthA 23 e tejomaya mahAsAgaramAM zrI rAmakRSNane jagadaMbAnuM AnaMdamaya svarUpa dekhAyuM hatuM, kAraNa ke pAchaLathI jyAre e bAhya bhAnamAM AvyA tyAre moTethI "mA! mA!' ema bolI rahyA hatA. A prasaMga banyA pachI evo sAkSAtkAra pharIthI thAya evI e haMmezAM prArthanA karatA. keTalIka vAra to e potAnI tIvra utkaMThAnI vedanAmAM jamIna upara ALoTI paDatA ane jagadaMbAne kAlAvAlA karatA. emanuM AkraMda sAMbhaLIne loko ekaThA thaI jatA. potAnI avasthAnuM varNana karatAM e kahetAH "lokonI hAjarInuM mane bhAgye ja bhAna rahetuM. e badhA mane jIvatI jAgatI vyaktio karatAM citro ke paDachAyA rUpe vizeSa bhAsatA, eTale emanI samakSa jagadaMbA pAse mArI lAgaNIonuM pradarzana karatAM mane lezamAtra lajA AvatI nahIM. paraMtu jagadaMbAnA virahanI dAruNa vyathAmAM jyAre huM bAhya bhAna bhUlI jato, tyAre bhaktone vara pradAna karatI ane abhayadAna ApatI jagadaMbAne potAnAM anupama tejomaya svarUpe mArI samakSa hAjara rahelI huM joto. te hasatI, vAto karatI ane aneka rIte mane AzvAsana tathA upadeza ApatI.' zrIrAmakRSNane potAnI ISTa bhagavatInAM prathama darzana Ama thayAM. jema jema temanI AdhyAtmika sAdhanAmAM pragati thaI tema tema jagadaMbAnuM sAtatya vadhatuM gayuM. teo kahetA: ''sAce ja mArA hAtha upara emanA svAsano anubhava karato. te eka bALA jevA AnaMdathI jhAMjharano jhamakAra karatAM maMdiranA uparanA mALe jaI rahyAM che ane maMdirane pahele mALe pharapharatA keza sAthe Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrIrAmakRSNa paramahaMsa UbhelAM gaMgA tarapha daSTipAta karI rahyA che, tema joto." krame karIne temaNe zAMta bhAve, dAsya bhAve, sakhya bhAve, vAtsalya bhAve ane madhura bhAve sAdhanA karI hatI. eka divasa rANI rasamaNi gaMgAsnAna karIne maMdiramAM Avela, ane zrI rAmakRSNane kaMIka bhajana gAvAnuM kahyuM. madhura kaMThe bhajana zarU thatAM maMdiramAM eka divya vAtAvaraNa khaDuM thayuM. thoDI vAra pachI gAtAM gAtAM zrI rAmakRSNa joyuM ke rANInuM dhyAna bhajanamAM nathI, eTale emaNe ahIM paNa e ja ciMtA ke?' evuM bolIne rANIne tamAco coDI dIdho! e sAthe ja maMdiranA karmacArIomAM bhAre khaLabhaLATa macyo. paraMtu rANIe bhoMThapa anubhavI, kAraNa ke bhajana sAMbhaLatI vakhate rANInA manamAM mukaddamAnA vicAro cAlI rahyA hatA, tethI zrI rAmakRSNane koIe kaMI kahevuM nahIM, tema kahIne teo potAnA oraDAmAM cAlyAM gayela. mathurabAbue A prasaMga pachI kalakattAnA vaidyarAja gaMgAprasAda senanI pAse jJAnataMtuo nabaLAM to nathI ne tevI zrIrAmakRSNanI nADI parIkSA karAvI, paNa te vyartha ja hatI! mathurabAbu zrIrAmakRSNa sAthe carcA karatAM kahetA ke Izvara potAnA niyamone AdhIna rahe che; jyAre zrIrAmakRSNa kahetA ke je niyama ghaDI zake te rada paNa karI zake; tyAre mathurabAbu dalIla karatAM kahetA hatA ke lAla raMganA phUlanA choDamAM sapheda puSpo na ja thaI zake; paraMtu zrIrAmakRSNa kahetA ke IzvaranI IcchA hoya to te paNa saMbhavita bane, ane bIje ja divase lAla jAsUdInA choDa upara eka ja DALI upara eka lAla ane bIjuM dhoLuM ema be puSpa Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagna ane dakSiNezvaramAM punarAgamana 25 UgelAM temaNe mathurabAbune batAvela. have mathurabAbu zrI rAmakRSNane potAnA guru tarIke mAnavA lAgela. A mahAna pUjArInA cittanI vizuddhi nANI jovA mATe je je prayAso mathurabAbue karyA te darekamAMthI teo zuddha kuMdana banIne bahAra AvyA. jagadaMbAe potAnA e abhuta bALakane dareka prasaMge sahAya ApI hatI. 5. lagna ane dakSiNezvaramAM punarAgamana zrI rAmakRSNanAM mAtA caMdrAdevIne jyAre samAcAra maLyA ke gadAdhara pUjA vagere choDI daIne eka pAgalanI peThe jIvana vitAvI rahyo che tyAre temaNe zrI rAmakRSNane pAchA kAmArapukura bolAvI lIdhA. doDha varSa kAmArapukura rahyA bAda trevIsa varSanI vaye temanuM jayarAmavATInA zrI rAmacaMdra mukhopAdhyAyanI pAMca varSanI kanyA zAradAmaNi sAthe lagna karavAmAM Avela tyAre caMdrAdevIne nirAMta thaI. potAno gAMDo gadAI Akhare AnaMdapUrvaka paraNyo. paraNyA bAda ekAda vakhata zrI rAmakRSNa sasarAne ghera paNa jaI AvyA hatA. paraMtu thoDA divaso bAda karI dakSiNezvarano sAda saMbhaLAtAM mAtA ane bhAInI rajA laIne eka divase pAchA dakSiNezvara Avela. zrI rAmakRSNa kAmArapukuramAM prApta karelI svasthatA dIrghajIvI nIvaDI zakI nahIM. thoDA divaso vyatIta thayA eTale pelI divya ghelachAe pharI pAcho emano kabajo laI lIdho. kyAreka khabhe DAMga rAkhIne "gopAla gopAla' bolatA maMdiranA cogAnamAM Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 zrIrAmakRSNa paramahaMsa ghUmatA, koI vAra kUtarAne bhojana karAvatA ane bAkI vadheluM teo khAtA. kyAreka pUjA karatI vakhate temanA mAthA upara paMkhIo besatAM ane pUjAnA eka bhAgarUpe dANA mAthA uparathI paMkhIo caNatAM. kyAreka temanA nizreSTa zarIra uparathI sarpo paNa pasAra thatA. kyAreka gaMgA taTe teo eka hAthamAM mATI ane bIjA hAthamAM rUpiyo laIne besatA, pachI bolatA: "are A baMnemAM bheda zuM che? kaMI nahI!'' ema bolIne baMnene gaMgAmAM padharAvI detA. vaLI, manamAMthI UMcanIcano bheda TALavA mATe e gaMdI jagyAo paNa sApha karatA. eka divasa zrIrAmakRSNa potAnI osarImAM AMTA mArI rahyA hatA, paraMtu mathurabAbue joyuM ke jyAre teo eka bAju phare che tyAre jagadaMbA rUpe dekhAya che, ane bIjI bAju phare che tyAre zivarUpe dekhAya che. A aNadhArI ghaTanA joIne teo doDIne zrI rAmakRSNanA caraNe paDIne bALakanI mAphaka raDavA lAgyA. jyAre zAMta thayA ane A ghaTanAnuM varNana karI khulAso mAgyo to zrIrAmakRSNa potAnI lAkSaNika Dhabe kaheluM: " "koNa jANe bApu, mane to emAMnI kazI khabara nathI.'' zrI rAmakRSNa prati mathurabAbu UDI pUjya buddhi dharAvatA hatA. potAnI pavitratA, saraLatA ane anAsaktithI rAmakRSNa mathurabAbune jItI lIdhA hatA. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. tAMtrika sAdhanA dakSiNezvaranI duniyAmAM to aneka vyaktio jatI-AvatI hatI, paraMtu bhairavI brAhmaNInuM Agamana atyaMta sahetuka hatuM. e saMnyAsinInuM nAma hatuM yogezvarI. zrI rAmakRSNa emanI samakSa potAnuM hRdaya kholIne, potAnI sAdhanAnI pratyeka hakIkata e anubhavI saMnyAsinI samakSa rajU karI, ane savAla karyo " "A badhAM lakSaNonuM zuM rahasya che teno Apa khulAso karazo? zuM huM kharekhara pAgala chuM? zuM zrI jagadaMbAnI aharniza prArthanA karavAnuM A phaLa che?' bhairavIe AnaMda tathA Azcarya anubhavatAM zrI rAdhA ane gaurAMganI paNa AvI avasthA thaI hatI tenuM varNana karIne kahyuM ke: ""mArI pAse bhaktigraMtho che, temAM paNa A sAdhanAno ullekha ane AdhAra che.'' A zabdoe zrIrAmakRSNanA hRdayane zAMta karyuM. baMne vacce prathama milana vakhate ja Ubho thayelo mAtAputranA jevo saMbaMdha samaya jatAM savizeSa gADha banavA lAgyo. bhairavI vaiSNavI bhakitanI ucca bhUmikAe pahoMcyAM hatAM. zrIrAmakRSNa prati emane vAtsalyabhAvano udaya thayo. mAtA yazodA jevA snehathI e zrIrAmakRSNane hoze hoze miSTa bhojano rAMdhIne jamADatAM. zrIrAmakRSNanI vAto sAMbhaLIne bhairavI evA nirNaya upara Avyo ke emanI asAdhAraNa anubhUtionuM kAraNa temano tIvra Ivara prema che. saMkIrtana cAlu thatAM ja zrI rAmakRSNamAM bhAvAveza Avato, temanA zarIramAM dAha utpanna thato, teo Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 zrIrAmakRSNa paramahaMsa gaMgAnA pANImAM mAthA upara bhIno TuvAla rAkhIne besatA. A badhuM joIne brAhmaNIe nidAna karyuM ke Avo ja vyAdhi prAcIna kALamAM rAdhAne ane arvAcIna kALamAM caitanyane thayo hato. A uparathI e evuM mAnavA lAgyAM ke caitanyarUpe avatAra lenAra Izvara pharI pAchA zrIrAmakRSNarUpe avataryA che, ane chaDecoka kahevA lAgyAM ke A rAmakRSNa koI sAmAnya koTino bhakta nathI, paraMtu Izvarano avatAra ja che, ane koI agamya prayojana siddha karavA mATe ja eno janma thayo che. paraMtu mathurabAbuM vadhAre vakhata zAMta rahI na zakyA. dakSiNezvaranI duniyAmAM paNa brAhmaNInA vidhAnanI carcA thavA lAgI. Akhare zaMkA ane zraddhA vacce jholAM khAtA mathurabAbue nakkI karyuM ke brAhmaNInA vidhAnanI yathArthatAne kasoTIe mUkavA sAruM pratiSThita paMDitone AmaMtraNa ApavuM. vaiSNavacaraNa ane gaurIkAMta nAmanA be suprasiddha paMDitoe brAhmaNIe dorelAM anumAnono abhyAsa karIne kahyuM ke zrIrAmakRSNa eka asAdhAraNa pUrNa puruSa che. mathurabAbue thoDA samaya bAda bIjI sabhA bharI; temAM IzvaracaraNa nAmanA prakAMDa paMDita paNa hAjara rahyA ane anya vidvAno paNa hatA. A sabhA lAMbI cAlI nahIM, kAraNa sau paMDitoe eka ja svare kahyuM ke, zrI rAmakRSNa citanya mahAprabhuno pharIthI thayelo avatAra che, eTale koI paNa prakAranI carcA Avazyaka rahetI nathI. 'pAgala pUjArI'mAMthI "avatArI' puruSanA pade virAjamAna thayA topaNa zrI rAmakRSNa to namra bhakta ja hatA. zrI jagadaMbAnA A bALake potAnI daSTi zrI jagadaMbAnA pAdazrI uparathI khaseDI Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAMtrika sAdhanA 29 nahIM, paraMtu mAna ane madathI rahita banIne nijAnaMde khelavAno mArga emaNe apanAvyo. bhairavI brAhmaNI zrI rAmakRSNanI mAtRvat saMbhALa letAM. ane have emaNe emane taMtrasAdhanA mATe taiyAra karavAnA prayatno paNa zarU karyA. zrI rAmakRSNa A tAMtrika sAdhanAno mArga grahaNa karatAM pahelAM zrI jagadaMbAnI anumati meLavI hatI e vAta emaNe pote pAchaLathI ziSyone jaNAvI hatI. brAhmaNInA mArgadarzana pramANe emaNe potAnI svAbhAvika dhagazathI e kAryamAM jhukAvyuM. cosaTha taMtragraMthomAM kahelI tamAma sAdhanAo brAhmaNIe emanI pAse karAvI. zrI jagadaMbAnI kRpAthI zrIrAmakRSNa e badhI sAdhanAomAMthI kazIya AMca vagara pAra UtaryA. A sAdhanA daramiyAna sauthI vizeSa smaraNIya gaNI zakAya evo anubhava to kuMDalinI zaktinA Urdhvagamana vizeno gaNI zakAya. enuM varNana karatAM e kahetAH "pagathI te mAthA sudhI kaMIka jhaNajhaNATa karatuM UMce caDe che. jyAM sudhI e magaja sudhI pahoMcatuM nathI tyAM sudhI mane bhAna rahe che, paraMtu je kSaNe e magajamAM praveze che e ja kSaNe huM bAhya bhAna bhUlI jAuM chuM; AMkho ane kAnanAM kAryo paNa baMdha paDI jAya che ane vAcAno to prazna ja raheto nathI. "huM" ane "tuM' evo bheda ja jyAM ogaLI gayo che tyAM pachI koNa bole? e gUDha zakti karoDarajjumAMthI pasAra thatI hoya che tyAre huM je kaMI jouM ke anubhavuM chuM te saghaLuM tamane kahevAno mane koI koI vAra vicAra Ave che. jyAre e zakti hRdaya ke gaLA sudhI Ave che tyAM sudhI bolavAnuM zakya hoya che, ane huM boluM chuM paNa kharo. paraMtu je Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 zrIrAmakRSNa paramahaMsa kSaNe e gaLAnI upara cAlI jAya che te ja kSaNe jANe koI mArA mukhane dabAvI de che ane huM lAcAra banI jAuM chuM.'' A sAdhanAone pariNAme zrIrAmakRSNane aSTa mahAsiddhio sulabha banI, paraMtu sAcA sAdhakanA jevI anAsaktithI emaNe evI siddhione dUra ja rAkhI. A tAMtrika sAdhanAone kAraNe emanAmAM mahAna parivartana AvyuM. e bALaka jevA banI gayA. vastro paheravAnuM ke janoI dhAraNa karavAnuM paNa emane bhAna rahetuM nahIM. emanI tapaHpUta banelI kAyAmAM eTaluM to sauMdarya pragaTya ke keTalAMka varSo sudhI to emanI tejomaya mukhamudrA saunuM dhyAna kheMcatI rahI. emanI sonAvaraNI kAyA sAthe emanuM sonAnuM mAdaLiyuM jANe ke ekarasa banI jatuM hatuM. emanA dehalAvaNyane loko tAkI tAkIne joI rahetA; emanuM AkhuM zarIra jANe prakAzamaya hoya evuM saune lAgatuM. anyanI daSTithI bacavA mATe zarIre teo kyAreka zAla vIMTALI rAkhatA ane zrI jagadaMbAne prArthanA karatA ke bAhya sauMdaryane badale e AMtarasauMdarya ane zuddhinuM dAna kare. zarIrane TakorA mArIne e kahetAH "aMdara DUbA' . zrIrAmakRSNa pratyeka tAMtrika kriyA kevaLa traNa divasamAM ja pAra karI hatI. AvI emanI na mAnI zakAya evI zaktinuM kAraNa eTaluM ja ke varSo sudhI emaNe jagadaMbAno sAkSAtkAra karavA mATe kaThina tapa AcaryuM hatuM. emanI anokhI ane apUrva tAMtrika sAdhanAe puravAra karyuM ke prAcIna tAMtrika kriyAonuM vizuddha rIte punarutthAna zakya che. A Ajanma sAdhakanA jIvananI e ja mahattA che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. nirvikalpa samAdhi dakSiNezvaranuM kAlimaMdira aneka prakAranA bhakto ane sAdhuonuM priya dhAma thaI paDyuM hatuM. gaMgAno pavitra taTa, AsapAsanuM ekAMtamaya vAtAvaraNa ane rANI rAsamaNinI udAratA - A sarve kAraNone lIdhe aneka bhramaNazIla sAdhusaMto ahIM kheMcAI AvatA. aMgrejI bhaNelA potAnA keTalAka ziSyone zrIrAmakRSNe eka vakhata kahyuM hatuM: baMgALanA yuvAnavarge to A maMdiramAM AvavAnI zarUAta kezavacaMdra senanA Agamana pachI ja karI. paraMtu judA judA saMpradAyanA asaMkhya sAdhusaMto, yatio ane bhakto to ethIye pahelAM ghaNA lAMbA samayathI ahIM AvyA ja karatA. gaMgAsAgara ke jagannAthapurInI yAtrAe jatAM teo ahIM thoDA divaso sudhI rokAI jatA. bhairavI brAhmaNInA bolAvavAthI bArIsAla jillAnA caMdra ane girijA nAmanA be siddha puruSo paNa AvelA ane temAMthI ekane avakAzamAM adRzya thavAnI, bIjAne aMdhakAra samaye potAnI pIThamAMthI prakAza utpanna karavAnI siddhi hatI. temaNe potAnI A siddhio zrI jagadaMbAne caraNe arpaNa karIne zrIrAmakRSNanA Adeza anusAra Izvara-sAkSAtkAra arthe sAdhanA karI hatI. eka mahAtmAno khajAno mAtra eka pustaka ja hatuM. zrIrAmakRSNa kahetA ke: ''me khUba dabANa karyuM tyAre te pustaka teNe mane jovA ApyuM. e pustaka ughADatAM, dareka pAnA upara me mAtra be ja zabdo: 'OM rAma' lAla raMganA moTA 46 31 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 zrIrAmakRSNa paramahaMsa akSaromAM lakhAyelA dIThA.'' eNe khulAso karatAM kahyuM: ''pustakono bhaMDAra vAMcI nAkhavAthI zo phAyado che? vedo, purANo ane anya sakala zAonuM ekamAtra udbhava sthAna Izvara che. enI tathA enA nAmanI vacce kazo bheda nathI. cAra vedo, aDhAra purANo ane anya sakala zAstromAM je kaMI jJAna bharyuM che te saghaLuM eka enA nAmamAM AvI raheluM che, eTale huM to kevaLa enA nAmathI ja saMtuSTa rahuM chuM.'' AvA ja sAdhusaMtonA samAgamamAM tAMtrika sAdhanA pachI temaNe hanumAnanI jema vRkSa upara rahIne zrI sItAjInAM darzana karela. kyAreka yazodAnI jema lAlAne ramADIne vAtsalyabhAvanI sAdhanA paNa karI. vaLI thoDo vakhata strIonI jema zRMgAra karIne zrIkRSNa pratyenI madhurabhAvanI sAdhanA paNa karI; eTaluM ja nahIM paNa teoe thoDo vakhata namAja paDhIne tathA zrIyuta mAikala madhusUdana pAsethI khristI dharmanI sAdhanA karIne Izu khristanAM darzana paNa karelAM. Ama atyAra sudhInA jIvanamAM temaNe AtmasaMyama, ekAgratA, zraddhA tema ja mumukSutva jevA guNone sahelAIthI aMgIkAra karyAM hatA. barAbara A ja samaye zrIrAmakRSNane eka AdhyAtmika sAkSAtkAravALA guru maLI gayA. A gurue emano advaita vedAntanAM gUDha tattvomAM praveza karAvyo. e bhavya AgaMtukanuM nAma hatuM paramahaMsa parivrAjakAcArya svAmI totApurIjI. kahevAya che ke pavitra revAtaTe koI ekAMta jaMgalamAM A totApurIe sAdhanA karI hatI ane cALIsa varSo sudhI bhAre tapa karIne nirvikalpa samAdhi siddha karI hatI. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirvikalpa samAdhi jyAre totApurIe icchA prakaTa karI ke teo zrIrAmakRSNane advaita vedAntano abhyAsa karAvavA mAge che, tyAre zrIrAmakRSNe kAlimaMdiramAM jaIne bhAvAvezamAM zrI jagadaMbAne A samagra vAta kahI saMbhaLAvatAM temaNe mAno Adeza sAMbhaLyo: ''hA, beTA! jA ane tenI pAsethI zIkha; e mATe ja emanuM ahIM AvavuM thayuM che.'' ardha bhAvAvezanI avasthAmAM, praphulla vadane e pAchA pharyA ane totApurIne jaNAvyuM ke mAe 'hA' kahI che. totApurIe zrIrAmakRSNane kahyuM ke advaita vedAntano abhyAsa, athavA e mArge javA mATe zAstravihita sAdhanA zarU karatAM pahelAM vidhipUrvaka saMnyasta dIkSA levI joIe; vaLI e mATe varNa ane AzramanAM sUcaka zikhA ane yajJopavIta jevAM cihnono paNa tyAga karavo joIe; ATaluM karyA pachI ja advaita vedAntanI sAdhanAno AraMbha thaI zake. zrIrAmakRSNe uttara Apyo: 'aMgata rIte evI dIkSA levAmAM mane kazo bAdha nathI. paraMtu ekAda varSathI mArAM vRddha mAtA potAnA jIvananAM zeSa varSo ahIM dakSiNezvaranA pavitra dhAmamAM gaMgAtIre gALI rahyAM che. mathurabAbue udAratApUrvaka emane mATe eka evo oraDo kADhI Apyo che ke jyAMthI e gaMgAnAM darzana sahelAIthI karI zake. mArAM vRddha mAtAne jo khabara paDe ke potAno putra saMnyAsI thaI gayo che to e emane mATe asahya thaI paDe. eTale khAnagI rIte huM saMnyAsadIkSA grahaNa karavAne taiyAra chuM.' totApurIjI zrIrAmakRSNanI A muzkelI samajyA ane bolyAH ''bhale, huM tamane khAnagImAM dIkSA ApIza.'' " Akhare e maMgaLa divase ke jyAre rAtri lagabhaga pUrI thavA 33 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 zrIrAmakRSNa paramahaMsa Avela. tyAre rAtrinA chellA artha praharanI nIrava zAMtimAM guru ane ziSya paMcavaTImAM Avela. zikhA ane yajJopavItanuM vidhipUrvaka visarjana karI, A navadIkSita saMnyAsIe A lokanA tema ja paralokanA bhogonA tyAgano saMkalpa karI saMnyAsI jIvananAM pratIka samAM kaupIna ane bhagavuM vastra dhAraNa karyo. e ardha prahara paNa vItyo, ane navA divasano udaya thayo. bhArata mATe - jagata mATe e kharekhara dhanya divasa hato, kAraNa ke bhAvinI aneka zakyatAono emAM saMdeza hato. e divase prAcIna vedadharmane eka navo tyAgI RSi sAMpaDyo ane jagate eka evA mahApuruSano udaya joyo ke jenAmAM buddhano vizvavyApI prema ane zaMkarAcAryanI tINa medhA ekIsAthe vasI rahyAM hatAM. pUrva ane pazcima vacce eka setu bAMdhavA mATe ane bhUtakALanA dharmono bhAvi sAthe sumeLa besADavA mATe e navA yugapuruSano janma thayo. dIkSA ApyA pachI je banyuM tenuM varNana ApaNe zrI rAmakRSNanA ja zabdomAM vAMcIe: "dIkSA ApyA pachI nAgAjIe mane advaita vedAntanA judA judA siddhAMto zIkhavavAnI zarUAta karI. emaNe mane saghaLA dazyapadArthomAMthI cittane laIne AtmAmAM joDavAnuM kahyuM. advaita vedAntanA upadezo upara mAruM mana ekAgra karavAnA meM aneka prayatno karyA, paraMtu dara vakhate jagadaMbAnI mUrti mArI sAme AvIne khaDI thaI jatI. nirAza thaIne meM nAgAjIne kahyuM. "mane AzA nathI. paramocca bhUmikA sudhI mArA manane laI jaIne parabrahmano sAkSAtkAra karavAnuM mArAthI banI zake ema nathI." e Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirvikalpa samAdhi 35 uzkerAI gayA ane tIkhAzathI kahyuM: 'ema kema? nahIM zA mATe banI zake? tamAre e karavAnuM ja che.' emaNe Amatema najara nAkhI ane pAse paDelo kAcano eka aNIdAra TukaDo uThAvIne enI aNI mArI bhammaro vaccenA bhAgamAM ghoMcIne e bolyAH 'A bhAga upara manane ekAgra karo.' pachI dRDha nizcaya karIne huM pharIthI dhyAnamAM beTho ane jevI zrI jagadaMbAnI mUrti mArI samakSa khaDI thaI ke tarata ja vivekarUpI khaDaga me kalpI lIdhuM ane enAthI e mUrtine dvidhA chinna karI nAkhI. basa, pachI manane kazo avarodha rahyo nahIM. mAruM mana tarata ja A mAyAmaya bhUmikAnI pele pAra gayuM ane huM samAdhimAM magna banyo.'' AtmAno paramAtmAmAM laya thayo ane dvaitano, arthAt dRzya ane draSTAno bhAva laya pAmyo. mana ane vANIthI para evA brahmatattva rUpa thaIne zrIrAmakRSNa brAhnI sthiti pAmyA. ziSyane zAMtipUrvaka jotA totApurI tyAM ghaNo samaya besI rahyA. emane saMpUrNa rIte nizceSTa joIne e cUpakIthI oraDAnI bahAra nIkaLI gayA ane potAnI jANa bahAra enI aMdara koI praveza na kare e hetuthI emaNe oraDAne tALuM mAryuM. tyAra bAda e bahAra beThA. aMdarathI zrIrAmakRSNanI oraDo kholavAnI vinaMtI sAMbhaLavAnI rAha joI rahyA; e divasa pUro thayo ane rAta paDI; bIjo ane trIjo divasa paNa gayo. e traNa traNa divasone aMte aMdarathI kazo sAda saMbhaLAyo nahIM. totApurI kiMga thaI gayA. aMdara jaIne joyuM to brahmadhyAnanI avasthAmAM UMDe UtarI gayelA zrIrAmakRSNanA dehamAM cetanAnuM kazuM ja cihna na maLe! mukhamudrA upara zAMti, gAMbhIrya ane dIpti ramyA kare, Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 zrI rAmakRSNa paramahaMsa emaNe jANI lIdhuM ke hajI ziSyane bAhya jagatanuM lezamAtra paNa bhAna nathI. ane sthira AtmajyotimAM enuM mana taddarUpa banyuM che. - parama Azcarya anubhavatA totApurI to A adbhuta dazya joI ja rahyA. emane thayuM: ''zuM A sAcuM haze? je sAdhanA karatAM mane cALIsa varSo sudhI tIvra puruSArtha karavo paDyo, tenI prApti A puruSane kevaLa eka ja divasamAM thaI? zuM e zakya che? teo bolI UThyA: ''vAha! A to eka camatkAra che!'' e hatI nirvikalpa samAdhi athavA to advaita sAdhanAnI aMtima anubhUtinI avasthA. sAmAnya rIte totApurI kyAMya paNa traNa divasathI vadhAre rokAtA nahIM. paraMtu dakSiNezvaranA udyAnamAM e agiyAra mAsa sudhI rokAI gayA, kAraNa ke potAnA A addabhuta ziSyane advaita jJAnanA sarvocca zikhare sthApavAnI emanI IcchA hatI. zrIrAmakRSNa pAchaLathI sadaiva potAnA bhakato pAse totApurInA zabdone yAda karIne kahetAH ""jo pAtrane dararoja sApha na karuM to e kALuM paDI jAya. manuSyanA mananuM paNa evuM ja che. je manuSya dararoja ene dhyAna-bhajanathI zuddha na rAkhe to e malina banI jAya.'' garunA A upadezanuM smaraNa karyA pachI pote paNa niyamita dhyAna karatA ane zrI rAmakRSNa potAnA ziSyone paNa brahmajJAna pAmyA pachI paNa sAdhanAmAM pramAda na karavA haMmezAM Agraha rAkhatA. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. dakSiNezvaramAM zrIzAradAmaNidevI zrI rAmakRSNa bhairavI brAhmaNIne sAthe laIne jyAre havAphera karavA kAmArapukura potAne ghera gayA hatA tyAre zAradAmaNidevIne temanA piyara jayarAmavATIthI teDAvI lIdhAM hatAM. te pachInAM cAra varasanA gALAmAM zrIrAmakRSNa patnIne potAnI pAse teDAvI na hatI. paraMtu dolapUrNimAnA gaMgAsnAna mATe dUra dUranAM gAmaDAMomAMthI loko kalakattA AvatAM hatAM, tyAre potAnA pitAnI sAthe teo paNa musApharInA thAka ane tAvathI kRza zarIra sAthe acAnaka dakSiNezvara AvI pahoMcyAM hatAM. temane joIne zrI rAmakRSNa khUba ja duHkhI thayA, ane kahevA lAgyA: "are, tame ATalAM moDAM AvyAM? have zuM mAro mathura che te tamArI saMbhALa le?'' kAraNa teo AvyAM te pUrve mathurabAbunuM paNa nidhana thayuM hatuM. tethI zrI rAmakRSNa ja emane potAnAM mAtAnI sAthe nobatakhAnAnI oraDImAM rahevA mokalI Apela. zrIrAmakRSNanI kALajIbharI sAravArathI traNacAra divasomAM zAradAmaNidevInI tabiyata sudharyA bAda, putrIne saMtuSTa ane prasanna joIne rAjI thayelA pitA rAmacaMdra paNa becAra divasa pachI jayarAmavATI pAchA pharyA. zrI rAmakRSNa have patnIne vahevAranI keLavaNI ApavAnuM cAlu karyuM. potAnI anubhUtionI saMgInatA paNa e tapAsatA rahetA. vahevAra kema calAvavo tenI keLavaNIthI mAMDIne pUjA, japa, dhyAna vagere kevI rIte karavAM tyAM sudhInI keLavaNI emanA kartavya kSetramAM AvI jatI hatI. upadeza ApIne e besI na 37 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 zrIrAmakRSNa paramahaMsa rahetA, paraMtu potAnI sUcanAono amala barAbara thAya che ke nahIM te paNa jotA, ane jyAM zAradAdevInI bhUla thAya tyAM pharI samajaNa pADIne premapUrvaka e sudharAvI letA. - zAradAdevIne Izvara saMbaMdhe vAta karatAM zrI rAmakRSNa kahetA: "jema cAMdAmAmA saunA mAmA che tema Izvara paNa sauno che; ene bhajavAno manuSyamAtrano sarakho haka che. jeo ene bolAve, temanI samakSa e karuNAnidhi pragaTa thAya. tame paNa jo ene bolAvo to jarUra enAM darzana tame paNa karI zakazo.'' Ama, zrI rAmakRSNanuM gRhajIvana saraLatAthI zarU thayuM, tathA tene keTaloka samaya vItI gayo. e arasAmAM zrI rAmakRSNanA manamAM eka avanavI IcchA jAgI. zakitataMtromAM varNavelI tripurA suMdarI-pUjA karavAnI abhilASA temanA manamAM UThI. soLa varasanI suMdarI strImAM sAkSAt jagadaMbAnI pratiSThA karIne tenuM jaganmAtA rUpe pUjana karavuM, ene tripurA suMdarI-pUjA athavA 'SoDazI-pUjA'nA TUMkA nAmathI paNa oLakhavAmAM Ave che. I. sa. 1872nA me mAsamAM kAlipUjA mATe zubha manAtI phalAhAriNI amAsanI rAtrie SoDazI-pUjA mATe rAtri thAya tyAre potAnA oraDAmAM hAjara rahevA zAradAdevIne zrI rAmakRSNa kahyuM hatuM. rAtrinA nava vAgyA eTale zrIrAmakRSNa pUjakanA Asana upara beThA. pUjAno zarUAtano vidhi badho pUro karIne emaNe zAradAdevIne IzAratathI bolAvyAM ane devInA Asana para besavAnI sUcanA karI. UbhAM UbhAM pUjyabhAvapUrvaka A sarva vidhi nihALI rahelAM zAradAdevIne ardhabhAva-avasthA to e nihALatAM nihALatAM ja thaI gaI hatI, eTale pote jANe ke Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dakSiNezvaramAM zrIzAradAmaNidevI 39 maMtramugdha vyaktinI peThe AgaLa AvIne cupacApa pelA devInA Asana para besI gayAM. e pachI maMtroccAra sahita saMpUrNa vidhipUrvaka zrI rAmakRSNa jagadaMbA rUpe zrIzAradAmaNidevInI pUjA karI. pUjA daramiyAna zAradAmaNidevI samAdhistha thayAM, ane pUjA pUrI thayA pachI zrIrAmakRSNa paNa UMDI samAdhimAM magna banyA. ArAdhaka ane ArAdhyadevI baMne jagatathI tathA dehabhAnathI atIta avasthA pAmIne AtmasvarUpe eka banyAM. evI rIte keTalAka kalAka nIkaLI gayA. madharAta vItI gayA pachI zrIrAmakRSNane sahejasAja bhAna AvyuM eTale vidhipUrvaka maMtroccAra karIne emaNe potAnI jAtane, jIvanabharanI sAdhanAnA phaLane ane japamALAne zAradAdevIne caraNe arpaNa karyA ane emane vaMdana karyuM. taMtragraMthomAM "oDazI-pUjA' tarIke oLakhAtI A pUjA karIne zrI rAmakRSNa aneka varSothI cAlyA AvatA potAnA sAdhanAyajJamAM pUrNAhuti ApI. e rIte sAdhanAnI parAkASThA sAdhIne emaNe zAradAmaNidevI rUpI jIvatI-jAgatI pratimA dvArA jaganmAtAne caraNe potAnuM sarvasva dharI dIdhuM. emanI AdhyAtmika anubhUtimAM vizvanI vastumAtra IzvaranA pratIka samI banI rahI. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. narendranAtha have zrIrAmakRSNanuM nAma kalakattAvAsIone haiye vasavA lAgyuM hatuM. brAhmasamAjanA aneka bhakto ane zrI kezavacaMdra sena paNa zrIrAmakRSNanA bhakta thayA hatA. temanA sivAya zrI rAmacaMdra datta, manamohana mitra, surendra, kedAra, lATu, rAkhAla, vRddha gopALa, harIza bhavanAtha, tArakanAtha, nitya gopAla, balarAma bojha, bAburAma, niraMjana, paMDita IzvaracaMdra vidyAsAgara, girIzacaMdra ghoSa vagerenAM nAma vizeSa ullekhanIya che. paraMtu temanA saunA sivAya zrIrAmakRSNanAM jIvana-kavana para vadhu prakAza to zrI mahendranAtha gupta ane zrI narendranAtha datte ja pADelo. zrIrAmakRSNanAM vacanAmRtone mumukSuonA bahuvidha kalyANa mATe zabdabaddha karIne zrIrAmakRSNa kathAmRtanA rUpamAM graMtha lakhanAra zrI 'ma'nA nAmathI jANItA thayelA, zrI mahendranAtha gupta sane 1882nA mArca mAsamAM pahelavahelA zrIrAmakRSNane maLavA gayA hatA, ane tyAra bAda zrIrAmakRSNa temanA jIvananuM eka avibhAjya aMga banIne rahela. Avo ja eka yuvaka narendranAtha datta, surendranAtha mitrane tyAM pahelI vAra zrIrAmakRSNane maLyo. aDhAra varSanI vayanA narendre e vakhate suMdara bhajano gAyAM, e vakhate ja zrIrAmakRSNanI vedhaka dRSTie e navayuvakanA atRpta AtmAne cheka UMDANa sudhI nihALI lIdho. emane A madhura gAyaka prati AkarSaNa thayuM ane emaNe ene dakSiNezvara AvavAnuM AmaMtraNa ApyuM. AgaLa upara A mulAkAtane yAda karatAM zrIrAmakRSNa kaheluM: "me 40 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ narendranAtha - 41 enAmAM pozAkanI kazI TApaTIpa, jarAye gumAna ke bAhya vastuo pratye jarA paNa Asakti joyA nahIM. enI AMkhomAM jANe koI zakita enA AtmAnA aMtastalano kabaje laIne beThI hoya evo bhAsa thato hato. mane thayuM: ''Avo mANasa paNa A kalakattAmAM hoI zake ?'' narendra jyAre pahelI vakhata dakSiNezvara AvyA tyAre paNa temaNe thoDAMka baMgALI bhajano gAyAM hatAM. e sAMbhaLIne zrI rAmakRSNane bhAvAveza thaI Avyo hato, pachI zuM banyuM enuM varNana ApaNe narendrane ja karavA daIe: meM bhajana to gAyuM, paNa pachI tarata ja teo ekadama UThyA ane mAro hAtha pakaDIne mane uttaranI osarImAM laI gayA. ame baMne ekalA hatA. meM dhAryuM ke teo mane kaMIka khAnagI upadeza Apaze; paraMtu mArA Azcarya vacce mAro hAtha jhAlIne teo puSkaLa harSAzru vahAvavA lAgyA. pachI kema jANe ke keTalAya samayathI temano paricita houM e rIte premapUrvaka e bolavA lAgyAH "are, ATaluM badhuM moDuM avAya ke? saMsArI lokonI vAto sAMbhaLI sAMbhaLIne mArA kAna saLagI gayA che. are! mArI anubhUtio jhIlI zake evI koI vyakita AgaLa mArA manano bhAra haLavo karavA huM kevo jhaMkhI rahyo chuM!' DUsakAM khAtAM khAtAM emaNe Ama bolya ja rAkhyuM. bIjI ja paLe hAtha joDIne teo mArI samakSa UbhA rahyA ane kahevA lAgyAH 'prabho! huM jANuM chuM ke tame te prAcIna natraSi cho ane mAnavajAtinAM duHkha dUra karavA mATe dharatI upara avataryA cho.'.. ane e rIte teo bolatA ja rahyA! pachI potAnA Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAmakRSNa paramahaMsa oraDAmAMthI thoDI mIThAI, sAkara ane mAkhaNa potAnA ja hAtha vaDe mane khavaDAvavA lAgyA, ane jyAre huM javA lAgyo tyAre mAro hAtha pakaDIne teo bolyA: "mane vacana Apa ke pAcho jaladIthI mane maLavA tuM ekalo AvIza'''. have to narendra aneka vAra Avato ane zrI rAmakRSNanI aneka rIte parIkSA paNa karato ane temanI pAse besIne dhyAna paNa karato. narendranAtha AvavA lAgyA tyAre zrIrAmakRSNa kahetA ke: narendra pUrNAvasthAe pahocelA ane dhyAnasiddha RSi ja che, ane je divase ene potAnA e kharA svarUpanuM jJAna thaze te divase yogabaLathI svecchAe e potAnA dehano tyAga karI deze." ane evI ja rIte narendranAtha paNa kahetA keH "mane maLyA te ghaDIthI ja zarUAta karIne TheTha sudhI jo koIe paNa mArAmAM ekasarakho visvAsa mUkyo hoya to te ekalA zrIrAmakRSNa ja hatA; mArI mAtA tathA bhAIoe paNa mArAmAM evo vizvAsa mUkyo na hato. je akhUTa vizvAsa ane prema temaNe darzAvyAM tenAthI ja huM sadAne mATe emanI pAse baMdhAI rahyo. bIjA mANasane kema cAhavo e to ekalA e ja jANatA hatA; saMsArIo to mAtra svArtha sAdhI levA mATe premano DoLa ja karatA hoya che.' Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. dakSiNezvarathI vidAya zrIrAmakRSNanA jIvananI lagabhaga pacAsa varSonI samayamaryAdAnuM ApaNe avalokana karyuM. sane 1885nuM varSa paNa ardha uparAMta pasAra thaI gayuM hatuM. dakSiNezvaranA saMtane have dakSiNezvarano tyAga karIne anyatra jaI rahevAno samaya najIka AvI lAgyo. e varSe grISma RtumAM asahya garamI paDI, tethI rAmakRSNa bahu ja asvasthatA anubhavavA lAgyA. ukaLATamAM jarA ArAma lAge eTalA mATe ziSyo barapha khUba lAvatA, ane zrIrAmakRSNa paNa nAnA bALakanI jema barapha khAIne bahu AnaMdita thatA. paraMtu atimAtrAmAM baraphanA upayogathI dhIme dhIme zrIrAmakRSNane gaLAmAM darda thavA lAgyuM, paNa jyAre darda vadhI gayuM tyAre bhakto coMkI UThyA. dUra dUrathI bhakto temanA svAdhyanA samAcAra jANavA AvatA, ane zrIrAmakRSNa paNa sau sAthe vAto karatA. Izvara saMbaMdhI vAta karyA vinA kema cAle? kaThaNa khorAkathI gaLuM cholAtuM hatuM, ane pachI to gaLAmAMthI lohI paNa paDavA lAgyuM, tyAre sauthI pahelAM narendra ja kahyuM ke, ''emanA gaLAnA vyAdhie have kensaranuM rUpa pakaDyuM che. A darda mATe hajI sudhI to koI IlAja zodhAyo nathI. tyAra bAda thoDA divasa balarAmane tyAM homiyopathI upacAra mATe kalakattA ane tyAra bAda DaoN. mahendranAtha sarakAranI sAravAra heThaLa zyAmApupuramAM rahyA hatA. paraMtu aMte kalakattAnAM havApANI anukULa nathI evo mata darzAvIne DaoN. sarakAre zrIrAmakRSNane zaherathI bahAra zAMta vAtAvaraNamAM laI javAnI bhalAmaNa karI. 43 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 zrIrAmakRSNa paramahaMsa sane 188panI 11mI Disembare zrIrAmakRSNane gopAlacaMdra ghoSanA kAzIpura khAte cittane prasanna kare evAM prakRtinAM dazya, svaccha havA ane preraka ekAMtavALA makAnamAM laI javAmAM Avela. dhIme dhIme kAzIpuramAM sevAtaMtra vyavasthita goThavAI gayuM. narendranAtha e saunI preraNAmUrti hato. gurusevAnI bhAvanAthI prerAyelA A Adarzapriya yuvAnonI saMkhyA bAranI* hatI. teo darekamAM tyAgabhAvanA ane guru pratyenI ananya bhakti UbharAI rahyAM hatAM. zrIrAmakRSNa mATe mAtAjI rasoI banAvatAM. * zrIrAmakRSNanI bhatrIjI lakSmIdevI paNa mAtAjInI sahAyamAM rahyAM hatAM. narendra vagere yuvako gurudevanI sevA karatA ane kyAreka madhyarAtrie khullA AkAza nIce dhUNI jalAvIne dhyAna paNa karatA. tyAre teo evo anubhava karatA ke dhUNImAM temanI tRSNAo baLI rahI che ane aMtaranI azuddhio naSTa thaI rahI che. eka divasa paMDita zazadhara tarkacUDAmaNie tyAM AvIne kahyuM ke: ''dRDha saMkalpa karIne jo Apa vyAdhigrasta bhAga upara manane kendrita karo to vyAdhi tarata ja dUra thaI jAya. to Apa zA mATe prayatna karatA nathI?'' eka paLano paNa vilaMba karyA vagara zrIrAmakRSNe javAba Apyo: ''tame paMDita thaIne kAcI vAta kema karo cho? je mana me haMmezane mATe Izvarane sopI dIdhuM che, ene pAchuM vALIne A mAMsarudhiranA saDelA mALakhA upara kendrita karavAnuM zI rIte banI zake?'' paMDita niruttara thaI gayA. emanAM nAma : narendra, rAkhAla, bAburAma, niraMjana, jogIna, lATu, tAraka, moTo gopALa, kAlI, zazI, zarada ane nAno gopALa. * Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4pa dakSiNezvarathI vidAya sane 1886nA jAnyuArInI pahelI tArIkha hatI. Aje zrI rAmakRSNane jarA sAruM hatuM, eTale bAgamAM pharavAnI temaNe IcchA darzAvI. tyAM jhADa nIce UbhelA girIzane joIne ekAeka temaNe prazna pUchyo: "he girIza! teM mArAmAM evuM te zuM joyuM che ke tuM badhe ThekANe mane avatAra tarIke oLakhAvato kare che?'' ane girIza paNa jarAya khamacAyA vagara hAtha joDIne bolI UDyoH ""vyAsa, vAlamIki jevA munio paNa jenA mahimAne pAmI zakyA nathI tenA saMbaMdhamAM mArA jevo zudra jIva zuM kahI zake?'' UMDA bhaktibhAva bharyA zabdo sAMbhaLIne zrIrAmakRSNa bhAva-avasthAmAM AvI gayA ane bolyAH ""vadhAre zuM karyuM? tamane saune mArA AzIrvAda che, saune caitanya thAo!'' A zabdo sAMbhaLIne bhakto AnaMdanI mastImAM AvI gayA. gurudevane praNAma karavA lAgyA ane temanI caraNaraja levA lAgyA. zrI rAmakRSNa paNa mana mokaLuM mUkIne sparza karIne sau upara AzIrvAda varasAvyA. temanA A sparzanI asara ajaba hatI. koI hasavA lAgyuM, to koI raDavA lAgyuM, to koI gahana dhyAnamAM UtarI gayuM. saune samajAI gayuM ke Aje gurudeve kalpataru thaIne kazA bhedabhAva vinA kRpA varasAvI che. kAzIpuranA bAganA e divaso bhakato mATe parama dhanya hatA. eka divasa moTo gopALa keTalAMka bhagavAM vastro ane rudrAkSanI mALAo sAdhuomAM vaheMcI devA mATe lAvyo. zrIrAmakRSNa kahyuM: ''A badhA yuvako tyAganI bhAvanAvALA che; emanA karatAM vadhu sArA sAdhuo tane bIje kyAMya maLavAnA che? mATe vastro ane mALAo emane ja vahecI Apa.'' pachI sAMje Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAmakRSNa paramahaMsa zrIrAmakRSNa e badhAne bolAvyA ane emanI pAse amuka dhArmika kriyA karAvI. temane bhagavAM vastro vaheMcI ApyAM. e sAMje e yuvakoe potAnI aMtaranI IcchAone saphaLa thatI joI. yogya bhUmimAM ropAyelA e bIjamAMthI ja jate dahADe zrIrAmakRSNa saMgha' rUpI mahAvRkSa UbhuM thayuM. e divase sAMje narendra dhyAnamAM beThelo. dhyAnamAM eNe ekAeka anubhavyuM ke potAnI pAchaLa koI prakAza relAI rahyo che. e prakAza vadhato ja gayo ane Akhare narendranuM citta emAM laya pAmyuM ane e dehabhAna rahita thayo. lagabhaga rAtre naveka vAgye te bhAnamAM Avyo. e anirvacanIya zAMtimAM nAhI cUkyo hato. jyAre zrIrAmakRSNa pAse gayo tyAre teo bolyA: ""have mAe tane badhuM batAvI dIdhuM che. A anubhUtine tALuM vAsIne rAkhavAmAM Avaze, ane enI cAvI raheze mArI pAse. jagatamAM tAre jaganmAtAnuM kArya karavAnuM che. jyAre tuM e kArya pAra pADIza, tyAre A tijorInuM tALuM pharI kholavAmAM Avaze. . pharIthI zrIrAmakRSNa eka divasa narendrane ekAMtamAM maLavAnuM kaheluM. tenA tarapha sthira daSTi karIne e UMDI samAdhimAM UtarI gayA. narendrane evuM lAgyuM ke vIjaLInA jevo koI sUma pravAha potAnA zarIramAM pravezI rahyo che; eNe saghaLuM bAhya bhAna gumAvyuM. thoDI vAre ene bhAna AvyuM tyAre eNe joyuM ke zrI rAmakRSNa raDI rahyA che. ene navAI lAgI. zrIrAmakRSNa bolyA: '"are narena! Aje meM tane mAruM sarvasva ApI dIdhuM che. have huM kevaLa akiMcana phakIra banI gayo chuM. Aje meM tane je ApyuM che tenAthI tuM jagatamAM mahAna kAryo karI zakIza. e kAryo Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dakSiNezvarathI vidAya pAra pADyA pachI tuM jyAMthI Avyo che, tyAM pAcho jaIza. Ama, ziSyamAM guru samAI gayA. narendranA jIvananI A sauthI dhanya paLa hatI! 47 * mahAsamAdhinA be divasa pUrve ja narendra zrIrAmakRSNanI pathArI pAse Ubho hato. e vakhate ene eka vicAra Avyo. ene thayuM: ''pote Izvarano avatAra che evuM zrIrAmakRSNa aneka vAra bolI cUkayA che, paraMtu jyAre e AvI zArIrika pIDA ane asahya vedanA bhogavI rahyA che tyAre, evI avasthAmAM paNa jo e kahI zake ke 'huM Izvarano avatAra chuM' to huM emane mAnuM. paraMtu tyAM ja eka navAIbharI ghaTanA banI. narendrano vicAra pUro thayo na thayo ke tarata ja zrIrAmakRSNa enA tarapha pharyA ane tamAma zakti ekaThI karIne spaSTa rIte bolyAH ''are narena! tane hajI khAtarI thatI nathI? je rAma hatA, je kRSNa hatA, te ja rAmakRSNarUpe A dehamAM virAje che; ane e paNa tArI vedAnta dRSTithI nahIM!'' narendra to A zabdo sAMbhaLIne bhoTho ja paDI gayo! hajI paNa zaMkA! e manamAM manamAM ja pastAI rahyo. ravivAra, 15mI oNgasTa, 1886... chello divasa. 33 Aje zrIrAmakRSNanI pIDAno pAra na hato, DaoNkTare hAtha khaMkheryA. sAMja DhaLatI hatI. sUraja DUbato hato. lAgatuM hatuM ke rAtrinA dIvA prakaTe te pUrve ja A prakAzajyota bujhAI jaze. 'kAlI'! 'kAlI'! 'kAlI'! traNa vAra spaSTa uccAra karatAM ja zrIrAmakRSNanA dehamAMthI eka kaMpArI pasAra thaI gaI. AMkho nAkanA TeravA upara TharI rahI; mukha upara divya smita ramI rahyuM ane zrIrAmakRSNa samAdhimAM magna thaI gayA. e ja Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 zrIrAmakRSNa paramahaMsa mahAsamAdhi hatI. have A pArthiva jagatamAM teo pAchA pharavAnA na hatA. te jyoti bujhAI na hatI. hajuye agaNita bhakato mumukSuonA sAdhanA paMthe prakAza pAtharI rahI che. kAzIpuranI smazAnabhUmimAM temano bhautika deha agnimAM maLI gayo tyAre saune mana eka ja prazna hato; zuM kharekhara zrIguru sidhAvyA hatA? emanA ja zabdomAM kahIe to pote eka oraDAmAMthI bIjA oraDAmAM cAlyA gayA hatA.'' phreMca caritrakAra zrIyuta romAM rolAMe emane aMjali ApatAM lakhyuM cheH "brahmanAM eka karatAM vadhAre pAsAMno sAkSAtkAra je koIe karyo hoya to te rAmakRSNa che. teonuM A kartavya te yuganuM kartavya che. navA yuganA teo dhyeyapradAyaka ane gantavya sudhI doranAra sukAnI ane bhomiyA hatA.' zrIrAmaNa upadeza-amRta potAnI jAta karatAM paNa Izvarane adhika priya gaNIne dhyAna-bhajana kare; huM tamane khAtarIpUrvaka kahuM chuM ke enA bhakto tarapha ene anahada prema che; emanI samakSa e pragaTa thayA vinA rahe ja nahIM. manuSya enI zodhamAM nIkaLe te pahelAM ja e tene AvI maLe che, IzvarathI vadhu nikaTa, vadhu priya manuSyanuM bIjuM koI nathI.'' " "kAyo sarve karavAM paNa citta IzvaramAM ja rAkhavuM. strI, putra, bApa, mA sarvene potAnAM gaNIne temanI sevA karavI. jANe ke te khUba khUba ApaNAM hoya tema vartavuM. paNa manamAM samajavuM Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAmakRSNa upadeza-amRta 49 ke teo koI ApaNAM nathI... koI moTA gharanI kAmavALI zeThanA gharanuM badhuM ja kAmakAja kare, paNa tenuM citta to potAne ja ghera paDyuM hoya che. vaLI, te zeThanAM chokarAM tarapha potAnAM chokarA jeTaluM ja heta batAve ane boleH "mAro rAma', "mAro hari', paNa manamAM te barAbara jANe, ke A chokarAM koI mArAM nathI.'' ''phaNasa kApavuM hoya to prathama hAtha telavALA karIne kApavuM joIe, nahIM to teno cIkaNo rasa hAthane coMTI jAya che; tevI ja rIte Izvarabhakti rUpI tela hAthe copaDIne pachI ja saMsAranA kAryamAM paDavuM joIe.'' ''prema ane bhakti meLavavA mATe ekAMtavAsanI jarUra che. mAkhaNa kADhavuM hoya to prathama dUdhanuM dahIM karavA mATe tene ekAMtamAM sthira mUkI rAkhavuM joIe; halAva lAva karIe to dahIM ke mAkhaNa kazuM paNa nA bane. dahIM thayA pachI tene eka sthaLe rAkhIne khUba valovavuM joIe, to ja mAkhaNa nIkaLe...'' ""saMsAra e jaLa barobara che ane mana e dUdha barobara che. je dUdhane jaLamAM bheLavI daIe to dUdha ane jaLa seLabheLa thaIne ekarUpa banI jaze; pachI tene pANImAMthI chUTuM pADI zakAze nahIM. paNa dUdhanuM dahIM banAvI temAMthI mAkhaNa kADhIne pachI tene jaLamAM rAkhyuM hoya to te pANImAM bhaLI jaze nahIM. tevI rIte prathama ekAMtamAM sAdhana-bhajana karIne jJAna-bhakti rUpI mAkhaNa meLavavuM joIe, pachI te mAkhaNane saMsAra rUpI jaLamAM rAkhIzuM Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 zrIrAmakRSNa paramahaMsa topaNa te jaLa sAthe maLI na jatAM upara ja taryA karaze.'' * * * '"khUba vyAkuLatApUrvaka Izvara mATe rudana karazo to cokkasa tenuM darzana thaze. strI-putrane mATe loko ghaDA bharIne AMsu pADe che; paisA mATe to eTalAM AMsu pADe che ke te AMsumAM pote paNa taNAI jAya! paNa bhagavAnane mATe koNa AMsu pADe che! bhagavAnanI bhakti to jeTalI thaI zake teTalI AturatAthI karavI joIe.'' * * * ''ekaluM pAMDitya to jhADa parathI kharI paDelA phaLa jevuM che. e phaLa kadI pAke paNa nahIM ane khAvAmAM paNa besvAda hoya. paMDito aradhe raste ja bhUlA paDI gayelA che. gIdha pakSI ghaNuM UMce UDe che, paraMtu tenI najara to jamIna upara paDelAM saDelAM maDadAM upara coTI hoya che. kevaLa paMDito phakta kahevAnA paMDita ja hoya che. kAraNa ke teo kAminI ane'kAMcanamAM Asakta hoya che - gIdhanI jema teo paNa kAma-kAMcanarUpI mAMsanA locAnI zodhamAM pharyA kare che. Asakti avidyAmAMthI janme che; jyAre dayA, bhakti, tyAga-bhAvanA e to vidyAnubhavya aizvarya che.'' ''jyAre manuSyane samAdhi avasthA prApta thAya che tyAre tene brahmanuM jJAna thAya che, teno sAkSAtkAra thAya che. evI avasthAmAM manuSyanA vicAra saMpUrNapaNe baMdha thaI jAya che, e avAk banI jAya che. brahmanuM zabdo dvArA varNana karavAnI tenAmAM zakti hotI nathI. eka mIThAnI pUtaLI sAgaranI UMDAIno tAga kADhavA cAlI! tene sAgaranI UMDAI jANIne kahI saMbhaLAvavAnI icchA hatI! paraMtu e icchA phaLIbhUta na thaI. teNe pANIne sparza karyo ke tarata ja te pote ja ogaLI gaI! pachI e Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 zrIrAmakRSNa upadeza-amRta UMDAInI vAta kahe koNa?'' "jyAre manuSyane brahmano sAkSAtkAra thAya, tyAre te cUpa thaI jAya. jyAM sudhI mAkhaNa pUrepUruM tavAI na rahe, tyAM sudhI ja te 'saDasaDa' avAja kare; tAvaNInI hada Ave eTale saDasaDa avAja baMdha paDI jAya. paraMtu taLavA mATe jyAre temAM pUrI nAkhIe tyAre pharI pAcho chamachama chamachama avAja nIkaLe, ane jyAre e pUrI pUrepUrI taLAI rahe tyAre pharIthI e avAja baMdha paDI jAya. evI ja rIte sAkSAtkAra pAmelo puruSa nIcenI bhUmikAe Utare che ane manuSyajAtine upadeza devAnA hetuthI vAto kare che.'' "jyAM sudhI madhamAkhI phUla upara beThI nathI hotI tyAM sudhI ja te gaNagaNe che; jevuM e madha cUsavuM zarU kare eTale mUMgI thaI jAya che; Ama chatAMye keTalIka vAra peTa bharIne madha cUsI lIdhA pachI paNa e kevaLa AnaMdamAM AvI jaIne paNa gaNagaNavA lAge!'' ''jyAre ghaDAne taLAvamAM DubADIe, tyAre te bhabha bhabhapha evo avAja kare, paraMtu pUrepUro bharAyA pachI emAMthI kazo avAja nIkaLato nathI. paraMtu jo koI bIjA ghaDAmAM enuM pANI ThalavAya to pharI avAja thavA lAge.'' "kaLiyugamAM prANano AdhAra sIdho anna upara; eTale dehAtmabhAva keme karyo nIkaLato nathI. evI avasthAmAM soDarma(huM ja e paramAtmA) kahevuM e ThIka nahIM. saMsAramAM badhuM Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para zrIrAmakRSNa paramahaMsa karyo javAya che, ane chatAM 'huM brahma' ema bolavuM e barAbara na gaNAya. je loko viSayono tyAga karI zake nahIM, jenAmAMthI huM" e bhAvanA kema karI jAya nahIM, temane mATe huM dAsa", "huM bhakata', evo bhAva sAro. bhaktimArge jaIe to paNa Izvarane pAmI zakAya.'' kevaLa vidvattAno kazo artha nathI. Izvarane pAmavAno mArga khoLI kADhavA mATe zAse vAMcavAnAM hoya. gItAno artha zo? gItA' zabdane daza vAra bolavAthI je artha nIkaLe che. jo tame e zabdano vAraMvAra punaruccAra karyA karo, to 'tA-gI, tAgI, tA-gI' ema bolAya - tAgI eTale ke "tyAgI'. gItA manuSyane evo upadeza Ape che ke "he jIva! sarvasvano tyAga karIne Izvarano sAkSAtkAra karavAno puruSArtha kara." tyAgI hoya ke gRhasthI hoya, mANase potAnA cittamAMthI tamAma Asaktine tyAgI devI joIe.'' " "huM ane mAruM' e benuM nAma ajJAna. 'mAruM ghara', "mAro paiso,' 'mArI vidvattA,' "mAruM aizvarya, 'mArI saMpatti' evo je bhAva manamAM Ave che te ajJAnathI Ave. 'he Izvara! tame mAlika ane A badhI vastuo: gharabAra, strIputro, nokaracAkara, sagAMvahAlAM, saMpatti vagere badhuM tamAruM, evI bhAvanA jJAnathI Ave.'' " "bhagavAna be prasaMgoe haseH eka vAra hase jyAre dAktara maravA paDelA daradInI mAtAne kahe che ke "bahena! ciMtA karo mA, huM tamArA dIkarAne sAjo karI daIza tyAre.' te vakhate bhagavAnane e vicAre hasavuM Ave ke huM A daradIne mArI rahyo chuM tyAre A Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIrAmakRSNa upadeza-amRta 53 dAktara ene jivADavAnI vAta kare che. dAktara dhAre che ke te pote kata che; ene bhagavAna yAda Avato nathI. ane bIjI vakhata Izvara tyAre hase ke jyAre be bhAIo dorI mApIne jamInanA bhAga pADe. bhagavAna kahe che ke, AkhuM vizva mAruM che ane chatAM A loko 'ATalI mArI ne ATalI tArI' ema kahIne jamInanI vaheMcaNI karI rahyA che!'' "eka taLAvane aneka ghATa hoya. eka ghATethI hiMduo pANI pIe che, teo kahe che: 'jaLa', bIje eka ghATe musalamAno pANI pIe che, teo kahe che: "pAnI', to trIje ghATe aMgrejo pANI pIe che, teo kahezeH "vaoNTara', paNa e traNeya eka ja vastu, mAtra nAma judAM! te pramANe paramAtmAne koI 'allAha" kahe che, koI gaoNDa' kahe che, koI "brahma' kahe che, to koI kAli' kahe che. to koI vaLI 'rAma', 'hari', 'jisasa', 'durgA' paNa kahe che.'' ''tame loko saMsAra vahevAra calAvo cho temAM kazo doSa nathI. paNa mana IzvaramAM rAkhavuM joIe; te vinA na cAle, eka hAthe saMsAranAM kAmakAja kare ane bIje hAthe Izvarane pakaDI rAkho. kAmakAja pUrAM thAya eTale beu hAthe Izvarane pakaDo.'' "badhoya AdhAra mana upara che, manathI ja mANasa baddha thAya che ane manathI ja mANasa mukata thAya che. manane je raMge raMgo, te raMge te raMgAya. jema ke dhobIe dhoyeluM sapheda kapaDuMtene lAla raMgamAM boLo to te lAla thaI jAya, vAdaLI raMgamAM boLo to te vAdaLI thaI jAya, lIlA raMgamAM boLo to te lIluM thaI jAya, Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 zrIrAmakRSNa paramahaMsa je raMgamAM boLo te raMga tene caDe. juone eka thoDuMka aMgrejI bhaNe ke tarata ja aMgrejI zabdo AvavA mAMDe: phUTaphATa, iTa miTa! vaLI pagamAM bUTa, moDhethI vagADavAnuM, sinemAnAM gIto gAvAM vagere badhuM AvI jAya. te ja pramANe jo saMskRta bhaNIne paMDita thAya to tarata ja zloko jhApaTavA mAMDe. tema manane jo kusaMgamAM rAkho to vAtacIta, vicAra vagere e prakAranAM thaI jAya; jo manane bhaktanA saMgamAM rAkho to Izvaracitana, harikathA e badhuM thAya. vAta eTalI ke mana upara ja badho AdhAra. eka bAju patnI sutI hoya, bIjI bAju saMtAna sUtuM hoya, mANasa patnI pratye eka bhAvathI prema darzAve, saMtAna pratye bIjA bhAvathI prema darzAve. paNa baMne kissAmAM mana eka ja. mana vaDe ja baddha, ane mana vaDe ja mukta. 'huM mukta chuM' evI bhAvanA manamAM dRDhatApUrvaka dhAraNa karIne bolatAM bolatAM mANasa mukta thaI jAya!'' * * * ''saMsArIone roga che vikArano! temAM vaLI je oraDAmAM vikArano rogI che te ja oraDAmAM pANInuM mATaluM ane athANAM-AMbalI rahyAM che. jo vikAranA rogIne sAjo karavo hoya to te oraDAmAMthI tenI pathArI pheravI nAkhavI joie. saMsArI jIva che vikArano rogI, viSayo che jANe ke pANInuM mATaluM, viSaya bhoganI tRSNA e che pANInI tarasa! athANAM - AMbalIno vicAra karatAM ja moDhAmAM pANI chUTe, najIka lAvavAnI jarUra na rahe evI cIja paNa gharamAM rahelI che, strI saMga. eTalA mATe ekAMtamAM rahIne sAravAra karavAnI jarUra che.' Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiMmata - 12-00 9-00 9- 00 0 0 12-00 16- 00 16-00 18-00 9- 00 9- 00 10 - 00 9-00 vj0 0 0-00 saMtavANI graMthAvalI - 2006 1. jagadguru zrI Adi zaMkarAcArya 2. zrIrAmakRSNa paramahaMsa 3. svAmI vivekAnaMda 4. zrI zrImA AnaMdamayI mA 5. bhagavAna mahAvIra 6. mahAtmA gAMdhIjI 7. Izu khrista 8. maharSi vinobA bhAve 9. hajarata mahaMmada payagaMbara 10. bhagavAna gautama buddha 11. svAmI sahajAnaMda 12. azo jarathuSTra 13, guru nAnakadeva 14. saMta kabIra 15. mahAprabhu zrIvallabhAcArya 16. zrI svAmI rAmadAsa (kananagaDha-kerAlA) 17. maharSi dayAnaMda 18. zrImad rAjacaMdra 19. sAdhu vAsavANI 20. pUjya zrImoTA 21. zrI ramaNa maharSi 22. maharSi araviMda 23. zrI raNachoDadAsajI mahArAja 24. zrI raMga avadhUta 25. zrI punita mahArAja 26. svAmI muktAnaMda 27. svAmI zivAnaMda sarasvatI (hRSIkeza) 28. svAmI cidAnaMda sarasvatI 10-00 10-00 0 0 0 10- o 0 0 9-00 0-00 10-00 | 9- 0 0 0 0 0 0 0 10-00 10-00 0 0 0 0 UUR 0 0 12-00 12-00 300-00 A graMthAvalinAM 28 pustakonI kiMmata rU.300 thAya che. graMthAvalino | saMpuTa kharIdanArane te rU.200nA rAhata dare ApavAmAM Avaze. rU.200 (seTanI) ISBN 81-7229-237-6 (set)