Nityakram Pratahkalno

Author(s): Shrimad Rajchandra Ashram Agas
Publisher: Shrimad Rajchandra Ashram
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005406/1

Page #1

પ્રાd:કાળનો
નિત્યક્રમ
શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર આશ્રમ
અગાસ

Page #2

શ્રીમદ્ સદૂગુરવે નમો નમ:
પ્રાત:કાળનો
નિત્યમ
( પ્રાત:કાળની ભકિતનો ક્રમ સમય ૪ થી ૬ )
૧. મંગળાચરણ અહો શ્રી સત પુરુષકે વચનામૃતમ્ જગહિતકરમ, મુદ્રા અરુ સસમાગમ સુતિ ચેતના જાગૃતકરમ; ગિરતી વૃત્તિ સ્થિર રખે દર્શન માત્રસે નિર્દોષ હૈ, અપૂર્વ સ્વભાવકે પ્રેરક, સકલ સદ્ગુણ કેષ હૈ. સ્વસ્વરૂપકી પ્રતીતિ અપ્રમત્ત સંયમ ધારણમ , પૂરણપણે વીતરાગ નિર્વિકપતાને કારણમ ; અંતે અગી સ્વભાવ જે તાકે પ્રગટ કરતાર હૈ, અનંત અવ્યાબાધ સ્વરૂપમેં સ્થિતિ કરાવનહાર હૈ. સહજાન્મ સહજાનંદ આનંદઘન નામ અપાર હૈ, સત્ દેવ ધર્મ સ્વરૂપ દર્શક સુગુરુ પારાવાર હૈ; ગુરુ ભક્તિર્સ લહા તીર્થપતિપદ શાસ્ત્રમ્ વિસ્તાર હૈ, ત્રિકાળ જયવંત વર્તે શ્રી ગુરુરાજને નમસ્કાર હૈ. એમ પ્રણમી શ્રી ગુરુરાજકે પદ આપ–પરહિતકારણમ, જયવંત શ્રી જિનરાજ–વાણું કરું તાસ ઉચ્ચારણમ; ભવભીત ભવિક જે ભણે ભાવે સુણે સમજે સહે, શ્રી રત્નત્રયની એક્યતા લહી સહી સે નિજ પદ લહે.

Page #3

પ્રાત:કાળનો
૨. જિનેશ્વરની વાણી અનંત અનંત ભાવ ભેદથી ભરેલી ભલી, અનંત અનંત નયનિક્ષેપે વ્યાખ્યાની છે; સકલ જગત હિતકારિણું, હારિણી મેહ, તારિણી ભવાબ્ધિ, મોક્ષચારિણી પ્રમાણે છે. ઉપમા આપ્યાની જેને તમા રાખવી તે વ્યર્થ, આપવાથી નિજ મતિ મપાઈ મેં માની છે; અહે! રાજચંદ્ર, બાળ ખ્યાલ નથી પામતા એ; જિનેશ્વર તણું વાળું જાણું તેણે જાણી છે. (ગુરુરાજ તણી વાણું જાણું તેણે જાણી છે.)
૩. પ્રાત:કાળની ભાવનાનાં પદો તીન ભુવન ચૂડા રતન, સમ શ્રી જિનકે પાય; નમત પાઈએ આપ પદ, સબ વિધિ બંધ નશાય. આસવ ભાવ અભાવર્તિ, ભયે સ્વભાવ સ્વરૂપ નમે સહજ આનંદમય, અચલિત અમલ અનૂપ. કરી અભાવ ભવભાવ સબ, સહજ ભાવ નિજ પાય; જય અપુનર્ભવ ભાવમય, ભયે પરમ શિવરાય. કર્મ શાંતિકે અથી જિન, નમે શાંતિ કરતાર; પ્રશમિત દુરિત સમૂહ સબ, મહાવીર જિન સાર. જ્ઞાન ધ્યાન વૈરાગ્યમય, ઉત્તમ જહાં વિચાર; એ ભાવે શુભ ભાવના, તે ઊતરે ભવ પાર.

Page #4

નિત્યક્રમ
ત્રણ મંત્રની માળા
સહજાત્મ સ્વરૂપ પરમ ગુરુ. આતમ ભાવના ભાવતાં જીવ લહે કેવળજ્ઞાન રે.
પરમગુરુ નિગ્રંથ સર્વદેવ.
૪. આત્મજાગૃતિનાં પદો અબદ્ધસ્કૃષ્ટ, અનન્ય, નિયત, અવિશેષ, અસંયુક્ત; જલ-કમળ, મૃત્તિકા, સમુદ્ર, સુવર્ણ, ઉદક ઉષ્ણ ઉષ્ણ ઉદક જે રે આ સંસાર છે, તેમાં એક તત્ત્વ મોટું રે સમજણું સાર છે. શુદ્ધતા વિચારે ધ્યાવે, શુદ્ધતામેં કેલિ કરે
શુદ્ધતામે સ્થિર વહે, અમૃતધારા વરસે. એનું સ્વને જે દર્શન પામે રે, તેનું મન ન ચઢે બીજે ભામે રે, થાય સદ્ગુરુને લેશ પ્રસંગ રે, તેને ન ગમે સંસારીને સંગ રે. હસતાં રમતાં પ્રગટ હરિ દેખું રે, મારું જીવ્યું સફળ તવ લેખું રે; મુક્તાનંદને નાથ વિહારી રે, સંતે, જીવનદોરી અમારી રે.
*૫. સ્વાત્મવૃત્તાંત કાવ્ય ઘન્ય રે દિવસ આ અહે,. જાગી રે શાંતિ અપૂર્વ રે, દશ વર્ષે રે ધારા ઊલસી,
મચ્યો ઉદયકર્મને ગર્વ રે. ધન્ય. ૧ ક આ નિત્યક્રમમાં નથી પરંતુ તત્ત્વજ્ઞાનમાંથી વિવિધ પદ આવાં ચિહવાળાં સ્થાને પ્રસંગોપાત્ત ઉમેરાય છે.

Page #5

પ્રાત:કાળનો
ઓગણીસસેં ને એકત્રીસે, આવ્યો અપૂર્વ અનુસાર રે; ઓગણીસસેં ને બેતાળીસે, અભુત વૈરાગ્ય ઘાર રે. ધન્યત્ર ૨ ઓગણીસસેં ને સુડતાળીસે, સમકિત શુદ્ધ પ્રકાણ્યું રે; શ્રુત અનુભવ વધતી દશા, નિજ સ્વરૂપ અવભાસ્યું રે. ધન્ય૦ ૩
ત્યાં આવ્યો રે ઉદય કાર, પરિગ્રહ કાર્ય પ્રપંચ રે; જેમ જેમ તે હડસેલીએ, તેમ વધે ઘટે એક પંચ રે. ધન્ય. ૪ વધતું એમ જ ચાલિયું, હવે દીસે ક્ષીણ કાંઈ રે; કમે કરીને જે તે જશે, એમ ભાસે મનમાંહીં રે. ધન્યત્ર ૫ યથા હેતુ જે ચિત્તને, સત્ય ધર્મને ઉદ્ધાર રે; થશે અવશ્ય આ દેહથી, એમ થયે નિરધાર રે. ધન્યત્ર ૬ આવી અપૂર્વ વૃત્તિ અહે, થશે અપ્રમત્ત ગ રે; કેવળ લગભગ ભૂમિકા, સ્પર્શીને દેહ વિગ રે. ધન્ય ૭

Page #6

નિત્યક્રમ
અવશ્ય કર્મને ભેગ છે, ભેગવ અવશેષ રે; તેથી દેહ એક જ ઘારીને, જાણું સ્વરૂપ સ્વદેશ રે. ધન્ય. ૮
–શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર
૧. જડ ને ચૈતન્ય બન્ને દ્રવ્યને સ્વભાવ ભિન્ન,
સુપ્રતીતપણે બન્ને જેને સમજાય છે, સ્વરૂપ ચેતન નિજ, જડ છે સંબંધ માત્ર,
અથવા તે ય પણ પરદ્રવ્યમાંય છે, એ અનુભવને પ્રકાશ ઉલ્લાસિત થયે,
જડથી ઉદાસી તેને આત્મવૃત્તિ થાય છે, કાયાની વિસારી માયા, સ્વરૂપે સમાયા એવા,
નિગ્રંથને પંથ ભવ–અંતને ઉપાય છે. ૨. દેહ જીવ એકરૂપે ભાસે છે અજ્ઞાન વડે,
કિયાની પ્રવૃત્તિ પણ તેથી તેમ થાય છે, જીવની ઉત્પત્તિ અને રેગ, શેક, દુઃખ, મૃત્યુ,
દેહને સ્વભાવ જીવ પદમાં જણાય છે; એ જે અનાદિ એકરૂપને મિથ્યાત્વભાવ,
જ્ઞાનીનાં વચન વડે દૂર થઈ જાય છે; ભાસે જડ ચૈતન્યને પ્રગટ સ્વભાવ ભિન્ન, બન્ને દ્રવ્ય નિજ નિજ રૂપે સ્થિત થાય છે.
–શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર

For Personale-rivere Use Only

Page #7

પ્રાત:કાળનો
મહત્તત્ત્વ મહનીયમહર, મહાધામ ગુણધામ; ચિદાનંદ પરમાતમા, વંદે રમતા રામ.
૭. શ્રી ગુરુભકિતરહસ્ય
( ભકિતના વીશ દોહરા ) હે પ્રભુ! હે પ્રભુ! શું કહું, દીનાનાથ દયાળ; હું તે દેષ અનંતનું, ભાજન છું કરુણાળ. ૧ શુદ્ધ ભાવ મુજમાં નથી, નથી સર્વ તુજ રૂપ, નથી લઘુતા કે દીનતા, શું કહું પરમસ્વરૂપ ર નથી આજ્ઞા ગુરુદેવની, અચળ કરી ઉરમાંહી; આપ તણે વિશ્વાસ દૃઢ, ને પરમાદર નાહીં. ૩ જોગ નથી સસંગને, નથી સસેવા જેગ; કેવળ અર્પણતા નથી, નથી આશ્રય અનુગ. ૪ હું પામર શું કર શકું?’ એ નથી વિવેક; ચરણ શરણ ઘીરજ નથી, મરણ સુધીની છેક. ૫ અચિંત્ય તુજ માહાસ્યને, નથી પ્રફુલ્લિત ભાવ; અંશ ન એકે સ્નેહને, ન મળે પરમ પ્રભાવ. ૬. અચળરૂપ આસક્તિ નહિ, નહીં વિરહને તાપ; કથા અલભ તુજ પ્રેમની, નહિ તેને પરિતાપ. ૭ ભક્તિમાર્ગ પ્રવેશ નહિ, નહીં ભજન દૃઢ ભાન; સમજ નહીં નિજ ધર્મની, નહિ શુભ દેશે સ્થાન. ૮ કાળદેષ કળિથી થયે, નહિ મર્યાદા ધર્મ તેયે નહિ વ્યાકુળતા, જુઓ પ્રભુ મુજ કર્મ. ૯

For Personal & Private Use O

Page #8

નિત્યક્રમ
સેવાને પ્રતિકૂળ છે, તે બંધન નથી ત્યાગ; દેહેંદ્રિય માને નહીં, કરે બાહ્ય પર રાગ. ૧૦ તુજ વિગ સ્કુરતે નથી, વચન નયન યમ નહીં; નહિ ઉદાસ અનભક્તથી, તેમ ગૃહાદિક માંહીં. ૧૧ અહંભાવથી રહિત નહિ, સ્વધર્મ સંચય નાહીં, નથી નિવૃત્તિ નિર્મળપણે, અન્ય ઘર્મની કાંઈ. ૧૨ એમ અનંત પ્રકારથી, સાધન રહિત હુંય; નહીં એક સગુણ પણ, મુખ બતાવું શુંય ? ૧૩ કેવળ કરુણ-મૂર્તિ છે, દીનબંધુ દૌનનાથ; પાપી પરમ અનાથ છું, ગ્રહો પ્રભુજી હાથ. ૧૪ અનંત કાળથી આથડ્યો, વિના ભાન ભગવાન; સેવ્યા નહિ ગુરૂ સંતને, મૂક્યું નહિ અભિમાન. ૧૫ સંત ચરણ આશ્રય વિના, સાધન કર્યો અનેક; પાર ન તેથી પામિયે, ઊગે ન અંશ વિવેક. ૧૬ સહ સાધન બંધન થયાં, રહ્યો ન કેઈ ઉપાય સસાધન સમયે નહીં, ત્યાં બંધન શું જાય? ૧૭ પ્રભુ પ્રભુ લય લાગી નહીં, પડ્યો ન સદ્ગુરુ પાય; દીઠા નહિ નિજ દોષ તે, તરીએ કેણ ઉપાય ? ૧૮ અધમાધમ અધિકે પતિત, સકલ જગતમાં હુંય; એ નિશ્ચય આવ્યા વિના, સાધન કરશે શુંય ? ૧૯ પડ પડ તુજ પદપંકજે, ફર ફર માગું એ જ સદ્ગુરુ સંત સ્વરૂપ તુજ, એ વૃઢતા કરી દે છે. ૨૦
-- શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર

Page #9

પ્રાતઃકાળનો
૮. આલોચના પાઠ
વંદ પાંચે પરમગુરુ, ચૌવીસીં જિનરાજ; કહું શુદ્ધ આચના, શુદ્ધ કરનકે કાજ. ૧
સખી છંદ (૧૪ માત્રા) સુનિયે જિન અરજ હમારી, હમ દોષ કિયે અતિ ભારી; તિનકી અબ નિવૃત્તિ કાજા, તુમ શરન લહી જિનરાજા. ૨ ઈક બે તે ચઉ ઇંદ્રી વા, મન-રહિત-સહિત જે જીવા; તિનકી નહિ કરુના ધારી, નિરદઈ હૈ ઘાત વિચારી. ૩ સમારંભ સમારંભ આરંભ, મન વચ તન કીને પ્રારંભ કૃત કારિત મદન કરિÂ, કેધાદિ ચતુષ્ટય પરિÂ. ૪ શત આઠ જ ઈમ ભેદનતૈ, અઘ કીને પર છેદનનૈ, તિનકી કહું કેલ કહાની, તુમ જાનત કેવલજ્ઞાની. ૫ વિપરીત એકાંત વિનયકે, સંશય અજ્ઞાન કુન કે; વશ હેય ઘેર અઘ કીને, વચૌં નહિ જાત કહીને ૬ કુગુરુનકી સેવ જ કીની, કેવલ અદયાકર ભીની; યા વિધિ મિથ્યાત બ્રમા, ચગતિમધિ દોષ ઉપાય. ૭ હિંસા પુનિ જૂઠ જ ચેરી, પરવનિતા દૃગ જેરી; આરંભ પરિગ્રહ ભીને, પનપાપ જ યા વિધિ કીને. ૮ સપરસ રસના બ્રાન્ડે, ચખ કાન વિષય સેવનકે; બહ કરમ કિયે મનમાને, કછુ ન્યાય અન્યાય ન જાને. ૯

Page #10

નિત્યક્રમ
ફલ પંચ ઉદંબર ખાયે, મધુ માંસ મઘ ચિત્ત ચાહે નહિ અષ્ટ મૂલગુણધારી, વિસન જુ સેયે દુઃખકારી. ૧૦ દુઈબીસ અભખ જિન ગાયે, સે ભી નિશદિન ભુંજાયે; કછુ ભેદભેદ ન પાયે, જે ચૅ કર ઉદર ભરાયે. ૧૧ અનંતાન જ બંધી જાને, પ્રત્યાખ્યાન અપ્રત્યાખ્યાને; સંજવલન ચૌકરી ગુનિયે, સબ ભેદ જ ષડશ મુનિયે. ૧૨ પરિહાસ અરતિ રતિ શેગ, ભય ગ્લાનિ તિવેદ સંજોગ; પનવીસ જ ભેદ ભયે ઈમ, ઈનકે વશ પાપ કિયે હમ. ૧૩ નિદ્રાવશ શયન કરાઈ, સુપમધિ દોષ લગાઈ, ફિર જાગિ વિષય-વન ઘા, નાનાવિધ વિષફલ ખાયે. ૧૪ કિયે આહાર નિહાર વિહાર, ઇનમેં નહિ જતન વિચારા; બિન દેખી ધરી ઉઠાઈ, બિન શેથી ભેજન ખાઈ. ૧૫ તબ હી પરમાદ સતા, બહુવિધિ વિકલપ ઉપજા; કછુ સુધિ બુધિ નાહિ રહી હૈ, મિથ્યામતિ છાય ગઈ હૈ. ૧૬ મરજાદા તુમ ઢિગ લીની, તાહૂમેં દોષ જ કીની; બિન ભિન અબ કૈસે કહિયે, તમ જ્ઞાનવિષે સબ પઈયે. ૧૭ હા! હા! મૈ દુઠ અપરાધી, ત્રસજીવનરાશિ વિરાધી; થાવરકી જતન ન કીની, ઉરમેં કરુણું નહિ લીની. ૧૮ પૃથિવી બહુ ખેદ કરાઈ, મહલાદિક જાગાં ચિનાઈ; બિનગા પુનિ જલ ઢે, પખાતેં પવન વિલે. ૧૯ હા! હા! મૈ અદયાચારી, બહુ હરિત જ કાય વિદારી યા મધિ જીવનકે બંદા, હમ ખાયે ઘરી આનંદા. ૨૦

Page #11

પ્રાત:કાળનો
હા ! મેં પરમાદ બસાઈ, બિન દેખે અગનિ જલાઈ તા મધ્ય જીવ જે આયે, તે હૂ પલેક સિધાયે. ૨૧ વિંધે અન્ન રાતિ પિસા. ઇંધન બિનધિ જલા; ઝાડૂ લે જાગાં બુહારી, ચિટિઆદિક જીવ વિદારી. ૨૨ જલ છાનિ જીવાની કીની, સહુ પુનિ ડારી જુ દીની; નહિ જલથાનક પહુંચાઈ, કિરિયા બિન પાપ ઉપાઈ. ૨૩ જલ મલ મેરિનમેં ગિરા, કૃમિકુલ બહુ ઘાત કરાયે; નદિયનિ બિચ ચીર ધુવા, કેસનકે જીવ મરાયે. ૨૪ અન્નાદિક શોધ કરાઈ, તામૈ જ જીવ નિસરાઈ; તિનકા નહિ જતન કરાયા, ગરિયારે ધૂપ ડરાયા. ૨૫ પુનિ દ્રવ્ય કમાવન કાજે, બહુ આરંભહિંસા સાજે; કીયે તિસાવશ ભારી, કરુના નહિ પંચ વિચારી. ૨૬ ઇત્યાદિક પાપ અનંતા, હમ કીને શ્રી ભગવંતા, સંતતિ ચિરકાલ ઉપાઈ, વાનીતૈ કહિય ન જાઈ. ર૭ તાકે જ ઉદય જબ આ, નાનાવિધ મેહિ સતા; ફલ મુંજત જય દુઃખ પાવે, વચૌં કૈસે કરિ ગાવે. ૨૮ તુમ જાનત કેવલજ્ઞાની, દુઃખ દૂર કરે શિવથાની; હમ તૌ તુમ શરન લહી હૈ, જિન તારા બિરુદ સહી હૈ. ૨૯ જો ગાંવપતિ ઈક હો, સે ભી દુખિયા દુઃખ છે તુમ તીન ભુવનકે સ્વામી, દુઃખ મેટો અંતરજામી. 30 દ્રૌપદકે ચીર બઢાયે, સીતા પ્રતિ કમલ રચાયે, અંજનસે કિયે અકામી, દુઃખ મેટો અંતરજામી. ૩૧

Page #12

નિત્યક્રમ
મેરે અવગુણ ન ચિતારે, પ્રભુ અપને બિરુદ નિહાર; સબ દેષરહિત કરી સ્વામી, દુખ મેટહું અંતરજામી. ૩ર ઈંદ્રાદિક પદવી ન ચાહું, વિષયનિમેં નાહિ લુભાઊં; રાગાદિક દેષ હરીજે, પરમાતમ નિજ પદ દીજે. ૩૩
(દોહા) દોષરહિત જિનદેવજી, નિજ પદ દી મેય; સબ જીવનÁ સુખ બઢે, આનંદ મંગલ હેય. ૩૪ અનુભવ માણિક પારખી, જોહરી આપ જિનંદ યેહિ વર મેહિ દીજિયે, ચરન, શરન આનંદ ૩૫
( આલોચના પાઠ સમાપ્ત )
૯. સામાયિક-પાઠ (છ આવશ્યક કર્મ)
૧. પ્રતિક્રમણ કર્મ કાલ અનંત ભ્ર જગમેં સહિયે દુખ ભારી, જન્મ મરણ નિત કિયે પાપકે હૈ અધિકારી; કેડિ ભવાંતર માંહિ મિલન દુર્લભ સામાયિક, ધન્ય આજ મૈ ભયો જોગ મિલિયો સુખદાયક. ૧ હે સર્વજ્ઞ જિનેશ! કિયે જે પાપ જ મેં અબ, તે સબ મન વચ કાય યોગકી ગુપ્તિ બિના લભ; આપ સમીપ હજૂરમાંહિ મેં ખડ ખડે સબ, દેષ કહું સો સુ કરે નઠ દુઃખ દેહિ જબ. ૨

Page #13

પ્રાત:કાળનો
કેધ માન મદ લેભ મેહ માયાવશ પ્રાની, દુઃખ સહિત જે કિયે દયા તિનકી નહિ આની; બિના પ્રયજન એક ઈદ્રી બિ તિ ચઉ પંચંદ્રિય, આપ પ્રસાદહિં મિટે દોષ જે લગ્યો મેહિ જિય. ૩ આપસમેં ઈક ઠૌર થાપિ કરી જે દુઃખ દીને, પેલિ દિયે પગલે દબિ કરી પ્રાણ હરીને; આપ જગતકે જીવ જિતે તિન સબકે નાયક, અરજ કરૂં મેં સુને દેષ મેટ દુઃખદાયક. ૪ અંજન આદિક ચેર મહા ઘનઘેર પાપમય, તિનકે જે અપરાધ ભયે તે ક્ષમા ક્ષમા કિય મેરે જે અબ દેષ ભયે તે ક્ષમતુ દયાનિધિ, યહ પડિકેણે કિયે આદિ ષટ્કર્મમાંહિ વિધિ પ
૨, પ્રત્યાખ્યાન કર્મ જે પ્રમાદ વશ હોય વિરાધે જીવ ઘનેરે, તિનકે જે અપરાધ ભયો મેરે અઘ રે; સ સબ જૂઠે હોહુ જગતપતિકે પરસાદે, જા પ્રસાદૌ મિલે સર્વ સુખ દુઃખ ન લાધે મેં પાપી નિર્લજજ દયાકરિ હીન મહાશઠ, કિયે પાપ અતિ ઘોર પાપમતિ હોય ચિત્ત દુઠ, નિર્દૂ હૂં મેં બારબાર નિજ જિયકે ગરહું, સબ વિધિ ધર્મ ઉપાય પાય ફિરિ પાપહિ કરહું. ૭ દુર્લભ હૈ નરજન્મ તથા શ્રાવકુલ ભારી, સત્સંગતિ સંયોગ ધર્મ જિન શ્રદ્ધા ઘારી, “

Page #14

નિત્યક્રમ
-
૧૩
જિન વચનામૃત ઘાર સમાવર્તી જિનવાની, તેહૂં જીવ સંહારે ધિક્ ધિક્ ધિક્ હમ જાની. ૮ ઈન્દ્રિયલંપટ હેય બેય નિજ જ્ઞાનજમા સબ, અજ્ઞાની જિમ કરે તિસી વિધિ હિંસક હૈ અબ; ગમનાગમન કરતે જીવ વિરાધે ભલે, તે સબ દોષ કિયે નિંદ્ર અબ મનવચલે. ૯ આલેચનવિધિ થકી દોષ લાગે જ ઘનેરે, તે સબ દેષ વિનાશ હોઉ તુમતૈિ જિન મેરે; બારબાર ઈસ ભાંતિ મેહ મદ દોષ કુટિલતા, ઈર્ષાદિકનૅ ભયે નિંદિયે જે ભયભીતા. 10
૩. સામાયિક કર્મ સબ જીવનમે મેરે સમતાભાવ જગ્યો હૈ, સબ જિય મે સમ સમતા રાખે ભાવ લગ્યો હૈ, આર્ત રૌદ્ર દ્વય ધ્યાન છાંડિ કરિહું સામાયિક, સંયમ મે કબ શુદ્ધ હેય યહ ભાવ બધાયિક ૧૧ પૃથિવી જલ અર અગ્નિ વાયુ ચઉ કાય વનસ્પતિ, પંચહિ થાવરમાંહિં તથા ત્રસજીવ બર્સે જિત; બે ઇન્દ્રિય તિય ચઉ પંચેન્દ્રિયમાંહિ જીવ સબ, તિનર્સ ક્ષમા કરાઊં મુઝપર ક્ષમા કરે અબ. ૧૨ ઈસ અવસરમેં મેરે સબ સમ કંચન અરુ તૃણ, મહલ મસાન સમાન શત્રુ અર મિત્રહ સમ ગણ; જન્મન મરન સમાન જાન હમ સમતા કીની, સામાયિકકા કાલ જિલૈ યહ ભાવ નવીની. ૧૩

Page #15

૧૪
પ્રાત:કાળનો
મેરે હૈ ઈક આતમ તાર્મ મમત જી કીને; ઔર સબૈ મમ ભિન્ન જાનિ સમતારસ ને; માત પિતા સુત બંધુ મિત્ર તિય આદિ સબૈ યહ, મેલૈ ન્યારે જાનિ યથારથ રૂપ કર્યો ગહ. ૧૪ મેં અનાદિ જગજાલમાંહિ ફેંસિ રૂ૫ ન જાણે, એકેંદ્રિય દે આદિ જંતુ પ્રાણ હરાણ્યા તે અબ જીવસમૂહ સુને મેરી યહ અરજી, ભવભવકે અપરાધ ક્ષમા કી કરી મરજી. ૧૫
૪. સ્તવન કર્મ નૌં રિષભ જિનદેવ અજિત જિન જતિ કર્મકે, સંભવ ભવદુઃખહરન કરન અભિનંદ શર્મકે; સુમતિ સુમતિદાતાર તાર ભવસિંધુ પાર કર, પદ્મપ્રભ પદ્માભ ભાનિ ભવભીતિપ્રીતિ ઘર. ૧૬ શ્રી સુપાર્શ્વ કૃતપાશ નાશ ભવ જાસ શુદ્ધકર, શ્રી ચંદ્રપ્રભ ચંદ્રકાંતિસમ દેહ કાંતિધર; પુષ્પદંત દમિ દોષકેષ ભવિ પિષ રેષહર, શીતલ શીતલ કરન હરન ભવતાપ દેવહર. ૧૭
શ્રેયરૂપ જિન શ્રેય ધ્યેય નિત સેય ભવ્યજન, વાસુપૂજ્ય શત પૂજ્ય વાસવાદિક ભવભય હન; વિમલ વિમલમતિ દેન અંતગત હૈ અનંત જિન, ધર્મ શર્મ શિવકરન શાંતિ જિન શાંતિ વિધાયિન. ૧૮
કુંથુ કુંથુમુખ જીવ પાલ અરનાથ જાલહર, મદ્ધિ મલ્લરામ મેહમલ્લ મારા પ્રચારધર;.

Page #16

નિત્યક્રમ
મુનિસુવ્રત વ્રત કરન નમત સરસંઘહિ નમિ જિન, નેમિનાથ જિન નેમિ ધર્મરથમાંહિ જ્ઞાનધન. ૧૯ પાર્શ્વનાથ જિન પાWઉપલ સમ મેક્ષરમાપતિ, વર્તમાન જિન ન વમ ભવદુઃખ કર્મકૃત યા વિધિ મૈ જિસંઘરૂપ ચઉવીસ સંખ્યા ઘર, સ્ત નમું હું બારબાર વંદૂ શિવસુખકર. ૨૦
૫. વંદના કર્મ વંદું મૈ જિનવીર ધીર મહાવીર સુસન્મતિ, વદ્ધમાન અતિવીર વંદિહીં મનવચતનકૃત; ત્રિશલાતનુજ મહેશ ઘીશ વિદ્યાપતિ વંદું, વંદૂ નિત પ્રતિ કનકરૂપતનું પાપ નિકંદૂ. ૨૧ સિદ્ધારથ નૃપનંદ કંદ દુઃખ દેવ મિટાવન, દુરિત દવાનલ જવલિત વાલ જગજીવ ઉદ્ધારન; કુંડલપુર કરિ જન્મ જગત જિય આનંદકારી, વર્ષ બહરિ આયુ પાય સબહી દુઃખ-ટારન. ૨૨ સમ હસ્ત તનુ તુંગ ભંગ કૃત જન્મમરનભય, બાલ બ્રહ્મમય રેય હેય આદેય જ્ઞાનમય દે ઉપદેશ ઉદ્ધારિ તારિ ભવસિંધુ જીવઘન, આપ બસે શિવમહિં તાહિ બંદો મનવચતન. ૨૩ જકે વંદન થકી દેષ દુઃખ દૂરહિ જાવે, જાકે વંદન થકી મુક્તિતિય સન્મુખ આવે; જાકે વંદન થકી વંદ્ય હાર્વે સુરગનકે, ઐસે વીર જિનેશ વંદિહ કમયુગ તિનકે. ૨૪ સામાયિક ષટ્કર્મમાહિ વંદન યહ પંચમ, વંદે વીર જિદ્ર ઈન્દ્રશતવંદ્ય વંઘ મમ;

Page #17

પ્રાત:કાળને
જન્મમરણ ભય હરે કરે અઘશાંતિ શાંતિમય, મેં અઘકેશ સુષ દેષકે દોષ વિનાશય. ૨૫
૬. કાત્સર્ગ કર્મ કાયેત્સર્ગ વિધાન કરૂં અંતિમ સુખદાઈ, કાય ત્યજનમય હોય કાય સબકે દુઃખદાઈ; પૂરવ દક્ષિણ નમું દિશા પશ્ચિમ ઉત્તર મેં, જિનગૃહ વંદન કરું હસું ભવ પાપતિમિર મ. ૨૬ શિરેનતી મૈ કરું નમું મસ્તક કર શરિર્ક, આવર્તાદિક ક્રિયા કરૂં મનવચ મદ હરિર્ક, તીનલેક જિનભવનમાંહિ જિન હૈ જ અકૃત્રિમ, કૃત્રિમ હૈ દ્વઅર્હદ્વીપમાંહિ વંદ જિમ. ૨૭ આઠેકેડિપરિ છપ્પન લાખજુ સહસ સત્યાણું ઐરિ શતક પરિ અસી એક જિનમંદિર જાણું, વ્યંતર તિષિમાંહિ સંખ્યરહિતે જિનમંદિર, જિનગૃહ વંદન કરૂં હરહુ મમ પાપ સંઘકર. ૨૮ સામાયિક સમ નાહિં ઔર કે વૈર મિટાયક, સામાયિક સમ નાહિં ઔર કેઉ મૈત્રીદાયક; શ્રાવક અણુવ્રત આદિ અંત સપ્તમ ગુણથાનક, યહ આવશ્યક કિયે હેય નિશ્ચય દુઃખહાનક. ૨૯ જે ભવિ આતમકાજકરણ ઉદ્યમકે ધારી, તે સબ કાજ વિહાય કરો સામાયિક સારી; રાગ દોષ મદ મેહ કેથ લેભાદિક જે સબ, બુધ “મહાચંદ્ર બિલાય જાય તાતેં કીજે અબ. ૩0
( સામાયિક પાઠ સમાસ ),

Page #18

નિત્યક્રમ
૧૦. મેરી ભાવના સદ્ગુરુ શ્રોત્રિય બ્રહ્મનિષ્ટપદ,-સેવાથી શુદ્ધ જ્ઞાન થશે; અવર ઉપાસન કેટિ કરે પણ, શ્રીહરિથી નહિ હેત થશે.
(એ દેશી) જિસને રાગદ્વેષકામાદિક જીતે, સબ જગ જાન લિયા, સબ કે મેક્ષમાર્ગકા નિસ્પૃહ , ઉપદેશ દિયા; બુદ્ધ વીર જિન હરિ હર બ્રહ્મા, યા ઉસકે સ્વાધીન કહે, ભક્તિ ભાવસે પ્રેરિત હે યહ, ચિત્ત ઉસમેં લીન રહે. ૧ વિષયેકી આશા નહિ જિનકે, સામ્યભાવ ઘન રખતે હૈ, નિજ પરકે હિત સાધનમેં જે, નિશદિન તત્પર રહતે હૈ, સ્વાર્થત્યાગકી કઠિન તપસ્યા, બિના ખેદ જે કરતે હૈ, ઐસે જ્ઞાની સાધુ જગતકે, દુખસમૂહકે હરતે હૈ. ૨ રહે સદા સત્સંગ ઉન્હીકા, ધ્યાન ઉન્હીંકા નિત્ય રહે, ઉનહી જેસી ચર્યામેં યહ, ચિત્ત સદા અનુરક્ત રહે; નહીં સતાઊં કિસી જીવક, જૂઠે કભી નહિ કહા કરું, પરધન વનિતા પર ન ઉભાઊં, સંતોષામૃત પિયા કરૂં, ૩ અહંકારકા ભાવ ન રફખૂ નહીં કિસી પર કેદ કરું, દેખ દૂસરેકી બઢતીકે, કભી ન ઈર્ષા–ભાવ ઘણું; રહે ભાવના ઐસી મેરી, સરલ સત્ય વ્યવહાર કરૂં, બને જહાં તક ઇસ જીવનમેં, ઔકા ઉપકાર કરૂં. ૪ મૈત્રીભાવ જગતમે મેરા, સબ જીસે નિત્ય રહે, દીન દુઃખી જીવે પર મેરે, ઉરસે કરુણાત બહે; દુર્જન-કુરકુમાર્ગર પર, ક્ષેભ નહીં મુકે આવે, સામ્યભાવ રફખું મૈ ઉન પર, ઐસી પરિણતિ હે જાવે. ૫

Page #19

૧
પ્રાત:કાળનો
ગુણુજનેંકે દેખ હૃદયમેં, મેરે પ્રેમ ઉમડ આવે, બને જહાં તક ઉનકી સેવા કરકે યહ મન સુખ પાવે; હો નહીં કૃતજ્ઞ કભી મેં દ્રોહ ન મેરે ઉર આવે, ગુણ-ગ્રહણકા ભાવ રહે નિત, વૃષ્ટિ ન દઉં પર જાવે. ૬ કઈ બુરા કહે યા અચ્છા, લક્ષ્મી આવે યા જાવે, લાખું વર્ષો તક જીઊં યા, મૃત્યુ આજ હી આ જાવે; અથવા કોઈ કૈસા હી ભય, યા લાલચ દેને આવે, તે ભી ન્યાયમાર્ગ સે મેરા, કભી ન પદ ડિગને પાવે. ૭ હેકર સુખમેં મગ્ન ન ફૂલે, દુઃખમેં કભી ન ઘબરાવે, પર્વત નદી સ્મશાન ભયાનક, અટવીસે નહિ ભય ખાવે; રહે અડાલ અપ નિરંતર, યહ મન દૃઢતર બન જાવે, ઈષ્ટવિગ–અનિષ્ટગમેં, સહનશીલતા દિખલાવે. ૮ સુખી રહે સબ જીવ જગતકે, કોઈ કભી ન ઘબરાવે; વૈર પાપ-અભિમાન છોડ જગ, નિત્ય નયે મંગલ ગાવે; ઘર ઘર ચર્ચા રહે ધર્મકી, દુષ્કૃત દુષ્કર હે જાવે, જ્ઞાનચરિત ઉન્નત કર અપના મનુજ જન્મફલ સબ પાવે. ૯ ઈતિ-ભીતિ વ્યાપે નહિ જગમેં, વૃષ્ટિ સમયપર હુઆ કરે, ઘર્મનિષ્ઠ હેકર રાજા ભી, ન્યાય પ્રજાકા કિયા કરે; રેગ-મરી-દુર્લિક્ષ ન ફેલે, પ્રજા શાંતિસે જીયા કરે, પરમ અહિંસા–ધર્મ જગતમેં, ફૈલ સર્વ હિત કિયા કરે. ૧૦ ફૈલે પ્રેમ પરસ્પર જગમેં, મહ ર પર રહા કરે, અપ્રિય કટુક કઠોર શબ્દ નહિ, કઈ મુખસે કહા કરે; બનકર સબ “યુગ-વીર’ હૃદયસે, દેશન્નતિરત રહા કરે, વસ્તુસ્વરૂપ વિચાર ખુશીસે, સબ દુઃખ–સંકટ સહા કરે. ૧૧

Page #20

નિત્યક્રમ
૧૧. કૈવલ્યબીજ શું?
(તોટક છંદ ). યમ નિયમ સંજમ આપ કિયે, પુનિ ત્યાગ બિરાગ અથાગ લહ્યો; વનવાસ લિયે મુખ મૌન રહ્યો, દૃઢ આસન પ લગાય દિયે. ૧ મન પન નિરોધ સ્વબોધ કિયે, હઠગ પ્રયાગ સુ તાર ભયે; જપ ભેદ જપ તપ ત્યૌહિ તપે, ઉરસેંહિ ઉદાસ લહી સબવેં. ૨ સબ શાસ્ત્રોકે નય ઘારિ હિયે, મત મંડન ખંડન ભેદ લિયે; વહ સાધન બાર અનંત કિયે, તદપિ ક હાથ હજુ ન પર્યો. ૩ અબ ક્યોં ને બિચારત હૈ મનસે, કછુ ઔર રહા ઉન સાધનસું? બિન સરુ કેય ન ભેદ લહે, મુખ આગલ હૈં કહ બાત કહે? ૪ કરુને હમ પાવત હે તુમકી, વહ બાત રહી સુગુરુ ગમકી; પલમેં પ્રગટે મુખ આગલસે, જબ સદ્દગુરુચર્ન સુપ્રેમ બસેં. ૫ તનસેં, મનસે, ધનસું, સબસે, ગુરુદેવકી અને સ્વ–આત્મ બસેં;

Page #21

२०
પ્રાત:કાળનો
તબ કારજ સિદ્ધ બને અપને, રસ અમૃત પાહિ પ્રેમ ઘને. ૬ વહ સત્ય સુધા દરસાવહિંગે, ચતુરાગુલ હે ડ્રગસે મિલહે; રસ દેવ નિરંજન કે પિવહી, ગહિ જોગ જુગ જુગ સે જીવહી. ૭ પર પ્રેમ પ્રવાહ બઢે પ્રભુસે, સબ આગમભેદ સુઉર બસેં; વહ કેવલકે બીજ ખ્યાનિ કહે, નિજકે અનુભી બતલાઈ દિયે. ૮
–કીમદ્ રાજચંદ્ર
૧૨. ક્ષમાપના હે ભગવાન! હું બહુ ભૂલી ગયે, મેં તમારાં અમૂલ્ય વચનને લક્ષમાં લીધાં નહીં. તમારા કહેલાં અનુપમ તત્વને મેં વિચાર કર્યો નહીં. તમારા પ્રણીત કરેલાં ઉત્તમ શીલને સેવ્યું નહીં. તમારાં કહેલાં દયા, શાંતિ, ક્ષમા અને પવિત્રતા મેં ઓળખ્યાં નહીં. હે ભગવન્! ભૂલ્ય, આથડ્યો, રઝળે અને અનંત સંસારની વિટંબામાં પડ્યો છું. હું પાપી છું. હું બહુ મદોન્મત્ત અને કર્મરજથી કરીને મલિન છું. હે પરમાત્મા ! તમારાં કહેલાં તત્ત્વ વિના મારે મોક્ષ નથી. હું નિરંતર પ્રપંચમાં પડ્યો છું. અજ્ઞાનથી અંધ થયે છું. મારામાં વિવેકશક્તિ નથી અને હું મૂઢ છું, હું નિરાશ્રિત છું, અનાથ છું. નીરાગી પરમાત્મા! હું હવે તમારું, તમારા ઘર્મનું અને તમારા મુનિનું શરણ ગ્રહું છું. મારા અપરાધ

Page #22

નિત્યક્રમ
ક્ષય થઈ હું તે સર્વ પાપથી મુક્ત થવું એ મારી અભિલાષા છે. આગળ કરેલાં પાપોને હું હવે પશ્ચાત્તાપ કરું છું. જેમ જેમ હું સૂક્ષ્મ વિચારથી ઊંડે ઊતરું છું તેમ તેમ તમારા તત્ત્વને ચમકારે મારા સ્વરૂપને પ્રકાશ કરે છે. તમે નીરાગી, નિર્વિકારી, સચ્ચિદાનંદસ્વરૂપ, સહજાનંદી, અનંતજ્ઞાની, અનંતદશ અને ક્યપ્રકાશક છે. હું માત્ર મારા હિતને અર્થે તમારી સાક્ષીએ ક્ષમા ચાહું છું. એક પળ પણ તમારાં કહેલાં તત્વની શંકા ન થાય, તમારા કહેલા રસ્તામાં અહોરાત્ર હું રહું, એ જ મારી આકાંક્ષા અને વૃત્તિ થાઓ! હે સર્વ ભગવાન ! તમને હું વિશેષ શું કહું? તમારાથી કંઈ અજાણ્યું નથી. માત્ર પશ્ચાત્તાપથી હું કર્મજન્ય પાપની ક્ષમા ઈચ્છું છું.
» શાંતિઃ શાંતિઃ શાંતિઃ વિ. સં. ૧૯૪૧
શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર ૧૩. છ પદનો પત્ર અનન્ય શરણને આપનાર એવા શ્રી સગરદેવને
અત્યંત ભક્તિથી નમસ્કાર શુદ્ધ આત્મસ્વરૂપને પામ્યા છે એવા જ્ઞાની પુરુષેએ નીચે કહ્યાં છે તે છ પદને સમ્યગ્દર્શનના નિવાસનાં સર્વોત્કૃષ્ટ સ્થાનક કહ્યાં છે.
પ્રથમ પદ: “આત્મા છે.” જેમ ઘટપટ આદિ પદાર્થો છે, તેમ આત્મા પણ છે. અમુક ગુણ હેવાને લીધે જેમ ઘટપટ આદિ હવાનું પ્રમાણ છે; તેમ સ્વપરપ્રકાશક એવી ચૈતન્યસત્તાને પ્રત્યક્ષ ગુણ જેને વિષે છે એ આત્મા હેવાનું પ્રમાણ છે.

Page #23

પ્રાત:કાળનો બીજુ પદઃ “આત્મા નિત્ય છે. ઘટપટ આદિ પદાર્થો અમુક કાળવત છે. આત્મા ત્રિકાળવતી છે. ઘટપટાદિ સંયોગે કરી પદાર્થ છે. આત્મા સ્વભાવે કરીને પદાર્થ છે; કેમકે તેની ઉત્તિ માટે કઈ પણ સંગે અનુભવાગ્ય થતા નથી. કેઈ પણ સંયેગી દ્રવ્યથી ચેતનસત્તા પ્રગટ થવા
ગ્ય નથી, માટે અનુત્પન્ન છે. અસંગી હોવાથી અવિનાશી છે, કેમકે જેની કેઈ સંગથી ઉત્પત્તિ ન હોય, તેને કેઈને વિષે લય પણ હોય નહીં.
ત્રીજી પદઃ “આત્મા કર્તા છે.” સર્વ પદાર્થ અર્થન્ક્રિયાસંપન્ન છે. કંઈ ને કંઈ પરિણામક્રિયા સહિત જ સર્વ પદાર્થ જોવામાં આવે છે. આત્મા પણ કિયાસંપન્ન છે. ક્રિયાસંપન્ન છે, માટે કર્તા છે. તે કર્તાપણું ત્રિવિધ શ્રી જિને વિવેચ્યું છે; પરમાર્થથી સ્વભાવપરિણતિએ નિજસ્વરૂપનો કર્તા છે. અનુપચરિત (અનુભવમાં આવવા લાગ્ય, વિશેષ સંબંધ સહિત) વ્યવહારથી તે આત્મા દ્રવ્યકર્મ કર્તા છે. ઉપચારથી ઘર, નગર આદિને કર્તા છે.
ચેાથે પદ: “આત્મા જોક્તા છે. જે જે કંઈ કિયા છે તે તે સર્વ સફળ છે, નિરર્થક નથી. જે કંઈ પણ કરવામાં આવે તેનું ફળ ભેગવવામાં આવે એ પ્રત્યક્ષ અનુભવ છે. વિષ ખાધાથી વિષનું ફળ; સાકર ખાવાથી સાકરનું ફળ;
અગ્નિસ્પર્શથી તે અગ્નિપર્શનું ફળ; હિમને સ્પર્શ કરવાથી હિમસ્પર્શનું જેમ ફળ થયા વિના રહેતું નથી, તેમ કષાયાદિ કે અકષાયાદિ જે કંઈ પણ પરિણામે આત્મા પ્રવર્તે તેનું ફળ પણ થવા ગ્ય જ છે, અને તે થાય છે. તે કિયાને આત્મા કર્તા હોવાથી ભક્તા છે.

Page #24

નિત્યક્રમ
૩
પાંચમું પદ : મોક્ષપદ છે.’ જે અનુપચરિત વ્યવહારથી જીવને કર્મનું કર્તાપણું નિરૂપણ કર્યું, કર્તાપણું હાવાથી ભાક્તાપણું નિરૂપણ કર્યું, તે કર્મનું ટળવાપણું પણ છે; કેમ કે પ્રત્યક્ષ કષાયાદિનું તીવ્રપણું હોય પણ તેના અનભ્યાસથી, તેના અપરિચયથી, તેને ઉપશમ કરવાથી, તેનું મંદપણું દેખાય છે, તે ક્ષીણ થવા યાગ્ય દેખાય છે, ક્ષીણ થઈ શકે છે. તે તે અંધભાવ ક્ષીણ થઈ શકવા યાગ્ય હાવાથી તેથી રહિત એવા જે શુદ્ધ આત્મસ્વભાવ તે રૂપ મેાક્ષપદ છે.
છઠ્ઠું. પદ : તે મોક્ષના ઉપાય છે.” જો કદી કર્મબંધ માત્ર થયા કરે એમ જ હાય, તેા તેની નિવૃત્તિ કાર્ય કાળે સંભવે નહીં; પણુ કર્મબંધથી વિપરીત સ્વભાવવાળાં એવાં જ્ઞાન, દર્શન, સમાધિ, વૈરાગ્ય, ભક્યાદિ સાધન પ્રત્યક્ષ છે; જે સાધનના બળે કર્મબંધ શિથિલ થાય છે, ઉપશમ પામે છે, ક્ષીણ થાય છે. માટે તે જ્ઞાન, દર્શન, સંયમાદ્રિ મેાક્ષપદના ઉપાય છે.
શ્રી જ્ઞાનીપુરુષોએ સમ્યક્દર્શનના મુખ્ય નિવાસભૃત કહ્યાં એવાં આ છ પદ અત્રે સંક્ષેપમાં જણાવ્યાં છે. સમીપમુક્તિગામી જીવને સહજ વિચારમાં તે સપ્રમાણ થવા યાગ્ય છે, પરમ નિશ્ચયરૂપ જણાવા યાગ્ય છે, તેના સર્વ વિભાગે વિસ્તાર થઈ તેના આત્મામાં વિવેક થવા ચાગ્ય છે. આ છ પદ અત્યંત સંદેહરહિત છે, એમ પરમપુરુષે નિરૂપણ કર્યું છે. એ છ પદ્મના વિવેક જીવને સ્વસ્વરૂપ સમજવાને અર્થે કહ્યો છે. અનાદ્રિ સ્વપ્રદશાને લીધે ઉત્પન્ન થયેલા એવા જીવના અહંભાવ, મમત્વભાવ તે નિવૃત્ત થવાને અર્થે આ છ પદની જ્ઞાનીપુરુષોએ દેશના પ્રકાશી છે. તે સ્વપ્રદશાથી રહિત માત્ર

Page #25

પ્રાત:કાળને
પિતાનું સ્વરૂપ છે, એમ જે જીવ પરિણામ કરે, તે સહજ માત્રમાં તે જાગૃત થઈ સમ્યક્રદર્શનને પ્રાપ્ત થાય, સમ્યક્દર્શનને પ્રાપ્ત થઈ સ્વસ્વભાવરૂપ મેક્ષને પામે. કેઈ વિનાશી, અશુદ્ધ અને અન્ય એવા ભાવને વિષે તેને હર્ષ, શેક, સંગ, ઉત્પન્ન ન થાય. તે વિચારે સ્વસ્વરૂપને વિષે જ શુદ્ધપણું, સંપૂર્ણપણું, અવિનાશીપણું, અત્યંત આનંદપણું, અંતરરહિત તેના અનુભવમાં આવે છે. સર્વ વિભાવપર્યાયમાં માત્ર પિતાને અધ્યાસથી એક્યતા થઈ છે, તેથી કેવળ પિતાનું ભિન્નપણે જ છે, એમ સ્પષ્ટ–પ્રત્યક્ષ–અત્યંત પ્રત્યક્ષ-અપક્ષ તેને અનુભવ થાય છે. વિનાશી અથવા અન્ય પદાર્થના સંગને વિષે તેને ઈષ્ટ-અનિષ્ટપણું પ્રાપ્ત થતું નથી. જન્મ, જરા, મરણ, રેગાદિ બાધારહિત સંપૂર્ણ માહાસ્યનું ઠેકાણું એવું નિજસ્વરૂપ જાણ, વેદી તે કૃતાર્થ થાય છે. જે જે પુરુષોને એ છે પદ સપ્રમાણ એવાં પરમ પુરુષનાં વચને આત્માને નિશ્ચય થયે છે, તે તે પુરુષ સર્વ સ્વરૂપને પામ્યા છે; આધિ, વ્યાધિ, ઉપાધિ, સર્વ સંગથી રહિત થયા છે, થાય છે; અને ભાવિકાળમાં પણ તેમ જ થશે.
જે સત્પરુષેએ જન્મ, જરા, મરણને નાશ કરવાવાળે, સ્વસ્વરૂપમાં સહજ અવસ્થાન થવાને ઉપદેશ કહ્યો છે, તે સપુરુષોને અત્યંત ભક્તિથી નમસ્કાર છે. તેની નિષ્કારણ કરુણાને નિત્ય પ્રત્યે નિરંતર સ્તવવામાં પણ આત્મસ્વભાવ પ્રગટે છે, એવા સર્વ સત્પરુષે, તેનાં ચરણારવિંદ સદાય હૃદયને વિષે સ્થાપન રહે !
જે છ પદથી સિદ્ધ છે એવું આત્મસ્વરૂપ તે જેનાં Eવચનને અંગીકાર કર્યો સહજમાં પ્રગટે છે, જે આત્મસ્વરૂપ
વચનને
or Personal & Private Use Onl
ત્મિસ્વરૂપ Www.jainel valy.org

Page #26

નિત્યકમ
ર૫
પ્રગટવાથી સર્વકાળ જીવ સંપૂર્ણ આનંદને પ્રાપ્ત થઈ, નિર્ભય થાય છે, તે વચનના કહેનાર એવા સપુરુષના ગુણની વ્યાખ્યા કરવાને અશક્તિ છે, કેમ કે જેને પ્રત્યુપકાર ન થઈ શકે એ પરમાત્મભાવ તે જાણે કંઈ પણ ઈચ્છયા વિના માત્ર નિષ્કારણ કરૂણાશીલતાથી આપ્યો, એમ છતાં પણ જેણે અન્ય જીવને વિષે આ માટે શિષ્ય છે, અથવા ભક્તિને કર્તા છે, માટે મારે છે, એમ કદી જોયું નથી, એવા જે સપુરુષ તેને અત્યંત ભક્તિએ ફરી ફરી નમસ્કાર હે !
જે સત્પરુષેએ ગુરુની ભક્તિ નિરૂપણ કરી છે, તે ભક્તિ માત્ર શિષ્યના કલ્યાણને અર્થે કહી છે. જે વ્યક્તિને પ્રાપ્ત થવાથી સદ્દગુરુના આત્માની ચેષ્ટાને વિષે વૃત્તિ રહે, અપૂર્વ ગુણ દૃષ્ટિગોચર થઈ અન્ય સ્વછંદ મટે, અને સહેજે આત્મબોધ થાય એમ જાણીને જે ભક્તિનું નિરૂપણ કર્યું છે, તે ભક્તિને અને તે સપુરુષને ફરી ફરી ત્રિકાળ નમસ્કાર હો!
જે કદી પ્રગટપણે વર્તમાનમાં કેવળજ્ઞાનની ઉત્તિ થઈ નથી, પણ જેના વચનના વિચારને શક્તિપણે કેવળજ્ઞાન છે એમ સ્પષ્ટ જાણ્યું છે, શ્રદ્ધાપણે કેવળજ્ઞાન થયું છે, વિચારદશાએ કેવળજ્ઞાન થયું છે, ઈચ્છાદશાએ કેવળજ્ઞાન થયું છે, મુખ્ય નયના હેતુથી કેવળજ્ઞાન વર્તે છે, તે કેવળજ્ઞાન સર્વ અવ્યાબાધ સુખનું પ્રગટ કરનાર, જેના ગે સહજ માત્રમાં જીવ પામવા ગ્ય થયે, તે સત્પરુષના ઉપકારને સર્વોત્કૃષ્ટ ભક્તિએ નમસ્કાર હે ! નમસ્કાર હે ! ! મુંબઈ, ફાગણ, ૧૯
શ્રી સ્થજચંદ્ર

Page #27

પ્રાત:કાળનો
વીતરાગને કહેલે પરમ શાંત રસમય ઘર્મ પૂર્ણ સત્ય છે, એ નિશ્ચય રાખવો. જીવના અનધિકારીપણાને લીધે તથા સપુરુષના યુગ વિના સમજાતું નથી, તે પણ તેના જેવું જીવને સંસાર રેગ મટાડવાને બીજું કઈ પૂર્ણ હિતકારી ઔષધ નથી, એવું વારંવાર ચિંતવન કરવું.
આ પરમ તત્વ છે, તેને મને સદાય નિશ્ચય રહો; એ યથાર્થ સ્વરૂપ મારા હૃદયને વિષે પ્રકાશ કરે, અને જન્મમરણદિ બંધનથી અત્યંત નિવૃત્તિ થાઓ ! નિવૃત્તિ થાઓ !!
હે જીવ! આ ક્લેશરૂપ સંસાર થકી, વિરામ પામ, વિરામ પામ; કાંઈક વિચાર, પ્રમાદ છોડી જાગૃત થા! જાગૃત થા !! નહીં તે રત્નચિંતામણિ જેવો આ મનુષ્યદેહ નિષ્ફળ જશે. | હે જીવ! હવે તારે પુરુષની આજ્ઞા નિશ્ચય ઉપાસવા ગ્ય છે.
છે શાંતિઃ શાંતિઃ શાંતિઃ
હે કામ ! હે માન ! હે સંગઉદય ! હે વચનવર્ગણું ! હે મેહ ! હે મેહદયા ! હે શિથિલતા ! તમે શા માટે અંતરાય કરે છે ? પરમ અનુગ્રહ કરીને હવે અનુકૂળ થાઓ! અનુકૂળ થાઓ !
-શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર

Page #28

નિત્યક્રમ
૧૫. પ્રાત:કાળની સ્તુતિ મહાદેવ્યાઃ કુક્ષિરત્ન, * શબ્દજીતવરાત્મજમ;
રાજચંદ્રમહં વંદે. તત્વચનદાયકમ ; ૧ જય ગુરુદેવ! સહજત્મસ્વરૂપ પરમગુરુ શુદ્ધ ચૈતન્ય સ્વામી.
કારં બિંદુસંયુક્ત નિત્યે ધ્યાયન્તિ ગિનઃ કામદં મોક્ષદ ચૈવ, કારાય નમેનમઃ ૨ મંગલમય મંગલકરણ, વીતરાગ વિજ્ઞાન નમો તાહિ જાતે ભયે, અરિહંતાદિ મહાન. ૩ વિશ્વભાવ વ્યાપિ તદપિ, એક વિમલ ચિદ્રપ; જ્ઞાનાનંદ મહેશ્વરા, જયવંતા જિનભૂપ. ૪ મહત્તત્ત્વ મહનીય મહઃ મહાધામ ગુણધામ; ચિદાનંદ પરમાતમા, વંદે રમતા રામ. પ તીનભુવન ચૂડારતન, – સમ શ્રી જિનકે પાય; નમત પાઈએ આપ પદ, સબ વિધિ બંધ નશાય. ૬ નમું ભક્તિભાવે, ત્રાષભજિન શાંતિ અઘરે, તથા નેમિ પાર્શ્વ, પ્રભુ મમ સદા મંગલ કરે; મહાવીરસ્વામી, ભુવનપતિ કાપ કુમતિને, જિના શેષા જે તે, સકલ મુજ આપ સુમતિને. ૭ અહંત ભગવંત ઈન્દ્રમહિતાઃ સિદ્ધાશ્ચ સિદ્ધિસ્થિતા આચાર્યા જિનશાસનેન્નતિકરાઃ પૂજ્ય ઉપાધ્યાયકા શ્રીસિદ્ધાન્તસુપાઠકા મુનિવર રત્નત્રયારાધકાઃ પંચે તે પરમેષ્ઠિનઃ પ્રતિદિન કુર્વનુ છે મંગલમ . ૮
ભક્તામરપ્રણતમૌલિમણિપ્રભાણું– મુદ્યોતક દલિત પાપવિતાનમ્
* પાઠાતર : શબ્દજીતરવાત્મજમ્

Page #29

પ્રાત:કાળનો
સમ્યફપ્રણમ્ય જિનપાદયુગે યુગાદાવાલંબન ભવજલે પતતાં જનાનામ ય: સંસ્તુતઃ સકલવામયતત્ત્વબોધાદુદ્દભૂતબુદ્ધિપટુભિઃ સુરલેકના તેત્રેર્જગત્રિત ચિત્તરે દારૈઃ
ઑબે કિલાહમપિ તે પ્રથમ જિનેન્દ્રમ્ ૧0 દર્શન દેવદેવસ્ય, દર્શને પાપનાશનમ, દર્શને સ્વર્ગપાન, દર્શન મેક્ષસાધનમ. ૧૧ દર્શનાર્દૂ દુરિતધ્વસિ વંદનાદુ વાંછિતપ્રદ પૂજનાત્ પૂરકઃ શ્રીણ, જિનઃ સાક્ષાત્ સુરક્મઃ ૧૨ પ્રભુદર્શન સુખસંપદા, પ્રભુદર્શન નવનિધિ; પ્રભુદર્શનસે પામિય, સકલ મને રથ-સિદ્ધિ. ૧૩ જીવડા જિનવર પૂજિએ, પૂજાનાં ફળ હોય; રાજ નમે પ્રજા નમે, આણ ન લેપે કેય. ૧૪ કુંભે બાંધ્યું જળ રહે, જળ વિણ કુંભ ન હોય, (ત્યમ) જ્ઞાને બાંધ્યું મન રહે, (સ૬) ગુરુ વિણ જ્ઞાન ન હેય. ૧૫
ગુરુ દીવ, ગુરુ દેવતા, ગુરુ વિણ ઘોર અંધાર; જે ગુરુ વાણું વેગળા, રડવડિયા સંસાર. ૧૬ તનકર મનકર વચનકર, દેત ન કાહુ દુઃખ; કર્મ રેગ પાતિક ઝરે, નિરખત સદ્ગુરુ મુખ. ૧૭ દરખત ફલ ગિર પડ્યા, બૂઝીન મનકી યાસ; ગુરુ મેલી ગોવિંદ ભજે, મિટે ન ગર્ભવાસ. ૧૮ ભાવે જિનવર પૂજિયે, ભાવે દીજે દાન; ભાવે ભાવને ભાવિયે, ભાવે કેવળજ્ઞાન. ૧૯

Page #30

નિત્યક્રમ
– માતા – પિતા જૈવ, ત્વે ગુરુત્વે બાંધવઃ
ત્વમેકઃ શરણું સ્વામિનું જીવિત જીવિતેશ્વરઃ ૨૦ ત્વમેવ માતા ચ પિતા ત્વમેવ, ત્વમેવ બ્રાતા ચ સખા ત્વમેવ, ત્વમેવ વિદ્યા દ્રવિણં ત્વમેવ, ત્વમેવ સર્વ મમ દેવદેવ. ૨૧
યસ્વર્ગાવતોત્સવે પદભવજન્માભિષેકેન્સવે યીક્ષા ગ્રહણોત્સવે યદખિલજ્ઞાનપ્રકાશત્સવે યત્રિર્વાણગમત્સવે જિનપતેઃ પૂજાભૂત તલ્મઃ સંગીતસ્તુતિમંગલે પ્રસરતાં મે સુપ્રભાતેત્સવઃ ૨૨
ન જ
૧૬. ચૈત્યવંદન રસૂત્રો
( વિધિ સહિત)
શ્રી નવકારમંત્ર નમે અરિહંતાણું ૧ નમે સિદ્ધાણું નામે આયરિઆણું નમે ઉવજઝાયાણું નમે લોએ સવ્વસાહૂણું પ એસે પંચ નમુક્કારો ૬ સવ્ય પાવપૂણાસણે ૭ મંગલાણં ચ સર્વેસિ ૮ પઢમં હવઈ મંગલ
ભ » ૪
શ્રી પ્રણિપાત અર્થાત્ ખમાસમણ સૂત્ર
ઈચ્છામિ ખમાસમણે વંદિઉં જાવણિજજાએ નિશીહિઆએ મલ્યુએણ વંદામિ |

Page #31

૩૦
પ્રાત:કાળને
ઈરિયાવહિય સૂત્ર ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ ઈરિયાવહિય પડિક્કમામિ | ઈચ્છે || ઈચ્છામિ પડિકમિઉં ઇરિયાવહિયાએ વિરહણએ. ગમણાગમણે પાણકમણે, બીયકક્કમણે, હરિયકકમણે. એસા ઉત્તિગ પણ ગદગ મટ્ટીમક્કડા સંતાણસંકમણે જે મે જવા વિરાહિયા, એગિદિયા, બેદિયા, તેઇંદિયા, ચઉરિદિયા, પચિંદિયા અભિડયા, વત્તિયા, લેસિયા સંઘાઈયા, સંઘક્રિયા, પરિયાવિયા, કિલામિયા, ઉદ્દવિયા ઠાણાઓ ઠાણું સંકામિયા, છવિયાએ વવવિયા, તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
તરસ ઉત્તરી સૂત્ર તસ્સ ઉત્તરીકરણેણં, પાયચ્છિત્તકરણેણં, વિહીકરણેણું વિસલ્લીકરણેણં, પાવાણું કમ્માણે નિશ્થાયણઠ્ઠાએ,
ઠામિ કાઉસ્સગ્ગ. ૧
અન્નત્ય ઉસસિએણું સૂત્ર અન્નત્થ ઉસસિએણે નિસસિએણે ખાસિએણું, છીએણે જંભાઈએણું, ઉડ્ડએણું, વાયનિસર્ગોણું ભમલિએ પિત્તમુચ્છાએ સુહુહિં અંગસંચાલેહિ, સુહમેહિ ખેલસંચાલેહિં, સુહમેહિ દિસિંચાલેહિં;

Page #32

નિત્યક્રમ
૩૧ એવભાઈએહિં, આગારેહિ, અભષ્મ અવિરાહિએ, હુજજ મે કાઉસ્સગે; જાવ અરિહંતાણું, ભગવંતાણું, નમુક્કારેણું ન પારેમિ. ૪ તાવ કાર્ય, ઠાણેણં મેણેણં ઝાણેણં, અપાણે સિરામિ. ૫
૩.
(એક લોગસ્સ અથવા ચાર નવકારને કાઉસગ્ગ કરવો, પછી “નમો અરિહંતાણ” કહી કાઉસગ્ગ પારી પ્રગટ લેગસ્સ નીચે પ્રમાણે કહેવો.)
લેગસ્સ સૂત્ર લેગસ્સ ઉજાગરે, ઘમ્મતિર્થીયરે જિણે અરિહંતે કિઈટ્સ, ચઉવસંપિ કેવલી. ૧ ઉસભમજિ ચ વંદે, સંભવમણિંદણં ચ સુમઈ ચ; પઉમપતું સુપાસ, જિર્ણ ચ ચંદખહું વંદે ૨ સુવિહિં ચ પુષ્કૃદંત, સીઅલસિજ્જસ વાસુપૂજ઼ ચ; વિમલમણુત ચ જિણું, ઘર્મ્સ સંતિ ચ વંદામિ. ૩ કુંથું અરં ચ મહ્નિ, વંદે મુણિસુવર્ય નમિજિર્ણ ચ; વંદામિ રિટનેમિ, પાસ તહ વદ્ધમાણે ચ. ૪ એવું મને અભિથુઆ, વિયરયમલા પીણુજરમરણા; ચઉવસંપિ જિણવરા, તિસ્થયરા મે પસીયંત. ૫ કિત્તિય વંદિય મહિયા, જે એ લેગસ્સ ઉત્તમ સિદ્ધા; આગબેહિલાભં, સમાવિવરમુત્તમં રિંતુ ૬ ચંદેસુ નિમ્મલયરા, આઈચ્ચસ્તુ અહિય પયાસયરા; સાગરવરગંભીરા, સિદ્ધ સિદ્ધિ મમ દિસંતુ. ૭

Page #33

પ્રાત:કાળનો
જી.
(પછી ત્રણ ખમાસમણ દઈ બેસી ડાબો ઢીંચણ ઊભો રાખી જમણો ઢીંચણ નીચે રાખીને બેસવું અને નીચે પ્રમાણે કહેવું. ) ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! ચૈત્યવંદન કરું? ઈછું.”
ચિત્યવંદને
(૧) સકલકુશલવલ્લી પુષ્પરાવર્તમે દુરિતતિમિરભાનુઃ કલ્પવૃક્ષેપમાનઃ ભવજલનિધિપતઃ સર્વસંપત્તિહેતુઃ સ ભવતુ સતત વઃ શ્રેયસે શાંતિનાથ
શ્રેયસે પાર્શ્વનાથ
( ૨ ) પરમ કૃપાળુ દેવ પ્રતિ, વિનય વિનંતિ એહ; ત્રય તત્ત્વ ત્રણ રત્ન મુજ, આપ અવિચલ સ્નેહ. ૧ તપદેષ્ટા તુમ તણું, માર્ગ તણે અનુસાર; લક્ષ લક્ષણ રહે સદા, ખરેખર એક તાર. ૨ મિથ્યા તમને ફેડવા, ચંદ્ર સૂર્ય તુમ જ્ઞાન; દર્શનની સુવિશુદ્ધિથી, ભાવ ચરણ મલ હાન. ૩ ઈચ્છા વર્તે અંતરે, નિશ્ચય દૃઢ સંક૯૫; મરણ સમાધિ સંપજે, ન રહે કાંઈ કુવિકલ્પ. ૪ કામિલદાયક પદ શરણ મન સ્થિર કર પ્રભુ ધ્યાન નામ મરણ ગુરુ રાજનું, પ્રગટ કલ્યાણ-નિદાન. ૫ ભુવન જન–હિતકર સદા, કૃપાળુ કૃપાનિધાન; પાવન કરતા પતિતને, સ્થિર ગુણનું દઈ દાન. ૬ સર્વજ્ઞ સદ્ગુરુ પ્રતિ, ફરી ફરી અરજ એ નેક; લક્ષ રહે પ્રભુ સ્વરૂપમાં, હો રત્નત્રય એક. ૭

Page #34

નિત્યક્રમ
(૩) પંચ પરમેષ્ઠીગુણ ચૈત્યવંદન બાર ગુણ અરિહંત દેવ, પ્રણમીજે ભાવે; સિદ્ધ આઠ ગુણ સમરતાં, દુઃખ દેહગ જાવે. ૧ આચારજ ગુણ છત્રીસ, પચવીસ ઉવજ્જાય; સત્તાવીસ ગુણ સાધુના, જપતાં શિવ સુખ થાય. ૨ અષ્ટોત્તર સય ગુણ મલી, એમ સમરે નવકાર; ધીર વિમલ પંડિત તણ, નય પ્રણમે નિત સાર. ૩
(૪) જગચિતામણિ ચૈત્યવંદન સૂત્ર જગચિંતામણિ! જગનાહ! જગગુરુ ! જગરફખણ! જગબંધવ ! જગત્થવાહ ! જગભાવવિઅકખણ ! અઠાવય–સંકવિય-રૂવ! કમ્મદ્રવિણાસણ ! ચઉવસંપિ જિણવરા ! જયંતુ અપડિય-સાસણ ! ૧ કમ્પભૂમિડુિં, કમ્મભૂમિહિ, પઢમસંઘણિ, ઉક્કોસય સત્તરિચય, જિણવરાણ વિહરંત લક્ષઈ, નવકેડીહિં કેવલિણ, કેડીસહસ્રનવ સાહુ ગમ્મઈ. સંપઈ જિણવર વીસ મણી, બીહું કેડિહિ વરનાણિ, સમણહ કેડિ-સહસદુઆ, યુણિજિનિશ્ચ વિટાણિ. ૨ જયઉ સામય ! જયઉ સામીય! રિસહ ! સત્તજિ, ઉજિજતે પહુ નેમિજિણ! જયઉ વીર ! સચ્ચઉરિમંડણ! ભરુઅચ્છહિં મુણિસુન્વય! મુહરિ પાસ! દુહદુરિઅખંડણ! અવર વિદેહિ તિર્થીયરા, ચિહું દિસિ વિદિસિ જિંકેવિ; તીઆણગયસંપઈએ, વંદું જિણ સવૅવિ. ૩

Page #35

3
પ્રાત:કાળનો
સત્તાણવઈ સહસ્સા, લફખા છપન્ન અકેડીઓ; બત્તીસ-સય બાસિઆઈ, તિલેએ ચેઈએ વંદે. ૪ પનરસ કેડીયાઈ કેડી બાયોલ લખ અડવન્ના છત્તીસ સહસ અસીઈ, સાસયબિંબાઈ પણમામિ. ૫
જે કિંચિ સૂત્ર જ કિંચિ નામ તિર્થં, સગે પાયાલિ માણસે લેએ; જાઈ જિણબિંબઈ, તાઈ સવાઈ વંદામિ. ૧
નમુત્થણે વા શકસ્તવ સૂત્ર નમુત્થણે અરિહંતાણું ભગવંતાણું આઈગરાણું, તિસ્થયરાણું, સયંસંબુદ્ધાણં, પુરિસુત્તમાશું, પુરિસસીહાણું, પુરિસવરપુંડરીઆણું, પુરિસવરગંધહસ્થીણું લગુત્તરમાણે, લેગનાહાણું, લેગહિઆણં, લેગપઈવાણું, લેગપજોગરાણું, અભયદયાણું, ચક્ખુદયાણું, મમ્મદયાણું, સરણદયાણું, જીવદયાણ, બોહિદયાણું, ઘમ્મદયાણું, ઘમ્મદેસયાણું, ધમ્મનાયગાણું, ઘમ્મસારહીશું, ઘમ્મરચાઉરંતચક્કવટ્ટીયું, દવે તાણું સરણ ગઈ પઈ; અપડિયવરનાણદંસણધરાણું, વિઅછઉમાણે, ૭ જિણાણું જાવયાણું, તિન્નાણું તારયાણું, બુદ્ધાણં બેહયાણું, મુત્તાણું મેઅગાણું;

Page #36

નિત્યક્રમ
સવ્પન્નૂણું સવ્વરિસીણું, સિવમયલમરુઅ– મણુંતમકૂ ખયમન્વાખાહુમપુણરાવિત્તિ સિદ્ધિગઈનામધેય ઠાણું સંપત્તાણું, નમે જિણાણું, જિઅભયાણું; જે આ અર્થઆ સિદ્ધા, જે આ ભવિસંતિ અણાગએ કાલે, સંપર્ક અ વ≠માણા, સબ્વે તિવિહેણ વંદ્યામિ.
જાતિ ચેઈયાઈ સૂત્ર
જાવંતિ ચેઇયાઈ, ઉદ્ધે અ અહે અતિરિઅલાએ અ; સવ્વાઈ તાě વંદે, ઇંડુ સંતા તત્થ સંતાઈં. ૧
૩૫
ઇચ્છામિ ખમાસમણા ! વંgિઉં, જાવણિજજાએ નિસીહુિઆએ મથએણ વંદ્યામિ
પંચ પરમેષ્ઠી નમસ્કાર સૂત્ર નમાડહૅતસિદ્ધાચાર્યાપાધ્યાયસર્વસાધુલ્ય:
૧૦
જાવંત કે ત્રિ સાહૂ સૂત્ર
જાવંત કે વિ સાહૂ, ભરહેરવય મહાવિદેહે અ; સન્થેસિ તેસિં પણુ, તિવિહેણુ તિદંડ વિરયાણું. ૧
વિસહર કુલિંગમંત, કંઠે ધારેઇ જો સયા તસ્સ ગહરાગમારી, દુઃજરા જંતિ

ઉપસર્ગહર સ્તવન
ઉવસગ્ગહરં પાર્સ, પાસં વંદ્યામિ કમ્મઘણુમુક્યું; વિસહર વિસનિન્નારું,
મંગલકલ્લાણુઆવાસં. ૧
૧
મણુઓ; વસામં. ૨

Page #37

પ્રાત:કાળનો
ચિઠ્ઠઉ દૂરે મતે, તુઝ પણ વિ બહલે હેઈ, નરતિરિએ સુવિ જીવા, પાવંતિ ન દુઃખદેગર્ચા. ૩ તુહ સમ્મત્તે લદ્ધ, ચિંતામણિ કમ્પાયવષ્ણહિએ; પાવંતિ અવિઘેણું, જીવા અયરામર ઠાણું. ૪ ઈઅ સંધુઓ મહાયસ! ભક્તિરનિષ્ણરેણ હિએણ તા દેવ ! દિજજ બહિ, ભવે ભવે પાસજિણચંદ! ૫
( પછી આશ્રમમાં રોજ એક ભક્તિને છંદ તથા તીર્થંકર ભગવાનના ચાર-ચાર સ્તવન અનુક્રમે બોલાય છે, જે “નિત્યક્રમ’ તથા ચૈત્યવંદન ચોવીશી'માં આપેલા છે.)
જયવીયરાય સૂત્ર જય વિયરાય ! જગગુરુ ! હેઉ મમ તુહ પભાવ ભયવં! ભવનિલ્વેએ મગાણસારિઆ ઈફલસિદ્ધિ. લેગવિરુદ્ધચ્ચાઓ, ગુરુજણપૂઆ પરકરણે ચ; સુહગુરુજે તન્વયણસેવણ આભવમખેડા. વારિજઈ જઈ વિ નિયાણુ-બંધણું વિયરાય ! તુહ સમયે; તહ વિ મમ હુજ સેવા, ભવે ભવે તુહુ ચલણણું. ૩ દુખખઓ કમ્બખ્તઓ, સમાહિમરણં ચ બેહિલા અક સંપજજ મહ એએ, તુહ નાહ! પણામ કરશું. ૪ સર્વ મંગલમાંગલ્ય, સર્વકલ્યાણકારણે પ્રધાન સર્વ ધર્માણ, જૈન જયતિ શાસન.
(પછી ઊભા થઈ નીચે પ્રમાણે કહેવું. )

Page #38

નિત્યક્રમ
અરિહંત ચેથાણું સૂત્ર અરિહંત ચેઈયાણું, કરેમિ કાઉસગં. વંદણુવત્તિયાએ, પૂઅણવત્તિયાએ, સુક્કારવત્તિયાએ; સમ્માણવત્તિયાએ; બહિલાભવત્તિયાએ; નિવસગવત્તિયાએ; સદ્ધાએ, મેહાએ, ઘીઈએ, ધારણાએ, અણુપેહાએ, વઢમાણુએ, ઠામિ કાઉસ્સગ્ગ.
અન્નત્થ ઉસસિએણું સૂત્ર અન્નત્થ ઉસસિએણે નિસસિએણે ખાસિએણું, છીએણું, જંભાઈએણું, ઉડ્ડએણું, વાયનિસગેણં, ભમલિએ પિત્તમુચ્છાએ; સુહમેહિં અંગસંચાલેહિ, સુહમેહિ ખેલસંચાલેહિ, સુહમેહિ દિદિસંચાલેહિં; એવભાઈએહિ આગારેહિ, અભો અવિરાહિએ, હુજજ મે કાઉસ્સગે; જાવ અરિહંતાણું, ભગવંતાણું, નમુક્કારેન પારેમિ, ૪ તાવ કાર્ય, ઠાણેણં મેeણું ઝાણેણં અપાણે સિરામિ. ૫
( પછી એક નવકારને કાઉસગ્ગ કરી “નમોહંતસિદ્ધાચાર્યોપાધ્યાયસર્વસાધુભ:” કહી સ્તુતિ બોલવી ).
કહ્યાણકંદ સ્તુતિ કહ્યાણકંદ પઢમં જિણિદં, સંતિ તઓ નેમિજિર્ણ મુણિદં; પાસે પયાસં સુગુણિક્કઠાણું, ભત્તિ) વંદે સિરિવદ્ધમાણું. ૧

Page #39

૩૮
પ્રાત:કાળના
૧૭. વંદન તથા પ્રણિપાતસ્તુતિ અહા ! અહા ! શ્રી સદ્ગુરુ, કરુણાસિંધુ અપાર; આ પામર પર પ્રભુ કર્યા, અહા ! અહા ! ઉપકાર. શું પ્રભુ ચરણ કને ધરું, આત્માથી સૌ હીન; તે તેા પ્રભુએ આપિયા, તું ચરણાધીન. આ દેહાદિ આજથી, વર્તે પ્રભુ આધીન; દાસ, દાસ હું દાસ છું, આપ પ્રભુના દીન. ષટ્ સ્થાનક સમજાવીને, ભિન્ન બતાવ્યો આપ; મ્યાન થકી તરવારવત્ , એ ઉપકાર અમાપ, જે સ્વરૂપ સમજ્યા વિના, પામ્યા દુ:ખ અનંત; સમજાવ્યું તે પદ નમું, શ્રી સદ્ગુરુ ભગવંત.
પરમ પુરુષ પ્રભુ સદ્ગુરુ, પરમ જ્ઞાન સુખધામ; જેણે આપ્યું ભાન નિજ, તેને સદા પ્રણામ. દેડ છતાં જેની દશા, વર્તે દેહાતીત; તે જ્ઞાનીના ચરણમાં, હૈ। વંદન અગણિત.
હે પરમકૃપાળુ દેવ ! જન્મ, જરા, મરણાદિ સર્વે દુઃખાના અત્યંત ક્ષય કરનારા એવા વીતરાગ પુરુષના મૂળધર્મ (માર્ગ) આપ શ્રીમન્ને અનંતકૃપા કરી મને આપ્યા, તે અનંત ઉપકારના પ્રતિઉપકાર વાળવા હું સર્વથા અસમર્થ છું; વળી આપ શ્રીમત્ કંઈ પણ લેવાને સર્વથા નિઃસ્પૃહ છે; જેથી હું મન, વચન, કાયાની એકાગ્રતાથી આપના ચરણારવિંદમાં નમસ્કાર કરું છું. આપની પરમ ભક્તિ અને વીતરાગ પુરુષના મૂળધર્મની ઉપાસના મારા હૃદયને વિષે ભવપર્યંત અખંડ જાગૃત રહેા એટલું માગું છું તે સફળ થાઓ. ૐ શાંતિ: શાંતિ: શાંતિ:

Page #40

નિત્યક્રમ
૧૮. શ્રી સદગુરુ ઉપકાર-મહિમા પ્રથમ નમું ગુરુરાજને, જેણે આપ્યું જ્ઞાન, જ્ઞાને વીરને ઓળખ્યા, ટળ્યું દેહ-અભિમાન. ૧ તે કારણ ગુરુરાજને, પ્રણમું વારંવાર કૃપા કરી મુજ ઉપરે, રાખે ચરણ મઝાર. ૨ પંચમ કાળે તું મળે, આત્મરત્ન-દાતાર; કારજ સાર્યા માહરાં, ભવ્ય જીવ હિતકાર. ૩ અહો ! ઉપકાર તમારડે, સંભારું દિનરાત; આવે નયણે નીર બહુ, સાંભળતાં અવદાત. ૪ અનંતકાળ હું આથડ્યો, ન મળ્યા ગુરુ શુદ્ધ સંત; દુષમ કાળે તું મળ્યો, રાજ નામ ભગવંત. ૫ રાજ રાજ સૌ કે કહે, વિરલા જાણે ભેદ, જે જન જાણે ભેદ તે, તે કરશે ભવ છે. ૬ અપૂર્વ વાણું તાહરી, અમૃત સરખી સાર; વળી તુજ મુદ્રા અપૂર્વ છે, ગુણગણ રત્ન ભંડાર. ૭ તુજ મુદ્રા તુજ વાણુને, આદરે સમ્યફવંત, નહિ બીજાને આશરે, એ ગુહ્ય જાણે સંત. ૮ બાહ્ય ચરણ સુસંતનાં, ટાળે જનનાં પાપ; અંતરચારિત્ર ગુરુરાજનું, ભાંગે ભવ સંતાપ. ૯
૧૯. શ્રી સદગુરુસ્તુતિ સદ્દગુરુ પદમેં સમેત હૈ, અહંતાદિ પદ સર્વ;
તાર્તિ સદ્ગુરુ ચરણકૂ, ઉપાસે તજી ગર્વ. સદ્દગુરુચરણે અશરણશરણું, બ્રમ-આત પહર રવિ-શશિકિરણું જયવંત યુગલપદ જયકરણું, મમ સદ્ગુરુચરણ સદા શરણું. ૧

Page #41

પ્રાત:કાળનો
પદ સકલકુશલવલ્લી સમ ધ્ય, પુષ્કર સંવર્તમેઘ ભાવે;
સુરગ સમ પંચામૃત-ઝરણું–મમ૦ ૨ પદ કલ્પ–કુંભ કામિત દાતા, ચિત્રાવલી ચિંતામણિ ખ્યાતા;
પદ સંજીવિની હરે જમરણું–મમ૦ ૩ પદ મંગલ કમલા-આવાસ, હરે દાસનાં આશપાશત્રાસં;
ચંદન ચરણે ચિત્તવૃત્તિઠરણું–મમ. ૪ દુસ્તર ભવ તરણ કાજ સાજે, પદ સફરી જહાજ અથવા પાજં;
મહી મહીધરવતુ અભરાભરણું–મમ) ૫ સંસાર કાંતાર પાર કરવા, પદ સાર્થવાહ સમ ગુણ ગરવા;
આશ્રિત શરણુપન્ન ઉદ્ધરણું–મમ ૬ શ્રીમદ્ ગુરુપદ પુનિત, મુમુક્ષુ-જનમન અમિત વિત્ત,
ગંગાજલવતુ મનમલ-હરણું–મમ૦ ૭ પદકમલ અમલ મમ દિલકમલ, સંસ્થાપિત રહો અખંડ અચલ;
રત્નત્રય હરે સવરણું–મમ૦ ૮ અનંત વીશી જિન નમું, સિદ્ધ અનંતા કેડ, જે મુનિવર મુક્ત ગયા, વંદું બે કર જોડ.
૨૦. પ્રભુ ઉપકાર કૌન ઉતારે પાર, પ્રભુ બિન કૌન ઉતારે પાર ? ભદધિ અગમ અપાર, પ્રભુ બિન કૌન ઉતારે પાર ? કૃપા તિહારીનેં હમ પાયે, નામ મંત્ર આધાર. પ્રભુ નીકે તુમ ઉપદેશ દિયે હે, સબ સારનકે સાર. પ્રભુત્વ હલકે હૈ ચાલે સે નિકસે, બૂડે જે શિરભાર. પ્રભુ ઉપકારી કે નહિ વીસરીએ, યેહિ –અધિકાર. પ્રભુ ધર્મપાલ પ્રભુ, તું મેરે તારક, કયું ભૂલું ઉપકાર. પ્રભુત્વ

For Personar & Private Use Only

Page #42

નિત્યક્રમ
૨૧. આઠ યોગ દૃષ્ટિની સઝાય [શ્રીમદ યશોવિજયજી ઉપાધ્યાય કૃત]
[ ઢાળ પહેલી ] પ્રથમ મિત્રાદષ્ટિ-વિચાર
(ચતુર સનેહી મેહના–એ દેશી) શિવ સુખ કારણ ઉપદિશી, ગતણ અડ દિઠ્ઠી રે; તે ગુણ થણી જિનવીરને, કરશું ઘર્મની પુઠ્ઠી રે.
વીર જિનેસર દેશન. ૧ સઘન અઘન દિનરયણમાં, બાલ વિકલ ને અનેરા રે; અર્થ જુએ જેમ જુજુઆ, તેમ એઘ નજરના ફેરા રે. વી. ૨ દર્શન જે થયાં જજુઆ, તે એઘ નજરને ફેરે રે; ભેદ થિરાદિક વૃષ્ટિમાં, સમકિત દૃષ્ટિને હેરે . વી. ૩ દર્શન સકલના નય રહે, આપ રહે નિજ ભાવે રે; હિત કરી જનને સંજીવની, ચારે તે ચરાવે રે. વી. ૪ વૃષ્ટિ થિરાદિક ચારમાં, મુક્તિ પ્રયાણ ન ભાજે રે, રયણી શયન જેમ શ્રમ હરે, સુરનર સુખ તેમ છાજે રે. વીgન્ય એહ પ્રસંગથી મેં કહ્યું, પ્રથમ દ્રષ્ટિ હવે કહીએ રે; જિહાં મિત્રા તિહાં બાઘ , તે તૃણગિનિસે લહીએ રે. વીર્ય વ્રત પણ યમ ઈહું સંપજે, ખેદ નહીં શુભ કાજે રે; દ્વેષ નહીં વળી અવરશું, એહ ગુણ અંગ વિરાજે રે. વીઠ ૭
ગનાં બીજ ઈહ ગ્રહે, જિનવર શુદ્ધ પ્રણામે રે, ભાવાચારજ સેવન, ભવ-ઉદ્વેગ સુઠામે રે. વી. ૮
૧. આ આઠ યોગદૃષ્ટિની સજઝાય આશ્રમમાં લગભગ વર્ષમાં છ મહિના પ્રાત:કાળના ક્રમમાં બોલાય છે, માટે અહીં મૂકી છે.

Page #43

કરે
પ્રાત:કા ળનો દ્રવ્ય અભિગ્રહ પાળવા, ઔષધ પ્રમુખને દાને રે, આદર આગમ આસરી, લિખનાદિક બહુમાને રે. વી. ૯ લેખન પૂજન આપવું, શુત વાચના ઉગ્રાહે રે, ભાવ વિસ્તાર સઝાયથી, ચિંતન ભાવન ચાહે રે. વી. ૧૦ બીજ થી ભલી સાંભળી, રેસાંચિત હવે દેહ રે; એહ અવંચક વેગથી, લહીએ ઘરમ સનેહ રે. વી. ૧૧ સદ્દગુરુ વેગે વંદન ક્રિયા, તેહથી ફળ હોય જે રે, યેગ કિયા ફળ ભેદથી, ત્રિવિધ અવંચક એહ રે. વી. ૧૨ ચાહે ચકેર તે ચંદ્રને, મધુકર માલતી ભેગી રે; તેમ ભવિ સહગુણે હોયે, ઉત્તમ નિમિત્ત સંગી રે. વી. ૧૩ એહ અવંચક યુગ તે, પ્રગટે ચરમાવર્ત રે; સાધુને સિદ્ધ દિશામું, બીજનું ચિત્ત પ્રવર્તે છે. વી. ૧૪ કરણ અપૂર્વને નિકટથી, જે પહેલું ગુણઠાણું રે, મુખ્યપણે તે બહાં હૈયે. સુયશ વિલાસનું ટાણું રે. વી. ૧૫
[ ઢાળ બીજી] બીજી તારાદષ્ટિ-વિચાર
(મનમોહન મેરે-એ દેશી) દર્શન તારા દૃષ્ટિમાં,મનમેહન મેરે, ગોમય અગ્નિ સમાન; મ. શૌચ સંતોષ ને તપ ભલું મ. સજઝાય ઈશ્વર ધ્યાન. મ. ૧ નિયમ પંચ ઈહાં સંપજે, મ૦ નહિ કિરિયા ઉગ; મ0 જિજ્ઞાસા ગુણતત્ત્વની, મ પણ નહિ નિજહઠ ટેગ. મ. ૨ એહ દ્રષ્ટિ હોય વરતતાં, મ ગ કથા બહુ પ્રેમ; મ. અનુચિત તેહ ન આચરે, મળ વાળ્યો વળે જેમ હેમ. મ. ૩

Fór Personal & Private Use Only

Page #44

નિત્યક્રમ
વિનય અઘિક ગુણીના કરે, મ॰ દેખે નિજગુણુ હા; મ૦ ત્રાસ ઘરે ભવભય થકી, મ॰ ભવ માને દુઃખખાણુ. મ૦ ૪ શાસ્ત્ર ઘણાં મતિ થોડલી, મ॰ શિષ્ટ કહે તે પ્રમાણુ, મ સુયશ લહે એ ભાવથી, મ॰ ન કરે જૂઠડફાણુ. મહં પ
[ ઢાળ ત્રીજી ]
ત્રીજી બલાદષ્ટિ-વિર
૪૩
(પ્રથમ ગાવાલ તણે ભવે જીરે—એ દેશી) ત્રીજી વૃષ્ટિ ખલા કહીજી, કાષ્ઠઅગ્નિ સમ ધ; ક્ષેપ નહીં આસન સધેજી, શ્રવણ સમીહ! શેાધ રે જિનજી, ધન ધન તુજ ઉપદેશ. ૧ પરિવર્યોજી. જેમ ચાહે સુરગીત;
તરુણુ સુખી સ્ત્રી સાંભળવા તેમ તત્ત્વનેજી, એ દૃષ્ટિ સુવિનીત રે. જિ૦ ૨ સરી એ એધ પ્રવાહનીજી, એ વિણ શ્રુત થલકૂપ;. શ્રવણુ સમીહા તે કિસીજી, શયિત સુણે જેમ ભૂપ રે, જિ૦ ૩
મન રીઝે તન ઉલ્લુસેજી, રીઝે મુઝે એક તાન; તે ઇચ્છા વિણ ગુણકથાજી, ખહેરા આગળ ગાન રે. જિ૦ ૪
વિઘન ઇંડાં પ્રાયે નહીજી, ધર્મ હેતુમાં કાય; અનાચાર પરિહારથીજી, સુયશ મહાય હાય રે. જિ૦૫ [ ઢાળ ચેથી ] ચેાથી દાસાદાઃ-વિચાર
(ઝાંઝરીઆ મુનિવર ધન ધન તુમ અવતાર—એ 'દેશી) યાગ વૃષ્ટિ ચેાથી કહીજી, દીપ્તા તિહાં ન ઉત્થાન, પ્રાણાયામ તે ભાવથીજી, દ્વીપપ્રભા સમાન. મનમાહન જિનજી, મીઠી તાહરી વાળુ. ૧

Page #45

પ્રાત:કાળનો
બાહ્ય ભાવ રેચક ઈહાંજી, પૂરક અંતર ભાવ; કુંભક થિરતા ગુણે કરીજી, પ્રાણાયામ સ્વભાવ. મ૦ ૨ ધર્મ અર્થે ઈહાં પ્રાણનેજી-છડે પણ નહિ ઘર્મ, પ્રાણ અર્થે સંકટ પડેછે, જુઓ એ વૃષ્ટિને મર્મ. મ૦ ૩ તત્વશ્રવણ મથુરાદકેજ, ઈહાં હોયે બીજ પ્રહ; ખાર ઉદક સમ ભવ ત્યજેજી, ગુરુભક્તિ અદ્રોહ મ૦ ૪ સૂક્ષ્મબોધ તે પણ ઈહાંજી, સમકિત વિણ નહિ હોય; વેધ સંવેદ્ય પદે કહ્યો છે, તે ન અવેવે જોય. મ૦ ૫ વેદ્ય બંઘશિવ હેતુ છેજી, સંવેદન તસ નાણ; નયનિક્ષેપે અતિ ભલુંજી, વેદ્ય સંવેદ્ય પ્રમાણ. મ૦ ૬ તે પદ ગ્રંથિ વિભેદથીજી, વેહલી પાપ પ્રવૃત્તિ તલેહ પદ ધૃતિ સમીજી, તિહાં હોય અંતે નિવૃત્તિ. મ૦ ૭ એહ થકી વિપરીત છેજી, પદ તે અવેદ્ય સંઘ ભવાભિનંદી જીવનેજી, તે હોય જ અભેવ. મ૮ લેભી કૃપણ દયામણજી, માયી મચ્છર ઠાણ; ભવાભિનંદી ભય ભર્યોજી, અફલ આરંભ અયાણ. મ૦ ૯ એવા અવગુણવંતનુંજી, પદ છે અવેદ્ય કઠોર, સાધુ સંગ આગમતણાજી, તે જીત્યે ઘુરંધેર. મ. ૧૦ તે જીતે સહેજે ટળેજી, વિષમ કુતર્ક પ્રકાર; દૂર નિકટ હાથી હણેજી, જેમ એ બઠર વિચાર. મ. ૧૧ હું પાપે સંશય નહીંછ, મૂરખ કરે એ વિચાર, આળસુઆ ગુરુ શિષ્યને છે, તે તે વચન પ્રકાર. મ. ૧૨
૧. પાઠાંતર– તે જીતે ધરી જોર

Page #46

નિત્યક્રમ
ઘીજે તે પતિઆવવું જી, આપમતે અનુમાન આગમ ને અનુમાનથીજી, સાચું કહે સુજ્ઞાન. મ. ૧૩ નહીં સર્વજ્ઞ જુજુઆજી, તેહના જે વળી દાસ; ભક્તિ દેવની પણ કહીજી, ચિત્ર અચિત્ર પ્રકાશ. મ. ૧૪ દેવ સંસારી અનેક છેજી, તેહની ભક્તિ વિચિત્ર; એક રાગ પર દ્વેષથીજી, એક મુક્તિની અચિત્ર. મ. ૧૫ ઇંદ્રિયાર્થગત બુદ્ધિ છેજી, જ્ઞાન છે આગમ હેત; અસંમેહ શુભ કૃતિ ગુણેજી, તેણે ફલ ભેદ સંકેત. મ. ૧૬ આદરકિરિયા રતિ ઘણુજી, વિઘન ટળે મિલે લચ્છિક જિજ્ઞાસા બુદ્ધ સેવનાજી, શુભકૃતિ ચિહ્ન પ્રત્યચ્છિ. મ. ૧૭ બુદ્ધિ કિયા ભવફલ દીએજી, જ્ઞાનકિયા શિવઅંગ; અસંમેહ કિરિયા દીએજી, શીઘ મુક્તિલ ચંગ. મ. ૧૮ પુદ્ગલ રચના કારમીજી, તિહાં જસ ચિત્ત ન લીન;
એક માર્ગ તે શિવતણજી, ભેદ લહે જગદીન. મ. ૧૯ શિષ્ય ભણી જિન દેશનાજી, કહે જન પરિણતિ ભિન્ન કહે મુનિની નય દેશનાજી, પરમાર્થથી અભિન્ન. મ. ૨૦ શબ્દ ભેદ ઝઘડે કિસ્યજી, પરમારથ જે એક કહે ગંગા કહે સુરનદીજી, વસ્તુ ફરે નહિ છેક. મ. ૨૧ ઘર્મ ક્ષમાદિક પણ મટેજી, પ્રગટે ધર્મ સંન્યાસ તે ઝઘડા મેટા તણોજી, મુનિને કવણ અભ્યાસ. મ. ૨૨ અભિનિવેશ સઘળે ત્યજીજી, ચાર લહી જેણે વૃષ્ટિ, તે લેશે હવે પંચમીજી, સુયશ અમૃત ઘનવૃષ્ટિ. મ૦ ૨૩,

Page #47

४६
પ્રાત:કાળને
[ ઢાળ પાંચમી ] પાંચમી સ્થિરાદષ્ટિ-વિચાર
(ધન ધન સંપ્રતિ સાચો રાજા–એ દેશી) વૃષ્ટિ થિરામાહે દર્શન નિત્ય, રત્નપ્રભા સમ જાણે રે; બ્રાંતિ નહીં વળી બેધ તે સૂક્ષમ, પ્રત્યાહાર વખાણે રે. ૧ એ ગુણ વીર(રાજ)તણે ન વિસારું, સંભારું દિનરાત રે; પશુ ટાળી સુરરૂપ કરે જે, સમકિતને અવદાત રે. એટ૨ બાલ ધૂલિ ઘર લીલા સરખી, ભવ ચેષ્ટા ઈહ ભાસે રે, રિદ્ધિ સિદ્ધિ સવિ ઘટમાં પેસે, અષ્ટ મહા સિદ્ધિ પાસે રે. એ૩ વિષય વિકારે ન ઇંદ્રિય જોડે, તે ઈહાં પ્રત્યાહાર રે, કેવળ તિ તે તત્વ પ્રકાશે, શેષ ઉપાય અસારે રે. એક શીતળ ચંદનથી પણ ઉપજે, અગ્નિ દહે જેમ વનને રે, ધર્મજનિત પણ ગ ઈહાં તેમ, લાગે અનિષ્ટ તે મનને રે. એ ૫ અંશે હોય ઈહાં અવિનાશી, પુદ્ગલ જાલ તમાસી રે; ચિદાનંદ ઘન સુયશ વિલાસી, કેમ હોય જગને આશી રે? એ ૬
[ ઢાળ છઠ્ઠી ] છઠ્ઠી કાંતાદષ્ટિ-વિચાર ( ભાલીડા હંસા રે વિષય ન રાચીએ—એ દેશી ) અચપલ રંગરહિત નિષ્ફર નહિ, અલ્પ હાય દેય નીતિ; ગંધ તે સા રે કાંતિ પ્રસન્નતા, સુસ્વર પ્રથમ પ્રવૃત્તિ.
ધન ધન શાસન શ્રી જિનવરતણું. ૧

Page #48

નિત્યક્રમ
ધીર પ્રભાવી રે આગલે યેગથી, મિત્રાદિક્યુત ચિત્ત; લાભ ઈષ્ટને રે કંદ્ર અવૃષ્યતા, જન પ્રિયતા હેય નિત્ય. ધ. ૨ નાશ ષ રે તૃપ્તિ પરમ લહે, સમતા ઉચિત સંગ; નાશ વૈરને રે બુદ્ધિ શતભરા, એ નિષ્પન્નહ યેગ. ધ. ૩ ચિહ વેગનાં રે જે પરગ્રંથમાં, યુગાચારય દિ પંચમ વૃષ્ટિ થકી સવિ જોડીએ, એહવા તેહ ગરિઠ્ઠ. ઘ૦ ૪ છઠ્ઠી દિઠ્ઠી રે હવે કાંતા કહું, તિહાં તારાજ઼ પ્રકાશ તત્વમીમાંસારે દૃઢ હૈયે ધારણા, નહિ અન્ય મુતવાસ. ધ. ૫ મન મહિલાનું રે વાહલા ઉપરે, બીજાં કામ કરંત; તેમ શ્રુતમે રે મન વૃઢ ધરે, જ્ઞાનાક્ષેપકવંત ૧૦ ૬ એહવે જ્ઞાને રે વિઘન નિવારણે, ભેગ નહિ ભવહેત; નવિ ગુણ દેષ ન વિષયસ્વરૂપથી, મન ગુણ અવગુણ ખેત. ઘ૦ ૭ માયા પાણી રે જાણું તેહને, લંધી જાય અડેલ સાચું જાણું રે તે બીતે રહે, ન ચલે ડામાડેલ. ઘ૦ ૮ ભગતત્વને રે એમ ભય નવિ ટળે, જૂઠા જાણે રે ભેગ; તે એ વૃષ્ટિ રે ભવસાયર તરે, લહે વળી સુયશ સંયોગ. ધ૯
[ ઢાળ સાતમી ] સાતમી પ્રભાષ્ટિ-વિચાર
( એ છિડી કિહાં રાખી—એ દેશી ) અર્કપ્રભા સમ બેધપ્રભામાં, ધ્યાન પ્રિયા એ દિઠ્ઠી તત્ત્વ તણ પ્રતિપત્તિ ઈહાં વળી, રેગ નહીં સુખરૂદ્દી રે.
ભવિકા, વીર વચન ચિત્ત ધરીએ. ૧

Page #49

પ્રાત:કાળના
૪૮
સઘળું પરવશ તે દુઃખલક્ષણ, નિજવશ તે સુખ લહીએ; એ દૃષ્ટ આતમ ગુણ પ્રગટે, કહા સુખ તે કુણુ કહીએ રે ? ભ૦ ૨ નાગરસુખ પામર નિવ જાણે, વલ્લભ સુખ ન કુમારી; અનુભવ વિષ્ણુ તેમ ઘ્યાનતણું સુખ, કેણુ જાણે નરનારી હૈ? ભ૦ ૩ એહ દૃષ્ટિમાં નિર્મળ આધે, ધ્યાન સદા હાય સાચું; દૂષણ રહિત નિરંતર યેાતિ, રત્ન તે દીપે જાચું રે. ભ૦ ૪ વિષભાગક્ષય, શાંતવાહિતા, શિવ મારગ ધ્રુવનામ; કહે અસંગ ક્રિયા ઇહાં યાગી, વિમલ સુયશ પરિણામ રે, ભ૦ પ
[ ઢાળ આઠમી ] આઠમી પરાષ્ટિ વિચાર
રાજ સમર નું રાજ સમર તું, રાજ હૃદયમાં રાખીને, માથા ઉપર મરણ ભમે છે, કાળ રહ્યો છે તાકીને. —એ દેશી
દૃષ્ટિ આઠમી સાર સમાધિ, નામ પરા તસ જાણુંજી, આપ સ્વભાવે પ્રવૃત્તિ પૂરણ, શિસમ બેધ વખાણુંજી; નિરતિચાર પદ્મ એહમાં યોગી, કહિયે નહિ અતિચારીજી, આરહે આરૂઢ ગિરિને તેમ એહની ગતિ ન્યારીજી. ૧ ચંદન ગંધ સમાન ક્ષમા ઇંડાં, વાસકને ન ગવેર્ષજી, આસંગે વર્જિત વળી એહમાં, કિરિયા નિજગુણ લેખેજી; શિક્ષાથી જેમ રતન નિયેાજન, વૃષ્ટિ ભિન્ન તેમ એહેાજી, તાસ નિયેાગે કરણ અપૂરવ, લહે મુનિ કેવલ ગેહેાજી. ૨
ક્ષીણુ દોષ સર્વજ્ઞ મહામુનિ, સર્વ લબ્ધિ ફલ ભાગીજી,
પર ઉપગાર કરી શિવસુખ તે, પામે યાગ અયાગીજી;

Page #50

નિત્યક્રમ
સર્વ શત્રુક્ષય સર્વ વ્યાધિલય, પૂરણ સર્વ સમીતાજી, સર્વ અરથ યેગે સુખ તેહથી, અનંતગુણ નિરીહાજી. ૩
એ અડદિઠ્ઠી કહી સંક્ષેપે, ગ શાસ્ત્ર સંકેતેજી, કુલગી ને પ્રવૃત્તચક જે, તેહ તણે હિત હેતેજી; યેગી કુલે જાયા તસ ઘમ્, અનુગત તે કુલગીજી, અષી ગુરુ-દેવ-દ્વિજ-પ્રિય, દયાવંત ઉપયોગીજી. ૪ શુશ્રષાદિક અડગુણ સંપૂરણ, પ્રવૃત્તચક તે કહિયેજી, યમદ્રય લાભી પરદુગ અથી, આદ્ય અવંચક લહિયેજી; ચાર અહિંસાદિક યમ ઈચ્છા, પ્રવૃત્તિ થિર સિદ્ધિનામેજી, શુદ્ધ રુચે પાલ્ય અતિચારહ, ટાલે ફળ પરિણામેજી. પ કુલગી ને પ્રવૃત્તચકને, શ્રવણ શુદ્ધિ પક્ષપાતજી,
ગદૃષ્ટિ ગ્રંથે હિત હવે, તેણે કહી એ વાત; શુદ્ધ ભાવ ને સૂની કિરિયા, બહુમાં અંતર કેતેજી, જલહલતે સૂરજ ને ખજુઓ, તાસ તેજમાં તેજી. ૬ ગુહ્ય ભાવ એ તેને કહીએ, જેહસું અંતર ભાંજેજી, જેહસું ચિત્ત પટંતર હવે, તેહસું ગુહ્ય ન છાજે જી; યેગ્ય અગ્ય વિભાગ અલહતા, કરશે મેટી વાતો, ખમશે તે પંડિત પરષદમાં, મુષ્ટિપ્રહાર ને લાતેજી. ૭ સભા ત્રણ શ્રેતા ગુણ અવગુણ, નંદી સૂત્રે દસેજી, તે જાણી એ ગ્રંથ ગ્યને દેજો સુગુણ જગશેજી; લેક પૂરજ નિજ નિજ ઈચ્છા, ગ ભાવ ગુણરયણેજી, શ્રી નયવિજય વિબુધ પયસેવક, વાચક યશને વયણેજી. ૮

Page #51

પ0
પ્રાત:કાળને
૨૨. સ્તુતિ તથા થોયો પરિપૂર્ણ જ્ઞાને પરિપૂર્ણ ધ્યાને,
પરિપૂર્ણ ચારિત્ર બધિત્વદાને; નીરાગી મહા શાંતમૂર્તિ તમારી,
પ્રભુ પ્રાર્થના શાંતિ(રાજ) લેશે અમારી. ૧ પ્રશમરસનિમગ્ન વૃષ્ટિયુમે પ્રસન્નમ્ , વદનકમલમંકઃ કામિનીસંગશૂન્યઃ; કરયુગમપિ યન્ત શસ્ત્રસંબંધવધ્યમ,
તદસિ જગતિ દેવે વીતરાગર્વમેવ. અન્યથા શરણમ નાસ્તિ, ત્વમેક શરણમ મમ; તસ્માત્ કારુણ્યભાવેન, રક્ષ રક્ષ જિનેશ્વર. ૩ મેક્ષમાર્ગસ્થ નેત્તારમ, ભેસ્તારમ કર્મભૂભુતામ,
જ્ઞાતારું વિશ્વતત્તાનામ , વન્દ ગુણ લબ્ધયે. ૪ જગત્રયાધાર કૃપાવતાર, દુર્વાર સંસાર વિકાર વૈદ્ય શ્રીવીતરાગ ત્વયિ મુગ્ધભાવાદુ, વિજ્ઞ પ્રભે વિજ્ઞપયામિ કિંચિત. ૫ સરસશાંતિસુધારસસાગરમ શુચિતરમ ગુણરત્નમહાગરમ ; ભવિકપંકજબસ્થિદિવાકર પ્રતિદિન પ્રણમામિ જિનેશ્વરમ ૬ શ્રી સહજાત્મ સ્વરૂપ સોદિત શ્રી શુદ્ધ ચૈતન્ય સ્વામીજી, જિનકા વચનામૃતપાનસેં સહજ સમાધિ પામીજી; જિનકા હદયદર્શને હૃદયકી વિષમવૃત્તિ વિરામીજી, તે શ્રી પરમકૃપાળુ સદ્દગુરુ રાજ નમું શિર નામીજી. ૭
અનંતાનંત સંસાર-સંતતિ છેદ કારણમ , જિનરાજ (ગુરુરાજ) પદાભેજ સ્મરણં શરણં મમ: ૮

Page #52

નિત્યક્રમ
૨૩. પચ્ચખાણ (૧) ૧૧૪ (૧) ચઉવિહાર ઉપવાસનું પચ્ચખાણ સૂરે ઉગ્ગએ અદ્ભુત્તડું પચ્ચખાઈ ચઉવ્વિહં પિ
. શનિ પિ આહાર અસણં, પાણું, ખાઇમં, સાઇમં, અન્નત્થણભેગેણં, સહસાગારેણં, પારિઠ્ઠાવણિયાગારેણં, મહત્તરાગારેણં, સવ્યસમાહિત્તિયાગારેણં, સિરે.
(૨) તિવિરહા ઉપવાસનું પચ્ચખાણ
સૂરે ઉગ્ગએ અદ્ભુત્તડું પચ્ચખાઈ તિવિહં પિ આહાર અસણં, ખાઇમં, સાઇમંઅન્નત્થણાભેગેણં, સહસાગારેણં, પારિઠ્ઠાવણિયાગારેણં, મહત્તરાગારેણં, સવ્વસમાહિત્તિયાગારેણં, પાણહાર પિરિસિં, સાઢ પરિસિં, મુઠ્ઠિસહિઅં, પચ્ચ
ખાઈ, અન્નત્થણાભોગેણં, સહસાગારેણં, પચ્છન્નકાલેણું, દિસાહેણું, સાહવયણેણં, મહત્તરાગારેણં, સવ્વસમાહિત્તિયાગારેણં, પાણસ્સ લેવેણ વા, અલેવેણ વા, અચ્છેણ વા, બહુલેવેણ વા, સસિન્હેણ વા, અસિન્હેણ વા, સિરે.
(૩) એકાસણા-આસણાનું પચ્ચખાણ
ઉગ્ગએ સૂરે નમુક્કાર સહિઅં, પિરિસિ સાપરિસિ મુઠ્ઠિસહિએ પચ્ચખાઈ. ઉગ્ગએ સૂરે, ચઉવિહુ પિ આહાર અસણં, પાણું, ખાઈમ, સાઈમ, અન્નત્થણાભોગેણં, સહસાગારેણં, છિન્નકલેણં, દિસાહેણું સાહવયણેણં, મહત્તરગારેણં, સવ્વસમાહિત્તિયાગારેણું. વિગઈએ પચ્ચખ્ખાઈ. અન્નત્થણાભોગેણં, સહસાગારેણં, લેવાલેવેણું, ગિહત્યસંસડ્રેણું ઉન્મિત્તવિવેગેણં, પડુશ્ચમખિએણું, પારિઠ્ઠાવણિયાગારેણં, મહત્તરાગારેણં, સવ્વસમાહિવત્તિયાગારેણં, એગાસણું, બિયાસણું પચ્ચખાઈ, તિવિહં પિ આહાર અસણં, ખાઇમં, સાઈમ, અન્નત્થણાભોગેણં, સહસાગારેણં, સાગારિયાગારેણં,

Page #53

પ્રાત:કાળને નિત્યક્રમ આઉટણપસારેણં, ગુરુઅદ્ભુઠ્ઠાણું પારિઠ્ઠાવણિયાગારેણં, મહત્તરાગારેણં, સવ્વસમાહિત્તિયાગારેણં, પાણસ્સ લેવેણ વા, અલેવેણ વા, અચ્છેણ વા, બહુલેવેણ વા, સસિન્હેણ વા, અસિથેણ વા, સિરે.
() આયંબિલનું પચ્ચખાણ ઉગ્ગએ સૂરે, નમુક્કાર સહિઅં, પિરિસિં, સાઢપિરિસિં, મુઠ્ઠિસહિએ પચ્ચખાઈ. ઉગ્ગએ સૂરે, ચઉવિહં પિ આહાર અસણં, પાણું, ખાઈમ, સાઈમ, અન્નત્થણાભોગેણં, સહસાગારેણું, પચ્છન્નકાલેણું, દિસાહેણું, સાહવયણેણં, મહત્તરાગારેણં, સવ્વસમાહિત્તિયાગારેણં, આયંબિલ પચ્ચખાઈ. અન્નત્થણુંભેગેણં, સહસાગારેણં, લેવાલેવેણું, ગિહત્યસંસàણું, ઉખિત્તવિવેગેણં, પારિઠ્ઠાવણિયાગારેણં, મહત્તરાગારેણં, સવ્વસમાહિવત્તિયાગારેણં, એગાસણું પચ્ચખાઈ, તિવિહં પિ આહાર અસણં, ખાઇમં, સાઈમ, અન્નત્થણાભોગેણં, સહસાગારેણં, સાગારિયાગારેણં, આઉંટણપસારેણં, ગુરુઅદ્ભુઠ્ઠાણેણં, પારિઠ્ઠાવણિયાગારેણં, મહત્તરાગારેણં, સવ્વસમાહિત્તિયાગારેણં, પાણસ લેવેણ વા, અલેવેણ વા, અચ્છેણ વા, બહુલેવેણ વા, સસિન્હેણ વા, અસિથેણ વા, સિરે.
(૫) ચઉવિહારનું પચ્ચખાણ દિવસચરિમં પચ્ચખ્ખાઈ, ચઉન્રિહપિ આહારં–અસણં, પાણું, ખાઈમ સાઈમ, અન્નત્થણાભોગેણં, સહસાગારેણં, મહત્તરાગારેણં, સવ્વસમાહિત્તિયાગારેણું સિરે.
(૬) પાણહારનું પચ્ચખાણ પાણહાર દિવસચરિમં પચ્ચખાઈ. અન્નત્થણભેગેણં, સહસાગારેણું મહત્તરાગારેણં, સવ્વસમાહિત્તિયાગારેણું વિસિરે.
***
દ્વિતીયાવૃત્તિ પ્રત ૭૦૦૦ વિ. સંવત ૨૦૪૬ ઈસ્વી સન ૧૯૯૦ - 2109r Dean, VateUe Nagar

Page #54