Book Title: Panchastikaya Sangraha
Author(s): Niranjana Vora
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004846/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad kuMdakuMdAcAryapraNIta paMcAtakAyasaMgraha (mULa pATha ane gujarAtI anuvAda) saMkalana niraMjanA vorA AMtararASTrIya jaina vidyA adhyayana kendra gUjarAta vidyApITha amadAvAda-380 014 Jan Education Internation For Drivate Dercone Wee Only jeimettereny org Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AMtararASTrIya jainavidyA adhyayana kendra prakAzana zreNI pu. 3 zrImad kuMdakuMdAcAryapraNIta zrI paMcAstikAyasaMgraha (mULa pATha ane gujarAtI anuvAda) saMkalana niraMjanA vorA AMtararASTrIya jainavidyA adhyayana kendra gUjarAta vidyApITha, amadAvAda - 380 014 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka zaileza kodarabhAI paTela kAryakArI kulasaciva, gUjarAta vidyApITha amadAvAda 380 014 - (c) gujarAta vidyApITha prathama AvRtti, mArca 1998 prata : 1,050 kiMmata rU. 30-0 muka jitendra ThAkorabhAI desAI navajIvana mudraNAlaya, amadAvAda - 380 014 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha AjanA yugamAM pratyeka dharma ke dArzanika vicAradhArAnA vaijJAnika daSTie abhyAsa karavAnI vRtti prabaLa banI che. tattvamImAMsA ane dhArmika AcAravicAranA niyamo manuSyanA AMtara-bAhya jIvananA vikAsamAM kevI rIte upayogI banI zake che te hakIkatane buddhi ane tarkanI rIte tapAsavA manuSya prerAya che. sRSTinI saMracanA, IzvaranuM astitva, AtmA ane punarjanma - vagere vize tarkagrAhya siddhAMtone ja svIkAravAnI tenI nema che. jainadarzane sRSTinI utpatti mATe potAnI AgavI daSTikoNa rajU karyo che. jaina mata anusAra sRSTinI racanA jIva ane ajIva nAmanAM mukhya be vyomAMthI thaI che. ajIvanA pAMca prakAra che : pudagala, dharma, adharma, AkAza ane kALa - A che dravyomAMthI ja vizvanuM svarUpa sarjAyuM che. kuMdakuMdAcArye A paMcAstikAya' graMthamAM kALa sivAyanA pAMca 'astikAya' vize vizada nirUpaNa karIne jaina tattvavijJAnano . vizeSa paricaya Apyo che. jaina AcArya paraMparAmAM viziSTa sthAna dharAvatA zrI kuMdakuMdAcAryanA paMcAstikAya, pravacanasAra ane samayasAra - e traNa graMthone khUba mahatvanA gaNavAmAM Ave che. te traNa graMthone kuMdakuMdAcAryanAM traNa ratno' tarIke paNa oLakhavAmAM Ave che. temAMno eka graMtha 'paMcAstikAya'no gujarAtI anuvAda ane samajUtI mULa gAthAo sAthe ahIM prastuta karavAmAM Avyo che. vidyArthIo ane jijJAsuone mATe jenavidyAnA abhyAsamAM te mArgadarzaka banI zake tema che. sAmprata samayamAM jaina vidyAnA vaijJAnika abhigamane samajavA mATe paNa A graMtha upayogI che. jaina dharme bhAratanI paraMparA ane saMskRtine potAnA viziSTa pradAnathI samRddha karyA che. ahiMsA, anekAnta ane aparigrahanA siddhAMtonI Aje aparihArya mahattA che. dhArmikatA ane sAmpradAyika rIti-nItie UbhA karelA aneka praznono uttara jainadarzananA sRSTinI utpatti vizenA ane AcAravicAranA keTalAka vaijJAnika niyamo dvArA ApI zakAya tema che. A graMthanuM saMpAdana prAdhyApaka niraMjanA vorAe karyuM che. gUjarAta vidyApIThanA AMtararASTrIya jainavidyA adhyayana kendramAM zIkhavAtA jainatattvajJAnanA pAraMgatanA pAThyakramane A pustaka upayogI thaze evI AzA che. rAmalAla parIkha kulapati Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purovacana 1920mAM mahAtmA gAMdhI dvArA rASTrIya zikSaNa saMsthAnA rUpamAM gUjarAta vidyApIThanI sthApanAnI sAthe ja vidyApIThanA purAtattvamaMdiramAM bhAratIya saMskRtinA gahana adhyayananA uddezathI prAkRta-pAli vagere prAcIna bhASAo tathA jena-bauddhadarzanonA kSetramAM zikSaNa, saMzodhana, anuvAda vagerenI pravRttiono savizeSa AraMbha thayo, jenA vikAsamAM muni jinavijayajI, paMDita sukhalAlajI, AcArya dharmAnaMda kosaMbI vagere bauddha-jainavidyAnA prakhara vidvAnoe potAnuM amUlya yogadAna ApyuM. 1993nA eprilamAM gUjarAta vidyApIThamAM AMtararASTrIya jainavighA adhyayana kendranI sthApanA thayA pachI ahIM jainadarzananA kSetramAM adhyayana-adhyApananA kAryano paNa AraMbha thayo che. mahAvIra svAmI-kathita Agama-sAhityamAM ane te pachI anya AcAryo dvArA racAyelA jaina tatvadarzana viSayaka sAhityamAM sRSTinA udbhavanA-saMdarbhamAM jIvaajIva vagere dravyo vize vaijJAnika draSTie nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. digaMbara Agama sAhityanA mahAna pravartaka AcArya kuMdakuMdAcArye dravyAtmaka padArthonuM potAnA graMthomAM viziSTarUpe nirmANa karyuM che. prastuta graMtha paMcAstikAyanA prathama zrutaskaMdhamAM paDradravya ane pAMca astikAyonuM vyAkhyAna che. ahIM dravyanuM lakSANa, dravyanA bheda, saptabhaMgI, guNa ane paryAya, kALa dravyanuM svarUpa, jIvanuM lakSaNa, siddhonuM svarUpa, jIva ane pudgalano baMdha, pudgala, dharma, adharma, AkAza ane kAyanA lakSaNanuM pratipAdana karyuM che. bIjA zrutaskaMdhamAM nava padArthonA prarUpaNa sAthe mokSamArganuM varNana che. pugya, pApa, jIva, ajIva, Asava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSa vize AdhArabhUta samajUtI ApI che. jaina tatvavijJAne vizvanuM sarjana, manuSya ane vizvanA saMbaMdho vize AgavI vicAraNA rajU karI che. vizva paramezvaranuM sarjana che, evuM jaina dharma svIkArato nathI. tenA matAnusAra vizva jIva ane ajIva - e be prakAranAM dravyomAMthI niSpanna thayuM che. jainadarzana vAstavavAdI che. jagatanI racanAnI vAstavikatA darzAvavA mATe sattA, satu, tattva, artha, padArtha vagere zabdono paNa temAM upayoga thayo che. umAsvAti vAstavikatA mATe tatva zabdane sthAne dravya zabdano prayoga kare che, ane dravyanI vyAkhyA satu dvArA kare che. satu Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyanuM lakSaNa che - sat dravya nakSam | jainadaSTie A dravyone astitva che - sattA che tethI te "asti' (vidyamAna) kahevAya che. A dravyone aneka pradezo che tethI teo 'kAya" (aneka pradezonA samUha) kahevAya che. A dravyo nitya che, anAdi che, kadamAM sUkSma ke virATa che. te utpAda, vyaya ane dhrauvyatAno guNa dharAve che. pradeza eTale pudgalanA eka avibhAjya paramANu dvArA rokAyelo hoya evo avakAzAdikano eka bhAga. pudgalano eka paramANu jeTaluM AkAza (sthAna) roke che, te pradeza' kahevAya. 'kAya' - e pradezayukta vastune apAyeluM zAstrIya nAma che. A rIte je dravyomAM aneka pradezo hoya che te "astikAya' kahevAya che. jIva, pugala, dharma, adharma ane AkAzane aneka pradezo hovAthI te astikAya che; jyAre kALa anasikAya che tene koI pradezo nathI. dravyanA asti' ane 'kAya" vizenA tattvajJAnanI gAthA svarUpe, paNa sUtrAtmaka ane samagralakSI mAhitI A 'paMcAstikAya' graMthamAM ApavAmAM AvI che. AjanA yugamAM je sAmAjika cetanA, sahiSatA ane sahaastitvanI AvazyakatA che, tene mATe pratyeka dharmanuM samanvayAtmaka ane vaijJAnika daSTie adhyayana thAya e jarUrI che. prastuta graMtha jainadarzananA sRSTinA svarUpa vizenA vaijJAnika draSTikoNano sundu paricaya Ape che. AMtararASTrIya jainavighA adhyayana kendranAM saMyojaka DaoN. niraMjana vorAe mULa paMcAstikAyanI prAkRta gAthAo (tenA saMskRta rUpAMtara sahita) sAthe teno gujarAtI anuvAda ApIne A saMkalana taiyAra karyuM che. temanA A stutya prayAsane huM AvakAruM chuM. jainavighAnA abhyAsIone te upayogI banI raheze tevI zraddhA che. goviMdabhAI rAvala kulanAyaka Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvakAra gUjarAta vidyApIThe jaina abhyAsa kendranI yojanA karIne jaina dharmanA siddhAMtonA adhyayana tathA prasAraNa mATe eka umadA maMca pUro pADyo che. A kendranA upakrame jaina vidyA mATeno eka abhyAsakrama paNa taiyAra thayo che, thaI rahyo che, te eka mahattvapUrNa bInA che. AvA abhyAsakrama dvArA jaina-ajaina aneka jijJAsuone jaina dharmanA vizvamaMgalakara siddhAMtono paricaya thaze ane e rIte temanA tema ja teo dvArA ghaNAbadhA janonA jIvanamAM ahiMsA, abhaya, anekAMta tathA aparigrahanAM ajavALAM patharAze. A abhyAsakrama aMtargata, be mahattvanA graMtho dravyasaMgraha tathA paMcAstikAya, je graMtho digaMbara AmnAyane anusaratA che, zaurasenI prAkRta bhASAmAM gAthAbaddha racAyelA che ane jaina tattvajJAnanuM vizada tathA sugama pratipAdana Ape che, teno saraLa-subodha anuvAda, pUrve thayelA anuvAdone AdhAre, kendranA vartamAna niyAmaka viduSIbahena prA. DaoN. niraMjanAbahena vorAe karyo che, ane have te graMthasvarUpe prakAzita thaI rahyo che, te ghaNA ja harSanI vAta gaNAya. niraMjanAbahenanA anuvAdo huM akSaraza: jaI tapAsI gayo chuM, ane mane lAgyuM che ke graMthonA gahana viSayone vidyAthIo barAbara tathA spaSTa samajI zake te rIte prastuta karavAmAM temaNe dhArI saphaLatA prApta karI che. AvA tattvajJAnanA graMthone ATalA saraLa rUpamAM rajU karavA badala teone ghaNA ghaNA abhinaMdana ghaTe che. AzA rAkhIe ke A badhA graMthono pUrepUro lAbha jijJAsu abhyAsArthIo leze ane tattvajJAna-pathanA rasika pathika thavAmAM teo gaurava anubhavaze. zrI yazobhadra zubhaMkara jJAnAzALA jaina sosAyaTI, godharA (paMcamahAla) zIlacandra vijaya 30 jUna, 1997 da Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA zrI mahAvIrasvAmI upadezita jJAnanI paraMparA, temanA nirvANa pachI, lagabhaga 980 varSa sudhI zrutakevalIo ane vidvAna AcAryo dvArA pravartamAna rahI hatI. I. sa. 500nI AsapAsa valabhIvAcanA dvArA Agamo rUpe temanA upadezavacanonuM aMtima saMkalana thayuM. mahAvIra svAmInA nirvANa pachI pAMcamAM zrutakevalI zrI bhadrabAhusvAmI ane temanI paraMparAmAM thayelA zrI dharasena AcArya, zrI guNasena AcArya ane anya vidvAna AcAyoe mahAvIrasvAmInA jJAnopadezanA pravAhane vaheto rAkhyo hato. tema chatAM, temAMthI kALakrame AgamajJAnanA keTalAka bhAgano lopa thayo hato. I. sa.nI prathama zatAbdInI AsapAsa jaina dharmanA mukhyatve vetAmbara ane digambara - ema be saMpradAyono AvirbhAva thayo. temAMthI zvetAMbara paraMparAe 45 Agamone mAnya rAkhyAM hatAM, paNa digaMbaronA matAnusAra AgamasAhitya vicchinna thaI gayuM hatuM. joke, baMne saMpradAyo gaNadharo dvArA ardhamAgadhImAM racita dvAdazAMga Agamone svIkAre che. baMne saMpradAya 12mA aMga daSTivAdanA pAMca bhedano paNa svIkAra kare che ke jemAM 14 pUrvono samAveza thAya che, paNa te sivAya AgamonI saMkhyA ane hAsa vize digaMbaronI keTalIka mAnyatAomAM bhinnatA jovA maLe che. digaMbara saMpradAya anusAra AgamonA mukhya be bheda che : aMgabAhya ane aMgapraviNa. aMgabAhyanA cauda bheda che : sAmAyika, caturvizatistava, vaMdanA, pratikamaNa, vainAyika, kRtikarma, dazavaikAlika, uttarAdhyayana, kalpavyavahAra, kalpAkalpa, mahAkalpa, puMDarIka, mahApuMDarIka ane niSiddhikA. aMgapraviSTanA bAra prakAra che : AcAra, sUtrakRta, sthAna, samavAya, vyAkhyAprajJapti, jJAtAdharmakathA, upAsakAMdhyayana, aMta:kRtadazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa, vipAkasUtra ane daSTivAda, daSTivAdanA pAMca adhikAra A pramANe che : parikarma, sUtra, prathamAnuyoga, pUrvagata ane cUlikA. parikarmanA paNa pAMca bheda che : caMdraprajJapti, sUryaprajJapti, jambudvIpaprajJapti, dvIpasAgaraprajJapti ane vyAkhyAprajJapti. sUtra adhikAramAM jIva tathA vairAzikavAda, niyativAda, vijJAnavAda, zabdavAda, pradhAnavAda, dravyavAda ane puruSavAdanuM varNana che. prathamAnuyogamAM purANono upadeza che. pUrvagata adhikAramAM utpAda, vyaya ane dhrauvyanuM kathana che. tenI saMkhyA Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 che. cUlikAnA pAMca prakAra che : jalagatA, sthalagatA, mAyAgatA, rUpagatA ane AkAzagatA. digaMbara paraMparA anusAra dvAdazAMga AgamanA uccheda thaI gayo che, kevaLa daSTivAdano keTaloka bhAga parakhaMDAgamanA rUpe upalabdha che. digaMbara saMpradAya anusAra anya prakAre AgamAne cAra bhAgamAM vibhakta karavAmAM AvyA che. tene anuyoga kahevAmAM Ave che : 1. prathamAnuyogamAM raviyAganuM padmapurAga, jinasenanuM harivaMzapurANa ane AdipurANa tathA jinasenanA ziSya guNabhadranA uttara purANano samAveza thAya che. 2. karaNAnuyogamAM sUryaprajJapti, caMdraprajJapti ane jayadhavalAno samAveza thAya che. 3. dravyAnuyogamAM zrI kundakundrAcAryanI pravacanasAra, paMcAstikAya vagere kRtio, umAsvAtinuM tattvArthasUtra ane tenI TIkAo, samantabhadranI AmImAMsA ane temanI TIkAo che. 4. caraNAnuyogamAM vaTTakeraracita mUlAcAra ane trivarNAcAra tathA samaMtabhadranA ratnakaraMDaka zrAvakAcArano samAveza thAya che. digaMbara saMpradAyamAM mahAvIra svAmI ane gautama gaNadhara pachI AcArya kuMkuMdanuM sthAna mahattvanuM che. temane padmanaMdi, vakagrIva, elAcArya ane vRddhapicchanA nAmathI paNa oLakhavAmAM Ave che. paraMtu temanuM sAcuM nAma padmanaMdi hovAnuM mAnavAmAM Ave che. koDakuDanA nivAsI hovAne kAraNe kuMdakuMda nAmathI oLakhAtA hatA. temano samaya I. sa.nI prathama zatAbdInI AsapAsano mAnavAmAM Ave che. kuMdakuMdAcArye zaurasenI prAkRtamAM jaina tattvadarzanane nirUpatA graMtho racyA che. temanA graMthone Agamatulya mahattva ApavAmAM AvyuM che. temanA paMcAstikAya, pravacanasAra ane samayasAra graMthone nATakatraya athavA prAbhRtatraya tarIke paNa oLakhavAmAM Ave che. te dravyArthika nayapradhAna AdhyAtmika graMtho che. ane jainadarzananuM sArabhUta rahasya temAMthI prApta thAya che. temAM zuddha nizcayanaya anusAra vastunuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. A graMtho uparAMta temAge niyamasAra, ratnasAra, aSTapAhuDa ane dezabhakitanI racanA paNa karI che. pravacanasAramAM jinapravacanano sArabodha maLe che. te jJAnatattva, zeyatattva ane carAgAnuyoganA trANa adhikAromAM vibhakta che. niyamasAramAM zuddha naya anusAra jIva, ajIva, zuddha bhAva, pratikramaNa, pratyAkhyAna, AlocanA, prAyazcitta, samAdhi, bhakti, Avazyaka, zuddhopayogI vagerenI sAthe mokSamArganuM yathArtha Alekhana che. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasAramAM zuddha naya pramANe nava tattvonuM pratipAdana che ane paMcAstikAyamAM kALa sahita pAMca astikAyo ane nava padArtha sahita mokSamArganuM varNana che. A prakAMDa zAstragraMthonA praNetA zrI kuMdakuMdAcAryanuM sthAna keTaluM mahattvanuM che,teno khyAla temane mATe racAyelA A zlokane AdhAre meLavI zakAya che : maMgalaM bhagavAna vIro maMgalaM gautamo gaNI / maMgalaM kundakundAe~ jainadharmostu maMgalam / / SaTkAbhUtanI zrI zrutasAgarasUrikRta TIkAnA aMtamAM zrI kuMdakuMdAcAryanI mahattA darzAvatAM A pramANe jaNAvyuM che : 'padmanaMdI, kuMdakuMdAcArya, vakragrIvAcArya, elAcArya, gRdhrapicchAcArya * e pAMca nAmothI virAjita, cAra AMgaLa UMce AkAzamAM cAlavAnI jemane Rddhi hatI, jemaNe pUrva videhamAM jaIne sImaMdhara bhagavAnane vaMdana karyuM hatuM ane temanI pAsethI maLelA zrutajJAna vaDe jemaNe bhAratavarSanA bhavya jIvone pratibodha karyo che, evA je jinacaMdrasUribhaTTArakanA paTTanA AbharaNarUpa kaLikALasarvajJa. (bhagavAna kuMdakuMdAcAryadeva) ahIM temane kaLikALasarvajJa kahevAmAM AvyA che, tenA dvArA temanI bahuzruta vidvattAno khyAla Ave che. temanA vizenA anya keTalAka ullekho paNa noMdhapAtra che, jema ke : vando vibhurbhuvi na kairiha kauNDakuMda: kunda-prabhA-praNayi-kIrti-vibhUSitAza: / yacAru-cAraNa-karAmbuAMcarIka - cakre zrRtasya bharate prayata: pratiSThAm / C artha : kuMdakuMdanI prabhA dharanArI jemanI kIrti vaDe dizAo vibhUSita thaI che, jeo cAraNonAM -- cAraNaRRSidhArI mahAmunionAM suMdara hastakamaLonA bhramara hatA ane je pavitrAtmAe bharatakSetramAM zrutanI pratiSThA karI che, te prabhu kuMdakuMda A pRthvI para konAthI vaMdya nathI ? jaI paumaNaMdiNAho sImaMdharasAmidivyaNANeNa Na vivohai to samaNA kahuM sumaA payANaMti // artha : zrI sImaMdharasvAmI (mahAvidehakSetranA vartamAna tIrthaMkaradeva) pAsethI maLelA divya jJAna vaDe zrI padmanaMdInAthe (zrIkuMdakuMdAcAryadeve) bodha na Apyo hota to munijano sAcA mAMrgane kema jANata ? Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzananA AvA prakAMDa vidvAne racelA paMcAstikAyasaMgrahanA graMthamAM jainadarzananA sArabhUta siddhAMtonuM nirUpaNa thayeluM che. temAM kALa sahita pAMca astikAyo - eTale ke SaDu dravyo ane nava tattvo sahita mokSamArganuM vizada ane sUtrAtmaka rIte pratipAdana karavAmAM AvyuM che. temAM 173 (jayasena anusAra 181) gAthAo che, je be zrutaskaMdhamAM vibhAjita thayelI che. padravya - paMcAstikAyavarNana nAmanA pahelA zrutaskaMdhamAM 104 gAthAo che. prathama gAthAmAM samaya arthAt Agamane praNAma karIne zabda, jJAna ane artharUpe - ema traNa prakAre samaya zabdano artha ApIne kramaza: cha dravyonuM svarUpa varNavyuM che. dravyanuM svarUpa, tenA prakAra, samabhaMgI, guNa ane paryAya, kALa, dravyanuM svarUpa, jIvanuM lakSaNa, siddhonuM svarUpa, jIva ane pudgalano baMdha, pudgala, dharma, adharma, AkAza ane kALanA svarUpa-lakSaNanuM pratipAdana teno mukhya viSaya che. jIva dravyamAM sadA jJAna, darzana, cAritra, sukha vagere anaMta guNo che. tenAthI rahita te ajIva dravya che. jenAmAM sadA varNa, gaMdha, rasa, sparza vagere anaMta guNo che te pudgala dravyo dharma ane adharmanA viziSTa guNa gati ane sthiti hetutva sahita che. AkAzamAM avagAhana zakti che ane kALavarganA hetutvano guNa astikAya che. kALadravya "asti" che, paNa kAya-pradezayukta nathI tethI tenI gaNanA astikAmAM karI nathI. nava padArtha sahita mokSamArga vizenA bIjA zrutaskaMdhamAM puNya, pApa, jIva, ajIva, Ava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSanuM kathana che. zubha ane azubha - pugya ane pApakarmothI baddha jIva saMsAramAM kevI rIte AvAgamana kare che ane kevI rIte temAMthI mukti - mokSa meLavI zake tenuM arthAtu mokSamArganuM yathArtha rIte Alekhana karavAmAM AvyuM che. saMsAramAM AvAgamana karatA jIvanuM saMkSepamAM pAga mArmika rIte zrI kuMdakuMdAcArye sahajabhAve nIcenI gAthAomAM varNana karyuM che : jo khalu saMsAratyo jIvo to du hodi parigAmo pariNAmodo karmo kammAdo hodi gadisa gadI . 128. gadimadhigadamsa deho dehAdo idiyANi jayaMte . tehi du visayagrahaNa to rAgo va doso vA . 129 che jAyadi jIvaseva bhAvo saMsAracakavAlambiA Idi jiNavahiM bhaNido anAdiNidhaNo sadhiNo vA . 130 je jIva kharekhara saMsArasthita (te saMsArI hovAne kAraNe) tenAthI pariNAma thAya che. pariNAmathI karma ane karmathI gatiomAM gamana thAya che. gati prApta deha dhAraNa kare che, dehathI dariyo thAya che, iMdriyothI viSayagrahaNa ane viSayagrahAgathI Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAga athavA vaiSa thAya che. e pramANe jIvane saMsAracakramAM anAdi-anaMta athavA anAdi-sAMta bhAva thayA kare che ema jinavaroe kahyuM che. viSayane sahaja, saraLa ane sUtrAtmaka rIte rajU karavAnuM, temanAmAM svAbhAvika sAmarthya hatuM. siddhAMta-nirUpaNamAM paNa temanI zailI jJAnano sahaja rIte avabodha karAvanArI ane vizada che. paMcAstikAya vize zrI amRtacaMdrasUrie tattvadIpikA athavA sama vyAkhyA nAmanI TIkA lakhI che. jayasena AcAryae tAtparyavRtti nAmanI saMskRta TIkA lakhI che ane brahmadeve paNa tenA vize vistRta TIkA lakhI che. zrI paMcAstikAyasaMgrahanA mULa ane saMskRta pATha sAtheno A gujarAtI anuvAda, mukhyatve vidyArthIo ane jijJAsuone anulakSIne taiyAra karavAmAM Avyo che. temAM aneka kSati rahI hovAnI saMbhAvanA che. prastuta saMgrahanuM praphavAcana zrI zobhanAbahena zAhe karyuM che, te mATe temano AbhAra mAnuM . graMthanA mULa tathA saMskRta pATha mATe zrI digaMbara jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, sonagaDha (saurASTra) dvArA prakAzita, zrI hiMmatalAla jeThAlAla zAha - anuvAdita - zrI paMcAstikAya-saMgrahano AdhAra lIdho che, te mATe huM temanA pratye RNabhAva vyakta karuM chuM. gUjarAta vidyApITha dvArA A graMthanuM prakAzanakArya hAtha dharavAmAM AvyuM che te mATe gUjarAta vidyApIThano tathA pUjya AcArya zrI vijayazIlacaMdrasUrijIe aneka rIte kAryomAM vyasta hovA chatAM A graMthano "AvakAra' lakhI Avyo che te mATe hRdayapUrvaka temano AbhAra mAnuM chuM. AMtararASTrIya jaina vidyA adhyayana kendra gUjarAta vidyApITha, amadAvAda niraMjanA vorA Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama prathama zrutaskaMdha 1. SaDtavya paMcAstikAya-varNana 2. anukramaNikA Amukha : zrI rAmalAla parIkha purovacana : zrI goviMdabhAI rAvala AvakAra . : AcArya zrI zIlacandra vijayasUri prastAvanA : niraMjanA vorA viSaya maMgalAcaraNa ane viSayanI bhUmikA jIvadravya pudgala dharma ane adharma AkAza ane dravyonuM mUrtapaNuM kALa phaLakathana dvitIya zrutaskaMdha nava padArtha ane mokSamArganuM varNana stuti ane bhUmikA jIva ajIva puNya-pApa Asrava saMvara nirjarA - baMdha mokSa samApana 12 gAthA 1thI 26 27thI 73 74thI 82 83thI 29 90thI 99 100thI 102 103thI 104 105thI 108 109thI 123 124thI 130 131thI 134 135thI 140 141thI 143 144thI 146 147thI 149 150thI 172 173 3 4 pRSTha * ke * . 13 33 38 41 47 48 54 56 58 59 61 62 63 71 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI paMcAstikAya saMgraha prathama zrutaskaMdha 1. padravya paMcAstikAya-varNana maMmalAyaNa ane viSayanI bhUmikA iMdasadavaMdiyANaM tihuaNahidamadhuravisadavakkANaM / aMtAtIdaguNAM Namo jiNANaM jidabhavANaM // 1 // indrazatavanditebhyastribhuvanahitamadhuravizadavAkyebhyaH / antAtItaguNebhyo namo jinebhyo jitabhavebhyaH // 1 // anuvAda : so iMdro jene vaMdana kare che, jemanI vANI traNa lokane hitakara, madhura ane vizada che, anaMta guNathI yukta che ane bhava upara jemaNe jaya meLavyo che, te jinone namaskAra ho. (1) samajUtI : prathama gAthAmAM racanAkAre praNAlikA anusAra zrI jinezvaradevane vaMdana karyA che. anaMta guNothI yukta evA temanI vANI traNe lokane mATe hitakArI, madhura ane vizada che. so so IMdro temane vaMdana kare che, ema varNavIne kavie zrI jinezvaradevano mahimA gAyo che. samaNamuhuggadama caduggadiNivAraNaM saNivvANaM / eso paNamiya sirasA samayamiyaM suNaha vocchAmi // 2 // zramaNamukhodgatArthaM caturgatinivAraNaM sanirvANam / eva praNamya zirasA samayamimaM zRNuta vakSyAmi // 2 // anuvAda : zramaNanA mukhamAMthI nIkaLela arthamaya, cAra gatinuM nivAraNa karanAra ane nirvANa sahita evA A samayane zirasA praNAma karIne huM tenuM kathana karuM chuM te sAMbhaLo. (2) 1 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samajUtI : ahIM kavi samaya eTale ke Agamane praNAma kare che. zramaNanA mukhamAMthI nIkaLelI arthamaya evI A AgamarUpI vANI cAra gati manuSya ane devanuM nivAraNa karanAra ane nirvANa apAvanAra che. * nAraka, tiryaMca, samavAo paMcanhaM samau tti jiNuttamehiM paNNattaM / so caiva havadi loo tatto amio aloo khaM / / 2 / / samavAdaH samavAyo vA paMcAnAM samaya iti jinottamaiH prajJaptam / sa ca eva bhavati lokastato'mito'lokaH kham // 3 // anuvAda : pAMca astikAyanuM samyakathana athavA samyak bodha te samaya che ema jinezvaroe kahyuM che, te ja loka che. tenAthI AgaLa amApa a-loka AkAzasvarUpa che. (3) samajUtI : -- A gAthAmAM samaya zabdanI paribhASA ApI che. pAMca astikAyo vizenuM samyak kathana ke bodha samaya che. zabda, jJAna ane artha * ema traNa prakAre samayano artha kahyo che. sama eTale pUrvagraha ke rAgadveSathI rahita -- vizuddha. ane vAda eTale varNa, pada ane vAkyanA samUhavALo pATha. pAMca astikAya vizeno Avo samavAda te zabdasamaya ke zabdAgama che. mithyAdarzanano nAza thatAM paMcAstikAya vizenuM jJAna udbhave che te jJAnasamaya ke jJAnAgama che. kathanarUpe varNavelA paMcAstikAyano padArtharUpa athavA vasturUpa samUha ke jaththo te arthasamaya ke arthAgama che. A arthasamayanA loka ane aloka evA bheda che. A paMcAstikAyano jeTalo samUha che, teTalo loka che. tenAthI AgaLa amApa anaMta aloka che. jyAM jIvAdipadArtho jovAmAM Ave che, te loka che. aloka paNa abhAva mAtra nathI, paNa te zuddha AkAzadravya che. jIvA puggalakAyA dhammAdhammA taheva AgAsaM / atthittamhi ya NiyadA aNaNNamaiyA aNumahaMtA // 4 // jIvAH pugalakAyA dharmAdharmau tathaiva AkAzam / astitve ca niyatA ananyamayA aNumahAntaH // 4 // Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda: jIvo, pugalakAya, dharma, adharma, tema ja AkAza astitvamAM niyata, ananyamaya ane bahupradeza che. (4) samajUtI : pAMca astikAyanAM nAma ane tenA kAyatva vizenuM kathana che. pAMca astikAyo te jIva, pudgala, dharma, adharma, AkAza. temanAM nAmo arthAnusArI che. astitvamAM niyata che eTale ke utpAda, vyaya ane dhruvatAnI nizcita lakSaNavALAM che, ananyamaya che. temane kAyatva che, teo anekapradeza che. (kALane astitva che paNa kAyatva nathI. tethI te dravya che paNa astikAya nahi hovAthI teno ullekha karyo nathI. ahIM astikAyonI ja vivakSA che). jesiM atthi sahAo guNehiM saha pajjaehiM vivihehiN| te hoMti atthikAyA NippaNNaM jehiM tarulukkaM // 5 // yeSAmasti svabhAvaH guNaiH saha paryayairvividhaiH / te bhavantyastikAyAH niSpannaM yaistrailokyam // 5 // anuvAda: jemane vividha guNo ane pradezo sAthe potAnuM astitva che te astikAyo che, ke jemanAthI traNa loka utpanna thayA che. (5) samajUtI : Urdhvaloka, adholoka ane madhyaloka - e traNe loka pAMca astikAya dvArA niSpanna thayA che. A pAMca astikAyone potAnA vizeSa guNo ane paryAyo hoya che. astitvanuM sAmAnya lakSaNa vyaya, utpAda ane dhrauvya A paMcAstikAyomAM paNa che. A astikAyo avayavI eTale ke pradezavALAM che - eTale ke kAyatvavALAM che. te ceva atthikAyA tekAliyabhAvapariNadA nniccaa| gacchaMti daviyabhAvaM pariyaTTaNaliMgasaMjuttA // 6 // te caivAstikAyAH traikAlikabhAvapariNatA nityAH / gacchanti dravyabhAvaM parivartanaliGagasaMyuktAH // 6 // anuvAda : te astikAyo traNa kALanA bhAvarUpe pariName che, nitya che, ane parivartanaliMga sahita, dravyabhAvane pAme che. (6). Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samajUtI : ahIM astikAyane dravya tarIke varNavyAM che. teo nitya che, ane trikALa bhAvanA paryAyasvarUpe pariNamatAM hovAthI dravyasvarUpa che. kALane kAyatva nahIM hovAthI paMcAstikAyamAM teno ullekha nathI, paNa kALa dravya hovAthI teno ahIM nirdeza che. kALane 'parivartanaliMga' kahyo che. pudgala vageremAM dekhAtAM parivartanonuM eka nimitta kALa che, tethI tene parivartanaliMga kahe che. aNNoSNaM pavisaMtA diMtA ogAsamaNNamaNNassa / melaMtA viya NiccaM sagaM sabhAvaM Na vijarhati // 7 // anyo'nyaM pravizanti dadantyavakAzamayo'nyasya / milantyapi ca nityaM svakaM svabhAvaM na vijahanti // 7 // anuvAda : teo ekabIjAmAM praveza kare che, anyonyane avakAza Ape che, paraspara maLe che, topaNa haMmezA potAnA sva-bhAvano tyAga karatAM nathI. (7) samajUtI : A dravyo paraspara ekabIjAmAM bhaLI jatAM hovA chatAM potAnA sva-bhAvano tyAga karatAM nathI. potAnuM svataMtra astitva jALavI rAkhe che. sattA savvapayatthA savissarUvA aNaMtapajjAyA / bhaMguppAdadhuvattA sappaDivakkhA havadi ekkA // 8 // sattA sarvapadArthA savizvarUpA anantaparyAyA / bhaGgotpAdadhrauvyAtmikA sapratipakSA bhavatyekA // 8 // anuvAda : sarva padArthamAM sthita sattA utpAda, vyaya ane dhrauvyAtmaka, savizvarUpa, anaMta paryAyamaya sapratipakSa ane eka che. (8) samajUtI : sattA arthAt satpaNuM, hovuM te. arthAt astitva. tenuM svarUpa ahIM varNavyuM che. sattA eTale ke astitvanAM utpatti, nAza ane dhruvatA e traNa lakSaNo che. sarva padArthonI je sthiti che, te ja astitva che. sarva padArtho sata che tethI sarva padArthomAM sattA che. vizvanAM sarva rUponA te vidyamAne che * eTale 'vi tape che. te anaMta paryAyovALI che. eka vastunI svarUpasattA anya vastunI Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpasattAthI bhinna hovAne kAraNe tene aneka mAnavAmAM Ave che, paraMtu samagra daSTie sAmAnya vizeSAtmaka sattA mahAsattArUpa hovAthI eka che. daviyadi gacchadi tAI tAI sambhAvapajjayAI jaM / daviyaM taM bhaNNaMte aNaNNabhUdaM tu sattAdo // 9 // dravati gacchati tAMstAn sadbhAvaparyAyAn yat / dravyaM tat bhaNanti ananyabhUtaM tu sattAtaH // 9 // anuvAda : te te sabhAvaparyAyone je drave che, pAme che, tene 'dravya' kahe che ke je sattAthI bhinna nathI. (9) samajUtI : ahIM sattA ane dravya abhinna che ema jaNAvyuM che. uparokata gAthAmAM sattAnAM je lakSaNo darzAvyAM che, te ja lakSaNo dravyanAM pAga che. sattA ane dravyanI abhinnatA jaNAvIne dravyanI paribhASA ApI che : saMbhAvaparyAyone arthAt svabhAvavizeSone je drave che, pAme che, sAmAnya svarUpe vyApe che te dravya che. davvaM sallakkhaNayaM uppAdavvayadhuvattasaMjutaM / guNapajjayAsayaM vA jaM taM bhaNNaMti savvaNhU // 10 // dravyaM sallakSaNakaM utpAdavyayadhruvatvasaMyuktam / guNaparyAyAzrayaM vA yattadbhaNanti sarvajJAH // 10 // anuvAda : je sata' lakSAvALuM che, je utpAda, vyaya ane dhrauvyathI yukata che athavA je guNaparyAyonA AyarUpa che, tene sarvajJo dravya kahe che. (10) samajUtI : ahIM dravyanAM vizeSa rIte trANa lakSAga darzAvyAM che : (1) sata e dravyanuM lakSaNa che; (2) te utpAda-vyaya ane dhrauvyathI yukta che ane (3) guNaparyAyo sahita che. uppattI va viNAso davvassa ya Natthi asthi smbhaavo| vigamuppAdadhuvattaM kareMti tasseva pajjAyA // 11 // utpattirvA vinAzo dravyasya ca nAstyasti sadbhAvaH / vigamotpAdadhruvatvaM kurvanti tasyaiva paryAyAH // 11 // Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda : dravyanI utpatti ke vinAza nathI, sat svabhAvavALuM che. tenA paryAyo ja vyaya, utpatti ane dhruvatA kare che. (11) samaktI : dravyArtha paryAyArthinI apekSAthI dravyanA be bhAga pADyA che. zuddha nayanI daSTie sahavartI guNo ane kamavartI paryAyonA sarbhAvarUpa ane traNe kALa TakanArAM dravyano vinAza ke utpAda zakya nathI, te anAdi-anaMta che. paNa tenA paryAyomAM, sahavartI payA~yomAM dhrauvyanA guNa sAthe vinAza ane utpAda paNa saMbhave che, tethI te vinAza ane utpAdathI yukta che; tethI dravya dravyArthika daSTie vinAzarahita, utpAdarahita ane sat svabhAvavALuM che ane te ja paryAyArthika kathanathI utpAdavALuM ane vinAzavALuM che. pajjayavijudaM davvaM davvavijuttA ya pajjayA Natthi / doNhaM aNaNNabhUdaM bhAvaM samaNA parUviMti // 12 // paryayaviyutaM dravyaM dravyaviyuktAzca paryAyA na santi / dvayorananyabhUtaM bhAvaM zramaNAH prarUpayanti // 12 // anuvAda : paryAyothI rahita dravya ane dravyathI rahita paryAyo hotAM nathI; zramaNo baMnenA apRthabhAvane prarUpe che. (12) samajUtI : ahIM dravya ane paryAyono abheda batAvyo che. davveNa viNA Na guNA guNehiM davvaM viNA Na sNbhvdi| anvadiritto bhAvo davvaguNANaM havadi tamhA // 13 // dravyeNa vinA na guNA guNairdravyaM vinA na sambhavati / avyatirikto bhAvo dravyaguNAnAM bhavati tasmAt // 13 // anuvAda : dravya vinA guNo hotA nathI, guNo vinA dravya hotuM nathI, tethI dravya ane guNono anyonyabhAva che. (13) samajUtI : ahIM dravya ane guNono abheda darzAvyo che. jema pudgala vinA sparza - rasa - gaMdha - vArNa hotAM nathI tema dravya vagere guNo hotA nathI. jema spardhAdithI Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhinna pudgala hotuM nathI tema guNo vinA dravya hotuM nathI. dravya ane guNono vastupaNe abheda che. siya atthi Natthi uhayaM avvattavvaM puNo ya tattidayaM / davvaM khu sattabhaMgaM AdesavaseNa saMbhavadi // 14 // syAdasti nAstyubhayamavaktavyaM punazca tatritayam / dravyaM khalu saptabhaGgamAdezavazena sambhavati // 14 // anuvAda : Adeza anusAra dravya kharekhara sAt asti, syAt nAsti, syAt astinAsti, syAt avaktavya ane vaLI avaktavyatAyukta traNa bhaMgavALuM ema sAta bhaMgavALuM che. (14) samajUtI : dravyanA saMdarbhamAM samabhaMgInuM nirUpaNa che : (1) dravya 'syAt asti' che, (2) dravya smAt 'nAsti' che, (3) dravya 'syAt asti ane nAsti' che, (4) dravya 'syAt' avaktavya' che, (5) dravya sthAt asti ane avaktavya che, (6) dravya 'syAt nAsti ane avaktavya' che ane (7) dravya 'syAt asti, nAsti ane avaktavya' che. dravyane svadravya, kSetra, kALa ane svabhAvanI dRSTie varNavavAmAM Ave che. svadravya, svakSetra, svakALa ane svabhAvane svacatuSTaya kahevAmAM Ave che. svadravya eTale nija guNaparyAyonI AdhArabhUta vastu pote; svakSetra eTale vastuno nija vistAra arthAt svapradezasamUha; svakALa eTale vastuno potAno vartamAna paryAya; svabhAva eTale nijaguNa - svazakti. (1) dravya svacatuSTayanI apekSAthI 'che'. (2) dravya paracatuSTayanI apekSAthI 'nathI'. (3) dravya kramaza: svacatuSTayanI ane paracatuSTayanI apekSAthI 'che ane nathI'. (4) dravya yugapad svacatuSTayanI ane paracatuSTayanI apekSAthI 'avaktavya che". (5) dravya svacatuSTayanI ane yugapad svaparacatuSTayanI apekSAthI 'che ane avaktavya che". (6) dravya paracatuSTayanI ane yugapad svaparacatuSTayanI apekSAthI 'nathI ane avaktavya che'. (7) dravya svacatuSTayanI, paracatuSTayanI ane yugapad svaparacatuSTayanI apekSAthI 'che, nathI ane avaktavya che' . e pramANe ahIM saptabhaMgI kahevAmAM AvI. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvassa Natthi NAso Natthi abhAvassa caiva uppAdo / guNapajjayesu bhAvA uppAdava pakuvvaMti // 15 // bhAvasya nAsti nAzo nAsti abhAvasya caiva utpAda: / guNaparyAyeSu bhAvA utpAdavyayAn prakurvanti // 15 // anuvAda : bhAvano nAza nathI tema ja abhAvanI utpatti nathI; bhAvo guNaparyAyomAM utpAda-vyaya kare che. (15) samajUtI : bhAva, je satpurNa pravarte che, astitva dharAve che teno dravyasvarUpe vinAza thato nathI. evI rIte je a-bhAva che, tenI dravyasvarUpe utpatti nathI. bhAvo eTale ke sat dravyo sannA vinAza ane asatnI utpatti vagara ja guNaparyAyomAM vinAza ane utpatti kare che - arthAt eka avasthAmAMthI nAza pAmIne pachInI navIna avasthAmAM utpanna thAya che. pahelAMnI avasthAnA guNaparyAyo nAza pAmIne pariNAmI bIjI avasthAnA guNaparyAyo rUpe udbhave che. bhAvA jIvAdIyA jIvaguNA cedaNA ya uvaogo / suraNaraNArayatiriyA jIvassa ya pajjayA bahugA / / 16 // bhAvA jIvAdyA jIvaguNAzcetanA copayogaH / suranaranArakatiryaJco jIvasya ca paryAyAH bahavaH / / 16 / anuvAda : jIvAdi te 'bhAva' che. jIvanA guNo cetanA ane upayoga che, deva-manuSyanAraka ane tiryaMcarUpe jIvanA ghaNA paryAyo che. (16) samajUtI : jIva vagere padArtho 'bhAva' che. jIvanA mukhya guNa te cetanA ane upayoga che. temAM zuddha cetanA jJAnanI anubhUti rUpe che ane azuddha cetanA karmanI tema ja karmaphaLanI anubhUtisvarUpa che. upayoganA paNa be vibhAga che : jJAnopayoga ane darzanopayoga. jIvanA aneka prakAro che. temAM paradravyanA saMbaMdhathI racAtA hovAthI azuddha paryAyarUpa gaNAya che tevA mukhya devo-nAraka-tiryaMca ane manuSyasvarUpa vagere mukhya paryAyo che. 8 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masattaNeNa No dehI devo havedi idaro vA / ubhayattha jIvabhAvo Na Nassadi Na jAyade aNNo // 17 // manuSyatvena naSTo dehI devo bhavatItaro vA / ubhayatra jIvabhAvo na nazyati na jAyate'nyaH // 17 // anuvAda : manuSyapaNAthI naSTa thayelo dehI deva athavA anya rUpe utpanna thAya che; te bannemAM jIvabhAva naSTa thato nathI ane anya utpanna thato nathI. (17) samajUtI : manuSyasvarUpe janmelo jIva, manuSya-zarIrano nAza thatAM, pote nAza pAmato nathI. te deva ke anya svarUpe udbhave che. dehano nAza thatAM dehIno nAza thato nathI. 'bhAvano nAza thato nathI' ema je AgaLa kahyuM te pramANe te manuSyasvarUpamAM rahelo jIva deva, nAraka ke tiryaMca svarUpe anya paryAyathI utpanna thAya che. dehano nAza thatAM jIvano uccheda na thatAM parivartana, pariNAma pAme che. so ceva jAdi maraNaM jAdi Na NaThTho Na ceva uppaNNo / uppaNNI ya viTTho devo maNusu ti pajjAo // 18 // sa ca eva yAti maraNaM yAti na naSTo na caivotpannaH / utpannazca vinaSTo devo manuSya iti paryAyaH // 18 // anuvAda : te ja janme che ane mRtyu pAme che, chatAM te utpanna thato nathI ane naSTa thato nathI; deva, manuSya evo paryAya utpanna thAya che ane nAza pAme che. (18) samajUtI : dravya keTalIka rIte vyaya ane utpAdavALuM hovA chatAM tene avinAzI ane ajanmA kahyuM che. teno je vinAza ane utpatti dekhAya che te svarUpI dRSTie eka prakAranuM parivartana che. pUrve eka dehamAM Azraya laIne rahelo jIva, te deha nAza pAmatAM anya rUpe pariName che. je utpanna thAya che ane laya pAme che te deva - mAnava - vagere paryAyo ke svarUpo che. evaM sado viNAso asado jIvassa Natthi uppAdo / tAvadio jIvANaM devo maNuso ti gadiNAmo // 19 // - Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evaM sato vinAzo'sato jIvasya nAstyutpAdaH / tAvajjIvAnAM devo manuSya iti gatinAma // 19 // anuvAda : evI rIte jIvane satno vinAza ane asatno utpAda nathI; jIvone deva, manuSya evuM gatinAmakarma teTalA ja kALanuM hoya che. (19) samajUtI : A pramANe jIvane satno vyaya ane asatno udbhava nathI, paNa gatinAmakarmanA phaLarUpe cokkasa samayanuM deva ke manuSyarUpanuM AyuSya hoya che. karma jeTalA kALa sudhI bhogavavAnuM hoya cha, teTalA kALa sudhI deva ke manuSya paryAye rahe che. jIvanA dhruvatAnA guNano ahIM nirdeza che. kAryaphaLano samaya pUrNa thatAM te anya svarUpe vidyamAna rahe che, teno nAza thato nathI. NANAvaraNAdIyA bhAvA jIveNa suThu aNubaddhA / tesimabhAvaM kiccA abhUdpuvvo havadi siddho // 20 // jJAnAvaraNAdyA bhAvA jIvena suSThu anubaddhA: / teSAmabhAvaM kRtvA'bhUtapUrvo bhavati siddhaH // 20 // anuvAda : jJAnAvaraNAdi bhAvo jIva sAthe sArI rIte anubaddha che; temano nAza karIne te abhUtapUrva siddha thAya che. (20) samajUtI : sAmAnya rIte jIva devAdirUpe koI eka svarUpe utpanna thaIne karmaphaLane bhogavyA pachI te svarUpa nAza pAmatA anya, svarUpe utpanna thAya che, paNa jIvadravya to tenuM te ja rahe che. mATe saMsAraparyAyanA heturUpa moha-rAga-dveSAdi kaSAyono nAza thAya to teno saMsAraparyAya nAza pAme che. saMsAra ane siddhaparyAya baMne eka ja jIvadravyanI judI judI avasthAo che. evaM bhAvamabhAvaM bhAvAbhAvaM abhAvabhAvaM ca / guNapajjayehiM sahido saMsaramANo kuNadi jIvo // 21 // evaM bhAvamabhAvaM bhAvAbhAvamabhAvabhAvaM ca / guNaparyayaiH sahitaH saMsaran karoti jIvaH // 21 // 10 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda : e rIte saMsAramAM gamanAgamana karato, guNaparyAyothI yukta jIva bhAva, abhAva, bhAvAbhAva ane abhAvabhAvane kare che. (21) samajUtI : A guNaparyAyathI yukta jIva saMsAramAM gati kare che tyAre te udbhava pAmato ane nAza pAmato ja gAya che athavA satno nAza ane asatuno uddabhava thato anubhavAya che. paNa jIvadravya dravyarUpe nitya ja che. jyAre te paryAyanI gauNatA ane dravyanA prAdhAnyathI vivakSita hoya tyAre utpanna thato nathI ane vinAza pAmato nathI. paraMtu paryAyanuM prAdhAnya ane dravyanI gauNatA hoya tyAre te utpanna thato ane vinAza pAmato jaNAya che. ahIM anekAntavAdI daSTino samanvaya che. jIvA puggalakAyA AyAsaM atthikAiyA sesaa| amayA atthittamayA kAraNabhUdA hi logassa // 22 // jIvAH pudgalakAyA AkAzamastikAyau zeSau / amayA astitvamayAH kAraNabhUtA hi lokasya // 22 // anuvAda : jIvo, pulakAyo, AkAza ane bAkInA be astikAyo a-mRtaka che, astitvamaya che ane kharekhara lokanA kAraNabhUta che. (22) samajUtI : ahIM dravyonA svarUpanuM varNana che. te akRtaka hovAne kAraNe astitvamaya che. che prakAranAM dravyomAMthI jIva, pudgala, AkAza, dharma ane adharma ane astitva hovAnI sAthe kAyatva paNa che. te pradezayukta che, jyAre kALane pradezatva ke kAyatva nathI. sambhAvasabhAvANaM jIvANaM taha ya poggalANaM ca / pariyaTTaNasaMbhUdo kAlo NiyameNa paNNatto // 23 // sadbhAvasvabhAvAnAM jIvAnAM tathaiva pudgalAnAM ca / parivartanasambhUtaH kAlo niyamena prajJaptaH // 23 // anuvAda : sattAsvabhAvavALA jIvo ane pugalonA parivartanathI siddha thato evo kALa niyamathI upadezavAmAM Avyo che. (23). 11 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samajUtI : jIvo ane pudgalo utpAda-vyaya ane dhrauvyanA guNone anusaratA pravartamAna rahe che. sat svabhAvavALA jIvo ane pudgalomAM je parivartana jovAmAM Ave che tene nizcayapaNe kALa kahevAmAM Ave che. vavagadapaNavaNNaraso vavagadadogaMdha aTThaphAso ya / agurulahago amutto vaTTaNalakkho ya kAlo tti / / 24 // vyapagatapaJcavarNaraso vyapagatadvigandhASTasparzazca / agurulaghuko amUrto vartanalakSaNazca kAla iti // 24 // anuvAda : kALa pAMca varga ne pAMca rasa rahita, be gaMdha ne ATha sparza rahita, aguru - laghu, amUrta ane vartanAlakSaNothI yukta che. (24) samajUtI : ahIM nizcayakALanAM lakSaNo varNavyAM che. 'dravyasaMgraha'mAM varNavyA pramANe lokAkAzanA eka eka pradeza para eka eka kALANu sthiti che. A kALANu te nizcayakALa che. a-lokAkAzamAM kALadravya nathI. A kALa pAMca varNa, pAMca rasa, be gaMdha ane ATha sparzathI rahita che. te varNAdithI rahita hovAne kAraNe amUrta che. te agurulaghutva svabhAvavALo che. kALanuM lakSaNa vartanAhetutva che eTale ke svayaM pharavAnI kriyA karatA kuMbhAranA cAkane nIcenI khIlI sahakArarUpa bane che, tevI rIte svayameva pariNamatAM, parivartana pAmatAM jIva-pudgalAdi dravyo mATe bAhya nimittarUpa bane che. samao Nimiso kaTThA kalA ya NAlI tado divAratI / mAsoduayaNasaMvaccharo tti kAlo parAyatto // 25 // samaya nimiSaH kASThA kalA ca nAlI tato divArAtraH / mAsartvayanasaMvatsaramiti kAla: parAyattaH || sv / / anuvAda : samaya, nimiSa, kASThA, kaLA, ghaDI, rAtridivasa, mAsa, Rtu, ayana ane varSa evo je kALa, te parAzrita che. (25) 12 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samajUtI : samayanA judA judA vibhAgo jaNAvIne ahIM vyavahArakALanuM svarUpa darzAvyuM che. kalA, vikalA, ghaDI, paLa, rAtridivasa, mAsa, Rtu, ayana ane varSa vagere kALavibhAgo vyavahAropayogI che. temane vyavahArakALa kahe che. te paraAzrita che. Natthi ciraM vA khippaM mattArahiMdaM tu sA vi khalu mttaa| poggaladavveNa viNA tamhA kAlo paDuccabhavo // 26 // nAsti ciraM vA kSipraM mAtrArahitaM tu sApi khalu mAtrA / pudgaladravyeNa vinA tasmAtkAlaH pratItyabhavaH / / 26 / / anuvAda : 'cira' athavA 'kSipra' evuM jJAna parimANa vinA hoya nahi ane te parimANa kharekhara pudgaladravya vinA thatuM nathI; tethI kALa Azrita pAge UpajanAro che. (26) samajUtI : samayanA vibhAgo niracayakALanA ja paryAyo che. paNa te paramANu vagere dvArA pragaTa thAya che. vadhAre samaya ke ocho samaya evuM jJAna parimANa vagara zakya nathI, tethI kALanI mAtrA jANavI paDe. A mAtrA ke parimA - pudagala dravya para AdhArita che, eTale ke kALane bIjA padArtho dvArA mApI zakAtA DAvAthI parAzrita kahevAmAM Ave che. kALanuM parimANa anya padArtho para AdhArita che tethI tene bIjAnA Azraye utpanna thanAro kahyo che. jIvo tti havadi cedA uvaogavisesido paha kattA / bhottA ya dehametto Na hi muno kammamaMjunA // 27 // jIva iti bhavati cetayitopayogavizeSitaH prabhuH kartA / bhoktA ca dehamAtro na hi mUrtaH karmasaMyuktaH // 27 // anuvAda : jIva caitanyayukata, upayAganI vizeSatAvALA prabhu, kartA, bhokatA, dehapramANa, amUrta, karmasaMyukta che. (27) samajUtI : A gAthAmAM jIvadravyanAM vizeSa lakSaNo nirdayAM che. AtmA prAga dhAraNa karavAne kAraNe jIve che, caitanyarUpa hovAthI cayitA che, jIva upayogalakSAgavALo che, Asrava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSa karavAmAM jIva svayaM samartha che tethI 13 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhu che. te sAthe kartA-bhokatA ane svadehapramANa che. arUpI svabhAvavALo hovAne kArA amUrta che. pudgalapariNAmAtmaka kama sAthe saMyukta hovAthI karmasaMyukta che. kammamalavippamukko ur3e logassa aMtamadhigaMtA / so savvaNANadarisI lahadi suhamaNiMdiyamaNaMtaM // 28 // karmamavipramakta UrdhvaM lokasyAntamadhigamya / sa sarvajJAnadarzI labhate sukhamanindriyamanaMtam // 28 // anuvAda: karmamaLathI saMpUrNa rIte mukata ane sarvajJAna ane darzanathI yukta AtmA UrdhvamAM, lokAgre sthira thaIne anaMta aniMdriya sukhane prApta kare che. (28). samajUtI : janmaparaMparAmAMthI mukata thayelI avasthAvALA AtmAnuM ahIM varNana che. karmarajathI saMpUrNa rIte mukta thayelo, sarva prakAranA kaSAyothI rahita AtmA, potAnA UrdhvagamananA svabhAvane lIdhe Urdhva prati gati kare che. a-lokAkAzamAM gati hetuno abhAva hovAthI te lokAkAzanA aMtabhAgamAM birAje che. kevaLa darzana ane kevaLa jJAna pAmIne atIndriya sukhane anaMtapaNe bhogave che. jAdo sayaM sa cedA savvaNhU savvalogadarasI ya / pappodi suhamaNaMtaM avvAbAdhaM sagamamuttaM // 29 // jAtaH svayaM sa cetayitA sarvajJaH sarvalokadarzI ca / prApnoti sukhamanaMtamavyAbAdhaM svakamamUrtam // 29 // anuvAda : svayaMbhU catayitA sarvajJa ane sarvalokadarzI, evo te svakIya, amUrta avyAbAdha anaMta sukhane prApta kare che. (29) samajUtI : anaMta darzana, anaMta jJAna ane anaMta sukha AtmAno nija svabhAva che. paNa karmarajathI malina thatAM potAnA svabhAvane visarI jAya che. paNa puna: samasta karmono kSaya thatAM jIva siddha bane che ane lokAkAzanA zikhare sthira thaIne anaMta, avyAbAdha sukhano anubhava kare che. karmakalezano saMpUrNa vinAza thatAM AtmA nija 14 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svabhAvamAM jAgrata bane che. svayameva sarva dravyakSetra kALabhAvanuM jJAna meLave che ane sarvadarzI bane che. tene anya koI AdhAranI jarUra paDatI nathI. pANehiM caduhiM jIvadi jIvissadi jo hu jIvido puvvaM / so jIvo pANA puNa balamiMdiyamAu ussAso // 30 // prANaizcaturbhirjIvati jIviSyati yaH khalu jIvitaH pUrvam / / sa jIvaH prANAH punalamindriyamAyurucchvAsaH / / 30 // anuvAda: je cAra prANothI pUrvakALamAM jIvato hato, atyAre jIve che ane bhaviSyamAM jIvaze, te jIva che. baLa, Indriyo, AyuSya ane ucchavAsa te prANa che. (30) samajUtI : cAra prakAranA prANothI jIva jIvana dhAraNa kare che. A cAra prANa te indriyo, baLa, AyuSya ane ucchavAsa che. tenA dvArA te bhUtakALamAM jIvato hato, vartamAnamAM jIve che ane bhaviSyamAM Avaze. je prANamAM citsAmAnyarUpa anvaya hoya che te bhAvaprANa che ane pudgala sAmAnya hoya te dravyaprANa che. agurulahugA aNaMtA tehiM aNaMtehiM pariNadA savve / desehiM asaMkhAdA siya logaM savvamAvaNNA // 31 // agura laghukA anaMtAstairanaMtaiH pariNatAH sarve / pherarasaMthAtA: sAnnio sarvamApanA | rU?.. kecitu aNAvaNNA micchaadsnnksaayjogjudaa| vijudA ya tehiM bahugA siddhA saMsAriNo jIvA // 32 // kecittu anApannA mithyAdarzanakaSAyayogayutAH / viyutAya tevA siddhAH saMsArino vAda che rUra che anuvAda: anaMta evA je agUrUlaghu te anaMta agurulaghurUpe sarva jIvo pariNata che; teo asaMkhyAta pradezavALA che. keTalAka kathaMcit AkhA lokane prApta hoya che ane keTalAka aprApta hoya che. ghaNA jIvo mithyAdarzana-kaSAyogasahita saMsArI che ane ghaNA mithyAdarzana-kaSAya-yogarahita siddha che. (31, 32) 15 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samajUtI : ahIM jIvanA be vibhAga : (1) amuka evA saMsArI tathA (2) mukata jIvano nirdeza karyo che. jIva anaMtakALa agurulaghuguNa rUpe pravarte che. jIvanA svakSetranA nAnAmAM nAnA aMzo pADatA svabhAvathI ja haMmezAM asaMkhya aMzo thAya che, tethI jIva AvA asaMkhya aMzo jevo hoya che, ema kahyuM che. jIvonA je avibhAgI paramANu jevaDA mApavALA sUkSma bhAga che tene pradeza kahe che - te asaMkhya che. temAMthI keTalAka jIvo (kevaLa samughAtane kAraNe) AkhA lokamAM vyApta hoya che ane keTalAka AkhA lokamAM avyApta hoya che. te jIvomAM je rAgadveSAdi kaSAyo ane mithyA darzanathI yukta che, te saMsArI - amukata jIvo ane tenAthI vimukata che te siddha che. jaha paumarAyarayaNaM khittaM khIre pabhAsayadi khIraM / taha dehI dehattho sadehamittaM pabhAsayadi // 33 // yathA padmarAgaratnaM kSiptaM kSIre prabhAsayati kSIram / tathA dehI dehasthaH svadehamAnaM prabhAyasati // 33 // anuvAda : jema padmasAgaratna dUdhamAM nAkhavAmAM AvyuM thayuM dUdhane prakAze che, tema dehI jIva dehamAM rahyo thako svadehapramANa prakAze che. (33) samajUtI : jIva zarIranA karmanA pariNAmarUpa deha dhAraNa kare che tyAre te dehanA saMkocavistAranA pramANamAM temAM vyApI rahe che. ahIM jIvanA pramANamApano ullekha che. asaMkhyapradezI jIvadravya nAnA ke moTA deha anusAra, temAM saMkoca vistAra pAme che. jema padmarAgamaNine jeTalA pramANamAM dUdhamAM nAkhavAmAM Avyo hoya, teTaluM dUdha tenI prabhAthI prakAzita bane che, tema svadehanA pramANa anusAra dehI potAnA sahaja guNone temAM vyApta kare che. savvatya atthi jIvo Na ya ekko ekkakAya ekkttttho| ajjhavasANavisiTTho ciTThadi maliNo rajamalehiM // 34 // sarvatrAsti jIvo na caika ekakAye aikyasthaH / adhyavasAnaviziSTazceSTate malino rajomalaiH // 34 // Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda: jIva sarvatra che ane koI eka zarIramAM ekapaNe rahyo hovA chatAM tenI sAthe tenuM aikya nathI; eka dehamAMthI anya dehamAM gamana thatuM hovAne kAraNe kamarajathI malina banIne bhramaNa kare che. (34) samajUtI : jIva karmaphaLa anusAra kamavartI zarIra dhAraNa kare che. jema eka zarIramAM te hoya che, tevI ja rIte kamathI anya zarIramAM paNa hoya che. jIva dehAMtara kare che, paNa tenuM astitva kAyama hoya che. vaLI koI eka dehamAM te dUdhapANInI mAphaka ekarUpa banIne rahyo hovA chatAM bhinna svabhAvane lIdhe tenAthI alaga hoya che, zarIramAM rahelo jIva zarIrarUpa ja lAgato hovA chatAM te tenAthI bhinna che. vividha adhyavasAyone kAraNe utpanna thayelAM kamoMthI malina hovAne kAraNe te bhavATavimAM bhramaNa kare che. vividha karmaphaLane bhogavavA mATe tene judA judA deha dhAraNa karavA paDe che. jesiM jIvasahAvo Natthi abhAvo ya savvahA tassa / te hoMti bhiNNadehA siddhA vacigoyaramadIdA // 35 // yeSAM jIvasvabhAvo nAstyabhAvazca sarvathA tasya / te bhavanti bhinnadehAH siddhA vAggocaramatItAH // 35 // anuvAda: jemane jIvasvabhAva nathI ane sarvathA teno abhAva paNa nathI, teo dehathI judA thaI gayelA vacanathI agocara evA siddho che. (35). samajUtI : ahIM siddha jIvanAM lakSaNo ApyAM che. siddho deharahita che. te dravyaprANane dhAraNa karanAra zarIrathI rahita che. tethI prANane dhAraNa karavArUpa avasvabhAva temanAmAM hoto nathI. temanAmAM jIvasvabhAvano saMpUrNa rIte abhAva paNa nathI. kAraNa ke bhAvaprANanA dhAraNa svarUpa jIvasvabhAvano mukhyatayA sadbhAva che. kaSAya ane yogathI rahita ane sarva karmonI nirjarA thaI gaI hovAne kAraNe lokAkAzanA zikhare sthira hovA chatAM atyaMta deharahita che, ane vANIthI agocara che. temane vANIthI varNavavA zakya nathI. Na kudoci vi uppaNNo jamhA kajja Na teNa so siddho| uppAdedi Na kiMci vi kAraNamavi teNa Na sa hodi // 36 // www.jainelibrary:org Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na kutazcidapyutpanno yasmAt kArye na tena saH siddhaH / utpAdayati na kiMcidapi kAraNamapi tena na sa bhavati // 36 // anuvAda : te siddha koI kArAgathI utpanna thatA nathI tethI te kAryarUpa nathI, ane kAMI paNa upajAvatA nathI tethI te kAraNarUpa paNa nathI. (36) samajUtI : siddha kAryakAraNanA bhAvathI para che. saMsArI jIva bhAvakane kAraNe AtmAnAM pariNAmonI paraMparArUpe saMsAramAM pravartamAna rahe che. ane dravyakamane pariNAme dehAMtaramAM - judA judA zarIrarUpe utpanna thAya che. karmarUpa kAraNa vaDe te deva - manuSya - tiryaMca ke nArakanA kAryarUpe utpanna thAya che. saMsArI jIvo mATe karma kAraNarUpa che ane utpatti kAryarUpa che, paNa siddha mATe A kAryakAraNaparaMparA nathI. karmano saMpUrNa rIte kSaya thatAM te svayaM siddharUpe prakAze che. saMsArI jIva bhAvakarma ane dravyakarmanA pariNAmarUpa deva - manuSya - nAraka ke tiryaMcanAM rUpo utpanna karIne karmaphaLa bhogave che paNa siddha jIva tevAM koI rU5 utpanna karato nathI. teo baMne prakAranAM karmono kSaya thatA, svayaM potAnA zuddha svarUpane pragaTa kare che paNa bhAvadravyakarmanA pariNAmarUpa koI kAryarUpa zarIra utpanna karatA nathI. sassadamadha ucchedaM bhavamabhavvaM ca suNNamidaraM ca / viNNANamaviNNANaM Na vi jujjadi asadi sambhAve // 37 // zAzvatamathocchedo bhavyamabhavyaM ca zUnyamitarazca / vijJAnamavijJAnaM nApi yujyate asati sadbhAve // 37 // anuvAda: jo sadbhAva na hoya to dhruva, nAza, bhavya, abhavya, zUnya, azUnya, vijJAna ane avijJAna paNa hoya nahi. (37). samajUtI : ahIM mokSamAM paNa jIvanI hayAtI hoya che, e bhAva rajU karyo che. mukti eTale jIvano abhAva nahi, mokSa maLatAM jIvanuM astitva vilIna thaI jatuM nathI. 'mukti eTale jIvano abhAva" ema hoya to dravyanA je vividha guNo varNavyA che, te mithyA banI jAya. dravya dravyapaNe zAzvata che, tenA paryAyo nAzavaMta che. tenI bhavyatA ane abhivyatA, zUnyatA ane azUnyatA, sAtta ane anaMta jJAna-ajJAna vagere bhAvake lakSaNonI daSTie mokSamAM paNa jIvano saddabhAva hoya che, e hakIkata ahIM svIkArI che. 18 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 285 kammANaM phalamekko ekko kajjaM tu NANamadha ekko / cedayadi jIvarAsI cedagabhAveNa tiviheNa // 38 // karmaNAM phalamekaH ekaH kAryaM tu jJAnamathaikaH / cetayati jIvarAzi zvetakabhAvena trividhena // 38 // anuvAda : trividha caitanyabhAva vaDe eka jIvarAzi karmonA phaLane eka kAryane ane eka jJAnane jANe che (anubhave che). (38) samajUtI : jIva potAnA karmaphaLanI prabaLatAne AdhAre trividha prakAre tene anubhave che : (1) ati mohathI milana banI gayelA AtmAo sukhadu:kharUpa karmaphaLane ja mukhyatve bhogave che. temanuM kArya karavAnuM sAmarthya naSTa thayuM hoya che. (2) moha ane karmarajathI thoDA ochA pramANamAM malina banelA AtmAo karmacetanArUpa pariName che. sukhadu:kharUpa karmaphaLa bhogavavAnI sAthe icchApUrvaka iSTa ke aniSTa karma karavA te samartha hoya che. (3) anya AtmAo arthAt jemanA saghaLA kaSAyo kSINa thaI gayA che ane jJAnAvaraNIya karmono nAza thayo che, temanuM vizuddha svarUpa pragaTa thAya che ane jJAnanA anaMta sukhane anubhave che. savve khalu kammaphalaM thAvarakAyA tasA hi kajjajudaM / pANittamadikkaMtA NANaM viMdaMti te jIvA // 39 // sarve khalu karmaphalaM sthAvarakAyAstrasA hi kAryayutam / prANitvamatikrAMtA: jJAnaM viMdanti te jIvA // 39 // anuvAda : kharekhara sarva sthAvarakAya karmaphaLane, traso kharekhara kAryasahita karmaphaLane ane prANitvane atikramI gayelA jIvo jJAnane upalabdha kare che. (39) samajUtI : ahIM vibhinna prakAranA jIvonI anubhUtinuM varNana che. pAMca prakAranA sthAvara jIvo avyakta zubha ke azubha karmaphaLane kAraNe sukhadu:khano anubhava mAtra kare che, kAryarUpe teno pratibhAva ApatAM nathI. dvIdriya vagere trasa jIvo iSTa ke aniSTa karmo karavAnI sAthe karmaphaLane bhogave che. paNa kevaLajJAnIo, ke jeo prANitvane atikramI gayA che, janmaparaMparAmAMthI mukta thaI gayA che, teo kevaLa jJAnAnaMdane ja upalabdha kare che. 19 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvaogo khalu duviho NANeNa ya daMsaNeNa sNjutto| jIvassa savvakAlaM aNaNNabhUdaM viyANIhi // 40 // upayogaH khalu dvividho jJAnena ca darzanena saMyuktaH / jIvasya sarvakAlamananyabhUtaM vijAnIhi // 40 // anuvAda : jJAnathI ane darzanathI saMyukta evo kharekhara be prakArano upayoga sarva kALa jIvathI apRthaka che. (40) samajUtI : jIvamAM rahelA upayogaguNano ahIM nirdeza che. jIva upayogaguNathI yukta che. upayoganA be prakAra che : (1) jJAnopayoga ane (2) darzanopayoga. vastu ke padArthane sAmAnyapaNe samajavA te darzana che ane vizeSapaNe tenuM grahaNa karavuM te jJAna che. upayoga sadA jIvathI abhinna che. te baMnene anyonya judAM karI zakAtAM nathI. AbhiNisudodhimaNakevalANi NANANi paMcameyANi / kumadisudavibhaMgANi ya tiNNi vi NANehiM saMjutte // 41 // AbhinivodhikazrutAvadhimanaHparyayakevalAni jJAnAni paJcebhedAni / kumatizrutavibhaGgAni ca trINyapi jJAnaiH saMyuktAni // 41 // anuvAda: mati, zruta, avadhi, mana:paryaya ane kevaLa ema jJAnanA pAMca bheda che; vaLI kumati, kuzruta ane vibhaMga e trAgane paNa jJAna sAthe joDavAmAM AvelAM che. (41) samajUtI : jJAnopayoganA prakAro ane svarUpanuM varNana che. jJAnopayoganA kula ATha prakAra che : (1) matijJAna, (2) zrutajJAna, (3) kumatijJAna, (4) kuzrutajJAna, (5) avadhijJAna, (6) mana:paryAyajJAna, (7) kevaLajJAna, (8) vibhaMga jJAna. temAMthI prathama pAMca jJAnasvarUpa che, pAchaLanA traNa ajJAnanuM svarUpa sUcave che. daMsaNamavi cakkhujudaM acakkhujudamavi ya ohiNA sahiyaM / aNidhaNamaNaMtavisayaM kevaliyaM cAvi paNNattaM // 42 // darzanamapi cakSuryutamacakSuryutamapi cAvadhinA sahitam / anidhanamanaMtaviSayaM kaivalyaM cApi prajJaptam // 42 // 20 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda : darzanane paNa cakSudarzana, acakSudarzana, avadhidarzana ane anaMta jeno viSaya che evuM avinAzI kevaLadarzana (ema cAra bhedavALuM) kahyuM che. (42) samajUtI : darzanopayoganA cAra prakAra A pramANe darzAvyA che : (1) cakSudarzana : cakSu-indriyanA avalaMbanathI mUrta dravyane sAmAnyapaNe joI zakavuM te cakSudarzana che. (2) acakSudarzana : cakSu sivAyanI cAra indriyo ane mana dvArA mUrta-amUrta dravyane sAmAnyapaNe jaI zakavuM te acakSudarzana che. (3) avadhidarzana : (4) kevaLadarzana Na viyappadi NANAdo NANI NANANi hoMti NegANi / tamhA du vissarUvaM bhaNiyaM daviyatti NANIhiM // 43 // na vikalpyate jJAnAt jJAnI jJAnAni bhavaMtyanekAni / tasmAttu vizvarUpaM bhaNitaM dravyamiti jJAnibhiH // 43 // anuvAda : jJAnathI jJAnIne bhinna mAnavAmAM Avato nathI; topaNa jJAnanA aneka prakAro che, tethI to jJAnIoe dravyane vizvarUpa kahyuM che. (43) samajUtI : jJAnI ane jJAna bhinna nathI, kAraNa baMnenA astitvano AdhAra eka ja che, baMnene ekadravyapaNuM che, samAna pradezo hovAnA kAraNe ekakSetrapaNuM che ane eka ja samaye astitvamAM hovAthI ekakALapaNuM che. bhAvanI dRSTie paNa temanAmAM ekarUpatA che, tethI jJAna ane jJAnIne eka ja mAnavAmAM Ave che paNa jJAnanA aneka prakAro che. eka ja AtmAmAM jJAnanA mati-zruta vagere aneka prakAro sahavartI rUpe rahe che. AtmA eka ja hovA chatAM, te aneka prakAranA jJAnathI yukta hoI zake che, kAraNa je dravyamAMthI tenuM sarjana thayuM che te dravya anekarUpa che. vya sahavartI ane kramavartI evA aneka guNo ane paryAyono AdhAra hovAne lIdhe anaMta rUpavALuM che. te eka hovA chatAM vizvarUpa (anekarUpa) che, tethI ja eka AtmA aneka prakAranA jJAnathI yukta hoya che ema kahevAmAM virodha nathI. - 21 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jadi havadi davyamaNNaM guNado ya guNA ya davvado annnne| davvANaMtiyamadhavA davvAbhAvaM pakuvaMti // 44 // yadi bhavati dravyamanyadguNatazca guNAzca dravyato'nye / dravyAnaMtyamathavA dravyAbhAvaM prakurvanti // 44 // anuvAda: jo dravya guNathI anya hoya ane guga dravyathI anya hoya to dravyanI anaMtatA athavA dravyano abhAva thAya. (44) samajUtI : dravya ane guNa ekabIjAthI bhinna nathI, ema spaSTapaNe ahIM pratipAdana kareluM che. kAraNa ke guga haMmezAM koIkane AdhAre ja hoI zake - ane jene AdhAre hoya te dravya ja hoya. dravya vagara guNa saMbhavI zake nahIM. guNa eka dravyane AdhAre na hoya to tene AdhAra mATe bIjA dravyanI jarUra rahe, bIjA dravyane Azraye na hotAM trIjA dravyano AdhAra le che. Ama, dravyanI paraMparA sarjAya che, je dravyanI anaMtatA sUcave che. bIjI rIte joIe to dravya guNarahita hoI zake nahi. dravya eTale guNono samudAya. guNa ane teno samudAya alaga alaga hoI zake nahi. jo guNone dravyathI bhinna mAnavAmAM Ave to dravya kevI rIte saMbhavI zake ? te rIte guNone dravyathI bhinna mAnavAmAM Ave to dravyano abhAva thAya. avibhattamaNaNNattaM davvaguNANaM vibhattamaNNattaM / NicchaMti NiccayaNhU tabvivarIdaM hi vA tesiM // 45 // avibhaktamananyatvaM dravyaguNAnAM vibhaktamanyatvam / necchanti nizcayajJAstadviparItaM hi vA tepAm // 45 // anuvAda: dravya ane guNa avibhakata ane ekarUpa che; nizcayanA jAganArAo tenAthI viparIta athavA temane vibhakta ke bhinna mAnatA nathI. (45). samajUtI : dravya ane guNonA pradezo abhinna che tethI dravya ane guNone abhinna pradezatva svarUpa ananyapaNe che. vavadesA saMThANA saMkhA visayA ya hoMti te bhugaa| te tesimaNaNNatte aNNatte cAvi vijjaMte // 46 // Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyapadezAH saMsthAnAni saMkhyA viSayAzca bhavanti te bahukAH / te teSAmananyatve anyatve cApi vidyate // 46 // anuvAda : vyapadezo, saMsthAno, saMkhyAo ane viSayo ghANAM hoya che. paraMtu te dravyaguNonA pRthakatvamAM tema ja apRthakatvamAM paNa hoI zake che. (46) samajUtI : kathana, saMsthAna, saMkhyA vagere dravyaguNomAM vastupaNe bhinna nathI. NANaM dhaNaM ca kuvvadi dhaNiNa jaha NANiNaM ca duvidhehiM / bhaNNaMti taha pudhattaM eyattaM cAvi taccaNhU // 47 // jJAnaM dhanaM ca karoti dhaninaM yathA jJAninaM ca dvividhAbhyAm / bhaNaMti tathA pRthakatvamekatvaM cApi tttvjnyaaH||47|| anuvAda: jevI rIte dhana ane jJAna 'dhanI" ane "jJAnI" kare che - ema be prakAre kahevAmAM Ave che, tevI rIte tattvajJo pRthakatva tema ja ekatvane vize kahe che. (47) samajUtI : dravyano vastapaNe kevI rIte bheda ane abheda hoya che te ahIM darzAvyuM che. dhana ane tenA dvArA "dhanavAna" tarIke oLakhAtA puruSamAM bhinnatA che. bhinna astitva, saMsthAna, saMkhyA ane viSayamAM raheluM dhana bhinna astitva, saMsthAna, saMkhyA ane viSayavALA puruSane dhanI tarIke oLakhAve che tyAre dhana ane dhanIno pRthakatvano bhAva darzAve che, paNa jJAna ane jJAnImAM tevuM pRthakatva nathI. te baMne abhinna astitvathI racAyelA, abhinna saMkhyA, abhinna saMsthAna ane abhinna viSayavALA che. jJAna ane jJAnI puruSamAM ekatvano bhAva che. jyAM dravyanA bhedathI kathana vagere hoya tyAM bhinnatya che, jyAM dravyano abheda che tyAM ekatva che. NANI NANaM ca sadA atyaMtaridA du annnnmnnnnss| doNhaM acedaNattaM pasajadi sammaM jiNAvamadaM // 48 // jJAnI jJAnaM ca sadAAMtarite tvanyo'nyasya / dvayoracetanatvaM prasajati samyag jinAvamatam // 48 // 23 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda: jo jJAnI ane jJAna sadA paraspara bhinna padArtharUpe hoya to bannemAM acetanatva saMbhave ke je samyaka prakAre jinone amAnya che. (48) samajUtI : jJAnI ane jJAnane bhinna padArtharUpe mAnavAmAM Ave to, jinezvaranA kathana anusAra te yogya nathI. dravya ane guNa jema paraspara Azrita che, abhinna che tema jJAna ane jJAnI paNa paraspara Azraya dhAraNa kare che. AtmAne kartA mAnavAmAM Ave che, ane jJAna tenuM sAdhana che. jJAnanA sAdhana dvArA AtmA kArya karavAmAM samartha bane che. paNa jJAna tenAthI pRthaka hoya to AtmA sAdhana rahita banatAM kArya karavAnuM sAmarthya gumAvI de che, tethI tenuM caitanyapaNuM naSTa thAya che. tevI rIte jJAna karaNa che - sAdhana che, paNa AtmAthI bhinna hoya to jJAna AtmAnuM kArya karI zake nahIM kAraNa ke sAdhana tarIke te nicceSTa banI rahe. Na hi so samavAyAdo atyaMtarido du NANado nnaannii| aNNANIti ca vayaNaM egattappasAdhagaM hodi // 49 // na hi saH samavAyAdArthataritastu jJAnato jnyaanii| .. ajJAnIti ca vacanamekatvaprasAdhakaM bhavati // 49 // anuvAda: jJAnathI alaga evo te saMyogathI jJAnI thAya che evuM kharekhara nathI. "ajJAnI" evuM vacana ekatvane siddha kare che. (49) samajUtI : AtmA ane jJAnanuM ekatva ja ahIM samajAvyuM che. samavattI samavAo apudhanbhUdo ya ajudasiddho ya / tamhA davvaguNANaM ajudA siddhi tti NihiTThA // 50 // samavartitvaM samavAyaH apRthagbhUtatvamayutasiddhatvaM ca / tasmAdravyaguNAnAM ayutA siddhiriti nirdiSTA // 50 // anuvAda: samavatIpaNuM te samavAya che; te ja, apRthakapaNuM ane ayutasiddhapaNuM che, tethI dravya ane guNonuM sahaja aikya nirdezya che. (50) 24 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samajUtI : dravya ane guNonI racanA eka ja astitvarUpe thaI hovAthI anAdianaMtakALathI teonI sahavRtti - sAthe rahevApaNuM che - te ja samavartIpaNuM te samavAya che. dravya ane guNono saMjJA - lakSaNa - prayojana vagere daSTie bheda hovA chatAM vastapaNe abheda che. dravya ane guNonuM AvuM apRthakatva hovAthI temanI ayutasiddhi che, te kadI bhinna hotAM nathI. vaNNarasagaMdhaphAsA paramANuparUvidA visesehi| davvAdo ya aNaNNA aNNattapagAsagA hoti // 51 // daMsaNaNANANi tahA jIvaNibaddhANi nnnnnnbhuudaanni| vavadesado pudhattaM kuvvaMti hi No sabhAvAdo // 52 // varNarasagaMdhasparzAH paramANuprarUpitA vizeSaiH / dravyAzca anyanyAH anyatvaprakAzakA bhavanti // 51 // darzanajJAne tathA jIvanibaddhe ananyabhUte / vyapadezataH pRthaktvaM kurutaH hi no svabhAvAt 5 52 // anuvAda : paramANamAM je varga-rasa-gaMdha-sparzanuM nirUpaNa karavAmAM Ave che te dravyathI abhinna hovA chatAM vizeSo vaDe bhinnatva pragaTa kare che evI rIte jIvane viSe saMbaMddha evAM darzana-jJAna abhinna hovA chatAM vyapadeza dvArA pRthakapaNAne kare che, svabhAvathI nahi. (51-52) samajUtI : - paramANumAM rahelAM varNa, rasa, gaMdha ane sparza dravya sAthe ekatva dharAvatA hovA chatAM kathana-varNanane kAraNe tenAthI bhinna hoya tema lAge che, paraMtu svabhAvathI. ekarUpa che, tevI rIte jIvanI sAthe saMbaMddha darzana-jJAna vyapadezane kAraNe bhinna hovAnuM jaNAya che, paNa svabhAvathI bhinna nathI. jIvA aNAiNihaNA saMtA NaMtA ya jiivbhaavaado| sambhAvado aNaMtA paMcaggaguNappadhANA ya // 53 // jIvA anAdinidhanAH sAMtA anaMtAzca jIvabhAvAt / sadbhAvato'naMtAH paJcAgraguNapradhAnAH ca // 53 // Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda: jIvo anAdi-anaMta che, sAMta che ane jIvabhAvathI anaMta che kAraNa ke sadbhAvathI jIvo anaMta ja hoya che. teo pAMca mukhya guNothI pradhAnatAvALA che. (53) samajUtI : jIvo sahajapaNe anAdi-anaMta che. tenuM mukhya lakSaNa sahaja caitanya che. tenA pAMca mahatvanA guNo che : audAyika, aupathamika, kSAyopathamika, kSAyika ane pAriNAmika. evaM sado viNAso asado jIvassa hoi uppaado| idi jiNavarehiM bhaNidaM aNNoNNaviruddhamaviruddhaM // 54 // evaM sato vinAzo'sato jIvasya bhavatyutpAdaH / iti jinavarairbhaNitamanyo'nyaviruddhamaviruddham // 54 // anuvAda: e rIte jIvane satno vinAza ane asatano utpAda hoya che evuM jinavaroe kahyuM che ke, je anyonya viruddha chatAM aviruddha che. (54) samajUtI : dravyArthika naya anusAra satno nAza nathI ane asatuno utpAda nathI paNa paryAyArthika nayanA kathana pramANe satno nAza ane asatnI utpAda che. A paraspara virodhI lAgatAM vacana kharekhara virodhI nathI. nizcayanaya ane vyavahAranaya anusAra tenuM e pramANe pratipAdana karavAmAM Ave che. NeraiyatiriyamaNuA devA idi NAmasaMjudA pyddii| kuvvaMti sado NAsaM asado bhAvassa uppAdaM // 55 // nArakatiryaGmanupyA devA iti nAmasaMyutAH prakRtayaH / kurvanti sato nAzamasato bhAvasyotpAdam // 55 // anuvAda: nAraka, tiryaMca, manuSya ane deva evAM nAmavALI prakRtio sat bhAvano nAza ane asat bhAvane utpanna kare che. (55) samajUtI : sano nAza ane asano utpAda kayA hetuthI varNavavAmAM Ave che, te ahIM jaNAvyuM che. jIva, nAraka, tiryaMca, manuSya ane devayonimAM, karmaphaLanI gati anusAra utpanna thAya che. te eka ja zarIramAM anaMta kALa sudhI raheto nathI, Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dehAMtaramAM (judA judA zarIromAM) karmayoga anusAra pravarte che. ahIM vidyamAna paryAya arthAt vartamAna zarIranA nAzamAM ane avidyamAna paryAya arthAt navA dehanI utpattimAM nimitta bane che. e dRSTie sat bhAvano nAza ane asatno utpAda kahyo che. udayeNa uvasameNa ya khayeNa duhiM missidehiM pariNAme / juttA te jIvaguNA bahusu ya atthesu vicchiNNA / / 56 / / udayenopazamena ca kSayeNa dvAbhyAM mizritAbhyAM pariNAmena / vistIrNAH // 56 // // // yuktAste jIvaguNA bahuSu cArtheSu anuvAda : udayathI, upazamathI kSayathI ane kSamopazamathI ane pariNAmathI yukta evA jIvaguNo che; ane aneka prakAranA artha dvArA tene vistAravAmAM AvyA che. (56) samajUtI : jIvanA pAMca bhAvo ke guNo udaya, upazama, kSaya, kSayopazama ane pariNAmano ullekha che. phaLa ApavAmAM samartha evo karmano udbhava te udaya che, teno anudbhava (udbhava na thayo te) upazama che. udbhava tema ja anudbhava te kSayopazama che. karmamAMthI AtyaMtika nivRtti thavI te kSaya che ane dravya pote astitva jALavI rAkhe che tethI te pariNAmasvarUpa che. ------ kammaM vedayamANo jIvo bhAvaM karedi jArisayaM / so tassa teNa kattA havadi tti ya sAsaNe paDhidaM // 57 // karma vedayamAno jIvo bhAvaM karoti yAdRzakam / sa tasya tena kartA bhavatIti ca zAsane paThitam // 57 // anuvAda : karmane vedato thako jIva jevA bhAvane bhAvita kare che, te bhAvano te prakAre te kartA che ema zAsanamAM kahevAyuM che. (57) samajUtI : jIva vaDe karmaphaLa bhogavAya che. A dravyakarmane nimitte jIva kartArUpe je kAryo kare che, te kAryabhAvano te kartA bane che. kammeNa viNA udayaM jIvassa Na vijjade uvasamaM vA / khaiyaM khaovasamiyaM tamhA bhAvaM tu kammakadaM / / 58 / / 27 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaNA vinodayo jIvasya na vidyate upazamo vaa| kSAyikaH kSAyopazamikastasmAdbhAvastu krmkRtH||58|| anuvAda: karma vinA jIvane udaya, upazama, kSAyika athavA kSAyopathamika hotA nathI, tethI bhAva ta cha. (58) samatI: udaya, upazama, kSaya ane kSayopazama - e caturvidha jIvabhAvo karmane kAraNe che. karma na hotAM karmaphaLano udaya, upazama vagere hoI zake nahIM, tethI te karmakata che. bhAvo jadi kammakado attA kammassa hodi kidha kttaa| Na kuNadi attA kiMci vi muttA aNNaM sagaM bhAvaM // 59 // bhAvo yadi karmakRta AtmA karmaNo bhavati kathaM kartA / na karotyAtmA kiMcidapi muktvAnyat svakaM bhAvam // 59 // anupA: jo bhAva karmakRta hoya to AtmA karmano karyA hovo joIe. te kevI rIte? kAraNa ke AtmA to potAnA svabhAvane tyajIne bIjuM kAMI paNa 42to nathI. (58) bhAvo kammaNimitto kamma puNa bhAvakAraNaM hvdi| Na du tesiM khalu kattA Na viNA bhUdA du kattAraM // 60 // bhAvaH karmanimittaH karma punarbhAvakAraNaM bhavati / na tu teSAM khalu kartA na vinA bhUtAstu kartAram / / 60 // anupAha: karma jIvabhAvanuM nimitta che. ane jIvabhAva karmanuM nimitta che, paraMtu kharekhara mecInanai sil nathI; tA vinA thAya che sema 5 // nathI. (60) kuvvaM sagaM sahAvaM attA kattA sagassa bhAvassa / Na hi poggalakammANaM idi jiNavayaNaM muNeyavvaM // 61 // kuven svaka svabhAva AtmA ko svakasya bhAvasya / na hi pudgalakarmaNAmiti jinavacanaM jJAtavyam // 61 // 28 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda : potAnA svabhAvane karato AtmA kharekhara potAnA bhAvano kartA che, karmono nahi; A pramANe jinavacana jANavuM. (61) kammaM pi samaM kuvvadi seNa sahAveNa sammamappANaM / jIvo vi ya tArisao kammasahAveNa bhAveNa // 62 // karmApi svakaM karoti svena svabhAvena samyagAtmAnam / jIvo'pi ca tAdRzakaH karmasvabhAvena bhAvena // 62 // anuvAda : karma paNa potAnA svabhAvathI potAne kare che ane tevo jIva paNa karmasvabhAva bhAvathI barAbara potAne kare che. (62) kammaM kammaM kuvvadi jadi so appA karedi appANaM / ki tassa phalaM bhuMjadi appA kammaM ca dedi phalaM / / 63 // karma karma karoti yadi sa AtmA karotyAtmAnam / kathaM tasya phalaM bhuGkte AtmA karma ca dadAti phalam / / 63 / / anuvAda : jo karma karmane kare ane AtmA AtmAne kare to karma AtmAne phaLa kema Ape ane AtmA tenuM phaLa kema bhogave ? (63) pudgala samajUtI : A gAthAomAM (59thI 63) karma, kartA, karmaphaLa ane karmaphaLane koNa bhogave che te vizenA matamatAMtaro vyakta thayA che. temAM anekavidha carcAvicAraNAno avakAza rahe che. ogADhagADhaNicido poggalakAyehiM savvado logo 1 suhamehiM bAdarehiM ya NaMtANaMtehiM vividhehiM // 64 // avagADhagADhanicitaH pudgalakAyaiH sarvato lokaH / sUkSmairbAdaraizvAnaMtAnaMtairvividhaiH // 64 // anuvAda : lokavividha prakAranA, anaMtAnaMta sUkSma tema ja bAdara pudgalakAyonA vaDe avagAhanathI gADha rIte bharelo che. (64) 29 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samajUtI : samagra loka sUkSma tema ja sthULa pudgalakAyo vaDe vyApta che, temanAthI samagra rIte bharAyelo che. attA kuNadi sabhAvaM tattha gadA poggalA sabhAvehiM / gacchaMti kammabhAvaM aNNoSNAgAhamavagADhA / / 65 / / AtmA karoti svabhAvaM tatra gatAH pudgalAH svabhAvaiH / gacchaMti karma bhAvamanyonyAvagAhAvagADhA: / / 65 / / anuvAda : AtmA potAnA bhAvane vyakta kare che; tyAM rahelAM pudgalo potAnA bhAvo vaDe jIvane viSe anyonya-avagAharUpe pravezIne karmabhAvane pAme che. (65) samajUtI : AtmA moharAgAdi avizuddha bhAvone pariName che tyAre jIvanA pradezomAM paraspara avagAharUpe pravezelA pudgalaskaMdho karmarUpe pravarte che. jaha puggaladavvANaM bahuppayArehiM khaMdhaNivvattI / akadA parehiM diTThA kammANaM viyANAhi // 66 // yathA pudgaladravyANAM bahuprakAraiH skaMdhanirvRttiH / akRtA parairdRSTA tathA karmaNAM vijAnIhi / / 66 // anuvAda : jema pudgha dravyonI vividha prakAranI skaMdharacanA anyathI karAyA vagara thayelI jovAmAM Ave che, tema karmonI vividhatA parathI akRta hovAnuM jANo. (66) samajUtI : vividha prakAranA pudgalaskaMdho anya kartAnI apekSA vinA sahaja rIte ja udbhave che tema jJAnAvaraNAdi karmo paNa anya kartAnI apekSA vinA ja udbhave che. jIvA puggalakAyA aNNoSNAgADhagahaNapaDibaddhA / kAle vijujjamANA suhadukkhaM diti bhuMjaMti // 67 // jIvA: pudgalakAyAH anyonyAvagADhagrahaNapratibaddhAH / kAle viyujyamAnAH sukhaduHkhaM dadati bhuJjanti // 67 // 30 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda : jIvo ane pulakAyo anyonya-avagAhane ane grahaNa karavAthI baddha che; samaya thatAM chUTA paDe che ane sukhadu:kha Ape che ane bhogave che. (67) samajUtI : pudgala ane jIvanA anyonya saMbaMdhanI pragADhatA nirdezI che. jIva ane pudgala anyonya ekabIjAthI baddha che. ane samaya thatAM jIva ane pudgala chUTA paDe che, paNa vyavahAradaSTie pudgalakAya vaDe thayelAM karmonuM phaLa jIva bhogave che. jIva moha rAgAdi kaSAyo vaDe snigdha hovAne kAraNe karmarajathI malina thAya che. A paugalika karmonuM phaLa te bhogave che. nizcayanaya anusAra AtmA sukhadu:kharUpa pariNAmano bhoktA che. tamhA kammaM kattA bhAveNa hi saMjudodha jIvassa / bhottA hu havadi jIvo cedagabhAveNa kammaphalaM // 68 // tasmAtkarma kartR bhAvena hi saMyutamatha jiivsy| bhoktA tu bhavati jIvazcetakabhAvena karmaphalam / / 68 // anuvAda : tethI jIvanA bhAvathI saMyukata evuM karma kartA che. caitanyabhAvane kAraNe karmaphaLano bhoktA jIva che. (68). evaM kattA bhottA hojjaM appA sagehiM kammehiM / hiMDadi pAramapAraM saMsAraM mohasaMchaNNo // 69 // evaM kartA bhoktA bhavannAtmA svakaiH krmbhiH| hiMDate pAramapAraM saMsAraM mohasaMchannaH // 69 // anuvAda: e rIte potAnAM karmothI kartA-bhoktA thato AtmA mokSukta thaIne sAMta athavA anaMta saMsAramAM paribhramaNa kare che. (69) samajUtI : ahIM karmanA kartA ane bhoktA tarIke jIva vizenuM kathana che. zarIrarUpe janma dhAraNa karyA pachI jIva svAbhAvika rIte thatAM karmono kartA bane che, ane karmaphaLano bhokatA paNa bane che. karmamAM karmaphaLane bhogavatAM bhogavatAM te moha-rAgAdi kaSAyono sparza paNa pAme che. pariNAme te sAMta ke anaMta rIte saMsAramAM paribhramaNa kare che. (68, 69) 31 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvasaMtakhINamoho maggaM jiNabhAsideNa smuvgdo| NANANumaggacArI NibvANapuraM vajadi dhIro // 70 // upazAMtakSINamoho mArga jinabhA pitena smupgtH| jJAnAnumArgacArI nirvANapuraM vrajati dhIraH // 70 // anuvAda: je jinanA upadezelA mArgane anusarIne upazAMta ane kSINamoha thaIne AgaLa vadhe che te dhIra puruSa nirvANapurane pAme che. (70) samajUtI : je puruSa jinendrae upadezelA dharmanuM anusaraNa kare che, sAcuM jJAna prApta kare che, ane zraddhApUrvaka te dharmamArge AgaLa vadhe che, tenA moha-rAgAdi kaSAyo kSINa thAya che. mohAdino nAza thavAthI karmaphaLanI nirjarA thAya che, jIvane bhogavavA paDatAM kamano kSaya thAya che. navAM kamano udaya thato nathI. tethI te nirvANa prApta karavA mATe yogya bane che. eko ceva mahappA so duviyappo tilakkhaNo hodi| caducaMkamaNo bhaNido paMcaggaguNappadhANo y||71 // chakkApakkamajutto uvautto sttbhnggsbbhaavo| aTThAsao NavaTTho jIvo dasaTThANago bhaNido // 72 / / eka eva mahAtmA sa dvivikalpastrilakSaNo bhavati / tubaMdhamaLo maLatA prApramugapradhAna che ? . SaTkApakramayuktaH upayuktaH sptbhnggaasdbhaavH| aSTAzrayo navArtho jIvo dazasthAnago bhaNitaH // 72 // anuvAda: te mahAtmA eka ja che, te be bhedavALo che ane traNa lakSaNathI yukta che, tene caturvidha bhramaNavALo tathA pAMca mukhya guNothI pradhAnatAvALo kahyo che. cha apakramathI yukata, upayoga lakSaNavALo, saptabhaMgI sabhAvavALo AThanA AzrayarUpa, nava-artharUpa dazasthAnagata kahevAmAM Avyo che. (71-72) samajUtI : te jIvane ahIM mahAtmA kahyo che ane vividha rIte enAM lakSaNo varNavyAM che : (1) te nitya caitanya svabhAvarUpa- upayoganA lakSaNavALo hovAthI eka ja che. 32 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) jJAna ane darzana evA bhedane kAraNe be prakArano che. (3) utpatti, sthiti ane laya arthAt utpAda, dhrauvya ane vinAza e traNa lakSaNavALo hovAnA jIvane traNa lakSaNavALo gaNavAmAM Ave che athavA karmaphaLacetanA, kAryacetanA ane jJAnacetanA e traNa prakAre paNa traNa lakSaNavALo kahevAya che. (4) deva, manuSya, nAraka ane tiryaMca - e cAra gatimAM paribhramaNa karato hovAthI caturvidha bhramaNavALo che. (5) pAriNAmika, audAyika vagere pAMca mukhya guNonI pradhAnatA hovAne kAraNe paMcAgra guNapradhAna che. (6) jIva cAra dizAmAM ane upara tathA nIce ema cha dizAmAM gamana karato hovAthI cha apakramasahita che. (7) asti, nAsti vagere saptabhaMgathI yukta hovAne kAraNe saptabhaMgI che. (8) jJAnAvaraNa vagere ATha karmo athavA samyakatva vagere ATha guNonA AzrayabhUta hovAthI aSTa-Azraya che. (9) nava padArtha ke tattvo - jIva, ajIva, pApa, puNya Asrava, saMvara, nirjarA, baMdha, mokSarUpe pravartamAna hovAthI nava-artharUpa che. (10) pRthvI, pANI, agni, vAyu, sAdhAraNa vanaspati, pratyeka vanaspati, dviIdriya, trIdriya, caturiMdriya ane paMcendriyarUpa daza sthAnomAM prApta hovAthI dazasthAnagata che. Ama, jIvanAM vividha svarUpo ke prakArabhedanuM ahIM varNana che : payaDiTThidiaNubhAgappadesabaMdhehiM savvado mukko| uTuM gacchadi sesA vidisAvajjaM gardi jaMti // 73 // prakRtisthityanubhAgapradezabaMdhaiH sarvato muktH| Urdhva gacchati zeSA vidigvarjA gatiM yAMti // 73 // anuvAda: prakRtibaMdha, sthitibaMdha, anubhAgabaMdha ane pradezabaMdhathI sarvata: mukta jIva Urdhvagamana kare che, bAkInA jIvo vidizAo choDIne gamana kare che. (73) samajUtI : cAra prakAranA anubaMdhathI yukta jIva zuddha AtmasvarUpa banatA, sahaja rIte ja Urdhvagamana kare che. saMsArI jIvo, je karmarajathI malina che, teo janmajanmAMtaramAM bhramaNa kare che. pudgala khaMdhA ya khaMdhadesA khaMdhapadesA ya hoMti prmaannuu| idi te cadubviyappA puggalakAyA muNeyavvA / / 74 // 33 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ skaMdhAzca skaMdhadezAH skaMdhapradezAzca bhavanti paramANavaH / iti te caturvikalpAH pudgalakAyA jJAtavyAH / / 74 // anuvAda : skaMdho, skaMdhadezo, aMdha pradezo ane paramANuo - ema te pudgalakAyanA cAra prakAro jANavA. (74) khaMdhaM sayalasamatthaM tassa du addhaM bhaNaMti deso tti| gaddhaddha so paramANU reva garimA 7% che. skaMdhaH sakalasamastastasya tvadhu bhaNanti deza iti / ardhArdha ca pradezaH prmaannushcaivaavibhaagii|| 75 / / anuvAda : sakaLa-samasta te skaMdha che, tenA ardhane deza kahe che, ardhanuM adhe te pradeza che ane avibhAgI te kharekhara paramANu che. (75) samajUtI : jIvadravyanuM varNana samApta karIne have ajIvadravyanA bhedonuM kramaza: varNana zarU thAya che. ahIM pudgala dravyanA mukhya cAra bheda : aMdha, deza, pradeza ane paramANu hovAnuM jaNAvyuM che. pudgala dravyamAMthI sarjita koI eka AkhI vastu - enA akhaMDa svarUpamAM kaMdha che. tenA ardha bhAgane deza kahe che. dezanA ardha bhAgane pradeza ane teno je chello vibhAga ke jenA AgaLa vibhAga ke khaMDa thaI zake nahIM tene paramANu kahe che. pradezano chevaTano avibhAgI te paramANu che. (74, 75) bAdarasuhumagadANaM khaMdhANaM puggalo tti vvhaaro| te hoMti chappayArA telokaM jehiM NippaNNaM // 76 // bAdarasaumyagatAnAM skaMdhAnAM pudgalaH iti vyvhaarH| te bhavanti SaTprakArAtrailokyaM yaiH niSpannam // 76 // anuvAda: bAdara ne sUkSmapaNe pariNata skaMdho vyavahArathI pugala' te che prakAranA che, jemanAthI traNa loka niSpanna thayA che. (76) samajUtI : sRSTimAM nAnA ke moTA athavA sUkSma ke sthULa svarUpe jaNAtA skaMdho vAstavamAM 34 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgala ja che, ane tenAthI ja traNe lokanuM sarjana thayuM che. tenA cha prakAra che : (1) bAdara-khAdara : paththara, lAkaDuM vagere rUpa skaMdho ke je chedAyA pachI svayaM joDAI zakatA nathI. (2) bAdara : dUdha, ghI, tela, jaLa vagere kaMdho - je chedAvA chatAM svayaM joDAI zake che. (3) bATharasUkSma : chAMyo, taDako, aMdhakAra, cAMdanI vagere sthULa jaNAtA skaMdho ke je chedI, bhedI ke grahI zakAtA nathI. (4) sUkSmabAdara : sparza, rasa, gaMdha ane zabda sUkSma hovA chatAM anubhavI zakAya che. A AMkha sivAyanI cAra iMdriyonA viSayabhUta skaMdho che. AMkhathI na joI zakAvA chatAM sparzendriyathI sparzI zakAya che, jIbhathI AsvAdI zakAya che, nAkathI sUMghI zakAya che ane kAnathI sAMbhaLI zakAya che. (5) sUkSma : karmavargaNA vagere kaMdho ke je sUkSma che ane iMdriyothI jANI zakAtA nathI. (6) sUkSmasUkSma : karmavargaNAthI nIcenA skaMdho ke je atyaMta sUkSma che. savvesiM khaMdhANaM jo aMto taM viyANa paramANU / so sassado aso ekko avibhAgI muttibhavo // 77 // sarveSAM skaMdhAnAM yo'ntyastaM vijAnIhi paramANum / sa zAzvato'zabdaH eko'vibhAgI mUrtibhavaH // 77 // anuvAda : sarva skaMdhonA aMtima bhAgane paramANu jANo. te avibhAgI, eka, zAzvata, mUrtarUpe utpanna thanAro ane azabda che. (37) Adesamettamutto dhAducadukkassa kAraNaM jo du / so o paramANU pariNAmaguNo sayamasaho // 78 // AdezamAtramUrttaH dhAtucatuSkasya kAraNaM yastu / sa jJeyaH paramANuH pariNAmaguNaH svayamazabdaH // 78 // anuvAda : je AdezamAtrathI mUrta che, cAra dhAtuonuM kAraNa che, pariNAmaguNavALo che ane svayaM azabda che, tene paramANu jANavo. (78) /35 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samajUtI : ahIM paramANunuM svarUpa varNavyuM che. skaMdhano avibhAgI nAnAmAM nAnA aMzane skaMdharUpI paryAyano aMtima bhAga - jeno AgaLa bheda thaI zakato nathI te paramANu che. teno puna: vibhAga thaI zakato nathI, mATe avibhAgI che. te eka ja pradezavALo hovAthI eka che. mUrta dravyasvarUpa hovAthI avinAzI hoIne nitya che. mUrtarUpe utpanna thanAro ane azabda che. badhA paramANuo samAna guNavALA che, bhinna bhinna jAtinA nathI. pRthvI, pANI, agni ane vAyurUpa cAra dhAtuonA kAraNarUpa che. (77, 78) saddo khaMdhappabhavo khaMdho prmaannusNgsNghaado| puDhesu tesu jAyadi saddo uppAdigo Niyado // 79 // zabda skaMdhaprabhavaH skaMdhaH paramANusaGgasaGghAtaH / spRSTeSu teSu jAyate zabda utpAdiko niyataH // 79 // anuvAda : zabda aMdhajanya che. skaMdha paramANudaLano saMghAta che, ane te skaMdho sparzatAM athaDAtAM zabda utpanna thAya che; e rIte te niyatapaNe utpAgha che. (79) samajUtI : skaMdha paramANuonA samUhathI banelo che. ane A skaMdhonA athaDAvAthI zabda utpanna thAya che. eTale zabda skaMdhajanya che. zabdanA aneka prakAra che paraMtu sarva zabdanuM utpanna thavAnuM kAraNa lokamAM sarvatra bharelI zabdayogya vargaNAo che. te vargaNAo svayameva zabdarUpe pariName che. jIbha, Dhola, megha vagere mAtra nimittarUpa che. Nicco NANavakAso Na sAvakAso padesado bhedaa| khaMdhANaM pi ya kattA pavihattA kAlasaMkhANaM // .80 // nityo nAnavakAzo na sAvakAzaH pradezato bhettaa| skaMdhAnAmapi ca kartA pravibhaktA kAlasaMkhyAyAH // 8 // anuvAda : paramANu pradeza dvArA nitya che, te anavakAza nathI, sAvakAza nathI, skaMdhono nAza karanAra tema ja racanA karanAra che tathA kALa ane saMkhyAno vibhAga karanAra che. (80) 26 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eyarasavaNNagaMdhaM dophAsaM saddakAraNamasadaM / khaMdhaMtaridaM davvaM paramANuM taM viyANAhi // 81 // ekarasavarNagaMdhaM dvisparza zabdakAraNamazabdam / skaMdhAMtaritaM dravyaM paramANuM taM vijAnIhi // 1 // anuvAda : te paramANu eka rasavALo, eka varNavALo, eka gaMdhavALo tathA be sparzavALo che, zabdanuM kAraNa che, azabda che ane skaMdhanI aMdara hoya topaNa dravya che ema jANo. (81) samajUtI : paramANunA svarUpanuM vizeSa varNana karyuM che. te dravya pudgalasvarUpa hovAthI avinAzI arthAt zAzvata che. paramANu ekapradezI hovAthI tenAthI abhinna astitvavALA sparza vagere guNone avakAza Apato hovAthI avakAzarahita nathI tathA tenAmAM anya pradezono abhAva hovAthI pote ja potAno Adi, madhya ane aMta che, tethI sAvakAza nathI. te skaMdhonuM sarjana kare che ane teno bheda paNa kare che. tathA saMkhyA ane kALano vibhAga karanAra che. kALanA mApano ekama samaya che. samayanI vyAkhyAmAM paramANuno AdhAra levAya che. kALanI jema dravya, kSetra ane bhAvanA parimANane jANavA mATe paramANu mahattvano mApadaMDa che. A paramANumAM rasa-varNa-gaMdha ane sparzanA guNa che, paNa koI eka samaye te eka prakAranA rasa-varNa ke gaMdhasahita hoya che. pAMca rasaparyAyomAMthI eka vakhate koI eka ja rasaparyAya - sahita hoya che. jema ke athANuM gaLyuM, tIkhuM ke khATuM. tevI rIte sugaMdha ane durgadha ema be gaMdha paryAyomAMthI eka samaye eka ja gaMdha paryAya sahita hoya che. sparzaparyAyanAM cAra joDakAM che : zIta-snigdha, zIta-rukSa, uSNa-snigdha ane uSNa-rUkSa paramANu koI eka vakhate sparzanA eka joDakA sahita eTale ke be prakAranA sparza sahita pravarte che. A paramANu zabdaskaMdharUpe pariNamavA samartha che, tethI zabdanuM kAraNa che. paNa te pote eka pradezI hovAthI azabda che. te skaMdharUpe, kaMdhanI aMdara hoya to paNa paripUrNa svataMtra dravya che. (80-81) uvabhojjamidiehiM ya iMdiyakAyA maNo ya kammANi / jaM havadi muttamaNNaM taM sab puggalaM jANe // 82 // 37 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upabhogyamindriyaizcendriyakAyA manazca karmANi / yadbhavati mUrtamanyat tatsarvaM pudgalaM jAnIyAt // 82 // anuvAda : iMdriyo vaDe upabhogya viSayo, iMdriyo, zarIro, mana, karmo ane anya je kAMI bhUta khoya te sapane purA go. (82) samajUtI: je kAMI mUrti che, te sarva pUgala che. sparza, rasa, gaMdha, varNa ne zabdarUpa e pAMca driyaviSayo, yA, (ma, , su ne kSotra35 pAya chandriyo, mauri4, vaikriyaka, AhAraka, tejasa ane kAryaNarUpa pAMca prakAranAM zarIra ke kAya, dravyamana, dravyakarmo, vividha vargaNAo tathA paramANu - je kAMI mUrti che, te sarva pudagala che. dharma arthe adharma dhammatthikAyamarasaM avaNNagaMdhaM asaddamapphAsaM / logAgADhaM puDhe pihulamasaMkhAdiyapadesaM // 83 // dharmAstikAyo'raso'varNagaMdho'zando'sparzaH / lokAvagADhaH spRSTaH pRthulo'saMkhyAtapradezaH // 83 // anuvAda : dharmAstikAya aspRzya, rasarahita, gaMdharahita avarNa ane azabda che; sopyA5 cha; 3, vimane asaMnyAtapradezI cha. (83) agurugalaghugehiM sayA tehiM aNaMtehiM pariNadaM NicaM / gadikiriyAjuttANaM kAraNabhUdaM sayamakajjaM // 84 // agurukalaghukaiH sadA taiH anaMtaiH pariNataH nityH| gatikriyAyuktAnAM kAraNabhUtaH svayamakAryaH // 84 // anuvAda: te anaMta evA je agurulaghu guNorUpe sadA pariName che, nitya che, gatikriyAyuktane kAraNabhUta che ane pote kRta (svayaMsiddha) che. (84) udayaM jaha macchANaM gamaNANuggahakaraM havadi loe| taha jIvapuggalANaM dhammaM davvaM viyANAhi // 85 // udakaM yathA matsyAnAM gamanAnugrahakaraM bhavati loke| tathA jIvapudgalAnAM dharmadravyaM vijAnIhi // 85 // 38 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda : jema jagatamAM pANI mAchalAMone gati karavAmAM sahAyarUpa bane che tema dharmadravya (jIva-pudgalone gati karavAmAM sahAya kare che, ema jANo. (85) samajUtI : ahIM dharmanA svarUpanuM varNana che. te sparza, rasa, gaMdha ane varNarahita hovAthI amUrta che. te samasta lokAkAzamAM vyApIne rahelo, zabdarahita, akhaMDa ane svabhAvathI ja sarvata: vistRta hovAthI vizALa che. nizcayanaya anusAra ekapradezI chatAM vyavahAranaya pramANe asaMkhyapradezI che. te utpAda-vyayathI yukta che, paNa svabhAvathI cuta nahi thato hovAne kAraNe nitya che. gati karavA icchatA jIva-pugalone te sahAyaka thAya che. te anya koIthI utpanna thayo na hovAne kAraNe svayaMsiddha che, koI nizcita kAraNanA kAryarUpe utpanna thayo nathI. jIvapugalo pote gati karatA hoya to ja dharmadravya temane sahAyaka thAya che. te temane gati mATe preraka banato nathI. tene (83-84-85). jaha havadi dhammadavvaM taha taM jANeha davvamadhamakkhaM / ThidikiriyAjuttANaM kAraNabhUdaM tu puDhavIva // 86 // yathA bhavati dharmadravyaM tathA tajjAnIhi dravyamadharmAkhyam / sthitikriyAyuktAnAM kAraNabhUtaM tu pRthivIva // 86 // anuvAda : jema dharmadravya hoya che tema adharma nAmanuM dravya paNa jANo; paraMtu te pRthvInI jema sthitikriyA pariNata jIva-pugalanAM mATe nimittarUpa che. (86) samajUtI : ahIM adharma dravyanI vyAkhyA che. te sthira thavA icchatA jIva-pudgalane pRthvInI mAphaka sthira thavAmAM sahAyaka bane che. svayameva sthitirUpe pariNamavA icchatA jIvapudgalane mATe te sthitinuM kAraNa nathI, paNa udAsInabhAve kevaLa sahAyarUpa bane che.. jAdo alogalogo jesiM sanbhAvado ya gmnntthidii| do vi ya mayA vibhattA avibhattA loyamettA y|| 87 / / jAtamalokalokaM yayoH sadbhAvatazca gmnsthiti| dvAvapi ca matau vibhaktAvavibhaktau lokamAtrau ca // 87 // 30 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda : te benA sadbhAvathI (jIva-pudgalanI) gati-sthiti tathA aloka ane loka thAya che. vaLI te baMne vibhakta, avibhakta ane lokapramANa kahevAmAM AvyAM che. (87) Na ya gacchadi dhammatthI gamaNaM Na karedi annnndviyss| havadi gadi ssa ppasaro jIvANaM puggalANaM ca / / 88 // na ca gacchati dharmAstiko gamanaM na krotynydrvysy| mati matte sa: prasI navAnAM mudranAnAM ra. 88 anuvAda : dharmAstikAya gamana karato nathI ane anya dravyane gamana karAvato nathI; te, gati karatA jIvo tathA pugalone mATe AzrayarUpa che. (88). vijjadi jesiM gamaNaM ThANaM puNa tesimeva sNbhvdi| te sagapariNAmehiM du gamaNaM ThANaM ca kuvvaMti // 89 // vidyate yeSAM gamanaM sthAnaM punasteSAmeva saMbhavati / te svakapariNAmaistu gamanaM sthAnaM ca kurvanti / / 89 // anuvAda: jemane gati hoya che temane ja vaLI sthiti hoya che teo to potAnA pariNAmothI gati ane sthiti kare che. (89) samajUtI : ahIM dharma ane adharma dravyanI viziSTatAo darzAvI che. loka ane alokano vibhAga dharma ane adharmane kAraNe ja banI zake che, mATe dharma ane adharma vidyamAna che, temanuM astitva che. jIva-pugalanA gati ane sthitinA bahiraMga hetune lIdhe dharma ane adharmano svIkAra karavAmAM Ave che. svabhAvadharmanI dRSTie teo bhinna che, lokAkAzanA eka ja kSetramAM temanuM astitva hovAthI, ekakSetrI hovAthI abhinna che. samasta lokamAM rahelA jIvapulone gati-sthitimAM sahAyaka hovAthI samasta lokamAM vyApta che, lokapramANa che. A dharma ane adharma jIvapugalone gati-sthiti karavAmAM hetubhUta ke preraka nathI. te pote niSkriya che, udAsIna che, paNa gati ke sthiti karavA icchatA jIvane tema karavAmAM madadarUpa bane che te rIte A baMne dravyo dharma ane adharma pote gati ke sthiti karatA nathI, paNa jIvapudgalo temane AdhAre gati-sthiti kare che ane 40 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je jIva gati karato hoya che te anya samaye sthiti paNa kare che ane sthiti parigata jIva anya samaye gati karato hoya che. dharma ane adharma tenA mukhya heturUpa nathI. paraMtu samasta gati ane sthitiyukta padArtho potAnA ja hetuthI gati ke sthiti kare cha bhane dharma-adharma tama sakhAya3 mAzraya35 jane cha. (87-88-88) AkAza aLe kaLyotuM mUpiNuM savvesiM jIvANaM sesAsaM taha ya puggalANaM ca / jaM dedi vivaramakhilaM taM loge havadi AgAsaM // 9 // sarveSAM jIvAnAM zeSANAM tathaiva pudgalAnAM c| yaddadAti vivaramakhilaM talloke bhavatyAkAzam / / 90 // anuvAda: pugalone, Avone ane bAkI rahelAM sarva dravyone lokamAM je saMpUrNa avakAza mA cha, te mA che. (80) jIvA puggalakAyA dhammAdhammA ya logdonnnnnnaa| tatto aNaNNamaNNaM AyAsaM aMtavadirittaM // 91 // jIvAH pudgalakAyAH dharmAdharmau ca lokato'nanye / tato'nanyadanyadAkAzamaMtavyatiriktam anuvAda: jIvo, pulakAyo, dharma ane adharma lokathI ananya che; aMta rahita evuM AkAza tenAthI ananya tema ja anya che. (91) AgAsaM avagAsaM gamaNaTThidikAraNehiM dedi jdi| uTuMgadippadhANA siddhA ciTuMti kidha tattha // 92 // AkAzamavakAzaM gamanasthitikAraNAbhyAM dadAti yadi / UrdhvaMgatipradhAnAH siddhAH tiSThanti kathaM tatra / manuvAda: AkAza gati-sthitinA kArANa sahati avakAza ApatuM hoya to jemane mATe Urdhvagati ja mukhya che tevA siddho temAM kema sthira hoya? (2) jamhA uvariTThANaM siddhANaM jiNavarehiM paNNattaM / tamhA gamaNaTThANaM AyAse jANa Natthi tti // 93 // // 91 // 41 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yasmAduparisthAnaM siddhAnAM jinavaraiH prajJaptam / tasmAdgamanasthAnamAkAze jAnIhi nAstIti // 93 // sanupA: jethI jinavaroe siddhonI sthiti lokanA agra bhAge kahI che, tethI gatisthiti AkAzamAM hotI nathI ema jANo. (93) jadi havadi gamaNahedU AgAsaM ThANakAraNaM tesiN| pasajadi alogahANI logassa ca aMtaparivaDDI // 94 // yadi bhavati gamanaheturAkAzaM sthAnakAraNaM teSAm / prasajatyalokahAnirlokasya cAMtaparivRddhiH // 94 // anupAI : jo AkAza jIva-pudgalone mATe gatietu ane sthitihetu hoya to alokanI ni bhane sonA aMtanI vRddhi samave. (84) tamhA dhammAdhammA gamaNaDhidikAraNANi nnaagaasN| idi jiNavarehiM bhaNidaM logasahAvaM suNatANaM // 95 // tasmAddharmAdharmI gamanasthitikAraNe nAkAzam / iti jinavaraiH bhaNitaM lokasvabhAvaM zRNvatAm // 95 // sanuvAda: tethI gati ane sthitinAM kAraNa dharma ane adharma che, AkAza nahi. Ama lokasvabhAvanA zrotAo pratye jinavaroe kahyuM che. (95) dhammAdhammAgAsA apudhabhUdA smaannprimaannaa| pudhaguvaladdhivisesA kariti egattamaNNattaM // 96 // dharmAdharmAkAzAnyapRthagbhUtAni samAnaparimANAni / pRthagupalabdhivizeSANi kurvatyekatvamanyatvam // 96 // anuvAda: dharma, adharma ane AkAza samAna parimANavALAM apRthabhUta hovA chatAM pRthaka rIte upalabdha thaI zake tevI vizeSatAvALAM hovAthI ekatva tema ja anyatpane 42 che. (86) Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samajUtI : AkAza dravya ane dharma-adharma sAtheno teno saMbaMdha samajAvyo che. A Sa dravyAtma lokamAM bAkInAM dravyone je pUrepUro avakAza Ape che, te AkAza che, te temane mATe vizuddha kSetrarUpa che. AkAzanA lokAkAza ane alokAkAza evA be bhAga paDe che. jIva vagere (AkAza sivAyanAM dravyo lokAkAzamAM astitva dharAve che. lokathI uparanA bhAgamAM, jene alokAkAza kahevAmAM Ave che, te anaMta ane lokathI anya che, ane ananya paNa che. temAM gati sthiti hotI nathI, tethI siddha bhagavaMto Urdhvagamana karIne lokanA agrabhAge sthira thAya che. gatisthitino hetu AkAzane vize nathI. dharma tathA adharma ja gati ane sthitinA heturUpa che, ema jinezvare spaSTa rIte jaNAvyuM che. dharma-adharma ane AkAza samAna parimANavALAM hovAne lIdhe ja eka ja AkAzamAM avagAhana karIne sAthe rahelAM hovAne kAraNe ja ekatvavALAM che, paNa vyavahAramAM temanA svabhAvadharma - gati hetutva, sthiti hetutva ane avagAhahetutva - bhinna bhinna hovAthI ekabIjAthI bhinna paNa che. temanA pradezo paNa bhinna bhinna che. (90-96) AgAsakAlajIvA dhammAdhammA ya muttiprihiinnaa| muttaM puggaladavvaM jIvo khalu cedaNo tesu // 97 // AkAzakAlajIvA dharmAdharmI ca mUrtiparihInAH / mUrtaM pudgaladravyaM jIvaH khalu cetanasteSu // 97 // anuvAda : AkAza, kALa, jIva, dharma ane adharma amUrta che, pudgaladravya mUrti che. temAM jIva kharekhara cetana che. (97) jIvA puggalakAyA saha sakkiriyA havaMti Na ya sesaa| puggalakaraNA jIvA khaMdhA khalu kAlakaraNA du||98 // jIvAH pudgalakAyAH saha sakriyA bhavanti na ca zeSAH / pudgalakaraNA jIvAH skaMdhA khalu kAlakaraNAstu / / 98 // anuvAda : bAhya kAraNa sahita rahelA jIvo ane pugalo sakriya che, bAkInAM (dravyo sakriya) nathI; jIvo pudgalakaraNavALA che ane skaMdho (arthAt pugalo) to kALakarANavALA che. (98) 43 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je khalu iMdiyagejjhA visayA jIvehiM hoMti te muttA / sesaM havadi amuttaM cittaM ubhayaM samAdiyAdi / / 99 / / khalu indriyagrAhyA viSayA jIvairbhavanti te mUrtAH / bhavatyamUrtaM cittamubhayaM samAdadAti / / 99 / / ye zeSaM anuvAda : ne ( pahArthI) ponA haidriyagrAhya viSayo che te bhUrta che jane jADInAM (pahArthasamUha ) amUrta che thitta te janene grahAga re che. (ee) samabhUtI : A gAthAomAM dravyonI mUrtatA, amUrtatA, sakriyatA, niSkriyatA vagerenuM kathana che. sparza, rasa, gaMdha jane vArga sahita che, te bhUrta che jane sparza-rasa-gaMdhavArga rahita che, te abhUrta che 5 dravyomAthI Aza, Na, va, dharma ane adharma mUrta che ane pudgaladravyo mUrta che. A lokamAM iMdriyo dvArA grAhya padArtho mUrta che ane iMdriyo dvArA jenuM grahaNa thaI zakatuM nathI te amUrta che. joke, citta mUrta-amUrta baMnenuM grahaNa kare che. jIva svarUpe amUrta che paNa pudgala dravyono saMyoga thatAM mUrta bane che. jIvamAM caitanyano sadbhAva hovAthI te cetana, jyAre anya dravyo acetana che. jIva-pudgalo sakriya che ane dravyo niSThiya che. ( 87-88-78) ga10 kAlo pariNAmabhavo pariNAmo davvakAlasaMbhUdo / dohaM esa sahAvA kAlo khaNabhaMguro Niyado // 100 // kAla: pariNAmabhavaH pariNAmo dravyakAlasaMbhUtaH / dvayoreSa svabhAvaH kAlaH kSaNabhaGguro niyataH // 100 // anuvAda : kALa pariNAmathI utpanna thAya che; pariNAma dravyakALathI utpanna thAya che. A baMneno svabhAva che. kALa kSaNabhaMgura tema ja nitya che. (100) kAlo ttiya vavadeso sabbhAvaparUSago havadi Nicco / uppaNNappaddhaMsI avaro dInaMtaraTThAI // 101 // kAla iti ca vyapadeza: sadbhAvaprarUpako bhavati nityaH / utpannapradhvaMsyaparo dIrghAtarasthAyI 44 // 101 // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda : 'kALa' evo vyapadeza sadbhAvano prarUpaka che tethI te nitya che. utpanna thatAM ja naSTa thanAro bIjo je (vyavahArakALa) te dIrgha sthitino paNa che. (101) ede kAlAgAsA dhamAdhammA ya puggalA jIvA / labbhaMti davvasaNaM kAlassa da Natthi kAyattaM // 102 // ete kAlAkAze dharmAdharmau ca pudgalA jIvAH / labhate dravyasaMjJAM kAlasya tu nAsti kAyatvam // 102 // anuvAda : A kALa, AkAza, dharma, adharma, pudgalo ane jIvo 'dravya' saMjJAne pAme che; paraMtu kALane kAyatva nathI. (102) samajUtI : A gAthAomAM kALadravyanuM varNana che. tenA vyavahArakALa ane nizrcayakALa evAM be svarUpa che. jene ApaNe kSaNa, muhUrta athavA sekaMDa, miniTa, kalAka, divasa, rAtri vagere ekamomAM vibhAjita karIne oLakhIe chIe te vyavahArakALa che. tenA AdhArabhUta dravya te nizcayakALa che. vyavahArakALa kSaNabhaMgura che, kAraNa dareka kSaNe te navI rIte pariName che paNa kALa dravya hovAne kAraNe nizcaya daSTie nitya ane avinAzI che. jIva, pudgala, dharma, adharma ane AkAzamAM dravyanAM saghaLAM lakSaNo hovAthI tene dravya kahevAmAM Ave che. kALamAM paNa te lakSaNo hovAthI tene paNa dravya kahevAmAM Ave che. paraMtu jIvAdi dravyomAM pradezapaNAnuM je lakSaNa che jema ke dvipradezI, bahupradezI, anaMtapradezI vagerene kAraNe temane astikAya kahevAmAM Ave che. kALamAM pradezatva nathI, tethI te astikAya nathI. A kAraNathI prastuta graMthamAM kALa astikAya nahIM hovAthI tenuM vizada varNana nathI, paNa anya pAMca dravyonuM astikAya svarUpe vistRta kathana karavAmAM AvyuM che. phaLakathana evaM pavayaNasAraM paMcatthiyasaMgrahaM viyANittA / jo muyadi rAgadose so gAhadi dukkhaparimokkhaM / / 103 / / evaM pravacanasAraM paJcAstikAyasaMgrahaM vijJAya / yo muJcati rAgadveSau sa gAhate duHkhaparimokSam // 103 // 45 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda : e pramANe pravacananA sArabhUta 'paMcAstikAyasaMgraha'ne jANIne je rAgadveSane choDe che, te du:khamAMthI mukti meLave che. (103) muNiNa etadaTThe tadaNugamaNujjado hidamoho / pasamiyarAgaddoso havadi hadaparAparo jIvo // 104 // jJAtvaitadarthaM tadanugamanodyato nihatamohaH prazamitarAgadveSo bhavati hataparAparo jIvaH // 104 // anuvAda : jIva A arthane jANIne tene anusaravAno prayatna karatAM moharahita thaIne rAgadveSane nivRtta karIne, uttara ane pUrva baMdhano jene nAza thayo che evo thAya che. (104) samajUtI : paMcAstikAya graMthanA adhyayananuM phaLa ahIM varNavyuM che. teno artha jANI, tenuM anusaraNa karanAranA rAgadveSAdi kaSAyono nAza thAya che ane sarva prakAranAM karmono kSaya thatAM potAnA mULa vizuddha svarUpamAM prakAze che. (103-104) 46 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya zrutaskaMdha 2. nava padArtha ane mokSamArganuM varNana stuti ane bhUmikA abhivaMdiUNa sirasA apuNabbhavakAraNaM mahAvIraM / tesiM payatthabhaMgaM maggaM mokkhassa vocchAmi / / 105 / / abhivaMdya zirasA apunarbhavakAraNaM mahAvIram / teSAM padArthabhaGga mArgaM mokSasya vakSyAmi // 105 // anuvAda : mokSanA nimittarUpa zrI mahAvIrane zirathI vaMdana karIne, temano padArtha-bheda tathA bhokSano mArga 'dhuM chaM. (104) sammattaNANajuttaM cArittaM rAgadosaparihINaM / mokkhassa havadi maggo bhavvANaM laddhabuddhINaM / / 106 / / samyaktvajJAnayuktaM cAritraM rAgadveSaparihINam / mokSasya bhavati mArgo bhavyAnAM labdhabuddhInAm / / 106 / / anuvAda : samyaktva ane jJAnathI saMyukta, rAgadveSathI rahita labdhabuddhi bhagavAna mATe bhokSano mArga che. (106 ) samajUtI : punarjanmano kSaya karanAra bhagavAna mahAvIrane praNAma karIne kartA samyaktva ane jJAnathI saMyukta, rAgadveSathI rahita ane bhavyajIvone mATe mAkSamArganuM varNana kare che. (105-106) sammattaM saddahaNaM bhAvANaM tesimadhigamo NANaM / cArittaM samabhAvo visayesu virUDhamaggANaM / / 107 / / samyaktvaM zraddhAnaM bhAvAnAM teSAmadhigamo jJAnam / cAritraM samabhAvo viSayeSu virUDhamArgANAm // 107 // anuvAda : rUpa bhAvamAM zraddhA hovI te samyakatva che; temane jANavA 47 jJAna ; Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jemano mArga vizeSa rIte mArgArUDha (puruSone mATe) viSayo pratyeno samabhAva cAritra che. (107) jIvAjIvA bhAvA puNNaM pAvaM ca AsavaM tesiN| saMvaraNaM NijjaraNaM baMdho mokkho ya te aTThA // 108 // jIvAjIvau bhAvo puNyaM pApaM cAsavastayoH / saMvaranirjarabaMdhA mokSazca te arthAH // 108 // anuvAda: jIva ane ajIva - be bhAvo tathA te benAM puSya, pApa, Asrava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa e tattvo che. (108). samajUtI : mokSamArganA nava padArthanA vyAkhyAnanI prastAvanA tarIke prathama saman darzana, samagU jJAna ane samyaka cAritranuM sUcana che. kALasahita paMcAstikAyanA bhedarUpa nava padArthone "bhAva" kahevAmAM Ave che. mithyA darzanano nAza thatAM A nava padArtharUpa bhAvamAM zraddhA utpanna thavI te samya darzana che. tenA vizeno bodha thavo te samyaguM jJAna che ane indriya tathA mananA viSayabhUta padArtho pratyenA rAga-dveSamohAdino kSaya thatAM, jJAnamArge ArUDha thavuM, AgaLa vadhavuM, te samyaka cAritra che. A samyagu darzana-jJAna-cAritrane triratna ane tenA vaDe mokSamArgane 'trilakSaNavALo" paNa kahevAmAM Ave che. mokSamArganA nava padArtho ke tattvo A pramANe che : jIva, ajIva, puSya, pApa, Asrava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa. temAM jIva ane ajIva e be mukhya padArtho che. jIva caitanyayukata che, ajIva acetana che. (107-108) jIva jIvA saMsAratthA NivvAdA cedaNappagA duvihaa| uvaogalakkhaNA vi ya dehAdehappavIcArA // 109 // jIvAH saMsArasthA nirvRttAH cetanAtmakA dvividhAH / upayogalakSaNA api ca dehAdehapravIcArAH // 109 // anuvAda : vAM be prakAranA che : saMsArI ane siddha, teo caitanyamaya tema ja upayoganA lakSaNavALA che. (saMsArI jIvo) dehasahita che ane (siddha jIvo). deharahita che. (19) 48 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samajUtI : jIvonA mukhya be prakAra che : saMsArI ane siddha. te baMne caitanyayukta ane upayoga-lakSaNavALA * arthAt darzana ane jJAnasahita che. temAMthI saMsArI jIva dehasahita che, ane siddha jIvo deharahita hoya che. (19) ---- puDhavI ya udagamagaNI vAu vaNapphadi jIvasaMsidA kAyA / deMti khalu mohabahulaM phAsaM bahugA vi te tesiM // 110 // pRthivI codakamagnirvAyurvanaspatiH jIvasaMzritAH kAyAH / dadati khalu mohabahulaM sparzaM bahukA api te teSAm // anuvAda : 110 // pRthvIkAya, aplAya, agnikAya, vAyukAya ane vanaspatikAya e jIvasahita che. temanI ghaNI saMkhyA hovA chatAM te sarva kharekhara ati mohathI yukta sparza Ape che. (110) ti tthAvarataNujogA aNilANalakAiyA ya tesu tasA / maNapariNAmavirahidA jIvA eiMdiyA NeyA // 111 // trayaH sthAvaratanuyogA anilAnalakAyikAzca teSu trasAH / mana: pariNAmavirahitA jIvA ekendriyA jJeyAH // 111 // anuvAda : temAMnA traNa jIvo sthAvara zarIranA saMyogavALA che tathA vAyukAyika ne agnikAyika jIvo trasa che; te badhA manapariNAmarahita ekedriya jIvo jANavA. (111) ede jIvaNikAyA paMcavidhA puDhavikAiyAdIyA / maNapariNAmavirahidA jIvA egeMdiyA bhaNiyA / / 112 / / ete jIvanikAyAH paJcavidhAH pRthivIkAyikAdyAH / manaH naH pariNAmavirahitA jIvA ekendriyA bhaNitAH / / 112 / / anuvAda : A pRthvIkAyika vagere pAMca prakAranA jIvanikAyone manapariNAmarahita ekeMdriya jIvo kahyA che. (112) samajUtI : jIvanA anya prakAronuM varNana che. jIva pudgala sAthenA sAhacaryathI zarIra 49 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArA 42 cha, jaya ati zarI2. pRthvI4Aya, a5(pAgI)ya, tanaya, vAyukAya ane vanaspatikAya pAMca mukhya prakAro che. tenA aneka avAMtara bheda paNa che. temAMthI pRthvIkAyika, aprakAyika ane vanaspatikAyika jIvo sthAvara (bAdara) zarIranA saMyogavALA tathA vAyukAyika ane agnikAyika jIvo trasa eTale gatizIla che. te sarva manapariNAmarahita ane eka indriyavALA jIvo che. A (r)o bhanarakhita ane spazendriyANA Doya che. (110, 111, 112) aMDesu pavaTuMtA gambhatthA mANusA ya mucchgyaa| jArisayA tArisayA jIvA egeMdiyA NeyA // 113 // aMDeSu pravardhamAnA garbhasthA mAnuSAzcamUcrchA gatAH / yAdRzAstAdRzA jIvA ekendriyA jJeyAH // 113 // khanuvA: IMDAmAM vRddhi pAmatAM prANIo, garbhamAM rahelAM prANIo ane mUcha pAmelA manuSyo, jevAM je jIvo che tevA ekeMdriya jIvo jANavA. (113) saMbukkamAduvAhA saMkhA sippI apAdagA ya kimii| jANaMti rasaM phAsaM je te beiMdiyA jIvA // 114 // zaMbUkamAtRvAhAH zaGkhAH zuktayo'pAdakAH ca kRmyH| jAnanti rasaM sparza ye te dvIndriyAH jIvAH // 114 // anuvAda: je zabUka, mAtRvAha, zaMkha, chIpa ane paga vagaranA kRmi - rasa ane sparzane nAgecha tamo vIdriya po che. (114) jUgAguMbhImakkaNapipIliyA vicchuyAdiyA kiiddaa| jANaMti rasaM phAsaM gaMdhaM teiMdiyA jIvA // 115 // yUkAkuMbhImatkuNapipIlikA vRzcikAdayaH kiittaaH| jAnanti rasaM sparza gaMdhaM trIMdriyAH jIvAH // 115 // manuvAda: ju, kuMbhI, mAkaDa, kIDI ane vIMchI vagere jaMtuo rasa, sparza ane gaMdhane jANe cha; te trIdriya vo 7. (115) uddasamasayamakkhiyamadhukaribhamarA pyNgmaadiiyaa| rUvaM rasaM ca gaMdhaM phAsaM puNa te vijANaMti // 116 / / 50 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddaMzamazakamakSikAmadhukarIbhramarAH pataGgAyAH / rUpaM rasaM ca gaMdhaM sparza punaste vijAnanti // 116 // anuvAda : vaLI DAMsa, macchara, mAkhI, madhamAkhI, bhamarA ane pataMgiyAM vagere jIvo rUpa, rasa, gaMdha ane sparzane jANe che. (116) suraNaraNArayatiriyA vaNNarasapphAsagaMdhasaddaNDU / jalacarathalacarakhacarA baliyA paMceMdiyAjIvA // 117 // suranaranArakatiryaco varNarasasparzagaMdhazabdajJAH / jalacarasthalacarakhacarA balinaH paMcendriyA jIvAH // 117 // anuvAda : varNa, rasa, sparza, gaMdha ane zabdane jANanArA deva-manuSya-nAraka-tiryaMca ke jeo jaLacara, sthaLacara, ke khecara hoya che teo baLavAna paMcedriya jIvo che. (117) samajUtI : indriya anusAra jIvanA prakArabhedo samajAvyA che. aMDastha, garbhamAM rahelA tathA mUrchAgata jIvo ekendriyayukta che. temane sparzendriya hoya che. zaMbUka, mAtRvAha, zaMkha, chIpa, paga vagaranA kRmi vagere drindriya jIvomAM sparzendriyanI sAthe rasanendriyano udaya thayelo hoya che. jU, kuMbhI, mAMkaDa, kIDI tema ja vIMchI vagere jaMtuone traNa Indriyo hoya che : sparzendriya, rasendriya ane ghrANendriya. madhamAkhI, bhramara, pataMga, mAkhI, DAMsa, macchara, vagere cAra indriyothI yukta jIvomAM sparza, rasa ane gaMdha uparAMta rUpane jANavA mATe cakSurindriyano paNa udaya thayo hoya che. A sarva jIvo manarahita hoya che. jyAre deva-manuSya-nAraka ane tiryaMca prakAranA jIvo paMcendriya che. teo sparzendriya, rasendriya, ghrANendriya, cakSurindriya ane kSotrendriya e pAMce indriyothI yukta hoya che. temAMthI devamanuSya ane cAra nArakonA mananA AvaraNano kSayopazama thayo hovAthI manahita hoya che. jyAre tiryaMco manarahita ane manasahita ema baMne prakAre hoya che. teo jaLamAM, pRthvI para ke AkAzamAM rahenArAM ane varNa, rasa, gaMdha, rUpa ane zabdane jANanArAM hoya che. devA cauNNikAyA maNuyA puNa kammabhogabhUmIyA / tiriyA bahuppayArA NeraiyA puDhavibheyagadA // 118 // 51 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devAzcaturNikAyAH manujAH punaH karmabhogabhUmijAH / tiryaMca: bahuprakArAH nArakAH pRthivIbhedagatAH // 118 // anuvAda : devonA cAra nikAya che; manuSyo karmabhUmija ane bhogabhUmija ema be prakAranA che, tiryaMconA aneka prakAra che, ane nArakonA bheda temanI pRthvIonA bheda jeTalA che. (118) samajUtI : ahIM, deva, manuSya, tiryaMca ane nArakonA bheda nirdezyA che. devonA cAra prakAra che : bhavanavAsI, vyaMtara, jyotiSka ane vaijJAnika, manuSyonA karmabhUmija ane bhogabhUmija evA be bheda che. tiryaMconA pRthvI, jU, DAMsa, jaLacara, uraga, pakSI, parisarpa, catuSpAda vagere aneka prakAra che. nArakonA sAta prakAra A pramANe che : ratnaprabhAbhUmija, zarkarAprabhAbhUmija, vAlukAprabhAbhUmija, paMkaprabhAbhUmija, dhUmaprabhAbhUmija, tama:prabhAbhUmija ane mahAtama:prabhAbhUmija. jIvo caturgatinAmakarmanA phaLa svarUpe deva-manuSya-nAraka ke tiryaMca svarUpe utpanna thAya che. khINe pubvaNibaddhe gadiNAme Ause ya te vi khalu / pAuNNaMti ya aNNaM gadimAussaM salessavasA / / 119 / / kSINe pUrvanibaddhe gatinAmni AyuSi ca te'pi khalu / prApnuvanti cAnyAM gatimAyuSkaM svalezyAvazAt // 119 // anuvAda : pUrvabaddha gatinAmakarma ane AyuSyakarma kSINa thatAM te jIvo potAnI lezyAne anusAra kharekhara anya gati ane AyuSya prApta kare che. (119) ede jIvaNikAyA dehappavicAramassidA bhaNidA / dehavihUNA siddhA bhavvA saMsAriNo abhavvA ya / / 120 / / ete jIvanikAyA dehapravIcAramAzritAH bhaNitAH / vaividdInA siddhA' maLyA. saMsArigoDamavyAstra | 20 || anuvAda : A jIvanikAyo dehamAM Azraya laIne vicaranArA kahevAmAM AvyA che. siddho deharahita che. saMsArIo bhavya ane abhavya ema be prakAranA che. (120) para Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Na hi iMdriyANi jIvA kAyA puNa chappayAra paNNattA / jaM havadi tesu NANaM jIvo tti ya taM parUveMti / / 121 // na hIndriyANi jIvAH kAyAH punaH SaTprakArAH prajJaptAH / yadbhavati teSu jJAnaM jIva iti ca tatprarUpayanti // 121 // anuvAda : indriyo jIva nathI ane cha prakAranI zAstrokta kAyo paNa jIva nathI; temanAmAM je jJAna che te jIva che ema prarUpe che. (121) jANadi passadi savvaM icchati sukkhaM bibhedi dukkhAdo / kuvvadi hidamahidaM vA bhuMjadi jIvo phalaM tesiM // / 122 / / jAnAti pazyati sarvamicchati saukhyaM bibheti duHvAt / karoti hitamahitaM vA bhuMkte jIvaH phalaM tayoH // 122 // anuvAda : jIva badhuM jANe che ane jue che, sukhane icche che, du:khathI bhaya pAme che, hita-ahitane kare che ane temanAM phaLane bhogave che. (122) samajUtI : jIva vizenI keTalIka vizeSa mAhitI ahIM ApI che, jIva potAnAM gatinAmakarma ane AyuSyakarma anusAra janmaprApti kare che. dareka jIvane potAnA manobhAvo ane karma anusAra lezyA hoya che. nIla, kapota, kRSNa, padma, pIta, ane zukla varNanI AbhAthI te yukta hoya che. A lezyA anusAra gatinAmakarma ane AyuSyakarma baMdhAya che, ane jIva te anusAra janma grahaNa kare che. devarUpa rahelo jIva puna: devayoni ja prApta kare te anivArya nathI. te karma anusAra punarjanma prApta kare che. devatvAdi jIvano svabhAva nathI, paNa paudgalika karmo temAM kAraNarUpa che. siddha sivAyanA sarva jIvo dehasahita che, ane saMsArInA be prakAra che : bhavya ane abhavya. arthAt je zuddha svarUpanI prApti karavA asamartha che tevA ane abhavya arthAt zuddha svarUpanI prApti karavA martha che. jIva paudgalika kAyA dvArA vyakata thAya che paNa zarIranI indriyo athavA cha prakAranA zAstrokta kAya jIva nathI, paNa tenAmAM je jJAna che te ja vAstavamAM jIva che. tene kAraNe ja jIva sarva vastune jovA-samajavA samartha bane che. te jIva che. te padArthonI sAthe rahe che. te caitanya svabhAvavALo jene jJAnIo 53 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svayaM spaSTa anubhave che te - tenI asAdhAraNa kiyAo dvArA anumeya paNa cha. (118- 122) evamabhigamma jIvaM aNNehiM vi pajjaehiM bhugehiN| abhigacchadu ajjIvaM gANaMtaridehiM liMgehiM / / 123 // evamabhigamya jIvamanyairapi paryAyairbahukaiH / abhigacchatvajIvaM jnyaanaaNtritailiNnggaiH|| 123 // anupAI : A pramANe bIjA paNa aneka paryAyo vaDe jIvane jANIne jJAnathI anya evAM liMgo vaDe ajIvane jANo. (123) ajIva AgAsakAlapoggaladhammAdhammesu Natthi jiivgunnaa| tesiM acedaNattaM bhaNidaM jIvassa cedaNadA // 124 // AkAzakAlapudgaladharmAdharmeSu na santi jiivgunnaaH| teSAmacetanatvaM bhaNitaM jIvasya cetanatA // 124 // manuvAda: AkAza, kALa, pudgala, dharma ane adharmamAM jIvanA guNo nathI; temanAmAM caitanyarahitatA ane jIvamAM caitanya hovAnuM kahyuM che. (124) suhadukkhajANaNA vA hidapariyammaM ca ahidabhIruttaM / jassa Na vijjadi NiccaM taM samaNA beMti ajjIvaM // 125 // sukhaduHkhajJAnaM vA hitaparikarma cAhitabhIrutvam / yasya na vidyate nityaM taM zramaNA viMdaMtyajIvam // 125 // anuvAda: jemanAmAM sukhadu:khanuM jJAna, hita mATenI pravRtti ane ahitano bhaya sadAkALa hotai nathI, tene zrabhAgo ma01 4 cha. (125) saMThANA saMghAdA vaNNarasapphAsagaMdhasaddA y| poggaladavvappabhavA hoMti guNA pajjayA ya bahU // 126 // arasamarUvamagaMdhaM avvattaM cedaNAguNamasadaM / jANa aliMgaggahaNaM jIvamaNihiTThasaMThANaM // 127 // 54 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsthAnAni saMghAtAH varNarasasparzagaMdhazabdAzva / pudgaladravyaprabhavA bhavanti guLA: paryAyArthe havaH / / 6 / / arasamarUpamagaMdhamavyaktaM cetanAguNamazabdam / jAnIhyaliGgagrahaNaM jIvananirdiSTasaMsthAnam // 127 // anuvAda : saMsthAno, saMghAto, varNa, rasa, sparza, gaMdha ane zabda ane paryAyo che, te pudgaladravya niSpanna che. je rasarahita, rUparahita tathA gaMdharahita avyakta che, azabda che, anirdiSTasaMsthAna che, cetanAguNavALo che ane indriyo vaDe agrAhya che, te jIva jANo. (126-127) samajUtI : nizcayanaya ane vyavahAranayanA vividha paryAyo vaDe jIvanuM varNana karIne have ajIvanI vyAkhyA kare che. ajIvanA pAMca bheda che : pudgala, dharma, adharma, AkAza, ane kALa. jIvamAM je caitanyaguNa pravarte che, te ajIvanA bhedarUpa pudgalAdimAM hoto nathI, tethI temanAmAM sukhadu:khAdinuM jJAna, hitamAM pravRtti ane ahitanI nIti hotAM nathI. vaLI, acetana evA pudgaladravyanA ane cetana evA jIva dravyanAM lakSaNo vaDe jIva-ajIvano vAstavika bheda paNa darzAvyo che. jIva ane zarIranA saMyogamAM je sparza-rasa-varNa-gaMdha-zabdasahita hovAne kAraNe indriyagrAhya che ane saMsthAnasaMghAtAdi paryAyo rUpe pariNata thAya che te pudgala dravya che te acetana che. jyAre caitanyatattvathI yukta jIva sparzAdi guNothI rahita ane anirdeSTa saMsthAna hovAne lIdhe avyakta che. ane tethI indriyagrAhya nathI. jIva ane ajIva e be mULa padArtho che. parasparanA saMyogathI niSpanna thatA anya sAta padArtho vize kramaza: nirUpaNa karyuM che. (123-127) jo khalu saMsArattho jIvo tatto du hodi pariNAmo / pariNAmAdo kammaM kammAdo hodi gadisu gadI / / 128 // yaH khalu saMsArastho jIvastatastu bhavati pariNAmaH / pariNAmAtkarma karmaNo bhavati gatiSu gatiH // 128 // - ema je bahu guNo madhigassa deho dehAdo iMdiyANi jAyaMte / tehiM da visayaggahaNaM tatto rAgo va doso vA / / 129 / / du 55 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gatimadhigatasya deho dehAdindriyANi jAyaMte / taistu viSayagrahaNaM tato rAgo vA dveSo vA / / 129 / / jAyadi jIvassevaM bhAvo saMsAracakkavAlambhi / idi jiNavarehiM bhaNido aNAdiNighaNo saNidhaNo vA // 130 // jAyate jIvasyaivaM mAva saMsAracakravAle / iti jinavarairbhaNito'nAdinidhanaH sanidhano vA // 130 // anuvAda : je jIva kharekhara saMsArasthita (saMsArI) hovAne kAraNe tenAthI pariNAma thAya che, pariNAmathI karma ane karmathI gatiomAM gamana thAya che. gatiprApta deha dhAraNa kare che, dehathI iMdriyo thAya che, iMdriyothI viSayagrahaNa ane viSayagrahaNathI rAga athavA dveSa thAya che. e pramANe jIvane saMsAracakramAM anAdi-anaMta athavA anAdi-sAMta bhAva thayA kare che, ema jinavaroe kahyuM che. (128-129-130) samajUtI : saMsArI jIva kevI rIte kramaza: bhavacakramAM paribhramaNa kare che te darzAvyuM che. saMsAramAM rahelo jIva nAnAvidha karmo karavAne kAraNe deva-manuSya-tiryaMca-nAraka vagere gatiomAM gamana kare che. tene kAraNe te deha dhAraNa kare che. dehathI indriyo, indriyothI viSayagrahaNa, viSayagrahaNathI rAgadveSa, rAgadveSathI puna: snigdha pariNAma (eTale karmarajanuM AvaraNa thavuM), tenAthI karmaparaMparA ane kramaza: janmaparaMparA cAlyA kare che. ahIM e sUcita che ke saMsAranuM kAraNa puNya, pApa, Asrava ane baMdha che, jyAre mokSanuM kAraNa saMvara ane nirjarA che. have AgaLanI gAthAomAM A tattvonuM nirUpaNa thaze (128-130) puNya-pApa moho rAgo dosro cittapasAdo ya jassa bhAvammi / vijjadi tassa ho vA asuho vA hodi pariNAmo // 131 // moho rAgo dveSazcittaprasAdaH vA yam dhAve / vidyate tasya zubha vA azubho vA bhavati pariNAmaH // 131 // anuvAda : jenA bhAvamAM moha, rAga, dveSa, athavA cittaprasannatA che, tene zubha athavA azubha pariNAma che. (131) 5 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suhapariNAmo puNNaM asuho pAvaM ti havadi jIvassa / dohaM poggalametto bhAvo kammattaNaM patto // 132 // zubhapariNAmaH puNyamazubhaH pApamiti bhavati jIvasya / dvayoH pudgalamAtro bhAvaH karmatvaM prAptaH / / 132 // anuvAda : jIvanuM zubha pariNAma puNya che ane azubha pariNAma pApa che; te baMne dvArA pudgalamAtra bhAvakarmapaNAne pAme che. (132) samajUtI : karmo dvArA jIvane prApta thatA zubha ane azubhanA pariNAmo ane puNya-pApanuM prathana che. (131-132 ) jamhA kammassa phalaM visayaM phAsehiM bhuMjade NiyadaM / jIveNa suhaM dukkhaM tamhA kammANi muttANi / / 133 / / yasmAtkarmaNaH phalaM viSayaH sparzairbhujyate niyatam / jIvena sukhaM duHkhaM tasmAtkarmANi mUrtAni / / 133 / / anuvAda : kAraNa ke karmanuM phaLa je viSaya te niyamathI sparzanAdiindriyo dvArA jIva vaDe sukhe athavA hune bhogavAda che, tethI abha bhUrta che (133) mutto phAsadi muttaM mutto mutteNa baMdhamaNuhavadi / jIvo muttivirahido gAhadi te tehiM uggahadi / / 134 // mUrtaH spRzati mUrtaM mUrtI mUrtena baMdhamanubhavati / vo mUrtivirahito gAhati tAni tairavagAhyate // 134 // anuvAda : mUrta mUrtane sparze che, mUrta mUrtanI sAthe baMdha pAme che; mUrtatvarahita jIva mUrta karmone avagAhe che ane mUrtakarmo jIvane avagAhe che. (134) samabhUtI : karmanuM kaLa mUrta indriyo dvArA bhogavavAnuM hovAthI karmane paNa mUrta kahyuM che. mUrta tenuM ha karma sAthenA baMdha prakAranuM ane amUrta evA jIvano mUrta karma sAtheno anyonyanA avagAhane kAraNe thatA karmabaMdhanA prakAranuM sUcana che. (133-134) 53 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AstrAva rAgo jassa pasattho aNukaMpAsaMsido ya prinnaamo| cittamhi Natthi kalusaM puNNaM jIvassa Asavadi // 135 // rAgo yasya prazasto'nukampAsaMzritazca prinnaamH| citte nAsti kAluSyaM puNyaM jIvasyAmravati // 135 // anupA: je jIvane prazasta rAga che, anukaMpAyukta pariNAma che ane cittamAM kaluSatAno abhAva cha, te vane puzya bhAsave cha. (135) arahaMtasiddhasAhusu bhattI dhammammi jA ya khalu ceTThA / aNugamaNaM pi gurUNaM pasattharAgo ti vuccaMti // 136 // arhatsiddhasAdhuSu bhaktidharme yA ca khalu cepttaa| anugamanamapi gurUNAM prazastarAga iti bruvanti // 136 // anuvAda : ahaMta-siddha-sAdhuo pratye bhakita, dharmamAM kharekhara pravRtti ane guruonuM anugamana, te 'prazasta 2 / / ' 54Aya che. (136) tisidaM va bhukkhidaM vA duhiMdaM daTThaNa jo du duhidmnno| paDivajjadi taM kivayA tassesA hodi aNukaMpA // 137 // tRSitaM bubhUkSitaM vA duHkhitaM dRSTavAyastu duHkhitamanAH / pratipadyate taM kRpayA tasyaivA bhavatyanukampA // 137 // anuvAI : tRSAtura, sudhAtura athavA du:khIne joIne manathI du:khI thato jIva temanA pratye surumAthI parta cha, t| anu| cha. (17) kogho va jadA mANo mAyA lobho va cittmaasejj| jIvassa kuNadi khohaM kaluso tti ya taM budhA veMti // 138 // krodho vA yadA mAno mAyA lobho vA cittamAsAdya / jIvasya karoti kSobhaM kAluSyamiti ca taM budhA bruvanti // 138 // 58 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda : jyAre krodha, mAna, mAyA athavA lobha cittano Azraya pAmIne jIvane kSobha kare che, tyAre tene jJAnIo 'kaluSatA' kahe che. (138) samajUtI : puNyatattvanuM svarUpa varNavyuM che. prazasta rAga, karuNAno bhAva ane kaluSatArahita citta - e traNa zubha bhAvo bhAva puNyAsava che ane e bhAvanA nimittarUpe thatAM zubha karmonuM pariNAma dravyapuNyAsava che. prazasta rAga eTale arhata-sAdhu-siddha pratyenI bhakti, dharmamAM pravRtti ane guruonuM anusaraNa. kRSita, kSudhAtura ke du:khIne joIne manamAM du:kha anubhave ane temanA pratye karuNAthI varte te anukaMpA che. mada, moha, lobha, dveSa vagerethI cittane thato kSobha te kaluSatA che. (135-138) cariyA pamAdabahulA kAlussaM loladA ya visaesu / paraparidAvapavAdo pAvassa ya AsavaM kuNadi // 139 // caryA 'pramAdabahulA kAluSyaM lolatA ca viSayeSu / paraparitApApavAdaH pApasya cAsravaM karoti // 139 // anuvAda : bahu pramAdavALI caryA, kaluSatA, viSayo pratye lolupatA, parane paritApa karavo tathA paranA apavAda bolavA * e pApano Asava kare che. (139) ------ saNNAo ya tilessA iMdiyavasadA ya aTTaruddANi / NANaM ca duppauttaM moho pAvappadA hoMti / / 140 // saMjJAtha trilezyA indriyavazatA cArtaraudre / jJAnaM ca duHprayuktaM moha: pApapradA bhavanti / / 140 // anuvAda : saMjJAo, traNa lezyA, indriyavazatA, Arta-raudra dhyAna, du:prayukta jJAna ane e bhAvo pApaprada che. (140) saMvara moha . ---- iMdiyakasAyasaNNA NiggahidA jehiM suTTha maggamhi / jAvattAvattesiM pidiM 19 pAvAsanajIvuM| 4 / Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meH indriyakaSAyasaMjJA nigRhItA yaiH suSThu mArge / yAvattAvatteSAM pihitaM pApAsravachidram // 141 // anuvAda : jeo sArI rIte mArgamAM rahIne indriyo, kaSAyo ane saMjJAono jeTalo nigraha kare che, teTaluM temanuM pApAsavanuM chidra baMdha thAya che. (141) samajUtI : pApAsavanuM svarUpa varNavyuM che. kAryamAM thato pramAda, cittanI kaluSatA, viSayo pratyenI tIvra Asakti, anyane du:kha devuM ane apavAda Apavo ~~~ te pApAsavanA kAraNarUpa che. tIvra mohane kAraNe utpanna thatI AhAra, bhaya, maithuna ane parigraha e cAra saMjJA; kaSAyane kAraNe udbhavatI kRSNa, nIla, kApota e traNa lezyAonI rAgadveSajanita indriyavazatA; ArTa ane raudra dhyAna; azubha kAryamAM joDAyeluM jJAna ane darzana-cAritra, mohanIyathI utpanna moha ~ A bhAva-pApAsava che. paudgalika karmone kAraNe thatA dravyapApAsavamAM A bhAvo nimittarUpa bane che. indriyo, kaSAyo ane saMjJAono yathAzakya nigraha pApAsavano nirodha kare che. (139-141) jassa Na vijjadi rAgo doso moho va savvadavvesu / NAsavadi suhaM asuhaM samasuhadukkhassa bhikkhussa / / 142 / / yasya na vidyate rAga dveSo moho vA sarvadravyeSu / nAsravati zubhamazubhaM samasukhadu:khasya bhikSoH || 142 // anuvAda : jene sarva dravyo pratye rAga, dveSa ke moha nathI, tevA sukha du:khamAM samatva rAkhanAra bhikSune zubha ane azubha karma AsravatuM nathI. (142) jassa jadA khalu puNNaM joge pAvaM ca Natthi viradassa / saMvaraNaM tassa tadA suhAsuhakadassa kammassa // 143 // yasya yadA khalu puNyaM yoge pApaM ca nAsti viratasya / saMvaraNaM tasya tadA zubhAzubhakRtasya karmaNaH // 143 // anuvAda : je viraktane yogamAM puNya ane pApa jyAre kharekhara hotAM nathI, tyAre tene zubhAzubhabhAvakRta karmano saMvara thAya che. (143) 0 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samajUtI : rAga, dveSa, mohabhAvathI rahita ane sukhadu:khamAM samatva dhAraNa karanAra bhikSune karmano Asrava thato nathI, paNa saMvara thAya che. moharAgadveSajanita pariNAmano nirodha te bhAvasaMvara che. pudgalonA zubha-azubha karmapariNAmane nirodha te dravyasaMvara che. mana, vacana ane kAyAthI nirapekSabhAve vartatA yogIne pApa ke puNya hotAM nathI. tethI tene sahaja rIte zubhAzubha bhAva ke karmonA pariNAmarUpa bhAvAgnava dravyApa khotI nathI, pArA te saMva2 mATe nimitta35 bane cha. (142 - 143) niza saMvarajogehiM judo tavehiM jo ciTThade bahuvihehiM / kammANaM NijjaraNaM bahugANaM kuNadi so NiyadaM // 144 // saMvarayogAbhyAM yuktastapobhiryazceSTate bahuvidhaiH / karmaNAM nirjaraNaM bahukAnAM karoti sa niyatam / / 144 // sanuvAda : saMvara ane yogathI yukta evo je jIva bahuvidha tapo sahita pravarte che, te niyamathI ghaNAM kamanI nirjarA kare che. (144) jo saMvareNa jutto appaTThapasAdhago hi appANaM / muNiUNa jhAdi NiyadaM gANaM so saMdhuNodi kammarayaM // 145 // yaH saMvareNa yuktaH AtmArthaprasAdhako hyAtmAnam / jJAtvA dhyAyati niyataM jJAnaM sa saMdhunoti karmarajaH // 145 // anuvAI : saMvarathI yukta evo je jIva, kharekhara AtmArthano prasAdhaka che te AtmAne jANIne jJAnanuM niyatapaNe dhyAna kare che ane karmarajane kheravI nAkhe che. (145) jassa Na vijjadi rAgo doso moho va jogprikmmo| tassa suhAsuhaDahaNo jhANamao jAyade agaNI // 146 // yasya na vidyate rAgo dveSo moho vA yogaparikarma / tasya zubhAzubhadahano dhyAnamayo jAyate agniH // 146 / / Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda : jene rAgadveSa ane moha yogonuM parikarma nathI, tene zubhAzubhane bALanAro dhyAnamaya agni pragaTe che. (146) samajUtI : nirjarAnA svarUpanuM varNana che. nirjarA eTale kamano AMzikapaNe kSaya thavI te. zubhAzubha pariNAmano nirodha te saMvara che. ane yoga eTale jIvanA lakSaNarUpa zuddhopayoga. saMvara ane upayogathI yukta puruSa vividha prakAranAM bahiraMga ane aMtaraMga tapa karIne, aneka kamanI nirjarA kare che. bahiraMga ane aMtaraMga tapa vaDe vRddhi pAmelo zuddhopayoga te bhAvanirjarA che ane tenA prabhAvathI upArjita karmayugalono samyaka prakAre kSaya thavo te dravyanirjarA che. karmarajane kheravI nAkhavAmAM - eTale ke nirjarA mATe zuddhabhAvarUpa dhyAna mahattvanuM che. rAga, dveSa, mohathI rahita ane mana, vacana, kAyA pratye upekSita bhAve vartanAra bhikSunA cittamAM dhyAnarUpI agni pragaTe che ane zubhAzubha kamanuM dahana kare che. A pramANe karmonI nirjarA thAya che. (114-146) baMdha jaM suhamasuhamudiNNaM bhAvaM ratto karedi jadi appA / so teNa havadi baddho poggalakammeNa // 147 // yaM zubhamazubhamudIrNa bhAvaM raktaH karoti yyaatmaa| sa tena bhavati baddhaH pudgalakarmaNA vividhena // 147 // anuvAda : : jo rAgayukta AtmA udita zubha ke azubha bhAvane kare che, to te AtmA ne bhAva vaDe vividha pulakarmathI baddha thAya che. (147) jogaNimittaM gahaNaM jogo mnnvynnkaaysNbhuudo| bhAvaNimitto baMdho bhAvo radirAgadosamohajudo // 148 // yoganimittaM grahaNaM yogo mnovcnkaaysNbhuutH| bhAvanimitto bandho bhAvo ratirAgadveSamohayutaH // 18 // anuvAda : grahaNanuM nimitta yoga che; yoga manavacanakAyajanita che. baMdhanuM nimitta bhAva che; bhAva ratirAgadveSamohathI yukta che. (148). Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hed cadubbiyappo aTThaviyappassa kAraNaM bhaNidaM / tesiM pi ya rAgAdI tesimabhAve Na bajhaMti // 149 // hetuzcaturvikalpo'STavikalpasya kAraNaM bhaNitam / teSAmapi ca rAgAdayasteSAmabhAve na badhyante / / 149 / / anuvAda: cAra prakAranA hetuo ATha prakAranAM karmonAM kAraNa kahevAmAM AvyA che, temane mATe paNa (jIvanA) rAgAdibhAvo kAraNarUpa che; tenA abhAvamAM jIvo baMdhAtA nathI. (149) samajUtI : ahIM baMdhanuM svarUpa samajAvyuM che. rAgayukta jIva je zubhAzubha bhAvanuM grahaNa kare che, te bhAvabaMdha che ane tenAthI prerita zubhAzubha paugalika kama dravyabaMdha che. manavacanakAyAnA yogane kAraNe bhAvanuM grahaNa thAya che. A bhAva moharAgAdithI yukta che. te baMdhanuM nimitta che. cAra prakAranA hetuone eTale ke mithyAtva, asaMyama, kaSAya ane yogane karmanA kAraNarUpa kahyo che. ane karma baMdhanA heturUpa che. sarvanA mULa kArAgarUpa rAgAdi bhAvonA abhAvamAM jIvo baMdhAtA nathI. tethI rAgAdibhAvono kSaya karmarajathI baMdhAyelA AtmAne zuddha karavAmAM mukhya heturUpa che. (147-149) mokSA hedumabhAve NiyamA jAyadi NANissa aasvnnirodho| AsavabhAveNa viNA jAyadi kammassa du Nirodho // 150 // kammassAbhAveNa ya savvaNhU savvalogadarisI ya / pAvadi iMdiyarahidaM avvAbAhaM suhamaNaMtaM // 151 // hetvabhAve niyamAjjAyate jJAninaH AsravanirodhaH / AmravabhAvena vinA jAyate karmaNastu nirodhaH // 15 // karmaNAmabhAvena ca sarvajJaH sarvalokadarzI ca / prApnotIndriyarahitamavyAbAdhaM sukhamanantam / / 151 // anuvAda : hetuno abhAva thavAthI jJAnIne niyamathI Asavano nirodha thAya che ane AsavabhAvanA abhAvamAM karmano nirodha thAya che. vaLI karmono abhAva thavAthI Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te sarvajJa ane sarvalokadarzI banIne indriyarahita, avyAbAdha, anaMta sukhane pAme che. (150-151) daMsaNaNANasamaggaM jhANaM No aNNadavvasaMjuttaM / jAyadi NijjarahedU sabhAvasahidassa sAdhussa / / 152 // darzanajJAnasamagraM dhyAnaM no nyadravyasaMyuktam / jAyate nirjarAhetuH svabhAvasahitasya sAdhoH / / 152 / / anuvAda : svabhAvasahita sAdhune (kevaLIbhagavAnane) darzanajJAnathI saMpUrNa ane anyadravyathI asaMyukta evuM dhyAna nirjarAnA hetu rUpa bane che. (152) jo saMvareNa jutto NijjaramANodha savvakammANi / vavagadavedAusso muyadi bhavaM teNa so mokkho / / 153 / / yaH saMvareNa yukto nirjarannatha sarvakarmANi / vyapagatavaidyAyuSko muJcati bhavaM tena sa mokSaH || 153 // anuvAda : je saMvarathI yukta che evo (kevaLajJAna prApta) jIva sarva karmonI nirjarA karato thakI vedanIya ane AyuSa (karmothI) rahita thaIne bhavane tyaje che; tethI te mokSa che. (153) samajUtI : mokSanuM mAhAtmya ahIM varNavyuM che. Asava, saMvara, nirjarA AdithI karmono jyAre saMpUrNapaNe kSaya thAya che tyAre karmono abhAva thavAthI AtmA tenA mULa vizuddha svarUpane prApta kare che. bhAvakarmano sarvathA kSaya thavo te bhAvamokSa che ane paudgalika karmono saMpUrNa kSaya thavo te dravyamokSa che. A mokSanI avasthAmAM jIva indriyarahita, avyAbAdha ane anaMta sukhane pAme che. dhyAnAgni vaDe sarva karmonI nirjarA karIne jJAnI puruSa bhavano tyAga kare che. (150-153) jIvasahAvaM NANaM appaDihadadaMsaNaM aNaNNamayaM / cariyaM ca tesu NiyadaM atthittamaNidiyaM bhaNiyaM // 154 // jJAnamapratihatadarzanamananyamayam / jIvasvabhAvaM cAritraM ca tayorniyatamastitvamaninditaM bhaNitam / / 154 / / 4 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda : ananyamaya jJAna ane apratihata darzana jIvano svabhAva che. tenA niyata, aninhita mastitpane yAtri | cha. (154) jIvo sahAvaNiyado aNiyadaguNapajjaodha prsmo| jadi kuNadi sagaM samayaM panbhassadi kammabaMdhAdo // 155 // jIvaH svabhAvaniyataH aniyataguNaparyAyo'tha parasamayaH / yadi kurute svakaM samayaM prabhrasyati karmabandhAt // 155 // anuvAda : jIva, svabhAvaniyata hovA chatAM, jo aniyata guNaparyAyavALo hoya to parasamaya che. jo te svasamayane kare che to karmabaMdhathI chUTe che. (155) jo paradavvamhi suhaM asuhaM rAgeNa kuNadi jadi bhAvaM / so sagacarittabhaTTho paracariyacaro havadi jIvo // 156 // . yaH paradravye zubhamazubhaM rAgeNa karoti yadi bhAvam / sa svakacaritrabhraSTaH paracaritacaro bhavati jIvaH // 156 // anuvAda : je Asakitane kAraNe paradravyane viSe zubha ke azubha bhAva kare che, te jIva svacAritrabhraSTa thaIne anyanA cAritranuM AcaraNa kare che. (156) Asavadi jeNa puNNaM pAvaM vA appaNodha bhAveNa / so teNa paracaritto havadi tti jiNA parUveMti // 157 // Amravati yena puNyaM pApaM vAtmano'tha bhAvena / sa tena paracaritraH bhavatIti jinAH prarUpayanti // 157 // anuvAda : . je bhAvathI AtmAne puSya athavA pApa Ave che, te bhAva vaDe te (jIva) 52yAritra - mema Girno pra35 cha. (157) jo sabvasaMgamukko NaNNamaNo appaNaM shaavenn| jANAdi passadi NiyadaM so sagacariyaM caradi jIvo // 158 // yaH sarvasaGgamuktaH ananyamanAH AtmAnaM svabhAvena / jAnAti pazyati niyataM saH svakacaritaM carati jIvaH // 158 // Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda : sarva saMgathI mukta ane ananya manavALo thaIne AtmAne svabhAva vaDe niyatapaNe jANe-dekhe che, te jIva svacAritranuM AcaraNa kare che. (158) cariyaM caradi sagaM so jo paradavvappabhAvarahidappA | daMsaNaNANaviyappaM aviyappaM caradi appAdo // 159 // caritaM carati svakaM sa yaH paradravyAtmabhAvarahitAtmA / darzanajJAnavikalpamavikalpaM tyAtmanaH // 2621 || anuvAda : je paradravyAtmaka bhAvothI rahita AtmA, darzanajJAnarUpa bhedane AtmAthI abhedapaNe Acare che, tyAre te svacAritranuM AcaraNa kare che. (159) samajUtI : jJAnadarzana arthAt zuddhopayoga jIvanuM lakSaNa che. jIva jJAnadarzanathI ananya che. jIvanA svarUpasamAna A jJAnadarzanamAM ja avasthita thavuM - sthira thavuM te cAritra che. temAM rAgAdi pariNAmano abhAva hovAthI te aniMdanIya che. A cAritra ja mokSamArga che. jIvanuM potAnA ja svabhAvarUpa jJAnadarzanamAM avasthita thavuM te svacAritra ke svasamaya che. A svacAritra ja sAkSAt mokSamArga che. jyAre parabhAvamAM avasthita thavuM te paracAritra ke parasamaya che. je AsaktibhAvathI paradravya vize zubha-azubha bhAva dhAraNa kare che te jIva paracAritranuM AcaraNa karanAra che ane svacAritrathI bhraSTa thayelo che. paradravyamAM uparAgayukta (malina-azuddha rAgathI yukta) bhAva te paracAritra che. paracAritramAM pravRtta thatA jIvane karmabaMdha thAya che. te zubha ke azubha athavA puNya ke pAparUpe hoI zake. paNa sarva saMgathI mukta, ananya manavALo thaIne zuddha jJAnadarzanarUpa potAnA AtmAne sthirapaNe jue che ane jANe che te jIva svacAritranuM AcaraNa kare che. (154-159) dhammAdIsahahaNaM sammattaM NANamaMgapubvagadaM / ceTThA tavamhi cariyA vavahAro mokkhamaggo tti // 160 // dharmAdizraddhAnaM samyaktvaM jJAnamaGgapUrvagatam / veSTA tapasi caryA vyavahAro mokSamArga iti / / 160 / / 66 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda : dharma vagere (astiprAyo ) mAM zraddhA te sabhyatva, aMgapUrvasaMbaMdhI (bhAgArI) ne jJAna ane tapamAM AcaraNa te cAritra che. (160) e pramANe vyavahAramokSamArga NicchayaNaeNa bhaNido tihi tehiM samAhido hu jo appA | Na kuNadi kiMci vi aNNaM Na muyadi so mokkhamaggo ti // 161 // nizcayanayena bhaNitastribhistaiH samAhitaH khalu yaH AtmA / na karoti kiMcidapyanyanna muJcati sa mokSamArga iti / / 161 / / anuvAda : e traNa samyag darzana, jJAna, cAritra vaDe kharekhara samAhita thayelo AtmA anya kAMI paNa karato nathI ke choDato nathI, te nizcayanayathI 'mokSamArga' kahevAmAM khApyo che. (191) jo caradi NAdi pecchadi appANaM appaNA aNaNNamayaM / so cAritaM NANaM daMsaNamidi Nicchido hodi // 162 // yazvarati jAnAti pazyati AtmAnamAtmanAnanyamayam / sa cAritraM jJAnaM darzanamiti nizcito bhavati / / 162 / / anuvAda : je ( khAtmA) ananyabhaya khAtmAne AtmAdhI khAyare che, bhAge che, nukhe che, te ( khAtmA ) yAritra che, jJAna che, darzana che prema nizcita che. (192 ) jeNa vijANadi savvaM pecchadi so teNa sokkhamaNuhavadi / idi taM jANadi bhavio abhaviyasato Na sahahRdi / / 163 / / yena vijAnAti sarvaM pazyati sa tena saukhvamanubhavati / iti tajjAnAti bhavyo'bhavyasattvo na zraddhate // 163 // anuvAda : jenA vaDe (AtmA mukta thatAM) sarvane jANe che ane dekhe che, tenA vaDe te sukha anubhave che; A pramANe bhavya jIva jANe che, abhavya jIva zraddhA rAkhato nathI. (163) 67 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samajUtI : vyavahAra ane nizcayanaya anusAra mokSamArganI vyAkhyA ApI che. te mATe saman darzana, jJAna ane cAritrarUpa mokSamArganuM varNana karyuM che. dharmAstikAya vagere pa dravyomAM zraddhA te samyakatva. aMgapUrva saMbaMdhI bodha thavo te jJAna ane tapamAM pravRtti te cAritra - A vyavahAra mokSamArga che. A samagU darzana, jJAna ane cAritrathI yukata AtmA ja nizcayanayanI dRSTie mokSamArga che. A AtmA pote ja jJAna, darzana ane cAritra che tethI jyAre AtmA jJAna, darzana ane cAritrarUpe pravarte che ema kahevAya che tyAre AtmA ja AtmAnuM AcaraNa kare che, ema spaSTa thAya che. AtmA ja AtmAne AtmAthI Acare che, juve che ane jANe che tyAre tyAM AtmA ja kartA, karma ane karaNarUpe pragaTa thAya che tyAM AtmArUpe kartA karma ane karaNanI abhinnatA che. AtmA vimukta thato sarva jANe che - jue che ane saukhyano anubhava kare che - ema bhavya jIvo zraddhA rAkhe che, pAga abhavya jIvo AvI zraddhAthI rahita hoya che. tethI abhavya jIva mokSamArga mATe yogya nathI. (160-163) daMsaNaNANacarittANi mokkhamaggo tti sevidavvANi / sAdhUhi idaM bhaNidaM tehiM du baMdho va mokkho vA // 164 / / darzanajJAnacAritrANi mokSamArga iti sevitavyAni / - sAmiAhuM maLatuM saistu je vA no vA zvakA anuvAda: darzana-jJAna-cAritra mokSamArga che tethI teo sevavA yogya che - ema sAdhuoe kahyuM che, paraMtu temanAthI baMdha paNa thAya che ane mokSa paNa thAya che. (164). aNNANAdo NANI jadi maNNAdi suddhsNpogaado| havadi tti dukkhamokkhaM parasamayarado havadi jIvo // 165 // ajJAnAt jJAnI yadi manyate zuddhasaMprayogAt / bhavatIti duHkhamokSaH parasamayarato bhavati jIvaH // 165 // anuvAda : (zubha bhaktibhAvathI) du:khamokSa thAya che ema je ajJAnane lIdhe jJAnI mAne, to te parasamayarata jIva che. (165) Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arahaMtasiddhacediyapavayaNagaNaNANabhattisaMpaNNo / baMdhadi puNaM bahuso Na hu so kammakkhayaM kuNadi / / 166 // arha / ddhacaityapravacanagaNajJAnabhaktisampannaH / badhnAti puNyaM bahuzo na khalu sa karmakSayaM karoti / / 166 / / anuvAda : ata, siddha, caitya (khatAhinI pratibhA), pravayana ( - zAstra), munigAg2a bhane jJAna pratye bhaktisaMpanna jIva ghaNuM puNya bAMdhe che, paraMtu te kharekhara karmano kSaya 52to nathI. (167) jassa hidaNumettaM vA paradavbamhi vijjade rAgo / soNa vijAdi samayaM sagassa savvAgamadharo vi / / 167 / / yasya hRdaye'NumAtro vA paradravye vidyate rAgaH / sa na vijAnAti samayaM svakasya sarvAgamadharo'pi / / 167 / / anuvAda : jene paradravya pratye aNumAtra paNa Asakti te, bhale sarve AgamenA jJAtA hoya toyAga, svIya samayane bhAgato nathI. (168) dharidu jassa Na sakkaM cittunbhAmaM viNA du appANaM / rodho tassa Na vijjadi suhAsuhakadassa kammassa / / 168 / / dhartuM yasya na zakyam cittogrAmaM vinA tvAtmAnam / rodhastasya na vidyate zubhAzubhakRtasya karmaNaH // 168 // anuvAda : je (rAganA sadbhAvane lIdhe) potAnA cittane bhramaNa vinAnuM rAkhI zakato nathI, tene zubhAzubha rmanI nirodha nathI. (168) tamhA NivbudikAmo NissaMgo Nimmamo ya haviya puNo / siddhesu kuNadi bhattiM NivvANaM teNa pappodi / / 169 / / tasmAnnivRttikAmo nissaGgo nirmamazva bhUtvA punaH / siddheSu karoti bhaktiM nirvANaM tena prApnoti / / 169 // 69 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda : mATe mokSArthI jIva ni:saMga ane mamatvarahita thaIne siddhonI bhakti (- zuddhAtmadravyamAM sthiratArUpa pAramArthika siddhabhakti) kare che, jethI te nirvANane pAme che. (169) sapayatthaM titthayaraM abhigadabuddhissa suttaroissa / NivvANaM saMjamatavasaMpauttassa / / 170 dUrataraM sapadArthaM tIrthaMkaramabhigatabuddheH sUtrarocinaH / dUrataraM nirvANaM saMyamatarpaH samprayuktasya // 170 // anuvAda : saMyamatapathI yukta hovA chatAM, nava padArtho tathA tIrthaMkarathI prabhAvita thayelI che ane sUtro pratye jene ruci (prIti) che, te jIvane nirvANa dUratara (vizeSa dUra) che. (170) arahaMtasiddhacediyapavayaNabhatto pareNa NiyameNa / jo kuNadi tavokammaM so suralogaM samAdiyAdi / / 171 // arhatsiddhacaityapravacanabhaktaH pareNa niyamena / yaH karoti tapaH karma sa suralokaM samAdatte / / 171 // anuvAda : je (jIva) ahaMta, siddha, caitya ane pravacana pratye bhakti pUrvaka pravarte che, ane parama saMyama sahita tapakarma kare che, te devalokane samprApta kare che. (171) tamhA NibbudikAmo rAgaM savvattha kuNadu mA kiMci / so teNa vIdarAgo bhavio bhavasAyaraM taradi // 172 // tasmAnnirvRttikAmo rAgaM sarvatra karotu mA kiJcit / sa tena vItarAgo bhavyo bhavasAgaraM tarati / / 172 // anuvAda : tethI mokSAbhilASI jIva, sarvatra kicit paNa rAga na karo; ema karavAthI te bhavya jIva vItarAga thaI bhavasAgarane tare che. (172) samajUtI : jJAna, darzana ane cAritra mokSamArgarUpa hovAthI tenuM sevana karavAno bodha Apyo che. paraMtu jJAna, darzana ane cAritranI sAdhanAmAM zubhAzrama bhAvano thoDo 70 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAga aMza hoya to te mokSamArgane badale baMdhano hetu bane che. te parasamaya pravRttithI yukta hoya to AMzika rIte paNa baMdhane kAraNarUpa bane che. ahaMtAdi bhagavaMtonI bhakti du:khamokSanA kAraNarUpa mAnIne dhAravuM te sUkSma rIte paNa parasamaya che. bhaktimAM alpa aMze paga rAga bhaLelo hoya to te jIva bhakti dvArA ghaNAM puNya meLave che, paNa karmakSaya thato nathI. ahaMta Adina ane sakaLa AgamonA jANakA ane sAdhakane leza pAga paradravya prati rAga hoya to te tene mATe svasamayano abhAva darzAve che, te parasamaya che, mokSamArgamAM bAdhaka che.A bhakti rAgayukta hovAthI citta sthira-ekAgra thaI zakatuM nathI. rAgathI cittanuM bhramaNa thAya che ane cittanA bhUmAgathI karmabaMdha thAya che tethI mokSArthI jIve nava padArtho, tIrthakaro ke sUtro pratye leza paNa rUci-prIti rAkhyA vagara virakta bhAve, ni:saMga rIte bhakti karavI joIe to ja te nirvANa prApta karI zake che. anyathI bhakti ane tapasaMyama dvArA te devalokane prApta kare che, paNa mokSa meLavI zakato nathI tethI mokSanA abhilASI jIve sarvathA vItarAgI thavuM joIe. (164-172) samApana maggappabhAvaNaTuM pavayaNabhattippacodideNa myaa| bhaNiyaM pavayaNasAraM paMcatthiyasaMgahaM suttaM // 173 // mArgaprabhAvanArthaM pravacanabhaktipracoditena myaa| bhaNitaM pravacanasAraM pazcAstikasaMgrahaM sUtram // 173 // anuvAda: pravacananI bhaktithI prerita evA meM mArganI prabhAvanA arthe pravacananA sArabhUta paMcAstikAyasaMgraha' sUtra kahyuM. (173) samajUtI : graMthanI samApti karatAM AcAryazrIe vItarAga pratyenI bhaktithI prerAIne jinapravacananA sArarUpa paMcAstikAyasaMgraha'nI racanA karI hovAnuM jaNAvyuM che. (173) 71 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ice DA Hidrne lieelal