________________
૫૦
શ્રીરામકૃષ્ણ પરમહંસ
તોપણ તે જળ સાથે મળી ન જતાં ઉપર જ તર્યા કરશે.''
*
*
*
‘“ખૂબ વ્યાકુળતાપૂર્વક ઈશ્વર માટે રુદન કરશો તો ચોક્કસ તેનું દર્શન થશે. સ્ત્રી-પુત્રને માટે લોકો ઘડા ભરીને આંસુ પાડે છે; પૈસા માટે તો એટલાં આંસુ પાડે છે કે તે આંસુમાં પોતે પણ તણાઈ જાય! પણ ભગવાનને માટે કોણ આંસુ પાડે છે! ભગવાનની ભક્તિ તો જેટલી થઈ શકે તેટલી આતુરતાથી કરવી જોઈએ.''
*
*
*
‘‘એકલું પાંડિત્ય તો ઝાડ પરથી ખરી પડેલા ફળ જેવું છે. એ ફળ કદી પાકે પણ નહીં અને ખાવામાં પણ બેસ્વાદ હોય. પંડિતો અરધે રસ્તે જ ભૂલા પડી ગયેલા છે. ગીધ પક્ષી ઘણું ઊંચે ઊડે છે, પરંતુ તેની નજર તો જમીન ઉપર પડેલાં સડેલાં મડદાં ઉપર ચોટી હોય છે. કેવળ પંડિતો ફક્ત કહેવાના પંડિત જ હોય છે. કારણ કે તેઓ કામિની અને'કાંચનમાં આસક્ત હોય છે – ગીધની જેમ તેઓ પણ કામ-કાંચનરૂપી માંસના લોચાની શોધમાં ફર્યા કરે છે. આસક્તિ અવિદ્યામાંથી જન્મે છે; જ્યારે દયા, ભક્તિ, ત્યાગ-ભાવના એ તો વિદ્યાનુભવ્ય ઐશ્વર્ય છે.''
‘‘જ્યારે મનુષ્યને સમાધિ અવસ્થા પ્રાપ્ત થાય છે ત્યારે તેને બ્રહ્મનું જ્ઞાન થાય છે, તેનો સાક્ષાત્કાર થાય છે. એવી અવસ્થામાં મનુષ્યના વિચાર સંપૂર્ણપણે બંધ થઈ જાય છે, એ અવાક્ બની જાય છે. બ્રહ્મનું શબ્દો દ્વારા વર્ણન કરવાની તેનામાં શક્તિ હોતી નથી. એક મીઠાની પૂતળી સાગરની ઊંડાઈનો તાગ કાઢવા ચાલી! તેને સાગરની ઊંડાઈ જાણીને કહી સંભળાવવાની ઇચ્છા હતી! પરંતુ એ ઇચ્છા ફળીભૂત ન થઈ. તેણે પાણીને સ્પર્શ કર્યો કે તરત જ તે પોતે જ ઓગળી ગઈ! પછી એ
