________________
૪. જગદંબાનું પ્રથમ દર્શન અને
ભાવોન્મત્ત અવસ્થા
દક્ષિણેશ્વર આવ્યા પછી ગદાધરનું નામ રામકૃષ્ણ કેવી રીતે પ્રચલિત થયું તે વિશે પ્રમાણભૂત માહિતી મળી શકતી નથી, છતાં કાલિમંદિરમાં આવ્યા બાદ જ તેમને સૌ રામકૃષ્ણ નામથી ઓળખતાં થયાં; તેથી હવે આપણે પણ એમનો ઉલ્લેખ ગદાધરને બદલે શ્રીરામકૃષ્ણ તરીકે કરીશું.
શ્રી રામકૃષ્ણનો સૌમ્ય દેખાવ, કોમળ પ્રકૃતિ, નાની ઉંમર અને ધર્મનિષ્ઠા વગેરે ગુણો તરફ રાણી રસમણિના જમાઈ મથુરબાબુની નજર ખેંચાઈ હતી. તપાસ કરતાં તેમને ખબર પડી કે એ તો કાલિમંદિરના પૂજારી રામકુમાર ભટ્ટાચાર્યના નાના ભાઈ છે. એ જાણીને મથુરબાબુ મનમાં પ્રસન્ન થયા અને રામકુમારને બોલાવીને પૂછ્યું: ‘‘તમારા નાના ભાઈને દેવીના શૃંગાર સજાવનાર તરીકે મંદિરના કામકાજમાં જોડી શકાય તો ઠીક કે નહીં? રામકુમારને એ વાત ગમી તો ખરી, પણ પોતાના નાના ભાઈની વિલક્ષણ પ્રકૃતિ, પૈસા કમાવાની ભાવના પ્રત્યે ઉપેક્ષા, સ્વતંત્ર મિજાજ વગેરેથી એ પરિચિત હતા; એટલે તે બધાંનું વર્ણન તેમણે મથુરબાબુ પાસ કરીને આશાજનક ઉત્તર આપ્યો નહીં.
બરાબર એ જ અરસામાં શ્રી રામકૃષ્ણના જીવન સાથે પચીસ વરસ સુધી ગાઢ સંબંધથી સંકળાયેલા અને તેમના નિકટના સાથી બની રહેવાને નિર્માયેલા એક યુવકનું દક્ષિણેશ્વરમાં આગમન થયું. એ યુવક હતો શ્રીરામકૃષ્ણની ફોઈની દીકરી હેમાંગિનીનો
૧૫