Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricaya pustikA pravRtti - 994 nyU jhIlaeNnDa ramaNalAla cI. zAha 2. 6.00
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvasAmAnya jJAnanI saravANI paricaya TrasTa eka evI sAmAjika, sAMskRtika ane zaikSaNika pravRtti karI rahyuM che je prakAranI pravRtti gujarAtI bhASAmAM bIjA koIe karI nathI. paricaya pustikA pravRttinA Adya sthApako vADIlAla DagalI ane yazavaMta dozIe dara mahine vividha viSaya para pAyAnI mAhitI ApatI be pustikAo pragaTa karavAno 1958mAM AraMbha karyo. 1999nA aMta sudhImAM 184 pustikAo pragaTa thaI ane 2000nI sAlamAM pragaTa thayelI pustikAonI saMkhyA 1000nuM sImAcihna vaTAvI jaze. ekasarakhI saMpAdakIya bhAtavALI, AzcaryakAraka vaividhyavALI, vyApaka upayogitA dharAvatI, vividha viSayonA UMDA abhyAsIo pAse taiyAra karAvelI, saraLa paNa prAsAdika zailI dharAvatI paricaya pustikAoe ApaNA vidyAjagata tema ja ApaNA saMskAra jIvanamAM moTA gajAnuM pradAna karyuM che. - vijJAnathI mAMDIne tattvajJAna sudhInA ane sAhityathI laIne vepAraudyoga, ramatagamata, Arogya, arthazAstra, samAjazAstra, rAjakAraNa, ItihAsa jevA aneka viSayone AvaratI paricaya pustikAo pragaTa thatI AvI che. sImita kSetramAM UMDA ne UMDA UtaratA jatA vizeSajJonA A yugamAM paNa sarvasAmAnya jJAnano - janarala naoNlejano - mahimA ocho nathI thayo. sAhityanA vizeSajJane avakAzavijJAnamAM ke arthazAstranA niSNAtane saMgIta ke citrakalAmAM dilacaspI hoya tenI navAI nathI. AvA jijJAsuo tema ja vidyArthIo, vyavasAyI mANaso, gRhiNIo ja nahIM, balka deza- videzamAM banI rahelI ghaTanAomAM ke jhaDapathI vikasatA jatA jagata sAthe tAla meLavavA utsuka harakoI nAgarikane rasa paDe tevI mAhitI paricaya pustikA Ape che. dara mahine baLe navA navA viSayanI pAyAnI AdhArabhUta mAhitI ApatI A pustikAo eka nAnA paNa nakkara mAhitIkozanI garaja sAre che.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricaya pustikA pravRtti Adya saMpAdako vADIlAla DagalI yazavaMta dozI nyU jhIlenDa ramaNalAla cI. zAha saMpAdaka : candrakAnta zAha paricaya TrasTa, muMbaI
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shah, Ramanlal C. New Zealand : Nations Parichay Trust, Mumbai 2000 prathama AvRtti : 2000 mudraka : jitendra ThAkorabhAI desAI navajIvana mudraNAlaya, amadAvAda-380 014 prakAzaka : paricaya TrasTa mahAtmA gAMdhI memoriyala bilDiMga, netAjI subhASa roDa, carnI roDa, muMbaI - 400 002 Teliphona : 2814059 mukhya vikratA : navajIvana TrasTa po. navajIvana, amadAvAda-380 014 Teliphona : 7540635 zAkhA : 130, zAmaLadAsa gAMdhI mArga, muMbaI-400 002 Teliphona : 2019756 rU. 6. 0
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyU jhIlaeNnDa I. sa. 1978mAM ane I. sa. 1999mAM ema be vAra nyU jhIlaeNnDano pravAsa karavAnI taka mane sAMpaDI hatI. be dAyakA pachInA bIjA pravAsamAM mane najare jovA maLyuM ke nyU jhIlenDanI kAyApalaTa keTalI sarasa thaI gaI che ! eka nAnosarakho deza paNa dhAre to keTalI badhI pragati karI zake che tenI pratIti thaI. duniyAnAM atyaMta ramaNIya, zAMtipriya, AMtarika saMgharSarahita ane anya dezo sAthe veravirodha vinAnA sukhI dezomAM nyUjhIlenDane gaNAvI zakAya. bhaugolika vistAra nyU jhIlenDa pRthvInA dakSiNa goLArdhamAM sAva cheDe Avelo deza che. osTreliyAnI agni dizAmAM TAsmAna samudramAM 1, 200 mAIla dUra te Avelo che. tene bhaugolika vistAra 1,03,736 corasa mAIla eTale ke 2,68,676 corasa kilomiTara che. nyU jhIlenDamAM uttaramAM AvelI reIngAnI bhUzirathI dakSiNamAM AvelA TuarTa TApu sudhInuM aMtara 1,680 mAIla jeTaluM che. nyUjhIlenDa pahoLo nahIM paNa sAMkaDo ane lAMbo deza che. enI AkRti AkAzamAMthI koI mANasa dariyAmAM DUbakI mAravA paDato hoya evI lAge che. bhaugolika vistAramAM iMglenDa ke jApAna sAthe tene sarakhAvI zakAya. paraMtu eTalA ja vistAramAM iMglenDanI vasati pAMca karoDa karatAM vadhu che. ane jApAnanI vasati sADA dasa karoDa karatAM vadhu che. jyAre nyU jhIlenDanI vasati mAtra pAMtrIsa lAkha jeTalI che.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricaya pustikA pravRtti bhAratanA koI eka moTA zahera karatAM paNa A vasati ochI che. AnA parathI samajAze ke vasatinI daSTie nyU jhIlaeNnDa keTalo nAno ane pAMkho deza che. nyU jhIlenDa mukhya be moTA dvIpamAM vaheMcAyelo deza che. uttara dvIpa ane dakSiNa dvipa vacce kUkanI sAmudradhunI che. baMne dvIpamAM ghaNobadho taphAvata che. nyU jhIlenDa mukhyatve parvato ane jvALAmukhIono deza che. eno poNA bhAgano pradeza samudranI sapATIthI sarerAza AThasothI hajAra phUTa karatAM vadhu UMco che. A be mukhya dvIpanI AsapAsa nyU jhIlenDamAM bIjA aneka nAnAmoTA TApuo AvelA che. ekadama nIce dakSiNa cheDe TuarTa TApu che. nyU jhIlaeNnDa be mukhya TApuomAM vaheMcAyelo deza hovAthI teno samudrakinAro ghaNo lAMbo che. emAM svaccha, vizALa retALa samudrataTa paNa ghaNA che. paraMtu ATalo lAMbo samudrakinAro hovA chatAM te ekaMdare chIcharo hovAthI nyU jhIlenDamAM moTAM baMdaro bahu nathI. alabatta, baMdare vikasAvavAnI ene haju sudhI bahu jarUra paNa paDI nathI. nyU jhIlenDanA uttara dvipamAM Azare 18 TakA jeTalA pradezamAM parvato che. jyAre dakSiNa dvIpamAM Azare 70 TakA parvatIya pradeza che. uttara dvIpamAM keTalAka TharI gayelA javALAmukhIo che eTale tyAM draNa banI gayelA, eTale ke tUTI gayelAM zikharovALA, pavAlAnA AkArano khADo dharAvatA parvato vadhu che. dakSiNa dviIpanA madhya bhAgamAM uttuMga zikharovALA parvatonI lAMbI hAramALA che. emAMnA keTalAka parvato himAcchAdita che.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyU jhIlenDa ItihAsa nyU jhIlenDanI sauthI pahelI zodha yuropathI vahANamAM nIkaLelA Daca zodhasapharI Abela TAsmAne I. sa. 164ramAM karI hatI. eNe dakSiNa prazAMta mahAsAgaranI potAnI saphara daramiyAna TAsmAna TApu nyU jhIlenDa, ToMgA ane phijInA TApuonI zodha karI hatI. TAsmAne nyU jhIlaeNnDanA 'golDana be'mAM potAnuM vahANa lAMgaryuM hatuM. paraMtu te nyU jhIlenDanA kinAre paga mUkI zakyo nahoto. tenuM vahANa joIne sthAnika mAorI lokoe enA para humalA cAlu karI dIdhA. athaDAmaNamAM TAsmAnanA keTalAka khalAsIo mAryA gayA. pariNAme TAsmAnane potAnuM vahANa upADI tyAMthI tarata bhAgavuM paDyuM hatuM. TAsmAne pahelavahelI A jagyAnI noMdha potAnA nakazAmAM karI hatI. enI yAdagIrIrUpe nyU jhIlaeNnDanA A sthaLe pachIthI enuM smAraka karavAmAM AvyuM che. TAsmAne dakSiNa prazAMta mahAsAgaramAM nyUjhIlenDa AvatAM pahelAM je eka TApu zodhyo tene nAma apAyuM TAsmAniyA. A TApu tyAra pachI oNsTreliyAnA eka bhAga tarIke joDAI gayo hato. navAInI vAta to e che ke dakSiNa prazAMta mahAsAgaramAM TAsmAniyA, phijI, nyUjhIlaeNnDa, ToMgA vagere TApuo zodhanAra zodhasapharI TAsmAnane, pote oNsTreliyAnI AsapAsa dariyAmAM ghUmato hovA chatAM, A mahAsAgaramAM eka moTo khaMDa che e hakIkatanI khabara nahotI, kAraNa ke e bAju javAnuM ene thayuM nahotuM. e khaMDa te oNsTreliyA, jenI zodha pachIthI thaI hatI. Abela tAsmAna pachI savAso varSa bAda, I. sa. 1769'70mAM briTiza naukAdaLano eka kepTana jemsa phUka dakSiNa prazAMta mahAsAgaramAM zodhasaphara mATe Avyo. eNe oNsTreliyAnI zodha karI
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricaya pustikA pravRtti ane tenA dakSiNa kinArAnA pradezane IMglenDanA eka pradezanA nAma uparathI 'nyU sAutha velsa' evuM nAma ApyuM. e ja saphara daramiyAna I. sa. 1770mAM kepTana kUka mAorInA A dezamAM AvI pahocyo. te vakhate zodhasarIomAM pote zodhelA pradazone yuropanAM nAmo ApavAnI prathA hatI. e praNAlikA mujaba, jemsa kUke yuropamAM bAlkana samudramAM AvelA DenmArkanA "jhIlaeNnDa' nAmanA TApu jevA lAgatA. A TApune nyU jhIlaeNnDa' evuM nAma ApyuM. jemsa kUka sau prathama nyU jhIlenDanI uttare be oNpha AIlenDanA samudrakinAre Utaryo hato. tyAra bAda enI yAdagIrI tarIke tyAM eka smAraka karavAmAM AvyuM che. TAsmAnane nyUjhIlenDanA A pradezanA sthAnika mAorI loko sAthe laDAI thaI, paraMtu jemsa kUka vyavahAradakSa hato. eNe jyAM jyAM potAnuM vahANa lAMgaryuM tyAM tyAM sthAnika mAorI loko sAthe zAMtimaya, sulehabharyo vartAva karyo. A rIte eNe vahANamAM samagra nyU jhIlenDanI kinAre kinAre pradakSiNA karI. eNe be kapa vaccenI sAmudradhunI paNa zodhI ane tyAra pachI tyAMthI te pAcho pharyo. jhIlaeNnDanuM mAorI lokoe ApeluM mULa nAma "AoTe-- AroA' che. eno artha thAya che "zveta vAdaLAMono pradeza'. A nAma yathArtha che. nyU jhIlenDamAM kALA ghanaghora vAdaLAM javalle ja jovA maLe che. paraMtu zveta vAdaLAM ane nAnI nAnI veta vAdaLIo AkAzamAM lagabhaga satata jovA maLe che. dakSiNa TApumAM to ziyALAmAM barapha paDe che eTale paNa te zveta lAge che. jemsa ke nyU jhIlaeNnDano pradeza zodhI Apyo te pachI aMgrejoe enA para potAnuM Adhipatya jamAvavA vakhatovakhata prayAso karyA ane chevaTe emAM aMgreja phAvyA.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyU jhIlenDa be oNpha AIlenDanA kinAre aMgrejoe potAnuM thANuM sthApyuM ane tyAM vAItAMgI nAmanA sthaLe potAnAM makAno bAMdhyAM. honsana nAmanA eka catura, bAhoza aMgrejanI nyU jhIlaeNnDanA prathama gavarnara tarIke nimaNUka thaI. gorI cAmaDIvALA videzIonA Agamana sAme sthAnika mAorI lokono ghaNo virodha hato. paraMtu baMdUka jevAM Adhunika ghAtaka zastronA prabhAve aMgrejoe varcasva jamAvyuM. vaLI, mAorI lokomAM phATaphUTa paDAvI Adhipatya jamAvavAmAM paNa aMgrejo phAvyA. nyU jhIlenDano samagra pradeza mAorI lokonI mAlikIno hato ane teonI judI judI ToLIomAM, kabIlAomAM jamInanI phALavaNI thayelI hatI. aMgrejone potAnAM thANAM sthApavA ane vadhAravA mATe vadhu jamIna joItI hatI. te vakhate vAItAMgImAM 6ThI phebruArI, 1840nA roja mAorI loko ane gavarnara homsana vacce saMdhikAra ane sahIsikkA thayA. paraMtu tyAra pachI eka athavA bIjA bahAnA heThaLa aMgrejo saMdhikarArano thoDo thoDo bhaMga karatA gayA ane potAno pradeza vadhAratA gayA. I. sa. 185ramAM nyUjhIlenDane thoDI svataMtra sattA sAMpaDI. tene potAnI sAmAnya vidhAnasabhA cUMTavAno adhikAra maLyo. I. sa. 1893mAM vidhAnasabhAnI AvI cUMTaNImAM mata ApavAno ane umedavAra tarIke UbhA rahevAno adhikAra mahilAone paNa ApavAmAM Avyo. eTale ema manAya che ke lokazAhImAM cUMTaNImAM bhAga levAno mahilAone adhikAra duniyAmAM sarva prathama nyU jhIlenDamAM 1893mAM apAyo hato. I. sa. 1897mAM nyU jhIlenDane briTiza saMsthAnamAMthI Dominiyana'nuM pada ApavAmAM AvyuM hatuM. pahelA vizvayuddha pachI nyU jhIlenDane vadhu sattA ApavamAM AvI hatI ane bIjA vizvayuddha pachI, 1941mAM briTiza pArlAmenTa nyU jhIlaeNnDa mATe kAyadA ghaDavAnI
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricaya pustikA pravRtti potAnI sattA jatI karI ane tyAra pachI e sattA nyU jhIlenDane ApavAmAM AvI hatI. alabatta, haju te briTiza doravaNI pramANe ja rAjya karatuM rahyuM hatuM. 1980 pachI nyU jhIlenDe eka svataMtra rASTra tarIke vizvanA rAjakAraNamAM bhAga levo cAlu karyo hato. mAorI, nyU jhIlenDamAM prAcIna samayathI rahetI AdivAsI prajA te mAorI loko che. jyAre aMgrejoe nyU jhIlenDamAM vasavATa karyo nahoto ane nyU jhIlenDanI zodha thaI nahotI te pUrve nyU jhIlenDamAM rahenArA loko te mAorI AdivAsIo che. mArIomAM judI judI jAtio che te badhI saMpIne rahe che. nyUjhIlenDanI jamIna judI judI jAtinA mAorI lokomAM vaheMcI ApavAmAM AvelI che. jUnA jamAnAmAM koIne potAnI jamIna bIjAne vecavAno tyAM haka nahoto. potAnI jamInanA rakSaNa mATe mAorIoe aMgrejone bhAre laData ApI hatI. mAorI loko je bhASA bole che te "mAorI' tarIke oLakhAya che. 'mAorI'no artha thAya che 'sthAnika dezavAsI'. eka mata pramANe, chellAM 600 varSathI mArI loko A TApuo para AvIne vaselA che. bIjA mata pramANe to chellAM eka hajAra varSathI nyUjhIlenDanI dharatI para temano vasavATa thayelo che. khodakAma karatAM maLelAM sAMskRtika avazeSo parathI ema manAya che ke lagabhaga caudaso varSa pahelAM A TApuo para mAnavavasavATa hato. mAorIonI potAnI daMtakathA pramANe temanA pUrvajo nyU jhIlenDanI IzAna (pUrvottara) dizAmAMthI havAIkI TApu parathI AvyA che. dakSiNa prazAMta mahAsAgaranA A vistAramAM saikAo pUrve AdivAsI ToLIo khetI, zikAra, mAchalI, gheTAMno uchera vagere A TApuo nyU jhIlenDanI dharA mata pramANe to
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyU jhIlenDa jarUriyAta saMtoSavA mATe eka TApu uparathI bIjA TApu upara potAnAM hoDakAMomAM sthaLAMtara karatI rahetI hatI. e rIte havAIkI, TogA, samoA, phijI, papuA vagere TApuonI ToLIo potAnI AjIvikA meLavavA ane astitva TakAvI rAkhavA eka TApu parathI bIjA TApu para jatI. teomAM mAMhomAMhe lagnasaMbaMdho paNa sthapAtA. evI prajA vartamAna samayamAM paoNlineziyana (bahudezIya) tarIke oLakhAya che. evA je paoNlineziyana loko nyU jhIlaeNnDanA TApuomAM AvIne vasyA te mAorI tarIke oLakhAyA. 9 mAorI loko gorI athavA ghauMvarNI cAmaDInA che. emano cahero goLa athavA laMbagoLa che. temanA vALa TUMkA ane vAMkaDiyA che. teo zarIre bharAvadAra, UMcA ane sazakta che. teo buddhizALI, kalAnipuNa ane premALa che. mAorI loko potAnA pUrvajone mATe bahu lAgaNI ane zraddhA dharAve che. teo ema mAne che ke potAne atyAre je kaMI zakti ane sukha prApta thAya che te potAnA vaDavAonI preraNAthI, AzIrvAdathI prApta thayA, eTalA mATe mAorIomAM vaDIlo pratye pUjya bhAva hoya che. zaheromAM rahetA mAorIo dUranA TApuomAM ke jaMgalomAM rahetAM potAnAM mAtApitAne maLavA vakhatovakhata jAya che. vaDavAo mATenA AvA UMDA premane kAraNe mAorImAM potAnI vaMzAvali moDha rAkhavAnI prathA che. keTalAka mAorIo to lAkaDAnI kalAkRtimAM potAnI vaMzAvali paNa kotare che. mRtyu pachI temano AtmA vaDavAo sAthe bhaLI jAya che ema teo mAne che. mahemAnonuM svAgata karavA mATe jIbha bahAra kADhavAno mAorImAM rivAja che. eTale ghaNIbadhI kalAkRtiomAM jIbha bahAra kADhelI manuSyAkRti jovA maLaze. mAorI nRtyamAM paNa jIbha
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricaya pustikA pravRtti bahAra kADhavAnI prathA che. zveta yuropiyanone mAorIo potAnI bhASAmAM "pAkehA' kahe che. mAorI loko devadevIomAM ghaNI zraddhA dharAve che. samudra, jaMgala, vAyu, dharatIkaMpa, varasAda, AkAza, pRthvI - e darekanA judA judA deva che. AkAzane teo pitA tarIke ane dharatIne mAtA tarIke oLakhAve che. AkAza mATe mAorI zabda che "rAMgI' ane dharatI mATe zabda che "pApA tu Anuku'. AkAza ane dharatInA milanathI A saMsAra ubhavyo che tema te mAne che. mAorI lokone "mosA-zikArI' tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. A TApu para mosA nAmanAM zAhamRga jevAM, manuSya karatAM paNa UMcAM evAM ghaNAM pakSIo hatAM. te UDI zakatAM nahotAM. mAorI loko eno potAnA khorAka mATe ane enAM hADakAMmAMthI ojAro ane ghareNAM banAvavA mATe eTalA moTA pAyA upara zikAra karatA rahyA hatA ke chevaTe mosA pakSInuM nikaMdana nIkaLI gayuM. pariNAme, have enuM astitva pRthvI para rahyuM nathI. vartamAna samayamAM mAorI loko Adhunika thatA jAya che. aMgrejI mAdhyamavALI zALAomAM teo abhyAsa kare che. nokarIdhaMdhAmAM tathA paheravezamAM teo aMgrejo jevA ja thavA lAgyA che. teo pArlamenTamAM cUMTAya che ane pradhAna paNa bane che. dharmanI daSTie keTalAye mAorI have potAno jUno dharma choDI khristI thaI gayA che. joke, dUra dUranA nAnA nAnA TApuomAM jUnA mAorI rItarivAje haju sacavAI rahyA che.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ baoNlaeNnDa mAunTa kUka milArDa sAunDa * vAtomo premAutha nyU jhIlaeNnDa nyU jhIlaeNnDa kemilTana nelsana TAupo kUkanI sAmudradhunI drAsmAna be TikhAno kvInsa TAuna roToA vaeNliMgTana krAisTacarca Danehina sTuarTa TApu 11 uttara dvIpa dakSiNa dvIpa
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 paricaya pustikA pravRtti vasati nyU jhIlaeNnDanI atyAranI Azare pAMtrIsa lAkhanI vasatimAM chaThThA bhAganI vasati mAorI lokonI che. I. sa. 1840mAM briTiza saMsthAna tarIke nyU jhIlaeNnDanI vidhivat sthApanA thayA pachI aMgrejono vasavATa tyAM thayo ane tyAMnI khINomAM sonuM nIkaLatAM tenI saMkhyA vadhI hatI. videzIonA vasavATa pachI, cepI rogo, mArAmArI, katleAma vagerene lIdhe mAorI lokonI vasati tyAM ghaTavA lAgI hatI. paraMtu have te pAchI vadhI che. nyU jhIlaeNnDanI kula vasatimAMthI nyU uttara dvIpamAM poNA bhAganI vasati vase che, ane cothA bhAganI vasati dakSiNa dvIpamAM che. oNkalaeNnDa, hemilTana, roToruA, vaeNliMgTana, krAisTacarca, kvInsa TAuna, DaneDina jevAM moTAM zaheromAM ja dezanI lagabhaga eMsI TakA jeTalI vasati vase che eTale ke samudrakinAre ke samudrathI thoDA mAIlanA aMtare ghaNokharo vasavATa thayo che. bAkInA pradezomAM vasati chUTIchavAI che. dakSiNa dvIpamAM jema jema nIce jaIe tema tema vasati ochI thatI jAya che. e bAju pravAsa karatA hoIe to kyAreka mAIlo sudhI rastAmAM na ghara jovA maLe ke na koI mANasa . nyU jhIlaeNnDamAM kAyamI vasavATa mATe aMgrejo uparAMta je prajAo kALakrame AvatI gaI temAM DenmArka, holenDa, jarmanI, grIsa, kroeziyA, haMgerI, cIna, inDocAinA, bhArata vagere dezanA loko che. AvA vasAhatIonI kula vasati samagra dezanI vasatinA cAra TakA jeTalI che. temAMnA keTalAkanI to atyAre bIjI, trIjI ke cothI peDhI cAlI rahI che. keTalAka bhAratIya loko nokarI ke majUrI karavA phijI gayelA ane pachI tyAMthI sthaLAMtara karIne nyU jhIlaeNnDa gayelA che. gayA saikAmAM gujarAtanA navasArI ane enI AsapAsanA vistAranA keTalAka gujarAtIone khetI karavA mATe aMgrejo dvArA nyU jhIlaeNnDa laI javAyA hatA. temanA vaMzajo Aje paNa tyAM vaselA che.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyU jhIlaeNnDa 13 nyU jhIlaeNnDanI prajA ekaMdare sukhI, taMdurasta ane maLatAvaDI che. A dezamAM jamInanI taMgI nathI. eTale loko sArAM bAMdhelAM, bAgabagIcAvALAM gharomAM rahe che. bekArInuM tyAM nAma nathI, sivAya ke svecchAe koI bekAra rahevA icchatuM hoya. loko potAno phAjala samaya havAmAnanI anukULatAne lIdhe itara, bahAranI pravRttimAM vadhAre gALe che. samudrataTe karavAmAM, gaoNlDa ramavAmAM, naukAvihAramAM, krikeTa, Tenisa vagere ramato ramavAmAM, pagapALA pravAsamAM - vageremAM pasAra kare che. nyU jhIlaeNnDamAM tabIbI suvidhA ghaNI sArI che. lokonuM Arogya sAruM ane sarerAza AyuSya 70 varSa karatAM vadhu che. bhASA ane dharma nyU jhIlaeNnDamAM sthAnika vaMzajo te mAorI loko che. teo Aje paNa potAnI mAorI bhASA bole che. aMgrejonA Agamana pachI nyU jhIlaeNnDanI mukhya bhASA aMgrejI rahI che. briTiza sAmrAjyanA eka deza tarIke paNa tyAM aMgrejI bhASAne adhikRta bhASA tarIke sthAna maLyuM che. eTale nyU jhIlaeNnDanI rASTrabhASA aMgrejI rahI che. aMgrejo uparAMta bIjI je je prajAo vasavATa mATe nyU jhIlaeNnDamAM AvI temaNe paNa aMgrejI bhASA apanAvI lIdhI che. tyAM zikSaNamAM ane sarakArI kAmakAjamAM aMgrejI bhASA bolAtI ane lakhAtI hovAthI lokajIvananI bhASA paNa aMgrejI rahI che. Ama chatAM, tyAM mAorI prajA mULathI vaselI hovAthI ane temano prabhAva hovAthI mAorI bhASAne I. sa. 1987thI sarakArI kacerIomAM ane adAlatamAM sattAvAra sthAna ApavAmAM AvyuM che. nyU jhIlaeNnDamAM AvIne vaselA loko mukhyatve iMglaeNnDa ane yuropanA anya dezonA che. teo khristI dharmapracArakone potAnI sAthe lAvela hatA. eTale temano khristI dharma e nyu jhIlaeNnDamAM mukhyatve paLAto
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 paricaya pustikA pravRtti dharma rahyo che. mAorI lokono potAno AnuvaMzika dharma che. ' taduparAMta, bhAratamAMthI hiMduo ane cInathI bauddha dharmIo tyAM jaIne vaselA hovAthI teoe potAnAM dharmasthAnako banAvyAM che. khristI dharmamAM paNa bhinna bhinna zAkhAo hovAthI te . eMglikana, prembiTeriyana, romana kethalika vagere saMpradAyonAM potapotAnAM bhinna bhinna devaLe che. alabatta, dharmanI bAbatamAM have tyAM pahelAMnA jevI rUDhicustatA ke saMkucitatA rahI nathI. dharmane kAraNe tyAM koI saMgharSo thatA nathI. nyU jhIlenDanI eka khAsiyata e che ke yuropIya prajAno ane temAM mukhyatve aMgrejono tyAM be saikA karatAM adhika samayathI vasavATa hoI samudrakinArAnAM moTAM zahero, nadI, parvata ityAdine pAzcAtya nAmo apAyAM che. bAkInA ghaNAkharA pradezomAM gAmo, nadIo, sarovara, parvato vagerenAM nAmo je mULa mAorI lokonAM hatAM tenAM te ja rahyAM che. rAjyavyavasthA ane zikSaNavyavasthA nyU jhIlaeNnDamAM vasati eTalI ochI ane sukhI che ke tyAM prajAnA... koI saiLagatA gaMbhIra prazno nathI ke nathI videzIonAM AkramaNano koI bhaya. ethI tyAM rAjadvArI rasAkasI nathI ke rAjadvArI caLavaLa nathI. rAjadvArI daSTie judA judA pradezonuM vyavasthita vibhAjana thayeluM che. ane prajAnA cUMTAyelA pratinidhio lokazAhI paddhatie zAsana calAve che. sarakArI vahIvaTI taMtra sakSama ane ekaMdare bhraSTAcAra vinAnuM svaccha che. mAorI loko paNa pArlamenTanA sabhya thaI zake che ane pradhAna banI zake che. hakIkatamAM pArlamenTanI beThako mAorI umedavAro mATe anAmata rAkhavAmAM AvI che. nyU jhIlenDamAM briTiza zAsanakALa daramiyAna Adhunika keLavaNInI
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyUjhIlenDa 15, prathA dAkhala karavAmAM AvI hatI. hAla tyAM chathI soLa varSanAM bALako - kizoro mATe prAthamika ne mAdhyamika keLavaNI maphata ane pharajiyAta che. dUranA pradezonAM bALako mATe patravyavahAra dvArA zikSaNa ApavAnI vyavasthA karavAmAM AvelI che. je vidyArthIo potAnA kharce bhaNavA IcchatA hoya temane mATe khAnagI zALAone maMjUrI ApavAmAM AvI che. ucca zikSaNanA kSetre nyU jhIlenDamAM okalenDamAM okalenDa yunivarsiTI, veliMgTanamAM vikToriyA yunivarsiTI, krAIsTacarcamAM kenTarabarI yunivarsiTI, DeneDinamAM oTA yunivarsiTI tathA bIjI yunivarsiTIo maLIne hAla kula sAta yunivarsiTIo che. Azare eka lAkha vidyArthIo yunivarsiTIomAM abhyAsa kare che. yunivarsiTIomAM jarUriyAtavALA vidyArthIone nANAkIya sahAya karavAmAM Ave che. - mAorI vidyArthIone mAorI borDa dvArA abhyAsa mATe vizeSa uttejana apAya che. - vepAra-udyogo . gAya, gheTAM jevAM pALelAM pazuono uchera e saikAothI nyUjhIlenDanA lokono mukhya vyavasAya rahyo che. vasatinA pramANamAM dUdhanuM utpAdana ghaNuM vadhu hovAthI DerI udyoga tyAM ghaNo vikAsa pAmyo che. dUdhano pAuDara, cIjha tathA dUdhanI vividha cIjonuM utpAdana ane nikAsano vepAra nyU jhIlenDa moTA pAye kare che. sAro varasAda ane phaLadrupa jamIna e baMnene kAraNe gheTAM carAvavA mATe nyUjhIlenDamAM ghaNI anukULatA che. tyAM jamIna jarUriyAta karatAM vadhu che. eTale osTreliyAnI jema nyUjhIlenDamAM paNa merino vagere prakAranAM sArI jAtinAM gheTAMno uchera gayA saikAthI cAlu che. gheTuM nyU jhIlenDanA arthataMtranuM eka mukhya aMga che. gheTAnA Unano ane emAMthI banatAM garama kapaDAM, dhAbaLA vagereno vepAra nyU jhIlenDamAM ghaNI sArI rIte
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricaya pustikA pravRtti cAlato Avyo che. uttara dviIpa karatAM dakSiNa dvIpamAM vizALa medAnomAM caratAM gheTAMno uchera savizeSa thAya che. tyAM gheTAMo ane pALelA kUtarAone keTalAka IzArA-nizAnIo samajavAnI tAlIma ApavAmAM Ave che. gheTAMnuM Una kevI rIte mUMDavAmAM Ave che tenuM ane enA izArAonA khelaprayogo videzI sahelANIone nyU jhIlenDamAM batAvavAmAM Ave che. jhIlenDa jevA nAnA dezane moTA pAyAnA udyogonI bahu jarUra na rahe. gheTAMno uchera ane mAchalIno zikAra uparAMta gharavaparAzanI cIjavastuonA utpAdana mATe tyAM pAraMpArika nAnA udyogo che. enI AvakamAMthI ja prajAnuM jIvanadhoraNa sAruM rahI zake ema che. Ama chatAM Adhunika jIvanazailInI daSTie AMtararASTrIya kakSAnA vepAra mATe udyogonA vikAsanI tyAM AvazyakatA che. eTale nyU jhIlenDamAM have lokhaMDa, elyuminiyama vagerenAM kArakhAnAMo cAlu thayAM che. moTaraudyoga vikAsa pAmyo che. ane telanI riphAInarI paNa cAlu thaI che. chellAM keTalAMka varSathI videzI sahelANIono pravAsa ghaNobadho vadhI javAne pariNAme tyAM paryaTana-udyoga paNa ThIka ThIka vikAsa pAmyo che. samaya, calaNa ane rASTradhvaja jhIlenDano samaya iMglenDanA griniza samayathI bAra kalAka vahelo che. eTale iMglenDamAM jyAre savAranA cha vAgyA hoya tyAre nyUjhIlenDamAM sAMjanA cha vAgI gayA hoya. AMtararASTrIya tArIkharekhAnI najIka nyU jhIlaeNnDa hovAthI roja pRthvIno pahelo sUryodaya nyU jhIlenDa ane tenI AsapAsanA pradezomAM thAya che. bhArata karatAM nyUjhIlenDano samaya sADA cha kalAka vahelo che eTale ApaNe tyAM
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyU jhIlenDa 13 jyAre baporanA sADA bAra vAgya hoya tyAre nyU jhIlaeNnDamAM sAMjanA cha vAgyA hoya che. ziyALA ane unALA daramiyAna nyU jhIlaeNnDamAM samayamAM eka kalAkano pharaka karavAmAM Ave che. nyU jhIlaeNnDanuM calaNa DaoNlara ane seTanuM che. amerikA uparAMta jema kaeNneDA, oNsTreliyA, siMgApura vagere keTalAMka rASTromAM potapotAnA DaoNlaranuM calaNa che, tema nyU jhIlaeNnDano DaoNlara paNa bahAranI duniyAmAM 'nyU jhIlaeNnDa DaoNlara' tarIke oLakhAya che. (hAla nyU jhIlaeNnDanA eka DaoNlara barAbara ApaNA 24 rUpiyA thAya che. ) nyU jhIlaeNnDamAM mukhyatve aMgrejonI vasati hovAthI tathA varSo sudhI nyU jhIlaeNnDa briTiza sAmrAjyanuM eka saMsthAna rahyuM hovAthI enA rASTradhvajamAM DAbI bAju uparanA khUNe yuniyana jaeNka che. oNsTreliyAnI jema nyU jhIlaeNnDa paNa dakSiNa goLArdhamAM AveluM hovAthI eTale ke te dakSiNa dizAnA AkAzanA tArAno (sadharna kraoNsano) deza hovAthI enA rASTradhvajamAM jamaNI bAju sadharna kraoNsanA cAra tArAo rAkhavAmAM AvyA che. AkhohavA nyU jhIlaeNnDa pRthvInA dakSiNa goLArdhamAM Avelo deza hovAthI teno uttara cheDo viSuvavRttanI nIce che ane dakSiNa cheDo dakSiNa dhruvanI upara che. eTale nyU jhIlaeNnDanI AbohavA samazItoSNa jevI che. uttara TApumAM sAdhAraNa garama ane dakSiNa TApumAM ThaMDuM havAmAna che. Ama chatAM nyU jhIlaeNnDamAM atizaya garamI ke atizaya ThaMDI paDatI nathI. vaLI, te dakSiNa goLArdhamAM hovAthI tyAM Rtucakra paNa UMdhuM cAle che. eTale ke Disembara - jAnyuArImAM tyAM unALo hoya che. ane julAIoNgasTamAM tyAM ziyALo hoya che. nyU jhIlaeNnDamAM bAre mAsa chUTochavAyo varasAda paDato rahe che. emAMya
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 paricaya pustikA pravRtti pazcima kAMThe varasAda vadhu rahe che. samagra dezamAM sarerAza varasAda ezI iMca jeTalo paDe che. paraMtu vasativALA pradezamAM te 30thI 60 iMca jeTalo rahe che. ziyALAmAM dakSiNa dvIpamAM ane vizeSata: pahADI pradezamAM barapha paDe che. nyU jhIlaeNnDanI cAre bAju mahAsAgara hovAthI enuM havAmAna thoDuM bhejavALuM rahe che. pazcima dizAno pavana tyAM satata phUMkAya che. ethI AkAzamAM vAdaLAMo caDI Ave che, paNa te vadhu vakhata rahetAM nathI. AkAza thoDI vAramAM svaccha thaI jAya che ane saumya taDako nIkaLatAM havAmAna khuzanumA banI jAya che. nyU jhIlaeNnDamAM paryAvaraNanuM thoDuMka pradUSaNa moTAM zaheromAM che paNa nahIM jevuM che. ekaMdare enI AbohavA Arogya mATe ghaNI ja sArI che. pradezo nyU jhIlaeNnDanuM bhaugolika ane vahIvaTI daSTie judA judA pradezamAM ke ilAkAmAM vibhAjana thayuM che. uttara dvIpa ane dakSiNa dvIpa enA be mukhya vibhAgo che. uttara dvIpamAM vAikAto, pUrva pradeza ane vAMgAnuI e traNa mukhya ilAkA che. dakSiNa dvIpamAM nelasana- mAlaMbaro, pazcima kAMTho, kenTarabarI ane dakSiNa pradeza evA cAra mukhya ilAkA che. chelle dakSiNamAM alaga sTuarTa TApu che. A ilAkAnA peTAvibhAgo paNa che. dareka vibhAganI potAnI keTalIka bhaugolika, aitihAsika ke sAMskRtika lAkSaNikatAo che. uttaramAM oNkalaeNnDanI AsapAsanA pradezamAM nevuM mAIla karatAM vadhu lAMbo saLaMga retALa samudrakinAro che. oNkalaeNnDanI dakSiNe vAikAto nadI ane TAupo sarovarano pradeza che. uttara dvIpano madhya bhAga TharI gayelA jvALAmukhIono che. pazcima bAju mAunTa egmaoNnTanA (tArAnAkInA) pradezamAM naeNzanala pArka che. pUrva bAju gheTAMonA
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyU jhIlenDa caraNano pradeza ane dUdhanI DerIo che. uttara ane dakSiNa kapanI vacce kUkanI sAmudradhunI che. dakSiNa dvIpanA uttara pradezamAM nelasana ane mArkabaro vistAramAM gIca jhADI hovAthI tyAM nezanala pArka karavAmAM Avyo che. pazcimanA pradezamAM tathA kenTarabarI ane oTAgo vistAramAM jaMgalo che. tyAM paNa nezanala pAke che. tathA himAcchAdita zikharo che. sarvocca parvata mAunTa kUka A vistAramAM che. taduparAMta milapharDa sAunDa vagere pravAsIo mATenAM AkarSaka sthaLo paNa A vistAramAM che. cheka dakSiNe TuarTa TApumAM vasati nahIM jevI che. parvato nyU jhIlenDa suSupta - TharI gayelA jvALAmukhI parvato ane himAcchAdita zikharono pradeza che. koI koI jvALAmukhI kyAreka sakriya thaI jAya che. jvALAmukhIo hovAne kAraNe tyAM haLavA prakAranA dharatIkaMpa paNa varasamAM soeka jeTalA thAya che. - dakSiNa dviIpanAM himAcchAdita zikharone sadharna Agsa kahevAmAM - Ave che. - "A5" zabdano sAdo artha thAya che uttuMga himAcchAdita parvata. yuropamAM sviTajharlenDamAM Asa che. eTale yuropIya zodhasapharIoe dakSiNa goLArdhamAM AvelAM A himazikharo mATe "sadharna Agsa' evuM nAma ApyuM che. nyU jhIlenDamAM dasa hajAra phUTathI vadhu UMcA evA sattA parvato che. emAM sauthI UMco parvata mAunTa lUka che. enI UMcAI hAla 12,315 phUTa che. (pahelAM enI UMcAI 12, 349 phUTanI hatI, paraMtu himazikharano uparano bhAga tUTI paDatAM UMcAI ghaTI che.) mAunTa kanA himAcchAdita zikhara para pravAsIone UtaravA mATe helikaoNpTaranI suvidhA che.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricaya pustikA pravRtti himAcchAdita zikharo hoya tyAM himanadIo-pleziyara paNa hoya. nyU jhIlaeNnDamAM phoksa zleziyara, phrAnDa josepha gleziyara, TAsmAna gleziyara vagere himanadIo jANItI che. sAhasiko page cAlIne A gleziyara para jAya che. pagapALuM javuM zakya na hoya evA keTalAka pravAsIo helikopTaramAM paNa tyAM jaI zake che. nadIo ane sarovaro nyU jhIlenDa lAMbo paNa sAMkaDo deza che. enA madhya bhAgamAM parvato ane sarovaro AvelAM che. eTale tyAM nadIo laMbAImAM nAnI ane sAMkaDI che. parvatavistAramAMthI nIkaLI tvarita gatie dhasamasatI te samudrane maLe che. nyU jhIlenDanI nadIo bahu UMDI na hovAthI eno jalamArga tarIke khAsa vikAsa thayo nathI. paraMtu vIjaLInA utpAdana mATe eno upayoga thAya che. uttara dvIpamAM AvelI vAIkAto nadI nyUjhIlenDanI moTAmAM moTI - ra70 mAIla - lAMbI nadI che. te TAupo nAmanA sarovaramAMthI nIkaLI oNkalaeNnDa pAse samudrane maLe che. kaluthA, vAMgAnuI vagere bIjI moTI nadIo che. nyU jhIlenDa sarovarono deza che enAM sarovaro parvatIya vistAramAM AvyAM che. emAM moTAmAM moTuM sarovara TAupo che. uttara dvIpanI vacce te AveluM che. ema manAya che ke Azare be hajAra varSa pahelAM ahIM javALAmukhI phATyA pachI je vizALa droNa thayo temAM AsapAsanA vistAromAMthI pANI bharAtAM A sarovara banyuM che. TAupo havAkhAvAnA, sahelagAhanA, jalaramato mATenA ane matsya-zikAranA eka sthaLa tarIke mazahUra che. enI pAse tAuhAsa parvata Avelo che. tyAMthI AsapAsanuM ramaNIya dazya nihALavAnuM game evuM che. vaLI, pAse AvelI vAIkAto nadIno pravAha eka sthaLe dhodhanI jema vahe che, je hukA dhodha tarIke
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyU jhIlaeNnDa 21 oLakhAya che. pravAsIo mATenuM e eka aneruM AkarSaNa che. dakSiNa dvipamAM TekApo, pukAkI, vanAkA, vAkAripu, TiAne vagere sarovaro che. temAM TiAno nAmanuM sarovara suprasiddha che. enA pANIno AchA mora cha jevo raMga manamohaka che. javalle ja evA raMgano vizALa jalarAzi bIje kyAMya jovA maLe. sarovaronI jema nyU jhIlenDa khINa -khADIono deza che. hajAro ke lAkho varSa pUrve dharatIkaMpane kAraNe parvatonI vaccenA khINa pradezamAM samudranAM pANI bharAyAM hoya tevA jalavistAro nyU jhIlenDamAM ghaNA che. emAM retALa kinAro nathI hoto, paNa beya bAju thoDA DUbelA DuMgaro hoya che. AvA jalavistAro atyaMta ramaNIya che. naukAmAM eno pravAsa bahu AnaMdadAyaka bane che. dakSiNa dviIpamAM mAlabaro sAunDano athavA TiAno pAse milapharDa sAunDano ke DAuTaphula sAunDano pravAsa eka viziSTa yAdagAra anubhava banI rahe che. keTalAka sAhasiko rAtrirokANa taMbUmAM karIne DuMgaranI keDIe keDIe milapharDa sAunDa sudhI pahoce che ane AsapAsanA vistAromAM ghUme che. nezanala pArka - (rASTrIya abhayAraNya) samagra vizvamAM chellA eka saikAthI evI jAgRti AvI che ke pazupakSIo ane vanaspatithI kudaratI rIte ramya evA vizALa pradezone paryAvaraNa sahita enA mULa prAkRtika svarUpamAM sAcavI rAkhavA joIe. emAM ochAmAM ochAM bAMdhakAmo thavAM joI. rastA paNa kAcA rAkhavA joIe. nyU jhIlenDano prAkRtika dRSTie vicAra karIe to samagra deza eka vizALa nezanala pArka jevo che. paryAvaraNane sAcavI rAkhavA mATe tyAM bArathI vadhu pArka che. jemAM ToMgArIro, careverA, egmonTa, nelasana, TAsmAna, orAnya pArka vizeSa jANItA che.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 paricaya pustikA pravRtti nyU jhIlenDamAM jaMgalo ghaNAM che. temAM je jaMgalomAM ApaNA sAganAM vRkSo jevAM "kAorI' nAmanAM jADAM moTAM UMcAM vRkSo thAya che. tene kAorI - jaMgala kahe che. kAorInuM lAkaDuM bahu majabUta hoya che. vahANa bAMdhavAmAM te bahu upayogI che. gharanA bAMdhakAmamAM paNa teno upayoga thAya che. ogaNIsamI sadImAM yuropiyana loko A lAkaDAnA vepAramAM ghaNuM kamAyA paraMtu eMthI kAorInAM jaMgalo sApha thavA lAgyAM. pachI evo vakhata Avyo ke kArInAM jaMgalone surakSita jAhera karAyAM ane sarakArI paravAnagI vagara tene kApavA para pratibaMdha Avyo. kIvI tathA bIjAM pakSIo kIvI e nyU jhIlenDanuM vilakSaNa pakSI che. kUkaDA jevaDuM kada dharAvatuM A pakSI phakta nyU jhIlenDamAM ja jovA maLe che. te nizAcara che, eTale ke te rAte ja bahAra nIkaLe che. tenI AMkho nabaLI che. eTale divase te joI zakatuM nathI. eTaluM ja nahIM, rAtre paNa tene ochuM dekhAya che. paraMtu tenI ghrANendriya bahu tIvra che. te UDI zakatuM nathI, kAraNa ke tenI pAMkho sAva nAnI che. tenA paga paNa TUMkA che ane tene pUMchaDI nathI. paraMtu tenI cAMca cha iMca jeTalI lAMbI ane aNIdAra che. ene cAMcane cheDe nasakorAM che. pAMdaDAM ane narama phaLo, jIvaDAM, aLasiyAM e teno khorAka che. tenAM pIMchAM zAhuDIne vALa jevAM lAMbAM ane barachaTa hoya che. phakta nyU jhIlenDamAM ja A pakSI hovAthI nyU jhIlenDane tene mATe gaurava che. nyU jhIlenDanuM e rASTrIya pakSI che. enA rASTrIya pratIkamAM, TapAlanI TikiTamAM, calaNI sikkAomAM kIvInI AkRtine sthAna ApavAmAM AvyuM che. nyU jhIlaeNnDanI krikeTa TIma paNa 'kIvI' TIma tarIke oLakhAya che. kIvI ekasAthe eka athavA be sapheda IMDAM mUke che. te jamIna khodIne khADo banAve che ane temAM potAno mALo bAMdhe che. mAdA
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 nyU jhIlenDa cheDAM mUke che ane nara te seve che. | jhIlaeNnDanuM bIjuM eka pakSI te "kAkApo' che. e popaTanI eka jAta che. duniyAmAM moTAmAM moTo popaTa "kAkApo' che. teno avAja lAkSaNika che. DuMgaromAM thatA popaTamAM kIA nAmanA bhUkharA ane nAnI cAMcavALA popaTa jovA maLe che. anya pakSIomAM samudra kinAre jovA maLatuM pegvina pakSI paNa mahattvanuM che. A uparAMta, bIjAM ghaNI jAtanAM pakSIo nyU jhIlenDamAM che. have nyU jhIlenDamAnAM keTalAMka moTAM zahero ane anya sthaLono paricaya karIzuM. okalenDa okalenDa nyUjhIlenDamAM uttara dvIpamAM samudra kinAre AveluM moTAmAM moTuM pacaraMgI zahera che. enI vasati hAla daseka lAkhanI che. bahAranI duniyA mATe dariyAI ke havAI mArge nyU jhIlenDa pahoMcavA mATenuM prathama zahera te okalenDa che. 1865 sudhI te nyUjhIlenDanuM pATanagara hatuM. okalenDanA vAItemAtA nAmanA baMdara vistAranA samudrakinAre seMkaDo raMgaberaMgI saDhavALI ane yAMtrika hoDIo lAMgarelI hoya che. nyU jhIlenDanA lokonA dariyAI sahelagAhanA zokhanI e pratIti karAve che. eTale ja oNkalaeNnDane "naukAnagarInuM nAma maLeluM che. samudrakinAre, bIjI bAju rAMgIToTo nAmano TApu Avelo che. emAM TharI gayelA jvALAmukhI parvatane kAraNe okalenDanuM dazya manohara lAge che. okalenDa vepArI mathaka che. vikaToriyA mArkeTamAM ane AsapAsanAM parAMomAM thayelAM navAM bajAromAM UnanI, cAmaDAnI, lAkaDAnA kotarakAmanI ema vividha prakAranI cIjavastuo maLe che. okalenDamAM tAjetaramAM banAvAyelI adbhuta racanA "aMDara vaoNTara varlDa' che. nIce bhoMyarAmAM jaI upara ane AsapAsa pAradarzaka kAcanI kebinomAM pANImAM taratI zArka mAchalIo tathA vividha prakAranI
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 paricaya pustikA pravRtti nAnImoTI anya mAchalIo najare nihALavAno anubhava adbhuta che. A racanA kailI TArleTana nAmanA enjiniyare potAnI kalpanAthI banAvI che. oNkalaeNnDanuM TrAnspaoNrTa myujhiyama paNa jovA jevuM che. tyAM moTara, vimAno vagerenA jUnA namUnAo vAhanavyavahAranA vikAsanI sAkSIrUpe rAkhavAmAM AvyA che. oNkalaeNnDamAM 'skAyaTAvara' che. aneka pravAsIone cAre bAjuthI oNkalaeNnDanuM vihaMgadarzana karAvavA mATe vizALa pAyA para karAyelI A racanA jovA jevI che. TAvaramAM paga pAse sIdhuM nIce jovA mATe paNa 35 iMca jADA pAradarzaka kAcanI pharasanA moTA laMbacorasa TukaDAo jaDavAmAM AvyA che. vAItomo guphA nyU nyU jhIlaeNnDa eTale AgiyAno deza. paraMtu jema jema rastAo ane makAno tyAM vadhatAM jAya che tema tema AgiyAo ochA thatA jAya che. grAmavistAranI keTalIka hoTelomAM rAtane vakhate AgiyA jovA mATe bahAra vanarAjimAM laI javAmAM Ave che. nyU jhIlaeNnDamAM AgiyAnI nyU vasati dharAvatI keTalIka guphAo paNa che. jemAM oNkalaeNnDanI najIka ovelI vAItomonI UMDI vizALa kudaratI guphA suprasiddha che. emAM javA mATe have Adhunika sagavaDa karavAmAM AvI che. guphAnA cheDe pANI hovAthI halesAMvALI hoDImAM tyAM laI javAmAM Ave che. tyAM aMdhArI guphAnI chatamAM hajAro AgiyA jovA maLe che. roToruA nyU jhIlaeNnDanuM eka jvALAmukhI nagara eTale roToruA. TharI gayelA jvALAmukhI para te vaseluM che. haju paNa tyAM dharatImAMthI garama
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyU jhIlenDa 25 pANInA kuvArA UDe che. nagaramAM dAkhala thatAM keTaleka sthaLe dhumADAnA goTegoTA dekhAya che. covIsa kalAka te cAlu hoya che. tyAM koIka koIka sthaLe garamIthI khadabadatI mATInAM khAbociyAM paNa che. keTalAka pravAsIo gaMdhakavALA garama pANI dvArA sAravAra meLavavA mATe roTozuA Ave che. keTalIka hoTalomAM ane moTelomAM paNa enI sagavaDa hoya che. thoDA mAIla dUra eka "paoNlineziyana' kendra che. tyAM gaMdhakavALA pANInI vividha prakAranI sAravAra ApavAnI vyavasthA che. roTozuA nagara pAse roTozuA sarovara paNa che. tenI najIka AvelI TekarI para ropa-vemAM besIne jaI zakAya che. tyAM vividha prakAranI ramato ramavAnI vyavasthA che. tyAMthI dekhAtuM AsapAsanuM ramaNIya dazya jovA jevuM che. prAcIna kALathI roTozuAmAM ane enI AsapAsanA pradezomAM mAorI loko vaselA che. eTale roTaruAmAM mAorI lokonA sAMskRtika kAryakramo avAranavAra yojAtA hoya che. temanI lAkaDAnAM kotarakAmavALI lAkSaNika kalAkRtio paNa tyAM vecAya che. mArI loko jamInamAM jyAM garama dhumADA nIkaLatA hoya tyAM moTA vAsaNamAM bhAta vagere pakAve che. ene "hAMgI' kahevAmAM Ave che. nyU jhIlenDanA pravAse janAre roTozuA avazya javuM joIe tevuM vaividhya dharAve che. veliMgTana nyU jhIlenDanuM moTAmAM moTuM zahera oNkalaeNnDa che, paraMtu enuM pATanagara vailiMgTana che. vailiMgTananI vasati lagabhaga aDhI lAkhanI che. kUkanI sAmudradhunInA kinAre AveluM A veliMgTana baMdara dakSiNa dvIpanA dvAra tarIke oLakhAya che. nyU jhIlenDanI rAjadhAnI pahelAM okalenDamAM hatI, paraMtu 1865mAM tyAMthI te khaseDIne veliMgTanamAM lAvavAmAM AvI che.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricaya pustikA pravRtti veliMgTana nyU jhIlenDanA uttara TApunuM eka mahattvanuM baMdara che. ahIMthI Una, mAMsa vagerenI nikAsa moTA pramANamAM thAya che. veliMgTana samudrakinAre ane AsapAsanI TekarIo para vaseluM nagara che. enA rastAo vaLAMkavALA, sAMkaDA hovAthI ane keTalAka rastA UMcAnIcA hovAthI tathA zaheramAM kebalanAra hovAthI A suMdara zaherane nyUjhIlenDanA sAna phrAnsisko tarIke oLakhavAmAM Ave che. pATanagara hovAne lIdhe briTiza sAmrAjyanA vakhatamAM ja vailiMgTanamAM pArlAmenTanuM makAna bAMdhavAnuM kAma pahelA vizvayuddha pachI cAlu thayuM hatuM. paraMtu bAMdhakAma aMgenA matabhedo, nANAMnI kheMca vagerene kAraNe 1920mAM enuM bAMdhakAma adhUruM choDI devAmAM AvyuM hatuM. A apUrNa makAnamAM che dAyakA sudhI pArlamenTanuM kAmakAja cAlyA karyuM. pachI cheka 1981mAM nyUjhIlenDe pArlamenTanuM makAna navesarathI pUruM karavAnuM nakkI karyuM. eka aMgreja sthapati pAse eno nakazo banAvavAmAM Avyo. jUnuM ane adhUruM makAna emanuM ema rAkhIne bAkInI jagyAmAM paMdara mALa jeTaluM UMcuM navuM makAna bAMdhavAmAM AvyuM. paraMtu bahAranI bAju najIka najIka karavAmAM AvelI dIvAlone kAraNe enI AkRti vizALa madhapUDA jevI lAge che. banyuM paNa evuM ke makAna taiyAra thatAM loko ene "pArlamenTa' kahevAne badale "madhapUDo' tarIke ja oLakhavA lAgyA che. veliMgTana zaheranA vikAsa mATe samudra pUrIne jamIna meLavAI rahI che. enA para navAM navAM makAno baMdhAI rahyAM che. ahIM lebraTana phave, veiTaphIlDa mArkeTa vagere vistAramAM bajAro che. boTanikala gArDana, meriTAIma myujhiyama, nezanala myujhiyama ityAdi jovA jevAM sthaLo che. kavInsa TAuna chellAM thoDAM varSothI nyUjhIlenDanuM kavInasa TAuna zahera jANItuM thavA lAgyuM che. DuMgarALa pradezamAM AveluM A nAnakaDuM zahera uttarottara vRddhi
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyU jhIlaeNnDa 27 pAmatuM jAya che. hAkoTIpu sarovaranI pAse AvelA A sthaLanuM naisargika saundarya ramya ane AhalAdaka che. iMgleMDanI mahArANIne rahevAlAyaka A sthaLa che e arthamAM aMgrejoe ene "kavInsa TAuna' evuM nAma ApyuM che. ahIM have khAsa to yuvAna sahelANIo "bajI jaMpiMga' karavA ane jeTa boTamAM pharavA Ave che. bajI jaMpiMga eTale be page doraDuM bAMdhIne UMce pula uparathI evI rIte nIce paDatuM mUkavAnuM ke jethI pANIthI thoDA adhdhara rahevAya ane mAthuM bhaTakAya nahIM. nIce paDyA pachI kUdanArane levA mATe boTa tarata AvI pahoMce che. dila dhaDakAvanAro A eka romAMcaka anubhava che. sAhasika yuvaSuvatIoe karavA jevo che. ApaNe tyAM bhAratamAM keTalIka AdivAsI jAtiomAM AvI ramata jovA maLe che. paNa temAM paMdaravIsa phUTathI vadhAre UMcethI kUdavAnuM nathI hotuM. vAMsaDA UbhA karIne tenA para caDhI, baMne page doraDuM bAMdhI pATiyA parathI kUdako mAravAnI ramata jUnA vakhatathI cAle che. have A ramatane Adhunika sAdhano vaDe vikasAvavAmAM AvI che. doraDuM sthitisthApaka (elastic) rAkhavAmAM Ave che ke jethI AMcako ke jhaTako bahu lAge nahIM ane nIce pANI hoya to Dara ocho lAge. kavInsa TAunamAM bajI jaMpiMga uparAMta jeTa boTa, perezUTa, bhUja vagere ramato che. jUnA vakhatamAM kavInsa TAunanI AsapAsanA DuMgaronI khANamAMthI sonuM nIkaLyuM hatuM. tyAre sonA mATe hajAro lokono dhasAro kavInsa TAunanA vistAramAM thayo hato. paraMtu sonuM nIkaLavuM baMdha thatAM pAcho A vistAra ujjaDa banavA lAgyo. have pharI pAcho tyAM barapha ane pANInI vividha ramato ane sAhaso mATe lokono dhasAro vadhato cAlyo che.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacce vahe che. velA A zaheramAM mA ja jUnA paricaya pustikA pravRtti krAIsTacarca dakSiNa dvIpanuM sauthI moTuM ane nyUjhIlenDanuM bIjA naMbaranuM zahera te krAIsTacarca che. aneka udyAno dharAvatuM A zahera yogya rIte ja udyAnanagarI tarIke jANItuM che. nAnakaDI evana nadI A zaheranI barAbara vacce vahe che. vastutaH A nadInI baMne bAju zaherano vikAsa thayo che. aMgrejoe vasAvelA A zaheramAM haju paNa aMgreja vAtAvaraNa jovA maLe che. eka hoTalanI to racanA ja jUnA jamAnAnI briTiza hoTala jevI, lAkaDAnAM bArIbAraNAM, pharasa, kaTheDA vagere vaDe karavAmAM AvI che. krAIsTacaryamAM mukhya devaLa ane enI AsapAsano vizALa khullo vistAra ketheDrala skavera kahevAya che. tyAM ghaNA loko bhegA thAya che ane ArAmathI bese che. skaveranI AsapAsa bajAra che. helepArka, kenTarabarI yunivarsiTI, boTanikala gArDana, kenTarabarI myujhiyama, mekaDugala gelarI, vikaToriyA skavera, TAunahola, sivika seMTara vagere krAIsTacarcanAM jovAlAyaka sthaLo che. krAIsTacarcathI premAuthanA himAcchAdita zikhara sudhI DuMgaramAM nAnI Trenano pravAsa aneka romAMcaka anubhava che. krAIsTacarcathI kenTarabarInAM medAno, TekApo sarovara, laIsa ghATa vagere sthaLe pravAsIone pharavA mATe suvidhA UbhI karavAmAM AvelI che. krAIsTacarcathI thoDA mAIla dUra AkAroA baMdara che. phreMca loko aDhAramI sadImAM jyAre nyU jhIlenDa AvyA tyAre teo A baMdare UtaryA hatA ane tyAM potAnI vasAhata sthApI hatI. A nAnA zaheramAM haju paNa phrenca vAtAvaraNa jALavI rAkhavAmAM AvyuM che. tyAM rastAo ane zerIonAM nAma paNa phrenca bhASAmAM che. - krAisTacarcanI dakSiNa AmArunI pAse moerAkInA dariyAkinAre
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyU jhIlenDa 29 retImAM chUTAchavAyA paDelA khAssA moTA goLa paththaro jANe ke koIe ghaDIne mUkayA hoya evA ajAyabI bharelA lAge che. mAorIonI daMtakathA mujaba saikAo pUrve emanA vaDavAo hoDakAMomAM khAvAnuM bharIne je goLa DabbAo lAvyA hatA te pachIthI nakkara goLa paththara jevA thaI gayA che. nADina nyU jhIlaeNnDanA dakSiNa dvIpano oTAgo ilAko ogaNIsamI sadInA AraMbhamAM ghaNo samRddha hato. iMglaeNnDathI eka pachI eka ema cAra sTImaromAM vasAhatIo ahIM AvI pahoMcyA hatA. mukhyatve to teo sonuM khodIne laI javA mATe AvyA hatA. paraMtu temAMnA keTalAka vahelanA zikAra mATe paNa AvyA hatA. dakSiNa dhruva samudranI najIka AvelA A samudramAM vahela moTI saMkhyAmAM hoya che. A pradezamAM AvanArA moTA bhAganA loko skaoNTalaeNnDanA vatanIo skaoNTiza hatA. teo khristI dharmanI presbiTeriyana zAkhAnA hatA. teo dharmiSTha hatA. temaNe AvIne A pradezamAM ghaNAM devaLo bAMdhyAM hatAM. vaLI, skaoNTalaeNnDanA vatanI hovAthI teo gheTAM carAvavAnA ane Una utAravAnA vyavasAyanA anubhavI hatA. eTale ahIM AvIne temaNe e vyavasAya paNa cAlu karyo ane emAM teo sAruM dhana kamAvA lAgyA hatA. oNTegAnA pradezamAM DaneDina baMdarano pradeza temane bahu gamI gayo hato. eTale teono mukhya vasavATa DaneDinamAM rahyo hato. ogaNIsamA saikAnA aMta sudhImAM nyU jhIlaeNnDanA moTAmAM moTA zahera tarIke DaneDinanI gaNanA thatI hatI. skaoNTalaeNnDanA loko tene nyU jhIlaeNnDanA eDinabarga tarake oLakhAvatA. ahIMthI nIkaLatA bhUkharA
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 paricaya pustikA pravRtti majabUta paththarano teoe zALA, yunivarsiTI, relave sTezana, sarakArI kacerIo, devaLo vagerenA bAMdhakAmamAM sAro upayoga karyo hato. A makAnomAM temanA vikaToriyana yuganA sthApatyanI bhAta jovA maLe che. AvAM ghaNAM jUnAM makAno haju paNa DeneDinanA vistAramAM sacavAyAM che. vIsamI sadInA AraMbhamAM nyU jhIlaeNnDamAM sonAnI khANomAMthI sonuM khalAsa thaI gayuM eTale keTalAye loko sthaLAMtara karI gayA. vahelano zikAra paNa dhImo paDI gayo. eTale DaneDinanI pahelAM jevI caDatI have na rahI. oNkalaeNnDa, veliMgTana tathA bIjAM zahero vikAsa pAmyAM. ane tenI vasati paNa vadhI gaI. eTale have DaneDina eka zAnta, ramaNIya haravApharavAnuM sthaLa ja rahyuM che. TuarTa TApu nyU jhIlenDanA sAva dakSiNa dviIpanA cheDe InvarakAragila baMdara che. tyAra pachI phlekasanI sAmudradhunI che. tyAra pachI sAme kinAre TuarTa TApu che. te vRkSonI jhADIvALo ane suMdara samudrakinArAvALo TApu che. DeneDinanI jema A dakSiNa pradezamAM paNa skaoNTalaeNnDanA loko AvyA hatA. doDhaso varSa pahelAM DaneDinanA keTalAka kaoNTiza loko paNa ahIM AvIne vaselA che. teonA rItarivAja ane uccAromAM skaoNTalaeNnDanI chAMTa haju paNa varatAya che. TuarTa TApunA che. dakSiNa dhruva samudra zarU thAya che. A TApunI vasati pAMkhI che. mAMDa pAMcaso mANasanI vasati haze. ahIMnA havAmAnamAM vAdaLAM, varasAda, himavarSA, joradAra pavana vagere bAre mAsa rahetAM hovAne kAraNe kAyamI vasavATa mATe badhAMne game evuM A sthaLa nathI. jyAre AkAza svaccha hoya tyAre sUryAstana vakhate AkAzanA sonerI prakAzane kAraNe ahIMnuM vAtAvaraNa abhuta lAge che. mAorI loko e prakAzane "rAkIurA' kahe che. eTale A TApune teo
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 nyU jhIlenDa "rAkIurA' (caLakatA AkAzavALA TApu) tarIke oLakhe che. ahIMnuM vAtAvaraNa atyaMta zAntimaya che. eTale jeone prakRtinA ramaNIya khoLe zAnti anubhavavI hoya teone mATe A pradeza svarga jevo che. bhArata sAthe saMbaMdha nyU jhIlaeNnDa bhAratathI daseka hajAra mAIla dUra Avelo deza che. chatAM, bhArata sAtheno eno saMbaMdha ghaniSTha rahelo che. briTiza sAmrAjyanA eka saMsthAna tarIke bhAratanI jema nyU jhIlaeNnDa paNa hatuM. eTale gaI sadImAM keTalAye briTiza amaladAro bhAratamAMthI nivRtta thaI IMgleMDane badale nyU jhIlenDamAM vasavATa mATe jatA. muMbaInA eka amaladAre to tyAM potAnI vasAhatane baoNmbe (hemilTana pAse) nAma ApyuM che. bhAratamAM garamImAM rahyA pachI nyU jhIlenDanI AbohavA temane mAphaka AvatI. vaLI, bhAratamAMthI keTalAye majUrone aMgrejo nokarI mATe nyU jhIlenDa laI gayA hatA, jeo pachI tyAM ja rahI gayA. temanI hAla trIjI-cothI peDhI tyAM che. khetamajUro ane kArakuno tarIke gayelA bhAratIyomAM keTalAye gujarAtIo paNa che. temAMnA keTalAke to nyU jhIlenDanA gorAo sAthe lagnasaMbaMdha paNa bAMdhelA che. nyU jhIlenDamAM himAcchadita uttuMga zikharo hovAthI parvatArohaNanI kalAne paNa tyAM vikAsa thayelo che. ethI nyU jhIlenDanA sAhasika parvatArohako bhAratanA himAlayanAM himAcchAdita zikharo para ArohaNa karavA AvatA rahyA che. evaresTa para prathama saphaLa ArohaNa karanArA be parvatArohako te bhAratanA tenasiMga ane nyUjhIlenDanA eDamaMDa hilarI che. aMgrejonI ramata krikeTa samagra briTiza sAmrAjyanI paNa ramata banI
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricaya pustikA pravRtti gaI ane bhArata ane nyU jhIlenDa vacce krikeTa spardhAo varSothI yojAtI AvI che. Ama, bhArata ane nyU jhIlenDa vacce moTuM bhaugolika aMtara hovA chatAM sAMskRtika daSTie baMne dezo vacce saMbaMdha sumeLabharyo gADha rahyo che. Ama, nyU jhIlenDa gamI jAya evo eka nisargaramya deza che. taka maLe to pravAsa karavA jevo deza che.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 985 bhAratIya sinemAmAM navo juvALa 986 pazcimanuM tattvajJAna 987 arvAcIna arthazAstrIo 988 patrakAratvanuM zikSaNa 989 AvakaverAnI sAdI samajaNa 990 pramukhazAhI zAsana paddhati 991 manubhAI paMcoLI - 'darzaka' 992 ajAyaba AkAza 993 dvinodhI nAmApaddhati 994 nyU jhIlaeNnDa bhAratamAM mizra sarakAro mudraNakSetre kampyuTara mAnasazAstramAM mAnavIya dRSTi mAthAno dukhAvo thelesemiyA varSa 42 : 2000 tArAsRSTi : sarjana ane vilaya I-kaoNmarsa kiDanI TrAnslAnTa bhAratanI videza nIti urdU gajhalanA raMga thAiraoNiDanI graMthi mAnava adhikAro gulAbadAsa brokara baeNnka thApaNadAronA adhikAro amRta gaMgara pUrNimA dave sukumAra ema. trivedI yAsIna dalAla naTavaralAla esa. zAha jazavaMta bI. mahetA kAnti paTela je. je. rAvaLa eca. je. rANA ramaNalAla cI. zAha nagInadAsa saMghavI jitendra desAI harSidA rAmu paMDita DaoN. pravINA zAha DaoN. ema. bI. agaravAla paMkaja jozI abhijita dozI DaoN. bhAnu ra. zAha uSA Thakkara rameza purohita DaoN. nalinI zAha yogeza kAmadAra dIpaka mahetA sudhAkara zAha chUTaka nakala : rU. 6 vArSika lavAjama : rU. 120 : AjIvana lavAjama : rU. 1,500 paricaya TrasTa mahAtmA gAMdhI memaoNriyala bilDiMga, netAjI subhASa roDa, muMbaI-400 002 phona : 2814059
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ ramaNalAla cI. zAha ramaNalAla cImanalAla zAhano janma pAdarA(ji. vaDodarA)mAM 1926nA DisembaranI trIjIe thayo hato. pAdarA ane muMbaInI zALAmAM abhyAsa karyA pachI temaNe muMbaInI seMTa jheviyarsa kaoNlejamAMthI 1948mAM bI. e.nI tathA 1950mAM ema. e.nI DigrI meLavI hatI. ema. e. mAM temaNe ba.ka. ThAkora suvarNacaMdraka, kezavalAla dhruva pAritoSika tathA seMTa jheviyarsa rIpyacandraka meLavyAM hatAM. 'naLa ane damayaMtInI kathAno vikAsa' e viSaya upara mahAnibaMdha lakhIne temaNe 1961mAM pIeca.DI.nI upAdhi meLavI hatI. te pachI temanA mArgadarzana heThaLa aDhAra vidyArthIoe pIeca.DI. nI upAdhi prApta karI che. temaNe 1951thI 1970 sudhI muMbaInI seMTa jheviyarsa kaoNlejamAM adhyApaka tarIke ane 1970thI 1986 sudhI muMbaI yunivarsiTInA gujarAtI vibhAganA adhyakSa tarIke kArya karyuM hatuM. | zrI zAhe lazkarI tAlIma laIne kaoNlejamAM ena.sI.sI.nA oNphisara tarIke vIsa varSa kAma karyuM hatuM ane mejarano hoddo meLavyo hato. A uparAMta teo judI judI sAhityika, sAMskArika, zaikSaNika ane dhArmika saMsthAomAM hoddedAra athavA samitinA sabhya tarIke sevA ApatA rahyA che. temaNe jaina dharma vize vyAkhyAno ApavA yuropa, amerikA, kaeNneDA, AphrikAno ghaNI vAra pravAsa karyo che. 1977mAM siDanImAM ane 1979mAM rio di jAneromAM yojAyela pI. I. ena.nI AMtararASTrIya koMgresamAM tathA 1987mAM TorAnTomAM AMtararASTrIya vejiTeriyana koMgresamAM bhAratanA pratinidhi tarIke bhAga lIdho hato. 1972thI teo zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha taraphathI yojAtI paryuSaNa vyAkhyAnamALAnuM pramukhasthAna dharAve che. 'prabuddha jIvana'nA teo taMtrI che. jaina sAhityanI sevA mATe 1984mAM temane yazovijayajI suvarNacandraka apAyo che. zrI zAhe nevuthI vadhu pustakonuM lekhana tathA saMpAdana-saMzodhana karyuM che, jemAM 'pAsapaoNrTanI pAMkhe', 'pAsaporTanI pAMkhe - uttarAlekhana', 'gUrjara phAgusAhitya', 'pradeze jayavijayanA', 'uttara dhruvanI zodhasaphara', 'jaMbUsvAmI rAsa', 'dhannAzAlibhadra copAI' , 'paDilehA', 'Buddhism - An Introduction' vagereno samAveza thAya che. temaNe 'jaina dharma', 'bauddha dharma', 'hemacaMdrAcArya' vagere keTalIka paricaya pustikAo lakhI che. ( 1953mAM temaNe prA. tArAbahena zAha sAthe lagna karyuM che. temane be saMtAno che : zailajA ane amitAbha . saranAmuM : 'rekhA' bilDiMga naM. 1, phalaeNTa naM. 21- 22, cothe mALe, 46, rija roDa, malabAra hila, muMbaI - 400 006