________________
નિર્વિકલ્પ સમાધિ
૩૫
ઉશ્કેરાઈ ગયા અને તીખાશથી કહ્યું: ‘એમ કેમ? નહીં શા માટે બની શકે? તમારે એ કરવાનું જ છે.' એમણે આમતેમ નજર નાખી અને પાસે પડેલો કાચનો એક અણીદાર ટુકડો ઉઠાવીને એની અણી મારી ભમ્મરો વચ્ચેના ભાગમાં ઘોંચીને એ બોલ્યાઃ ‘આ ભાગ ઉપર મનને એકાગ્ર કરો.' પછી દૃઢ નિશ્ચય કરીને હું ફરીથી ધ્યાનમાં બેઠો અને જેવી શ્રી જગદંબાની મૂર્તિ મારી સમક્ષ ખડી થઈ કે તરત જ વિવેકરૂપી ખડગ મે કલ્પી લીધું અને એનાથી એ મૂર્તિને દ્વિધા છિન્ન કરી નાખી. બસ, પછી મનને કશો અવરોધ રહ્યો નહીં. મારું મન તરત જ આ માયામય ભૂમિકાની પેલે પાર ગયું અને હું સમાધિમાં મગ્ન બન્યો.'' આત્માનો પરમાત્મામાં લય થયો અને દ્વૈતનો, અર્થાત્ દૃશ્ય અને દ્રષ્ટાનો ભાવ લય પામ્યો. મન અને વાણીથી પર એવા બ્રહ્મતત્ત્વ રૂપ થઈને શ્રીરામકૃષ્ણ બ્રાહ્ની સ્થિતિ પામ્યા.
શિષ્યને શાંતિપૂર્વક જોતા તોતાપુરી ત્યાં ઘણો સમય બેસી રહ્યા. એમને સંપૂર્ણ રીતે નિશ્ચેષ્ટ જોઈને એ ચૂપકીથી ઓરડાની બહાર નીકળી ગયા અને પોતાની જાણ બહાર એની અંદર કોઈ પ્રવેશ ન કરે એ હેતુથી એમણે ઓરડાને તાળું માર્યું. ત્યાર બાદ એ બહાર બેઠા. અંદરથી શ્રીરામકૃષ્ણની ઓરડો ખોલવાની વિનંતી સાંભળવાની રાહ જોઈ રહ્યા; એ દિવસ પૂરો થયો અને રાત પડી; બીજો અને ત્રીજો દિવસ પણ ગયો. એ ત્રણ ત્રણ દિવસોને અંતે અંદરથી કશો સાદ સંભળાયો નહીં. તોતાપુરી કિંગ થઈ ગયા. અંદર જઈને જોયું તો બ્રહ્મધ્યાનની અવસ્થામાં ઊંડે ઊતરી ગયેલા શ્રીરામકૃષ્ણના દેહમાં ચેતનાનું કશું જ ચિહ્ન ન મળે! મુખમુદ્રા ઉપર શાંતિ, ગાંભીર્ય અને દીપ્તિ રમ્યા કરે,
