Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAstika-mata-vAdanuM nirasana : prathama bhAga : ');F; : lekhaka : pU. munirAja zrI bhadrakavijayajI ma. : prakAzaka : zeTha dheDIrAma bALArAma, nipANI.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAga paramAtmane namaH / nAstika-mata-vAdanuM nirasana : pahelA bhAga : : lekhaka : pU. sakalAgamarahasyavedI, parama gItArtha, svargastha A. zrImad vijayadAnasUrIzvarajI ma.nA paTTaprabhAkara pU. siddhAntamahAdadhi AcAryadeva zrImad vijayapremasUrIzvarajI ma.nA paTTAlaMkAra p parama zAsanaprabhAvaka, samartha vidvAna, vyAkhyAnavAcaspati AcAryadeva zrImad vijayarAmacandrasUrIzvarajI mahArAjanA ziSyaratna pU. munirAja zrI bhadraMkaravijayajI mahArAja : prakAzaka : zeTha dheAMDIrAma bALArAma nipANI : : : : : jIllA khelagAma [dakSiNa mahArASTra ] vIra saM. 1465 ] bheTa [ vi. saM. 1995
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdara samarpaNa jeonI AstikatA ane sudaDha siddhAntAnusAritA Aje nAstikonI nAstikatAne kaMpAvI rahI che tathA AstikanI AstikatAmAM apUrva prANasaMcAra karI rahI che tathA jeo potAnA ziSyagaNamAM e mahAna guNane apratima vAraso ane suvAsa ApatA gayA che, te pUjyapAda sugrahitanAmadheya, suvihitaziromaNi, prAtaHsmaraNIya, zAsanamAnya, parama gItArtha, sakalAgamarahasyavedI, dIkSAdAtA, parama gurUdeva svazrImad vijayadAnasUrIzvarajI mahArAjanA karakamalamAM A pustaka sAdara samarpaNa karI kicit kRtArthatA anubhavuM chuM. atava dupratikAra upakAranA bhAra taLe kacaDAyele, ApanA dAsanA dAsane dAsa-kiMkara bhadraMkara
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ pU. sugrahitanAmadheya, suvihitaziromaNi, prAtaHsmaraNIya zAsanamAnya, parama gItArtha sva. AcAryadeva zrImad vijayadAnasUrIzvarajI mahArAja
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakanuM nivedana A pustakamAM prasiddha karavAmAM AvelA mananIya lekha pU. parama zAsanaprabhAvaka, vyAkhyAnavAcaspati AcAryadeva zrImad vijayarAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjanA ziSyaratna pU. munirAja zrI bhadraMkaravijayajI mahArAje amArA upara anugraha karIne lakhI ApelA che. amArA bhAgyodaye teozrInuM gata cAturmAsa amArA gAmamAM thavAthI, amane, amArA kuTuMbane tathA amArA gAmanA saMghane apUrva dhArmika phAyado thayo che. pU. mahArAjazrInI chatrachAyA nIce amArA gharamAMthI zrI aThThAvIsa labdhi tapa tathA zrI akSayanidhi tapa thavA uparAnta, amArA ci. bhAI kAntilAla tathA ci. mANekalAla vigere, ke jeo hAIskUlamAM abhyAsa kare che, temaNe zrI upadhAna tapa paNa karyo che tathA samyagU jJAnAdikanA abhyAsa mATe paNa yathAzakti prayAsa karyo che. amArAM dharmapatni saubhAgyavatI caMpAbAI, ke jemaNe zrI paMcamI tapa tathA zrI ekAdazI tapanuM ArAdhana pUrNa karyuM che, te tapanA udhApana nimitte A pustaka bheTa ApavA mATe taiyAra karyuM che. tapanA udyApana nimitte samyagajJAnanI bhakti karavAno vicAra amane ghaNA vakhatathI hatA. pU. mahArAjazrIne te saMbaMdhI vAta karatAM, teozrIe pharamAvyuM ke "prAcIna pUrvAcAryaviracita ghaNA grantha hAla chapAyA vinA rahyA che, temAMthI koI sArA granthane pasaMda karI chapAvavAmAM Ave to mahAna lAbha thAya." amane paNa te vAta pasaMda AvI, paraMtu hAla amAre meTuM kharca karavAnI abhilASA nahi hovAthI, vartamAna jamAnAmAM bhagavAna zrI jinezvaradevanA avicchinna prabhAvazALI zAsana pratye jaDavAdanA prabhAve lokonI ghaTatI jatI zraddhA sthira thAya tevuM thoDuMka sAhitya lakhI ApavAnI vinaMti karI. tenA pariNAme teoe prasaMgasara pitAnA abhyAsa mATe svaparane upayogI thAya tevA keTalAka lekhe nipANInA cAturmAsa daramyAna lakhyA hatA te amane batAvyA
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 4]. nAstika-matavAdanuM nirasana.. ane bAkInA khUTatA paNa lakhI ApavA mATe kRpA karI, je amane atizaya upakAraka lAgavAthI, amArI bhAvanAnusAra A pustaka rUpe prasiddha karIe chIe. A pustakamAM prasiddha karavAmAM AvelA lekhamAM bhagavAna zrI vItarAgadevanA zAsana pratye ghaTatI jatI zraddhAnuM sAcuM nidAna karavAmAM AvyuM che ane te zraddhArUpI dhana pharI prApta karavA mATe ane prApta thayelanuM saMrakSaNa tathA vRddhi karavA mATe zAstranirdiSTa suMdara upAyonuM paNa AchuM darzana karAvavAmAM AvyuM che. amane AzA che ke-vartamAnamAM jema aneka prakAranuM jeNe teNe ane jema tema lakheluM sAhitya vAMcIne zraddhA ane cAritranI pAyamAlI karavAmAM Ave che, tema suzraddhA ane samyakyAritrane poSaka, yogya purUSanA hAthe lakhAyeluM A jAtinuM sAhitya vAMcavA mATe paNa thoDo udyama karavAmAM Avaze, te jena kemanI dhArmika paDatI dazA ghaNe aMze aTakI javA pAmaze. nipANI (da. mahArASTra) lI. zrIsaMghane sevaka vi. saM. 1995, poSa suda 15, gurUvAra. / ghaDIrAma bALArAma a 0 nuM 0 4 0 ma 0 Ni - kA 88 1 prAphikathana ... 2 AjanA jamAnAnI traNa vinAzaka cepI badIo 3 AtmA ane paraloka che ke nahi ? ... *** 4 puNya ane pApane viveka... ... 5 zrI jinapratimA zrI jina samAna zAthI ? .... 6 sarvadarzana-samabhAvanI pikaLa mAnyatA... 7 Avazyaka sudhArA * *** 115 137 - 194 . 211
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ nipANI(jI. belagAma )nivAsI suzraddhAvaMta zeTha dhUDIrAma bALArAmanAM dharmapatnI sau. caMpAbAI jemaNe zrI paMcamI tapa tathA zrI ekAdazI tapanuM ArAdhana pUrNa karatAM te tapanA udApana nimitte -:- A pustaka pragaTa karavAmAM AvyuM che. ---
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA thana AtmAnI hayAtine inkAra karavo, e nirantara udaya ane asta pAmatA sahastrabhAnuM sUryanI hayAtino InkAra karavA karatAM paNa atizaya ajJAnatAbharyuM kRtya che. dasya jagatane bhrAnta mAnanAra darzanakArane paNa e brAntatAnuM bhAna karanAra koI eka padArthanI satyatAne svIkAra avazya karavo paDyo che. paraMtu dazya jagatane ja eka paramArtha satya mAnanAra ane enA bhogavaTA upara ja sarva sukhanI madAra bAMdhanAra (nAstikamatI) leka jyAre AtmA ane paralokAdi padArthono InkAra karavA taiyAra thAya che, tyAre te kharekhara, pitAnA ajJAnanuM bhAremAM bhAre pradarzana karAve che. dazya jagata je satya che, to e jagatane jenAra ane jANanAra tethI paNa adhika satya che. niyamita sUryanA asteyane svIkAranArAo, e astodayanI kriyAne abrAntapaNe jANanAra ane samajanArane ja mAnavAne InkAra kare, tyAre-teo sUryanA astodayane jANIne ane samajIne bolanArA che ke mAtra vRthA pralApa karanArA che?" -e prazna AvIne ubhe ja rahe che. paraMtu Aja sudhI AstikamatI ke nAstikamatI, keI paNa prakAranA leke sUryanA astodayanI kriyAnA jJAnane ke kathanane asatya ke pralApa mAtra tarIke mAnela ke
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6] nAstika-matavAdanuM nirasana... kahela nathI : ane sUryane astAya e jo satya ane nakkara hakIkata che, teA te nakkara hakIkatane jANanAra ane jonAranA hAvAnI hakIkata ethI paNa adhika satya ane nakkara che, ema mAnyA sivAya kAI ne paNa cAle tema nathI. dRzya jagatne mAnavA chatAM te jagattne jANanAra ane dekhanArane nahiM mAnanArA, dIpakanA prakAzathI dekhAtI vastuene mAne che, paNa dIpakane ja mAnavAnI nA pADe che ! jo dIpaka nathI, te vastune dekhADanAra kANu che ? ane jo dekhADanAra nathI, te vastue dekhAya che zAthI ? vastune mAnavA chatAM tene dekhADanArane nahi mAnanArA A emAMthI eka paNa praznane satya ane samAdhAnakAraka uttara kadI paNa ApI zakavAnA nathI. samAdhAnakAraka ane satya uttara teA ja maLI zake tema che ke-vastu mAnavAnI sAthe tene dekhADanArane paNa teTalA ja vizvAsapUrvaka mAnavAmAM Ave. jaganA samasta vyavahAramAM teja pramANenI mAnyatA cAlI rahelI anubhavAya che. mAtra jyAre AtmAtI vAta Ave che tyAre ja, tevA prakAranA AtmAone, satya padArthane paNa InkAra karavAnuM mana thAya che. ' dRzya jagat e satya che te e dRzya jagatane jonAra ethI paNa adhika satya che.'-ATalI sAdI vAta paNa Aje leAkane manAvavI ATalI muzkela kema banI gaI che? evA prazna thavAne ahIM avakAza che. parantu AtmA e svAnubhavasiddha satya padArtha hAvA chatAM, enI hayAtine svIkAra karavAmAM viSayalelupI jagattne bhAremAM bhAre kaSTa bhAse che. asAra ane tuccha evA viSayeAnI prApti ane tenA upabhAgamAM ja sAcuM sukha ane zAnti che, evI kalpanA mAnavIenI jyAM sudhI nAza pAmavAnI nathI, tyAM sudhI svapratyakSasiddha AtmAne paNa zraddhApUrvaka svIkAra teo taraphathI kadI paNa thavAne nathI. viSayamAM sukhanI kalpanA jeTalA aMzamAM javA lAge che, teTalA aMzamAM AtmajJAnanI sthiratA ane pratIti dRDha thatI jAya che : arthAt-AtmajJAnanI
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...prAthina [ 7 zraddhAthI AtmAne bhraSTa karanAra meTAmAM moTA zatru kAI hAya, te te viSayAsakti che. viSayAsaktinA kAraNe, adhikamAM adhika satya evA svapratyakSa pramANathI siddha, AtmAnA astitva mATe aneka prakAranI bhrAnti phelAvanAra vicAra| A duniyAmAM haMmezane mATe hayAti dharAvI zake che : temAM sauthI nikRSTa kATinA vicAro AtmAnA astitvanA sarvathA InkAra karanAra nAstika-mata-vAdionA che. e vicArAne dhAraNa karanArA ane pracAranArA AtmAe zAstromAM pApizcamAM pApi tarIkenI khyAtine pAmelA che : kAraNa ke-AtmAnI unnati karanArI sarva prakAranI satpravRttionA tee haMmezAM kaTTaramAM kaTTara vireAdhI rahe che. eka AtmAnA astitvaneA inkAra karyA pachI, kAI paNa satpravRttine satpravRtti mAnavAnI rahetI ja nathI. bIjA zabdomAM yatheccha viSayeApabhAganI ADe AvanAra saghaLI pravRttie tee mATe vighnarUpa ane viredha karavA lAyaka bane che ane mAtra sukhapUrvaka viSaye pabhAga thaI zake teTalI ja pravRttie tene kartavyasvarUpa bhAse che. e kAraNe nAstika-mata-vAdanA Azraya, e nirbhIkSaNe jagamAM pApanA pracAra karavAnuM eka mahAnamAM mahAna hathiyAra che. atizaya pApI AtmAe peAtAnAM te pApeAne DhAMkavA mATe e hathiyAranA Azraya kare che. keTalAka evA paNa AtmAe hAya che, ke jee pApanA rasIyA `hAtA nathI kintu svabhAvathIja pApane dhikkAranArA heAya che. e AtmA paNa keTalIka vakhata nAstikamatanA zikAra banI jatA jovAya che. enuM kAraNa eka e paNa kalpI zakAya che ke-AtmAnuM astitva e sUryanA astitvathI paNa adhika satya ane sarvane pratyakSa hAvA chatAM, e pratyakSa andriyaka pratyakSa nathI kintu atIndriya arthAt mAnasika pratyakSa che, ane mAnasika pratyakSa e gheADI paNa vicAraNA mAge che. aindriyaka pratyakSa grahaNa karavuM e jeTaluM sulabha che, teTaluM sulabha anendriyaka pratyakSanuM hAI zakatuM nathI. ane e ja kAraNe keTalAkA
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8] nAstika-matavAdanuM nirasana... endriyaka pratyakSane "laukika pratyakSa ane anaindriyaka (yAne mAnasika) pratyakSane "alaukika pratyakSa" paNa kahe che. lekamAM ati paricita te laukika ane temAM aparicita agara alpa paricita te alaukika evo eno artha che. AMkhothI joyeluM rUpa ke kAnathI sAMbhaLela zabda indriyone gocara hovAthI, enA anubhavano koI InkAra karatuM nathI, eTaluM ja nahi kintu e anubhava sAce che, evuM siddha karI ApavAnI keIne paNa jarUra paDatI nathI. paraMtu manathI cittavelA padArtho satya che ke asatya che eno saMdeha zIdhra TaLato nathI. e parIkSA mAge che ane parIkSAmAM uttIrNa thAya te ja te padArtho satya che, evI pratIti thAya che. AtmAnuM pratyakSa e paNa svasaMvedana mAnasika pratyakSa che, tethI te satya che ke asatya, tene nirNaya karavA te kasoTI mAge che ane e kasoTI bIjI kaI ja nahi, kintu anubhavionAM vacane athavA zAstra rUpI kasoTI che. e kasoTI upara, AtmAne anubhava karAvanAra svAnubhava pratyakSane kasI levAmAM Ave ane je te zuddha che ema khAtrI thAya, to pachI je jAtine Atmanizcaya thAya che te jAtinA AtmanizrayathI AtmAne calAvavA mATe devo ke devendro paNa zaktimAna thaI zakatA nathI. AtmajJAna ane Atmanizcayane mahimA ghaNe che, tethI tenI prApti ati duSkara che, te paNa sAmAnyatayA tenI prAptine upAya upara varNavya teja che. viSayonI lolupatAnA kAraNe nahi, kintu satya vicAraNAnA abhAve je kaI AtmA nAstikamatI vicArone bhoga thaI paDayA hoya, tevAone mArgadarzaka banavuM, e A granthamAM saMgrahita lekhamALAeno viSaya che. emAM darzAvelA vicArenuM dhIrajathI ane kadAgraharahitapaNe adhyayana karavAmAM Avaze, te amAruM ema mAnavuM che kebhayaMkaramAM bhayaMkara nAstikatAne AdhIna thayele AtmA paNa kSaNavAramAM Astika banI jaze ... kAraNa ke-A lekhamAM darzAvelA vicAre e
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...prAkathana keAI manaH kalpanAthI kalpalA nathI, kintu trikAlAbAdhita avicchinna prabhAvazALI zrI sarva zAsananAM ja amUka aMze nirjharaNAMo che. emAM asatyane leza nathI ane satyanuM Abehuba darzana che. zrI sarvajJa zAsananI khUbI e che ke-vastu jevI hoya tevuM tenuM jJAna karAvavuM. bIjA zabdomAM-zrI sarva zAsanane navuM kAMI ja kahevAnuM hotuM nathI, paraMtu jagata jevuM che tene te rUpe dekhADavAnuM che. jagata jevuM che tene te rUpe dekhavAnI tAkAta jyAM sudhI prANiomAM AvI nathI, tyAM sudhI tene te rUpe tenuM sadAya bhAna karAvyA karavuM, e zrI jenazAsananuM kArya che. arthAt jagatanA padArtho viSayaka prANionI bhrAntine nAza kare, e enuM parama lakSya che. AtmA, paraleka vigere je padArthone zrI sarvajJazAsana badha karAve che, te padArtho kAMI navA nathI, kintu A jagatamAM anAdi kALathI che, che ane che: paraMtu keTalAka tene nathI ema mAne che ane keTalAka tene che ema mAne che to paNa anya anya svarUpe che ema varNave che, ethI tevA atIndriya padArtho saMbaMdhI aneka jAtinI gerasamaje A jagatamAM haMmezAM phelAyelI cAlu rahe che. zrI sarvajJanuM zAsana e gerasamajene dUra karavA mATe dIpaka yAne sarcalAITanI garaja sAre che. zrI sarvajJazAsana rUpI dIpaka yA sarcalAITanA jhaLahaLatA prakAzathI e saghaLA prakAranI brAtio nAza pAme che. zrI sarva zAsanane jagata upara eja eka moTAmAM meTo upakAra che. e upakAra eTale meTo che ke-ene badale ApaNuthI kadI paNa vaLI zake evuM nathI. A pustakamAM AvelA lekho e AtmA ane paralokAdi atIndriya padArthone nizcaya karAve che, te paNa e nizcaya kevaLa sAmAnya prakAra che, e bhUlavuM joItuM nathI. AtmA ane paralokAdi pramANasiddha padArthono vizeSa nizcaya te zrI sarvajJakathita zAstronA vizeSa avagAhanathI ja thaI zake tema che, te paNa sAmAnya nizcaya eja
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10] nAstika-matavAdanuM nirasana... vizeSa nizcayanI jijJAsA pedA karAvanAra hovAthI, sauthI prathama sAmAnya nizcayane ja sudRDha banAvavAnI AvazyakatA rahe che. temAM paNa AjanA jamAnAmAM ke jyAre AtmA, paraleAkAdi padArthAne bhUlIne ja saghaLI vAtA karavAmAM Ave che, tevA samaye A pustaka arthI AtmAone atizaya upakAra karanArUM thaI paDe, te nA kahI zakAya nahi. jee viSayalAlupatAnA kAraNe nAstikamatI banyA haze, tevA AtmAene cheDI daIe, teA khIjA AtmAone tA, amArI khAtrI che ke-AmAM darzAvelA vicAra| satya mArganuM darzana karAvavA mATe eka apUrva Adarza (darpaNa)nI garaja sAraze ane eka vakhata satya mArganuM darzana thayA pachI dharmanA virAdha karavA e keTaluM bhUlabharyuM che, e samajAvavAnuM bAkI raheze nahi. A lekhamALAomAM zrI sarvajJazAsananA siddhAntA uparAnta anya yuktivAdane paNa Azraya levAyeA che, ke jenI AjanA jamAnAmAM satyanI pratIti karAvavA mATe jarUra che, ema amane samajAyuM che. AtmA ane paraleAka che ke nahi ?' tathA puNya ane pApanA viveka'-e e lekhamALAomAM vaidika ane laukika yuktione ghaNA bhAge Azraya levAye che: ane emAM amArA uddeza laukika siddhAnta tathA vaidika siddhAntAne mAnya rAkhanArAone paNa temanI ja yuktiAthI AtmAdi padArthAnA nizcaya karAvavAne che. ' 6 nAstika--mata-vAdanA khaMDana mATe lakhAyelA A pustakamAM zrI jinapratimAnuM mahattva sthApana karavAnI zI AvazyakatA hatI ?'evA prazna- zrI jinapratimA zrI jinasamAna zAthI ? '-e lekhane jovAthI kAI te paNa thAya, e sahaja che. parantu tene uttara e che ke'nAstika--mata-vAda' e pAyA vinAneA ane mahAna ahita karanArA che, e vAtane nizcaya thayA pachI tenA satata pratikAra mATe helAIthI AcarI zakAya eve upAya zuM? evI 'jijJAsA ' kAI ne paNa thavI e susaMbhavita che. samajo ke--e jijJAsA'nI pUrti mATe ja * '
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...prAthana [ 11 zrI jinapratimA saMbaMdhI lekha paNa A pustakamAM dAkhala karavAmAM Avyo che. zrI jinapratimAnuM dravya-bhAvathI pUjana e traNe kALamAM deva, dAnava ane mAnava, saghaLAo mATe eka evI lokottama kriyA che ke-tene zuddhabhAvathI AcaranAra vyaktinuM te nizcita kalyANa kare che ane dinapratidina kalyANapathamAM tene AgaLa ne AgaLa vadhAre che. nAstikatAdi cepI rogo e game tevA jabarajasta hoya, to paNa zrI jinapUjanane nirantara bhAvapUrvaka AcaranAra AtmA upara tenI ratibhara paNa asara thaI zakatI nathI. e ja kAraNe ame A pustakanI prathama ja lekhamALAnA upasaMhAramAM jaNAvyuM che ke nAstikatAdi badIothI bacavA ane AstiktAdi saddaguNone pAmavA mATe samyagadarzananI nirmaLatA karAvanAra saDasaTha (67) prakAranA vyavahAranuM sevana aharniza jarUrI che ane temAM zrI arihaMta ane temanI pratimAne vinaya e mUkhya che." zrI arihaMta ane temanI pratimAne vinaya--e bhAremAM bhAre upakAraka lakattama kriyA hovA chatAM, enA mahatvane pUrato khyAla na Ave tyAM sudhI, AtmArthI AtmAo paNa tene Adara karavA taiyAra na thAya, e banavAjoga che. e kAraNe tevA prakAranA kalyANakAmI AtmAo zrI jinanI pratimAnA pUjanane acitya phaLadAyI ane atizaya camatkArika mahimA samajavA bhAgyazALI bane, e kAraNe "zrI jinapratimA zrI jina samAna zAthI ? yAne zrI jinapratimAnA pUjananI pramANapura:sara siddhi."--e viSayanuM vivecana karanAra lekhane A pustakamAM sthAna ApavAmAM AvyuM che. zrI jinamatanA Astika AtmAonI zraddhA upara lUMTa calAvanAra ane zrI jinamatanI satya jijJAsAne kApI nAMkhanAra, eka navIna prakAranA matanuM jora AjakAla vadhatuM cAlyuM che ane te matanuM nAma che-"sarvadarzana-samabhAva." bahArathI suMdara ane mehaka jeTaluM tenuM nAma che, teTaluM ja asuMdara ane bhayaMkara tenuM aMdarathI kAma che. mANasanI
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 ] nAstika-matavAdanuM nirasana... satya mATenI jijJAsAne kacaDI nAMkhavA mATe te kAramuM hathiyAra che tathA jagatanA asatya mane paNa satya tarIke pracAravA mATenuM tenI pAchaLa bhayaMkara kauTilya che. e kuTila matanI kuTilatAne Aje prayatna pUrvaka bahAra pADavAnI jarUra che. vistArathI nahi te paNa saMkSepathI A pustakamAM sarva-darzana-samabhAva'nI mAnyatA keTalI pikaLa che, te dArzanika paddhatie darzAvavAno prayatna karavAmAM Avyo che. ame IcchIe chIe ke-buddhizALI AtmAo Ano upayoga kare ane nAstikamatI AtmAonA pracArakAryathI Aje jagatane je hAni thaI rahI che, tene ghera ghera pharIne darzAve : arthAta-nAstikamatanuM kasAhitya ane vAsanAo Aje ghera ghera vaMcAI ane phelAI rahI che, tema AstikamatanuM susAhitya ane suvAsanAo paNa ghera ghera vaMcAya ane phelAya tevo prayatna kare. e jAtinA prayatnamAM samaya, zakti ane AyuSyane jeTaluM vyaya che, teTale svaparane atula phAyade karanAra che, e yAda karAvavAnI amAre jarUra hoya nahi. kelhApura (dakSiNa mahArASTra) saM. 1995nA piSa sudI 11, somavAra -muni bhadraMkaravijaya samA ke
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ pastikatA AjanA jamAnAnI | traNa | | | vinAzaka cepI badIo | viSaya-laMpaTatA ke loka-herI lekhAMka 1 lo : vAtAvaraNanI asara: bahArathI suMdara lAgatI vartamAna jamAnAnI mohakatA pAchaLa je vinAzatA chapAyelI che, tene kaLI zakavA mATe, duniyAmAM sAre gaNAto varga paNa Aje asamartha bane che. vAtAvaraNanI asara, agya keLavaNunI asara agara jaDavAdanI asara-vigere vastuo keTaluM sAmarthya dharAve che, e najare nihALavA mATe vartamAna jamAne eka Adarza pradarzana che. Astika prajAne nAstika banAvavA mATe, viSayathI virakta prajAne viSayalaMpaTa banAvavA mATe tathA dharmane pradhAna samajanAra prajAne lokapradhAna banAvavA mATe je jherI pracArakArya chellAM pAMca-pacAsa varSamAM A bhAratabhUmi para thayuM che, te tattvajJa ane vicAraka purUSane AzcaryanI sAthe bhAre kheda upajAvanAruM che, ema kahevuM e leza mAtra atizayoktibharyuM nathI.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 ]. nAstika-matavAdanuM nirasana... taravAnuM duHkha: jagatanA tatvane jANanArA mahApurUSa, vartamAna jamAnAnI mehatAnI pAchaLa chupAyelI vinAzaktAne eTalI badhI spaSTapaNe nihALI rahyA che ke-e vinAzakatAne bhega banI rahela duniyAnuM bhAvi aniSTa temanA hRdayane bhAre duHkha upajAve che: kintu tatvajJa purUSane duHkha thAo ke sukha, e viSayanI atatvajJa duniyAne keI kALe paNa paravA detI nathI. tatvajJa purUSonA e du:khane je joI zake che, tevA AtmAonI saMkhyA jagatamAM bahu apa hoya che. jagata na joI zake eTalA mAtrathI tattvajJa purUSonI e ciMtA leza mAtra ochI thaI zakatI nathI. e cittAnA bejAmAMthI tattvajJa purUSane mukta karAvavAnI cintA je AtmAonA hRdayamAM jAge che, te AtmAo kRtajJatA guNane sArthaka kare che. te sivAyanA AtmAo kRtajJatA eTale upakArionA upakAranI kadara bujhavA jeTalI lAyakAtane paNa haju pAmyA nathI. kRtajJatA guNa: adhama sthitimAM rahelA AtmAne uMce caDhavA mATe je aneka prakAranA guNonuM avalaMbana levuM anivArya che te sarve guNemAM kRtajJatA guNa sarva prathama che. bIjA taraphathI potAnA upara thayelA guNone jANavA jeTalI tAkAta paNa je dharAvato nathI, te AtmA potAnA upara koI paNa prakArane upakAra nahi karanAra AtmAo upara paNa upakAra karI zakaze, e dA dharAvato hoya, to te mithyA che. paropakArAdi mahAna guNe pAmavA mATe, kRtajJatA, e prathama pagathIyuM che. kRtajJatA guNanI khAtara potAnI samasta jAtane bhega ApavAnI zakti
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ ..traNa vinAzaka cepI badIo [ 3 AvyA pachI ja, bIjA guNeAnI prApti AtmAne thavA mAMDe che. kRtajJa AtmA te che, ke je khIjAe potAnA upara karelA guNane kadI visaratA nathI. jJAnipurUSaSa pharamAve che ke-'karelA guNune paNa nahi jANunAra AtmA ati niSThura pariNAmane dhAraNa karavAvALA che.' pariNAmanI komaLatA mATe ane pariNAmanI vizuddhi mATe kRtajJatA guNa paNa parama Avazyaka che, emAM kAI nA paNa vivAda cAle tema nathI. duSpratikAra kANu ? guNunI zarUAta jyAre kRtajJatAthI thAya che, tyAre sauthI prathama jagatanA jIve te guNa pAmI zake, e mATe tattvadazI AtmAoe ghaNI ja takedArI rAkhI che. 'vrutijAnai mAtApitaau' e prasiddha ukti jagatanA jIvAne e ja edha Ape che. kANu nathI jANatuM ke-mAtApitA saMtatinI utpattimAM ane utpanna thayelI saMtatinA saMrakSaNamAM peAtAnA mAha khAtara ja pravarte che ? peAtAnI saMtatinuM bhaluM cAhavAmAM ke bhaluM karavAmAM, koI paNa prakAranA paudgalika meha ke ahika svArtha na ja hAya, evAM mAtApitAnI zodha karavAmAM Ave, te A jagatamAMthI keTalA jaDe tema che ? tattvajJAnie A nahAtA jANatA ema nahi. jANavA chatAM paNa e dIrghadazI mahApurUSoe mAtApitAne duSpratikAra tarIke oLakhAvI, temanI sevA mATe ja jagatane preryuM che. jagatanI AgaLa mAtApitAnA meAha ke svArthane AgaLa dharyo nathI, kintu upakArane ja AgaLa dharyA che. e upakAranA badaleA kadI paNu vaLI zake evA nathI, ema bhArapUrvaka jaNAvyuM che. e upakArane badale je prakAre vALI zakAya tema che, te prakAra paNa spaSTatayA darzAvyA che.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAstika-matavAdanuM nirasana... jJAnione irAdA: jagatanA jIva upara mAtApitAne upakAra amApa che. e upakArane badale sAmAnya upAyothI vaLI zake tema nathI, e kAraNe mAtApitA jIve tyAM sudhI teonI uttamottama rItie bhakti karavI e gRhasthane dharma che, ema kahevAmAM jJAnio leza paNa saMkoca dharAvatA nathI. jJAnionA A AdezanI pAchaLa kaI paNa hetu hoya, to te mAtra kRtajJatA guNano vikAsa karavAnuM che. gRhasthapaNAmAM kRtajJatA guNane vikAsa e rIte ja thaI zake ema che. e guNanA vikAsanI khAtara mAtApitAnA mohanI ke svArthanI sAme jovAno sarvathA niSedha che. emane meha ke svArtha emanA mATe game teTale, nukazAnakAraka hoya, te paNa enAthI jeone phAyade thaye che, teoe te AgaLa vadhavA mATe e phAyadAne ja mUkhya banAvavAnuM che. e phAyadAne jeo mUkhya banAve nahi, teo kRtajJatA guNane pAmI zake nahi ane je AtmAo kRtajJatA guNathI vaMcita rahI jAya, te AtmAo bIjA eka paNa sAcA guNane kadI ja pAmI zake nahi. guNanuM bIja: duniyAnI koI paNa cIjathI mAtApitAnA upakArane badale vaLI zake tema nathI, ene svIkAra karyA sivAya AtmA dharmanA mArgamAM AgaLa pragati karI zakato nathI. "mAtApitA duSpatikAra che. evI mAnyatA dharAvanAra AtmA, jyAM sudhI saMsAramAM rahe che, tyAM sudhI te mAtApitAnI bhaktimAM ja tatpara rahe che. ethI te aneka durgaNane bhegA thatuM bace che. jenA jIvanamAM mAtApitA ke vaDilenI bhakti e mUkhya
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...traNa vinAzaka cepI badIo [ v che, tenA jIvanamAM abhimAnAdi durguNA ke viSayavilAsAdi pApavAsanA amaryAdita paNe kadI ja praveza pAmI zakatI nathI. A kRtajJatA guNunuM adhikAdhika pAlana karavA mATe AtmA jema jema utsAhita thatA jAya che, tema tema tenAmAM bIjA anekAneka guA vikAsa pAmatA jAya che. e, dRSTie kRtajJatA, e guNAnuM bIja che. e bIjamAMthI jyAre akurA pragaTavAnI taiyArI thAya che, tyAre AtmA mAtApitAnA duSpratikAra upakArane supratikAra banAvavAnA mArga zeAdhavA talase che. dharmasevA : kRtajJatA guNunuM paripUrNa pAlana karavA mATe kRtajJa AtmAne sAthI prathama je mArganuM darzana thAya che, te mArganuM nAma dharmanI sevA che. eka dharmanI sevA ja mAtApitAnA duSpratikAra upakArane supratikAra banAve che. e jJAna thayA pachI AtmA je rIte e dharmanI prApti mAtApitAne thAya tevA upAyA ceAje che. tenA kRtajJatA guNunI mAtApitA upara paNa chApa pADe che. e chApanI asara taLe Avela yeAgya mAtApitA yA viDela dharmanI prApti kare che. e rItinA caiAgya prayatnA dvArA dharmane pAmelA teo duSpratikAra maTI supratikAra banI jAya che. dharmaprApti mATe ayeAgya mAtApitA paNa kRtajJa AtmAne teA dharmanI sevAmAM ja AgaLa vadhAranArA thAya che. kRtajJa AtmA evAM mAtApitAne dhamI banAvavA khAtara svayaM dhI manavA prayatna kare che ane e khAtara ja bIjo upAya nahi jaNAtAM, 'nhAnauSadhavat mAtApitAnA tyAga paNa kare che. e rIte mAtApitAnA tyAga karanAra teja janmamAM agara janmAntaramAM tevA prakAranA sAmarthya dvArA aneka
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAstika-matavAdanuM nirasana... AtmAo upara upakAra karI svayaM duSpatikAra banI jAya che. mUkhya viSaya: kRtajJatA guNanuM A mahattva samajanAra harakeI AtmA e guNanA pAlana khAtara hitaiSI ane tatvajJa purUnI cintAnA bejAne hala karavA mATe saghaLA zakya prayAso kare, emAM leza mAtra adhikatA nathI. ApaNe ahIM je viSaya vicAravAne che, te e che ke Aje tatvajJa purUSonI cintAnuM mUkhya kAraNa keI paNa hoya, to te vartamAna jamAnAmAM nAstitA Adi vinAzaka badIone bhegA thanAra prajAne bhAvi anartha che. e anartha eTale bhAre che ke-jenuM mApa kADhI zakavuM, e zabdo dvArA zakaya nathI. ayogya vAtAvaraNa ane viparIta keLavaNI dvArA prasAra pAmatI nibhI nAstiktA, saphAIdAra viSayalepaTatA ane ajJAnatAbharI lokaherI bhAratavarSanA aneka nirdoSa AtmAone kAramI rItie bhAga laI rahI che. AstiktApradhAna, satoSapradhAna ane dharmapradhAna dezamAM nAstikatA, asaMtoSa ane adharmane pracAra jeTalI jAgRtithI Aje thaI rahyo che, eTalI jAgRtithI yAne IrAdApUrvaka pUrve kadI thaye haze ke kema?--e eka zaMkAspada vAta che. lekhAMka ra je : cepI rega: rega paNa aneka prakAranA hoya che. tAva, khAMsI, piTanI zUla vigere dardo evA hoya che ke e jene thAya te
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...traNa vinAzaka cepI madIA [ 7 pote ja herAna thAya che : pazu marakI, kAlerA ke kaDha Adi evA duSTa prakAranA rAgeA che ke-anya vyaktiomAM paNa sahelAIthI prasarI jAya che. enuM ja nAma cepI rAga che. evA cepI roge A AryabhUmimAM pUrve thADA ane kavacit dekhA detA hatA. Aje tenI saMkhyA vadhatI ja jAya che. IlyuenjhA, menenjAiTIsa, kaMjhapzana Adi jUdA jUdA svarUpe e rAgeA A dezamAM prasAra pAmatA jAya che, chatAM tattvajJAnI STie e rAge eTalA bhayaMkara nathI, kejeTalA bhayaMkara nAstikatAdi cepI rAgeA che. nAstikatA : nAstikatA, e koI zArIrika rAga nathI. e jo zArIrika roga hAta, tA enI cintA karanAra dayALuenI saMkhyA A duniyAmAM paNa ubharAyA vinA raheta nahi. zarIrasukhane cAhanAranI saMkhyA A duniyAmAM ghaTI gaI che, ema mAnavuM koi paNa prakAre sAcuM nathI. ulaTuM zarIrasukhanI ciMntA karanArA A duniyAmAM jeTalA vadhyA che, teTalA pUrve kadAca haze ke kema ?-e paNu zaMkAspada che. Ama tA zarIrasukhanI cintA sA kare che, karatA hatA ane karaze : parantu peAtAne bhaNelA, gaNelA ane samajadAra kahevaDAvanAra vargamAMthI kevaLa zarIranA sukhanI ja cintA karanAra jeTalA A jamAnAmAM utpanna thayA che, teTalA pUrve kadI utpanna thayA nahi hAya, ema kahevuM atyuktivALuM jaNAtuM nathI. AjanA bhaNelAonI cintA eka ja che ke-zarIrasukha kema adhika bhegavAya ?' jema jema bhaNatara vadhe tema tema zarIrasukhanA mAha vadhe, teA e bhaNatara kahevAya ke bhaNatarAbhAsa, e paNa eka vicAraNIya vastu che.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 ] nAstika-matavAdanuM nirasana.. bhaNatara yAne vidyA: | bhaNatarano paryAya zabda vidyA che. jema jema vidyA vadhe tema tema avidyA nAza pAme, e eka siddha vastu che. prakAza ane aMdhakAra eka sthAne kadI ja rahI zaktA nathI. vidyA e prakAza che, avidyA e aMdhakAra che. e beune paraspara saha anavasthAna lakSaNa virodha che. AjanA jamAnAmAM je bhaNatara yAne vidyA ja vadhI che ane vadhe che, te zarIrasukhane ATale meha e kayI rItie ghaTita che? AjanA mAnavIoe potAnA zArIrika sukhanA saMrakSaNa khAtara hiMsAne hiMsA gaNuM nathI ane pApane pApa gayuM nathI. jIvatA ciMdriya prANionA saMhAra dvArA paNa pitAne zarIrasukha maLatuM hoya, to tene AjanA bhaNelAone InkAra nathI. madirA, mAMsa Adi mahA abhakSyanA paNa bhakSaNa dvArA pitAnuM zArIrika svAthya sacavAtuM hoya, to tenuM sevana karavA Ajane bhaNelo taiyAra che. zarIrasukhane A jAtine meha, avidyAmAMthI janme che ke vidyAmAMthI, enI paNa AjanA bhaNelA kahevAtAone gama rahI nathI. avidyA zuM che ? - avidyA, e eka jAtinuM ghora ajJAna che. duHkhane sukha mAnavuM, asthirane sthira samajavuM, apavitramAM pavitrapaNAnI buddhi pedA thavI ane anAtma padArthomAM Atmatvane bhrama tha, e badhAM avidyAnAM vilasita che. je Ajane bhaNele- gaNele varga paNa evI ja jAtinA buddhinA viparyAsamAM gherAto jato hoya, te ene tattvajJa purUSe bhaNatara kahevAnI nA pADe, emAM Azcarya zuM che? te bhaNatara bhaNatara ja nathI,
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 [ 9 ...traNa vinAzaka cepI badIo ke je bhaNatara thavA pachI svayaM du:khasvarUpa ane duHkhanAM ja kAraNone AtmA sukhasvarUpa ke sukhanAM sAdhano mAnI zake? hiMsA e svayaM duHkha che ke sukha ? jUTha e svayaM du:kha che ke sukha ? cerI, anIti ke anyAya e svayaM duHkha che ke sukha? maithuna, padArAgamana ke vidhavAgamana e duHkha che ke sukha? parigraha, lobha, ahaMva ke mamatva, e duHkha che ke sukha ? je bhaNatara ATale paNa viveka karAvI ApavAne niSphaLa nivaDe che, te bhaNatarane bhaNatara zabdathI kahevuM ke kahevaDAvavuM, oLakhavuM ke oLakhAvavuM, e bhaNatara zabdanI ghora viTaMbanA che. tattvajJAnioe ene vidyAne pracAra nathI mAnya, kintu teonI daSTie e kevaLa avidyAne pracAra che. du:khanAM parama kAraNuM : - hisA, jUTha, anIti, vyabhicAra ke parigraha Adi kiyAo e kevaLa duHkharUpa ja che ema nathI, kintu duHkhanAM parama nimitta che. "hiMsA, jUTha, anIti Adi duHkha che ke sukha? ane te du:khanAM nimitta che ke sukhanAM?--e jAtinA praznane buddhimAna samakSa avakAza ja nathI. jagatane koI paNa prANuM hiMsA, jUTha, anIti Adi kAryone duHkharUpa na mAnatA hoya, ema che ja nahi. parantu Astika ane nAstikamAM aMtara eTaluM ja che ke-nAstika AtmA jyAre pitAne kaI paDe, pitAne keI Thage, potAnA pratye kaI anItibharyo vartAva rAkhe, tyAre ja mAtra sAmAne duHkha ApanAra ane pApI mAne che: Astika AtmA to jevI rIte potAne duHkha ApanAra, chetaranAra ke vizvAsaghAta karanArane pApI ane duSTa mAne che, tevI ja rIte pote paNa je je AtmAone pIDe che, duHkha de che
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 ] nAstika-matavAdanuM nirasana.. ke Thage che, tene paNa pApa ane gUnho mAne che ane tevA pApa ane gUnhAonuM bUruM phaLa pitAne paNa jogavavuM paDavAnuM che ema svIkAre che. hiMsA Adi ghora pApo pitAnA pratye keI Acare, tyAre tene pApa mAnavAM ane pite bIjA pratye Acare tyAre tene pApa na mAnavAM, A jAtine ghera anyAya karmasattA jevI nyAyI sattA calAvI le, e zuM saMbhavita che? karmasattA: parantu nAstikatAnA kAramA regathI rIbAtA AtmAo karmasattA jevI koI sattA A jagatamAM vidyamAna che, e mAnavA ja taiyAra nathI. eTalA ja mATe jJAni purUe e AtmAone tatvavicAraNAnA mArganI bahAra rahelAo tarIke gaNyA che. tattvanI vicAraNAmAM teonI saMmati che ke asaMmati, te jANavAnI paNa jJAnipurUSoe darakAra rAkhI nathI. paramepakArI kalikAlasarvajJa AcAryabhagavAna zrImadda hemacaMdrasUrizvarajI mahArAjA eka sthaLe pharamAve che ke vimatiH sammatiSi, vAstha na mRte " arthAtu-"AtmA, paraleka, karma ane mokSa jevA pramANasiddha padArthomAM paNa jeonI mati muMjhAya che, tevA nAstikenI saMmati che ke vimati che, te jANavAnI paNa IcchA nathI." hiMsAdika pApe potAne jyAre duHkharUpa che ane pitAnA pratye tene AcaranAre sarva prakAranI zikSAne pAtra che, evuM mAnanAra AtmA paNa teja kriyAo pate bIjA pratye Acare, tyAre tenuM phaLa ke zikSA nathI evuM mAnavAnI dhRSTatA kare, tenA je ajJAna, avivekI ke dayApAtra bIjo koNa hoI zake?
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ . ..traNa vinAzaka cepI badIo [ 11 tattvonI cintA : evI ja rIte nAstika AtmAnI matimandatAnAM udAharaNa A jagatamAM eTalA vipula pramANamAM che ke tattvajJa purUne temanA jevA dayApAtra, pAmara ane dIna AtmAo anya koI najare caDhayA nathI. pitAnI ajJAna ane vivekazUnya mAnyatAonA pratApe nAstika banelo AtmA, A manuSyajIvanamAM ekalA pApane ja saMcaya kare che. e pApanA bhArathI bhAre thayelo te AtmA jIvana pUruM thayA bAda kAramAM du:khano bhaMga thaI paDe che. te vakhate enA bacAva mATe enI pAse kaI sAdhana rahyuM hotuM nathI. tatvajJa purUSe A badhI vastusthitithI sujJAta hovAnA kAraNe, jagatanA nAstika AtmAo pratye sauthI adhika dayAnI najare jUe che. paraMtu je jamAnAmAM cepI reganI jema A nAstikatAne vAyu prasAra pAmI rahyo hoya, te jamAnAmAM enA cepathI anya AtmAone bacAvI levAnuM kArya game teTaluM joradAra hoya, to paNa, te dhAryuM phaLa ApanAra na nivaDe, to temAM kAMI navAI pAmavA jevuM nathI. nAstikamatano pracAra : * nAstikamatano pracAra, e jagatanA jI mATe bhAre jokhamarUpa che, e vastu Aje sArA gaNAtA mANasomAM paNa lagabhaga bhUlAI gayA jevI banI gaI che. enA pratApe jagatanA cogAnamAM nAstika-matanuM pracArakArya jesabhera cAlI rahyuM che. cepI roganI jema ghera ghera Aje nAstika-matane vAyu praveza pAmI cUkaye che. sau koI ene ja bhaNe che ane ene ja vakhANe che. enA prasArathI thatI hAninI kaI vAta karavA
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 ] nAstika-matavAdanuM nirasana.. mAge, te tene sAMbhaLavA jeTalI paNa dhIraja, phurasada kedarakAra rahI nathI. nAstika-matane vakhANanArA ane pracAranArA vakhaNAya che ane pUjAya che. ene bhaNanArA ane bhaNIne amala karanArA potAnI jAtane dhanya mAne che ane manAve che. AjanA meLAvaDA, mAnapatra ke abhinandanapatre moTA bhAge teonA mATe ja goThavAya che, ke jeo Astika maTI nAstika banavAmAM pUrepUruM abhimAna levA mATe sajaja thAya che. AjanAM presa (chApAMo) ane pleTarphormo (sabhAomAM thanArAM bhASaNe) paNa te (nAstitA)nI ja vakIlAta ane te (nAstikatA)no ja garava karI rahyAM che. A paristhitimAM nAstiktAnI saghaLI bhayaMkaratA tatvonA hRdayamAM chUpAI gaI heya nahi tema adazya jevI banI gaI che. te (bhayaMkaratA)ne avAja badhirIbhUta banI gayela che. tenI bhISaNatA AjanA prANione bhaya ApanArI maTI gaI che. nAstitAnI bhISaNatA: nAstikatAnA pracAra mATe duniyAnA cokamAM bhAre prayatno thaI rahyA che, eja eka kAraNe nAstikatAne pracAra jhaDapathI vadhato jAya che, ema paNa ekAnta nathI. jeTalA jorathI Aje nAstitAno pracAra thaI rahyo che, tenA karatAM keIguNuM Adhaka prAbalyathI AstiktAne pracAra karavAmAM Ave, te paNa nAstitA eTale AstitAno pracAra thaI zakavo zakya nathI. e bhUlavuM joItuM nathI ke-nAstiktA e eka prakArane cepa che ane AstikatA e eka prakAranuM auSadha che. cepane pracAra svayaM paNa thaI zake che. auSadhane pracAra prayatnasAdhya che. vagara prayatna nAstiktAno pracAra zakaya che, jyAre Asti
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...traNa vinAzaka cepI badIo [ 13 katAno pracAra prayatna jeTale paNa phaLe e niyama nathI. nAstitAnuM utpattisthAna viSayalaMpaTatA che. jagatane pratyeka prANI viSayalaMpaTatAne AdhIna che. potAnI viSayalaMpaTatAnA kAraNe jagatanA jIvone nAstika-mArga jeTalo zIdhra pasaMda Ave che, teTalo Astika-mArga kadI paNa pasaMda paDato nathI. eTalAja mATe DAhyA purUSoe nAstika AtmAone saMsarga dUrathI ja tajavA gya che, ema bhArapUrvaka jaNAvyuM che. je AtmA nAstika-matanA saMsargamAM Ave che, te AtmA cAhe teTalo uttama hoya to paNa, thoDA ja kALamAM pitAnI uttamatA gumAvI bese che. nAstikanuM priya sUtra: nAstika-matane prabhAva kumaLI vayanAM bALakothI mAMDI vidvAnamAM vidvAna gaNAtA varga upara paNa jhaDapathI paDI javAnuM kAraNa keI paNa hoya, to te viSayalaMpaTatAne poSanArUM nAstikonuM nIcenuM priya sUtra che. taifsa yAtanAzcitrA, saMyamo movizvanA nAstikonuM A paramapriya sUtra che. jagatamAM tapa ane saMyama e nirarthaka che, evuM nibhaka zikSaNa ApavA mATe nAstika--mata samAna koI zALA Aja sudhI thaI nathI ane thavAnI nathI. tapa ane saMyamane nirbhayapaNe jagatanA cokamAM bInajarUrI tarIke jAhera karavA mATe je keIe paNa bIDuM jhaDapyuM hoya, to te eka nAstika-mate jhaDapyuM che. nAstika-mata sivAya kaI paNa mata tapa ane saMyamane nirarthaka kahevAnI hiMmata karI zake tema nathI. eja kAraNe nAstika-mata Aje jagatanA moTA bhAgane bIjA badhA mate karatAM parama rUcikara
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 ] nAstika-matavAdanuM nirasana... banI gayA che. bhaNelo ke mUrkha, gharaDe ke juvAna, purUSa ke strI, mAlaka ke majura, dhanI ke nirdhana, kuLavAna ke kuLahIna, zaherI ke gAmaDIo sA keI Aje saze nahi paNa ghaNA adhika aMze nAstika-matane bhega banI rahyA che. jarjarita kille : eka nAstika-matane choDI, pratyeka matavALAo AtmA, paraleka, punarjanma Adi padArthone keI ne koI svarUpe mAnavAvALA hovAthI, pitAnA anuyAyione eka yA anya prakAre tapa ane saMyamanuM AcaraNa karavA mATe niyaMtraNa kare che. prANionI anAdikAlIna svAbhAvika viSayalaMpaTatA, e niyaMtraNanI ADe Ave che. nAstika-matane sahavAsa e viSayalaMpaTa tAne uzkere che. e kAraNe nAstika-matane saMsarga ajANatAM paNa na thaI jAya, enI sAvadhAnI rAkhavA dareka matavALA pharamAve che. e sAvadhAnI pratye jeTalI bedarakArI,teTale AtmAne vinAza, -ema bhArapUrvaka upadeza che. e pharamAnene ane upadezane prajA jyAM sudhI vaphAdAra rahI, tyAM sudhI nAstika-mata game teTale mohaka hovA chatAM, tene cepa prajA upara lAgI zake nathI. nAstika-matanA joradAra pracArakAryo Aje e upadeze ane pharamAna upara lokone paga mUkatA karI dIdhA che. enA pratApe surakSita prajA arakSita banI gaI che. hitakara pharamAno upara eka vakhata paga mUkyA pachI, tenA pratye te jAtinuM bahumAna keLavavA mATe game teTalo prayAsa karavAmAM Ave, to paNa te niSphaLa jAya che. nAstitAnA pracAra sAme rakSaNa karavAne majabUtamAM majabUta killo tene saMsarga tajavAno hato, te Aje jarjarita banI gayA che. jyAM sudhI e kille pharI
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...traNa vinAzaka cepI badIo [ 15 susajaja na bane, tyAM sudhI nAstika-matathI prajAnuM saMpUrNa rakSaNa thavuM, e koI paNa rItie zakya nathI. jJAnienuM maMtavya: tapa tapavAM e nirarthaka yAtanAo che ane saMyama pALavuM e maLelA bhegethI ThagAvAnuM che."--A eka ja sUtra dvArAe nAstika-mate Astika prajAnA AstiktA rUpI prANune kAramI rItie haNI nAkhyA che. tapa ane saMyama, e niratheMka yAtanA ane vaMcanA che, evuM zIkhavanAra nAstika-mata AjanA jagatane pasaMda AvI gayela che. enuM kAraNa AjanA jIvanI buddhimattA che e nathI, paNa tenuM kAraNa AjanA jIvonI viSayalaMpaTatA che. kaI paNa kALe buddhimattA nAstitAnI tarapheNamAM ubhI rahI nathI ane ubhI rahI zake tema paNa nathI. nAstikatAnI tarapheNa karanAra AtmAo atizaya buddhihIna hovA chatAM, viSayalaMpaTatAnA kAraNe pitAnI jAtane buddhimAna mAnavAne vyartha ADaMbara karI khuvAra thAya che. Aja sudhInA saghaLAe jJAnioe nAstikane ekImate upahAsa karyo che: ajJAnI siddha karyA che. ane dayApAtra gaNI dayA ciMtavI che! jyAre viSayalaMpaTatAne AdhIna banI nAstika AtmAoe jagatanA jIvonuM Aja sudhI jeTaluM bhUMDuM karyuM che, teTaluM bIjA keIe karyuM nathI, bIjuM kaMI karI zakanAra nathI.
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 ] nAstika-matavAdanuM nirasana... lekhAMka 3 o : khelavAnA paNa anadhikAra : nAstika--matavAhinuM sthAna paMDitAnI pariSamAM eka mUrkhanA sthAna karatAM leza paNa Adhaka nathI. pitAnI sabhAmAM mUrkhanI zeAbhA tenA mAna sudhI ja che, tema paMDitAnI piraSamAM nAstika-matavAdinI zAbhA te na khAle tyAM sudhI ja che. nAstika- matanuM sthApana karavA mATe khelavAnA prayatna karanArane nyAyavizArada tattvavettAe 'na sAtaM vavatuvi' 'tuM melavA mATe paNa lAyaka nathI-ema kahIne turata ja aTakAvI de che. kAraNa e che ke nAstikamatI kevaLa pratyakSa pramANane mAnanArA che. pratyakSa sivAya anumAnAdi pramANe! mAnavAthI tenA mata haNAI jAya che. e bhayathI khacavA mATe te anumAnAdi satya pramANeAnA paNa tiraskAra kare che : parantu e tiraskAra karavA jatAM te eTalI badhI dayAmaNI sthitimAM AvI paDe che kekAinI sAthe khelavAne paNa te lAyaka rahetA nathI. jenI sAthe te khelavA mATe taiyAra thAya che, te mANasanA abhiprAya zuM che, tene kevaLa pratyakSa pramANathI jANI zakaveA sarvathA azakaya che: kAraNa ke--pratyakSa kevaLa IMdriyanA saMbaMdhamAM AvatA padAonuM ja thaI zake che, jyAre khIjAonA mAnasika abhiprAyA e khAddhendriya agrAhya hAvAthI, e jANavA mATe nAstika AtmAone paNa anumAnapramANu sivAya mI koI AdhAra nathI. mukhAkRti Adi bAhya ceSTAo dvArA sAmA manuSyanA AMtarika abhiprAyAnuM anumAna karI, pachI ja tenI sAthe khelavAnA vyavahAra karI zakAya che. anumAnane nahi mAna
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...traNa vinAzaka cepI badIo [ 17 nAra kevaLa pratyakSavAdI nAstika A rIte paMDitonI pariSamAM keInI sAthe bolavAne paNa pitAne adhikAra nyAyanI rItie gumAvI bese che. cArvAka: paMDitonI pariSadamAM bolavAne hakka cAlyA jAya eTalA mAtrathI ja nAstikamatI AtmAo potAne mata choDI devA taiyAra thAya, evI AzA rAkhavI vyartha che. nAstikamatI AtmAo pAse buddhinuM baLa nahi hovA chatAM paNa, viSayalaMpaTa lekasamUhanuM baLa moTuM che. eTalA ja mATe vidvAnone paNa nAstika-mata mATe cArvAka (cArU vAka) ane lokAtika jevAM anvartha bIrUda ApavAM paDyAM che. "cArvAka zabdano vyasarisiddha artha to te che ke-"carthaMnita makSacarita, tAvato na manyante puNyapApAdikaM parokSa vastujAtamiti caarvaakaaH||" arthApuNya-pApAdika parokSa vastuone je satya na mAne, bhakSaNa karI jAya, yAvat cAvI khAya te cArvAkA" paraMtu keTalAka kezakAroe "cArvAka' zabdane evo artha paNa karyo che ke-"vAha DhovaraMgatA vALu vAvaN carcA " arthAt "cArU eTale suMdara-lekasamata, vAga eTale vAkya che jenuM te cArvAka" tAtparya ketlekane pasaMda paDanAra vacanene bolanAra je mata hoya, tenuM nAma cArvAka mata che. lakAyatika kAyatika zabdanI vyutatti paNa lagabhaga tevA ja arthane kahe che. "Dhora nirvivArA sAmAnyaarddvArAnita pati DhovAyatA, DhovAthatima phulyA" arthAt "leka eTale vicArazUnya je sAmAnya leke, tenA samAna che Aca
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 ] nAstika-matavAdanuM nirasana... raNa jemanuM, te lekAya athavA kAyatike" A artha paNa nAstikenI viSayAsakta lokasamUhane anukULa thavAnI vRttine sUcavanAra che. jagatamAM viSayAsakta jIvonI bahumati che. e bahumatinA baLe nAstika mata buddhi ke yuktizUnya hovA chatAM paNa tenI prabaLatA dareka kALamAM ochA-vadhatA aMze hoya ja che. vartamAna jamAnAmAM paNa A nAstika matanI prabaLatAnI pAchaLa paNa je kaI hetu mUkhya heya, te te viSayAsakta jInI viSayalaMpaTatA sivAya bIjo koI nathI. je koI ema kahevAno dAvo dharAvatuM hoya ke-vartamAna jamAnAmAM dina-pratidina jJAnano vikAsa thato jAya che, to tene A dave mithyA che. dina-pratidina cepI roganI jema vadhato jate nAstika matane pracAra ja tene dave mithyA siddha karavA mATe basa che. vikAsa jJAnane ke ajJAnane? ' vartamAna jamAnAmAM je jJAnane vikAsa ja thAya che, to ajJAnajanya nAstika matanI vRddhi konA pratApe thaI rahI che?" -A eka prazna samajadAra vyaktionI sAme khaDo ja che. nAstika-mata e ajJAnajanya nathI kintu jJAnajanya che, ema siddha karavA mATe kaI paNa paMDita taiyAra thaI zake tema che ke? je kaI paDita, vidvAna, berIsTara yA solIsITara e siddha karavA taiyAra hoya, to tenI sAme Astika matane eka sAmAnyamAM sAmAnya abhyAsI paNa tene nirUra karavAnI saMpUrNa zakti dharAve che. je vizALa sAhitya keIpaNa sAcA vidvAnane kabUla karavuM paDe tevI rItie duniyAnI sarvazreSTha bhASAmAM nAstika matane pramANazanya siddha karavA mATe Aje
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ ..traNa vinAzaka cepI maMdIe [ 19 paNa duniyAnI samakSa khaDuM che, te jotAM peAtAnI buddhinuM game teTaluM abhimAna dharAvanAra koi paNa nAstikamatI vidvat piraSamAM peAtAnA matane pramANayukta siddha karavA mATe eka kSaNu paNa TakI zake tema nathI. pramANAnyavAda : duniyAmAM aneka matA evA pracalita che ke-jenI pAchaLa te matAnA siddhAntAne satya sAmIta karavA te te matavALAe pAse keTalAMka pramANe! hAya che, parantu te pramANeA paryAsa hAtAM nathI. parantu te sarve matemAM nAstika mata, e evA prakAranA mata che ke-je sarvathA pramANuzanya che. peAtAnA matane paNu mata ke darzana tarIke sthApana karavA mATe pratyakSa pramANu tene mAnya che, evA dekhAva jarUra karavA paDayo che: parantu tenA e dekhAva eTalA badhA pAkaLa che ke-vicakSaNa purUSaSa pAse te TakI zake tema nathI. pratyakSa pramANathI siddha evI ghaNI vastuo che ke-jeneA svIkAra karavA jatAM te nAstikamatIne peAtAnA siddhAntanA sarvathA parityAga karavA paDe tema che. pratyakSa paNa tene teTaluM ja mAnya che ke-jeTaluM tenI indriyapASaNamAM kAI paNa jAtanA aMtarAya ubhuM karanAra na hAya. pAMca indriyAnA bhAgA yatheccha rItie bhAgavI zakAya eja eka nAstikamatanuM nizAna che. e nizAna ke dhyeyanI ADe AvanAra kAI paNa vastu, cAhya te pratyakSa pramANathI paNa siddha thanArI hAya, teA paNa tene mAnavA te taiyAra nathI. AtmA Adi aneka padArtha evA che ke-svasaMvedana pratyakSa pramANathI siddha thanArA heAvA chatAM paNu, nAstikamatI peAtAnI bhAgalAlasAnA kAraNe tenA tiraskAra kare che. eTalA ja mATe nAstikavAda e pramANazUnyavAda che. pa *
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 ] nAstika-matavAdanuM nirasana... ' lekhAMka 4 tho : kevaLa bhegane arthI: pratyakSa pramANuthI siddha thanArI paNa saghaLI vastuo nAstika matane mAnya nathI, e vAta sArI rIte khyAlamAM hovAthI, darzanazAstravettAoe nAstikanI vyakti anya rItie paNa karI che. kalikAlasarvajJa AcAryabhagavAna zrI hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA svaracita pajJa "abhidhAna cintAmaNi nAmamAlAmAM nAstika zabdanI vyutatti samajAvatAM pharamAve che ke-"nAsti gurtha givmati matiroti nAstA " arthAtu-ahIM vyutpattikAra ema nathI samajAvatA ke-"pratyakSa sivAya anya kaI pramANe che nahi evI mati jenI hoya te nAstika." parantu ema kahe che ke-"puNya ane pApa, upalakSaNathI AtmA ane paraloka, sadgati ane durgati Adi padArtho nathI, evI jenI mati hoya te nAstika" A artha barobara ghaTita che. kAraNa ke-nAstikane potAnAM aihika bhegasukhone bAdhaka jema parokSa pramANe mAnavAM nathI, tema pratyakSa pramANe paNa mAnavAM nathI. tevI ja rIte pitAnA aihika bhegasukhane sAdhaka pratyakSa pramANe mAnavAM che, tema anumAnAdi pakSa pramANe paNa mAnavAM che. arthA-tenuM dhyeya pramANu-apramANa upara nathI, kintu yatheccha bhegasukhane bhogavavA upara che. jyAre anya darzanakAronuM dhyeya tethI viparIta che. bhegasukhanI ADe AvatuM pramANa Itara darzanakArone tyAjya nathI paNa mAnya che ane pramANanI ADe AvatAM bhegasukho temane tyAjya che paNa svIkArya nathI. arthAt -nAstika mata, e bhegane athI che kintu satyane athI nathI.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ traNa vinAzaka cepI badI amArUM lakSya : , satya karatAM paNa bheAganI kiMmata adhika AMkavAnA kAraNe ja nAstika mata vidvAneAmAM apriya thaI paDayo che: parantu vidvAnAmAM nAstika mata jeTaleA apriya che, teTalA ja AjanI duniyAmAM priya thaI paDayo che : eTalA ja mATe jJAtione kahevuM paDe che ke--A jamAnA jJAnanA nathI, kintu ajJAnA che: vidyAneA nathI, kintu avidyAnA che: sadAcAranA nathI, kintu anAcAranA che.' vartamAna jamAnA mATe tattvavettAe taraphathI apAtAM A vizeSaNA je kaI AtmAne khUMcatAM hAya, te AtmAne ame bhAgyavAna mAnIe chIe ane tevA AtmA mATe ja amAre A prayAsa che. Aje evA ghaNA AtmAo che ke jee A jamAnAmAM jJAnanA khadale ajJAnanA, vidyAnA maThThale avidyAnA ane sadAcAranA badale asadAcAranA pracAra thai rahyo che, chatAM jANatAM ke ajANatAM tene jJAnanA, vidyAneA ane sabhya AcaraNanA pracAra mAnI rahyA che. evA AtmAonI bhrAMti nAza pAme ane satya jJAna, satya vidyA ane satya AcaraNa zuM che tene khyAla Ave, te khAtara A lekhane prayAsa che. jamAnAne lagADAtAM ajJAnAdi vizeSaNeA jene kheMce che, te AtmAne ame bhAgyavAna teTalA mATe kahIe chIe ke-te AtmA aMtarathI jJAna, vidyA ane sadAcArane athI che. vartamAna jamAnAmAM e traNanI vRddhi thaI rahI che, evI tenI mAnyatA peAtAnI buddhithI agara anyanI vArtAthI ke vAtAvaraNathI thayelI che, eTalA ja mATe te A jamAnAnA pakSa kare che. tene jo ema samajAI jAya ke-kharekhara ja, A jamAnAmAM jJAnanA nAme ja bhayaMkara [ 21
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 ] nAstika-matavAdanuM nirasana... ajJAna, vidyAnA nAme ja dhAra avidyA ane sabhya AcaraNanA nAme ja kAranuM asadAcaraNa phelAi rahyuM che.'-tA te AtmA tenI sAme thayA sivAya rahenAra nathI. parantu je AtmAone jJAna, vidyA ke sadAcAra-e traNanA bhAge paNa peAtAnI bheAgavAsanA ja saMtASavI che, teo teA A lekhane vAMcavAnA ja nathI : agara vAMce tA paNu-"AjanA bhaNelAone 'nAstika" zabdanI upamA ApIne nindavA, eja A lekhanA lekhakanuM dhyeya che. "-ema kahIne sAcI vAtanI paNa upekSA ja karavAnA che. evA AtmA upekSA karA yA niMdA karA, parantu je AtmAe jJAna, vidyA ane sadAcAranA sAcA athI che, teo vartamAna jamAnAnI mehatA ane bAhya suMdaratA joI ayegya rItie ThagAi jatAM khacI jAya, eja amArUM lakSya che. buddhinA droha : bAhya suMdaratA-meAhakatAnI pAchaLa pAgala bananArAonI hAlata kevI pAmara khanI jAya che, e A duniyAnA anuvienI jANabahAra nathI. saLagatA dIvAnI caLakatI jyAtanA camakatA mAhamAM jhaMpalAtA pataMgIAnA prANanA eka kSaNavAramAM hAma thaI jAya che. pataMgIyuM caturidriya hAvAthI asannI prANI che, tethI te bhaviSyanI ApattinA vicAra karI zakatuM nathI ema mAnI laI e, teA paNa bhaviSyanI ApattinA vicAra karI zakanAra paceMdriya ane sanI evA manuSya paNa gaNikAnA ke parastrInA dehanA bAhya rUpa ke alaMkAranA mAhya caLakATamAM pataMgInI mAphaka jhaMpalAnArA kayAM echA che ? e rIte je kAi AtmA bAhya mAhakatA ke suMdaratA joine bhaviSyanA khyAla karyA vinA ja tenA upara meAha pAme che, te
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...traNa vinAzaka cepI badIe [ 23 AtmA thoDA kALamAM ja pitAne sarvanAza neMtare che, emAM leza mAtra saMdeha nathI. buddhimAna prANI mATe bhaviSya e mUkhya vastu che. vartamAnanI mehatA bhaviSyanI pAyamAlI bhUlAvI de te te buddhimattAnuM lakSaNa nathI, kintu nibuddhimattAnuM vilasita che. bhaviSyanI pAyamAlI thatI hoya, te tevI vartamAnanI mehakatA suMdara nahi kintu bhayaMkara che. ATale viveka karI zakato hoya te ja buddhimAna che. saMsI ane asImAM je koI paNa jAtine taphAvata paDato hoya, to te ja che ke-ajJI AtmAo kevaLa vartamAnakALanA nirvAhanI ciMtA kare che ane sagI AtmAo vartamAnanI sAthe bhUta ane bhaviSyane paNa vicAra kare che. bhUta ane bhaviSyano vicAra nahi karanAra jema sacetana hovA chatAM asaphI che, tema vartamAnakALanA sukhanI khAtara bhaviSyanAM sukhanI ghara khodanArA buddhimAna hovA chatAM nibuddhimAnA AgevAne che. tatva e che ke-bAhya mehatA ane suMdaratA AkarSaka hovA chatAM, tenA AkarSaNamAM paDI AMtarika ane satya jIvanane sarvathA vinAza karI nAkhe, e puNyathI maLelI buddhine droha karavA barAbara che." Astike sAme prazna: ApaNe aneka vAra siddha karI AvyA chIe ke"avidyA e nAstikamatanuM bIja che. ahIM koI bhaNelA bhAIne zaMkA thaze ke-"AjanI vidyAne tame avidyA kema kaho cho?" A zaMkA emanI vyAjabI chekAraNa ke-kaI paNa vastunuM jJAna meLavavuM enuM nAma vidyA che ane evI vidyA te A jamAnAmAM jeTalI uddabhava pAmI che teTalI pUrve kadI paNa
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 ] nAstika-matavAdanuM nirasana... naheAtI. AjanA vijJAnavAda ane rasAyaNuvAda, reDIe ane vAyaralesa, TelIpathI ane TelIgrAfI, relvee ane meTA, eNplenA ane sakhamarInA, sTImarA ane krujharo, TorapIDA ane mazInaganA, dUradazI duzmInA ane sUkSmadarzaka yaMtrA, sInemAe ane TAkIjhA, e vigere enA pratyakSa pUrAvAo che. vinA vidyAe AmAMnI eka paNa zeAdha thavI azakaya che. evI hajArA zeAdhA thaI cUkI ane sakaDA navI thatI jAya che, chatAM A jamAnA vidyAnA nathI, ema mAnavuM e pratyakSa pramANane apalApa karavA kharAbara che. e ja kAraNe vartamAna zikSaNa pAmelA keTalAka kahe che ke'duniyAnI ATaATalI zeAdhAne paNa tame vidyA kahevA taiyAra na hA ane kevaLa dharmasthAna ke gharanA khUNAmAM besI rahIne jUnA jamAnAmAM banelAM tenAM te pustakAne vAraMvAra vAMcI vyartha TAima aramAda karavA, tene ja jo tame vidyA kahetA hA, tA tevI vidyA svIkAravA mATe jAgRta thayelA evA ame taiyAra na heAIe, emAM khATuM zuM che ? Aja sudhI amArI ajJAnadazAnA lAbha laIne tamAe jema kahyuM tema ame karyuM, parantu have vartamAna duniyAe amArI AMkha khAlI nAkhI che, tethI jhaDapathI pragati karI rahela jamAnAmAM Aja sudhI ame jeTalA pAchaLa paDI gayA chIe, teTalA ja jorathI AgaLa vadhavA mATe junA jamAnAnI zAstrIya vAtA upara dhyAna ApanAra nathI. vivekanA abhAva: A rIte vartamAna jamAnAnI vidyAnA pakSa karanArA AtmA cheka ja ajJAna che agara duSTa IrAdAvALA che, ema
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...traNa vinAzaka cepI badIe [ ra5 kahevA mATe ApaNe haragIja taiyAra nathI. pragatinI dAjha vinA, unnatinI dhagaza vinA agara amUka prakAranA jJAna vinA ATalA vicAro AvavA e zakaya nathI. A jAtinA vicAro jeone AvatA hoya, teo potAnI ane samAjanI unnatinA athIche, eTaluM ja nahi paNa ApaNe have vadhu pachAta na paDI jaIe, tenI pUrepUrI kALajIvALA paNa che. A jAtinI kALajI ane A jAtinuM arthipaNuM avazya vakhANavA lAyaka che, parantu ekalI dhagazake ekalI kALajIthI koI paNa kArya siddha thatuM nathI. dhagaza ane kALajInI pAchaLa eka evI jAtinI zaktinI AvazyakatA rahe che, ke je na hoya to saghaLI dhagaza ane saghaLI kALajI unmArge vaparAI jAya che. e zaktinuM nAma che viveka : ane e vivekane Aje jovAya che abhAva. eka vivekanA abhAve Aje aneka uchaLatA lohIvALAonI amUlya zaktio pratyAghAtI kAryomAM vaparAI rahI che. je zaktione sadupayoga dhAryuM kArya ApavA samartha hato, te zaktio dvArAe Aje bhISaNa akAryo thaI rahyAM che. jaDanI pUjA: viveka e AtmAne guNa che, kintu jaDane guNa nathI. sAruM ane cheTuM, enuM pRthakkaraNa karavuM-e vivekane AdhIna che. hitakara ane ahitakara-e baMnenI parIkSA karI hitane svIkAra karo ane ahitane tyAga karavo, e vivekanuM kArya che. jaDavAdane pracAra, e vivekaguNane vinAza karanAra che. eTalA mATe-jaDa zuM ane caitanya zuM?"--eno vicAra karyA vinA vivekanI prApti thavI azakya che. jeo kevaLa jaDanA ja pUjArI bane che ane jaDanI unnatine potAnI unnati samaje
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 ]. nAstika-matavAdanuM nirasana. che, teo vivekaguNathI lAkhe keza dUra vase che. jaDanI pUjAne arthe ahIM e che ke-acetana padArthonA bhinna bhinna prakAranA AvirbhAva joI harSita thavuM ane Ananda mAna. A duniyA jaDa ane cetana e be prakAranA padArthonuM saMgrahasthAna che. jene rUpa, rasa, gaMdha, sparza ane zabda che te jaDa kahevAya che. jene rUpa nathI, rasa nathI, gaMdha nathI, sparza nathI ane zabda nathI, kintu jJAna che, buddhi che, sukha-dukhane anubhava che, te cetana kahevAya che. saMsArionuM caitanya jaDanI sAthe evI rItie maLI gayeluM che ke-jaDanI sahAya vinA rahI paNa zakatuM nathI ane AvirbhAva paNa pAmI zakatuM nathI. eja eka kAraNa che ke-saMsArastha jIve cetanya svarUpavALA hovA chatAM jaDane cAhe che, jaDanI prAptimAM Ananda mAne che ane jaDanA viyogamAM du:kha anubhave che." jaDanI sAthe A rIte ekameka thaI gayeluM caitanya, e atyAre jaDane ja eka pitAne AdhAra mAne che. A jAtinI jaDanI parAdhInatA e ja citanyanA vivekaguNano vinAza karavA mATe prabaLa nimitta che. jaDa-cetananuM pRthakkaraNa: cetana ane jaDa, e ApasamAM ekameka jevA thaIne rahelA hovA chatAM, jaDa te jaDa che ane cetana te cetana che. jema dudha ane pANuM, loha ane agni, vAyu ane jaLa, e padArtho bhinna bhinna hovA chatAM, ekatra thayA pachI tenI bhinnatA anubhavavI muzkela paDe che, tema cetana ane jaDa e bane paraspara ekameka saMbaMdha benI bhinnatA kaLI zakavAmAM pratibaMdhaka nivaDe che: to paNa haMsanI cAMca jema dudha ane pANIne alaga karI ApI zake che, jaLano chaMTakAva leha
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ ..traNa vinAzaka cepI badIo [ 27 ane agnine viyAga karAvI Ape che ane laeNbereTarIne praga vAyu ane jaLanuM pRthakkaraNa karI Ape che, tema prAga dvArAe cetana ane jaDa-e be svataMtra dravyane bhinna karI zakAya che. eTaluM ja nahi paraMtu e benA sAga vakhate paNa. cetana ane jaDapatapotAnAM bhinna bhinna lakSaNa dvArA pitAne bheda spaSTa darzAvI Ape che. sukha-du:khane anubhava jaDa nahi paNa cetana karI zake che: jaDane sukha-duHkhanI lAgaNuM thatI nathI ane cetanane te thAya che. e vAta siddha karavI paDe tema nathI, kintu darekane svAnubhavasiddha che. zarIra upara thayelo prahAra ke zarIrane paherAvele hAra, e sukha-du:khanA anubhavamAM nimitta bane che ane zarIrathI dUra rahelA jaDa padArtho upara caDhAvelo hAra ke karela prahAra tene sukha-du:khane leza mAtra anubhava karAvanAra thatA nathI. ethI e siddha che kesukha-du:khane anubhava karanAra ke padArtha zarIramAM rahelo che ane zarIranI bahAra te nathI." e padArthanuM nAma cetana che ane vartamAna avasthAmAM te acetananA banthanathI baMdhAyelo che. jaDavAdio sAme prazna: vartamAna jagata sAme AstikavAdione A prazna che ke- tame zedhaLonI je hAramALAo joI joIne khuzI thAo che, te zedhaLonI hAramALAomAM cetanya-tatvane vikAsa thaI rahyo che ke jaDa-tatvane ? tAra ke TelIphenathI meha pAmanArA, reveo ke meTare jaIne khUzI thanArA, sInemAo ane TokIjhane joIne rAcI janArA, keIe kadI eTale vicAra karyo che ke A badhA Avirbha jaDanA che ke cetananA?" ane je te badhA ja cetananA nahi kintu
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 ] nAstika-matavAdanuM nirasana... jaDanA ja AvirbhA che, te tevA AvirbhAva A jagatamAM koDanI saMkhyAmAM paNa pragaTa thaI jAya, to paNa tethI cetanane kaI paNa jAtane phAyado thanAra che ? cetanane phAyade jaDanA AvirbhAmAM nathI, kintu sukhanA ane jJAnanA AvirbhAvamAM che. hajAro acetana padArtho cetananA sukha ke jJAnamAM vadhAro karI Ape, e svane paNa zakya nathI. sukha ke jJAnanI vRddhi mATe jaDanI pAchaLa prayatna karanArAone prayatna AkAzanA tArAonI gaNatrI karavA tulya che. AkAzanA tArAnI gaNatrI karavA taiyAra thanAra jema potAnA vakhatane ane pitAnI zaktino nirarthaka vyaya kare che, tema jaDa padArthonA AvirbhAva pAchaLa sukhanI zodha karanArAo paNa pitAnI saghaLI zaktine ane amUlya vakhatane barabAda karI nAMkhe che. pariNAme nirAzA ane duHkha sivAya jaDanI pUMThe paDelA teonA bhAgyamAM kAMI bacatuM nathI. AjanA vijJAnavAde jagatane moTAmAM moTuM nukazAna karyuM hoya, to te A ja che. kahevAtA vijJAne AtmAnA cetanyaguNane vikAsa karavAnuM mAnavInuM dhyeya naSTa karI nAMkhyuM che ane jaDanA vikAsane vijJAna, vidyA Adi aNachAjatAM upanAma ApI, lekene nirlajapaNe jaDanI pUjA karatA banAvI dIdhA che. vijJAnavAdanI asara : , jaDanI pUjA pUrve nahotI ema nahi kAraNa ke jagatamAM nAstikavAdanI hayAti eka kALe nahotI ane pachI thaI ema nathI, kinta jagatanI hayAtinI sAthe tenI paNa hayAti hatI ane che, paNa te maryAdita hatI. nAstikavAdane mAnava e zaramabharyuM gaNAtuM hatuM. nAstikavAdanA anuyAyie sajjana
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ .traNa vinAzaka cepI badIo [ 29 purUSAnI sanmukha peAtAnuM mukha paNa uMcu karI zakatA naheAtA. jagatamAM temanuM mAna ane sthAna adhama jAtiomAM hatuM. Aje kahevAtA vijJAnavAde keNu adhama ke kANu uttama, sarvatra nAstikavAdanuM sAmrAjya pravartAvyuM che. AjanA kahevAtA vijJAnavAda, e enA kharA arthamAM kevaLa jaDavAda heAvAthI, enA anuyAyio jaDa banyA che. tee nAstika banavAmAM peAtAnI zaiAbhA mAne che ane A janma sivAya anya janmane vicAra nahi karavAmAM peAtAnuM gaiArava samaje che. e sthiti vijJAnavAdanI asarathI AvI che, ema kAIne paNu kabUla karyA sivAya cAle tema nathI. anyathA, A bhAratavarSe paraleAkanA vicArathI rahita khane, e vAta ja asaMbhavita che. je bhUminI aMdara paraleAkanI khAtara A leAkanI cakravartitAene paNa ThAkare mAranArA anekAneka mahApurUSaSa utpanna thayA che, te bhUmimAM A leAkanA kahevAtA rAjyanI khAtara dharmane ThAkare mAranArA utpanna thAya, e kAI paNa rItie saMbhavita nathI. AvI asaMbhavita ghaTanAne paNa saMbhavita anAvanAra kAI hAya, tA te kevaLa kahevAtA vijJAnavAdanA byAmAha che. e kRtrima vijJAnavAdanA jyAmAhathI duniyAnI kAI paNu prajA Aje khacI zakI nathI ane e vijJAnavAdanA cepathI na acAya tyAM sudhI nAstikavAdanA cepathI acavuM sarvathA azakya che. cepI roga jema prasaryA pachI rAkAvA muzkela che, tema nAstikavAda paNa ajJAna jagatamAM eka vakhata prasarI gayA pachI rAkI zakavA ghaNA ja duSkara che.
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 ] nAstika-matavAdanuM nirasana... lekhAMka 5 mo : sukha e zuM che? sukha e zuM vastu che?"--e vicArakenI sAme eka mahAna prazna che. e praznanA nirNaya upara ja prANionI saghaLI pravRttione AdhAra che. sukha mATe se kaI talase che, paNa siAnI pravRtti bhinna bhinna che, tethI-sukha kene kahevAya?" -ene nirNaya sAne eka nathI, ema nizcita thAya che. A duniyAmAM sukha mATenI kalpanA keI eka nathI, kintu ananta che. pratyeka AtmAnI sukhanI kalpanA jUdI che, eTaluM ja nahi kintu eka ja AtmAnI sukhaviSayaka kalpanA aneka che. jeTalA saMye phare che teTalI sukhanI kalpanA paNa phare che. nirdhananA sukhanI kalpanA dhananI prAptimAM che ane dhanavAnane sukhanI kalapanA putranI prAptimAM che : bhUkhyAnA sukhanI kalpanA khAvAmAM che ane khAdhelAnA sukhanI kalpanA tenA pAcanamAM che : regIne sukhanI kalapanA AregyamAM che ane nirogIne sukhanI kalpanA ArogyanA bhegamAM che. A rIte pratyeka AtmAnI sukha mATenI kalpanAo bhinna bhinna che, eTaluM ja nahi paNa pratyeka avasthAomAM eka ja AtmAnI te kalpanAo badalAtI jAya che. A sthitimAM "sukha e zuM che? "--e vastune eka ja abhiprAya nakkI kare, e kaThinamAM kaThina kArya che. upakAra mATe jarUrI: sukha e zuM che?"--ene nirNaya kare game teTalo kaThina hoya, to paNa ene nirNaya karyA sivAya ja keI paNa jAtinI pravRtti karavI, e buddhimAnene samata nathI. e
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ [31 ...traNa vinAzaka cepI badIo nirNaya karavA upara ja buddhinuM phala avalaMbeluM che. jJAni purUSa kahe che ke-je AtmAo buddhi maLavA chatAM tenA dvArAe tatvane nirNaya karatA nathI, teo buddhihIna pazuo karatAM kaI paNa rItie caDhIyAtA nathI. " tu raMtaravivAradi => buddhinuM phala tatvanI vicAraNuM che. ane e jJAnione prasiddha upadeza che. sukha mATenI jeTalI kalpanAo A dunicAmAM pracalita che, te yathArtha che ke ayathArtha che, e samajavA mATe je kaI AtmA pitAnI buddhine upayoga karatA nathI, te AtmA tattvajJAnI draSTie prazaMsApAtra nathI. kAraNa e che ke-sukhane yathArtha nirNaya karyA sivAya sAcI pravRtti thaI zakatI nathI. sAcI ane sva-para hitakara pravRtti karavA mATe ane te sivAyanI pravRttio choDavA mATe sukhanA yathArtha nirNaya sivAya bIjo koI AdhAra nathI. jeo-"sukha kone kahevAya?"--ene vAstavika nirNaya karavAnI upekSA seve che, teo koI paNa kALe pitAnA jIvana dvArA sva-para upakAraka thaI zakatA nathI. jIvanane sva-para upakAraka banAvavAnI abhilASAvALA pratyeka AtmAnI e prathama pharaja che ke-teNe sukha kone kahevAya?"--e nirNaya sAthI prathama karI, pachI ja kaI paNa pravRttimAM pravRtta thavuM joIe. jeo e jAtinA kaI paNa nirNaya upara AvyA pahelAM ja paropakArAdi karavA pravRtta thAya che, teo para ke svano upakAra sAdhavAne badale, kevaLa apakArane ja siddha kare che. upakAranI bhAvanA : sva-parane apakAraka na banI javAya, e khAtara sukhane yathArtha nirNaya prathama Avazyaka che. paraMpakAra karavAnA Ave
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArI pratibhAva che tene A 32 ] nAstika-matavAdanuM nirasana... zamAM jeo ATale paNa nirNaya karavA thobhatA nathI, teo paropakAranA nAme ja parano upaghAta karanArA thAya, emAM leza mAtra Azcarya nathI. sAcA papakAra-rakta mahApurUSo pitAnI kaI paNa pravRttinI zarUAtamAM ja A jAtino. vicAra kare che ke-"mArI pravRttithI upakAra thavA saMbhava che ke apakAra? je apakAra thavAno saMbhava che te te pravRtti jagatane game teTalI ISTa hoya, to paNa te mAre kape nahi. A jAtine vicAra karanArA eka vakhata jagatane apriya paNa bane che, te paNa sAcA upakAranA athI teo jagatane priya banavAnI khAtara upakAranA nAme apakAranA mArgane kadI grahaNa karatA nathI. kahevAtA vijJAnavAda ane sAcA vijJAnavAdamAM A ja moTuM atara che. Adhunika vijJAnavAdamAM upakAra-apakAranI vicAraNAne sthAna ja nathI. "jagatane upakAraka hoya teTalI ja pravRttio karavI ane apakAraka hoya tevI pravRttio jagatane game teTalI AkarSaka hoya te paNa na ja karavI." -e vicAra vartamAna vijJAnavAdamAM che ja nahi. vartamAna vijJAnavAdanuM dhyeya upakAranI siddhi mATe nathI, paNa svArthanI siddhi mATe che, e vAta koI paNa vicArakane mAlUma paDyA. sivAya rahe tema nathI. je upakAranI siddhinuM paNa temAM dhyeya hata, te ATalA vipula pramANamAM ciMdriya prANio ane manu khyo suddhano saMhAra karanAra zodhe thaI hatI nahi. elepathI (hiMsa davAo) ane kemisTrI (rasAyaNika zedho), TerapIDe. ane mazInagane, jherI geso ane pAuDara, e vigere vastuo bhale navI zedhANuM hoya, te paNa tenI pAchaLa jagata upara upakAra karavAnI leza mAtra bhAvanA hoya, e saMbhavita nathI.
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 33 ...traNa vinAzaka cepI badIo bhegeSaNAnI pUrti : kevaLa saMhAraka vastuonI zodha pAchaLa ja svArthanI bhAvanA rahelI che ane bIjI zodho pAchaLa te nathI ema paNa nathI. relvao, eroplene, vAyaralese, kemerAo, reDIAo, moTara ane mazIne Adi vastuo, ke je manuSyanA sukha ane temanI sagavaDe khAtara zodhavAmAM AvI che ema kahevAya che, tenI pAchaLa paNa upakAranI bhAvanA rahelI che, ema siddha karI zakAya tema nathI. jeTalA navIna zeAdhako che ane jeTalA tene sahAya karanArA che, te kaI ne kaI prakAranA pitAnA svAryanI siddhimAM ja ramatA hoya che. keIne dhanane svArtha che te kaIne rAjyane, keIne nAmanAne svArtha che to kaIne kAmanAno ane koIne bhegane svArtha che te koIne rogane. vijJAnavAdanI peThe paDelAo pratyekane koI ne keI prakArano aihika svArtha vaLagele ja che. aihika svArtha nathI ane vijJAnavAdane mAne che, evI koI paNa prakAranA svArthabhAva vinAnI popakArI vyaktionI zodha vijJAnavAdiomAMthI karavA mAMgIe, to temAM nirAza thavuM paDe tema che. tenuM kAraNa e che ke-je ke emAM jhaMpalAyA che ane jhaMpalAya che, teo sAcA sukhane viveka karI zakavA jeTalI hade pahoMcI zakyA nathI. IndriyapaSaNane ja jyAM sAcuM sukha mAnI levAyuM hoya, tyAM manuSyanAM sukha ane temanI sagavaDanA nAme sArAM rUpa, sArA rasa, sArA gaMdha, sArA spaze ane sArA zabda bhegavavAnAM sAdhane rejanAM ja ubhAM thatAM jAya, emAM navAI nathI. sArAM rUpo jovA mATe sInemA ane TekI, sArA rasa bhegavavA mATe hoTela ane resToranTa,
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 ] nAstika matavAdanuM nirasana... sArI sugaMdhA levA mATe agIcA ane gArDanA, sArA sparzI anubhavavA mATe aneka prakAranI hAjhayarI ane krUnIcA tathA sArA zabdo sAMbhaLavA mATe rekArDo ane reDIAe ubharAtA jAya che. AjanA jamAnAnA A jAtinA baMdhA AvirbhAvA vyApAra Adika aihika svArthInI ane bhAgeSaNAnI pUrti mATe thai rahyA heAvA chatAM, tene manuSyajAtinA sukha ane temanI sagavaDAnI khAtara ubhA karavAmAM Ave che, ema hevuM e nitAnta asatya che. vivekazUnya zAdhA : ema chatAM vijJAnanI keTalIka zASA mATe ema kahI zakAya tema che ke te manuSyajAtinAM du:khe| ane dardIne ochAM karavA mATe thaI che ane thaI rahI che, chatAM te zeAdhAthI manuSyAnAM duHkhA ke dardI AchAM thayAM nathI paNu vadhye ja jAya che, e paNa eka AzcaryanI khInA che. manuSyeAnAM zArIrika ane mAnasika dardI AchAM karavA mATe zeAdhAelI davAe ane khArAkA, resA ane ramatA, kasarata ane kustIe paNa vivekazUnya heAvAnA pratApe manuSyane ArAma ke zAnti ApI zakavA mATe niSphaLa nivaDela che. jenI pAchaLa yAvat paMcadriya prANionI paNa rakSA nathI kintu saMhAra che, te pravRttie manuSyadayAnA nAme paNa karavAmAM AvatI hAya, teA paNa te adharma che: ane jyAM adharma che tyAM sukha nathI. adharmanI sAthe du:khane ane dharmanI sAthe sukhane samavyApti che. jyAM dharma nathI tyAM sukha nathI ane jyAM sukha nathI tyAM dharma nathI. A jAtinI sukha ane dharmanI vyApti samajavA pahelAM ahIM eTaluM ja vicAravuM jarUrI che ke--vartamAna vijJAnavAdanI kahevAtI saghaLI zeSA
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ ..traNa vinAzaka cepI badIo ... [ 35 jagatanA upakAra mATe nirmita thayelI che ke saiA sAnA aihika svArthanI siddhi mATe che ? e zeAdheAmAMnI keTalIka dhana ane rAjyanI leAlupatAthI thaI che, keTalIka vyApAra ane vANijyanA lAbhathI thayelI che tathA keTalIka iMdriyA ane tenI vAsanAnAonI tRpti mATe thayelI che. je keTalIka yAnA nAme ALakhAya che, te paNa vivekazUnya heAvAthI, dayAnA pracAranA adale hiMsAnA ja pracAra karAvIne, pariNAme tA manuSyajAtine adhamAdhama banAvanAra che. sAcA upakArI : A jAtinI paristhiti sukha viSayaka dhAra ajJAnane AbhArI che. ApaNe jene sAcA vijJAnavAda kahevA che, tenA zevikAe sAthI prathama prayatna sukha viSayaka jJAna saMpAdana karavA ane karAvavA mATe karyA che: kAraNa ke-te vinA upakAranA nAme ja apakAra thavAnA saMbhava che. upakAra paNa te ja sAcA manAya che, ke je ekAMtika ane AtyaMtika hAya. ekAntika eTale je du:khathI mizrita na heAya ane AtyaMtika eTale je maLyA pachI kAMi meLavavAnuM bAkI rahetuM na hAya. te sivAyanA upakAre anekAntika ane anAtyaMtika hAvAthI, tenI gaNanA tAttvika upakAra tarIke thaI zakatI nathI. viSayApabhAganAM sAdhanA ane tene siddha karAvI ApanAra lakSmI Adi prAsa karavAnA upAye ekAntika ane Atyantika upakArane karanArA nathI. e ja kAraNe jJAnioe enI upekSA karI che. jJAtionI e upekSA jJAnajanya che, tethI jJAnionA te kAryanI upekSA karI zakAya tema nathI. je jJAnionA A bhAvane kaLI zakatA nathI, teo bhale vartamAna vijJAnavAdane pradhAnapada
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 ] nAstika-matavAdanuM nirasana.. Ape ane jJAnionA sAcA vijJAnavAdanI upekSA kare, paraMtu jeo potAnI nimeLa buddhi vaDe ema samajI zake che ke-jagata upara ekAtika ane Atyantika upakAra karavAnI bhAvanAthI ja jJAnioe jaDavAdanI upekSA karI che." teo to sAcA upakArI tarIke eka temane ja svIkAryo sivAya rahe tema nathI. manuSyanI pAzavI vRttione uttejana ApIne pitApitAne svArtha sAdhavA khAtara ubhe thayele kyAM vartamAnane vijJAnavAda ane jagatanA prANImAtra upara ekAntika ane AtyaMtika upakAra karavAnI suvizuddha bhAvanAmAMthI udbhava pAmelo kyAM anantajJAnione yathArya vijJAnavAda? e be vacce AkAza-pAtALa jeTaluM aMtara che: kAraNa ke-ekanI utpatti svArthamAMthI che ane bIjAnI utpatti paramArthamAMthI che sAce vijJAnavAda: svArtha ane paramArtha dvArAe bane jAtinA vijJAnavAde vacce uttara-dhruva ane dakSiNa-dhruva jeTaluM moTuM aMtara paDI jatuM hevAthI, banne mATe eka ja jAtinI kalpanA karavI, e kaI paNa rItie ghaTita nathI. jagatanuM zreya karavA mATe utpanna thayela vijJAnavAda, keInuM paNa azreya thAya evI pravRtti kadI ja Acare nahi. je vijJAnavAdanA AvirbhAvamAM jagata mAtranuM hita thatuM hoya ane koInuM paNa ahita thatuM na hoya, te ja vijJAnavAda potAnA vijJAnavAda nAmane sArthaka karanAra che. vijJAnavAda evuM nAma dhAraNa karavA chatAM, tenA dvArA thatAM kAme ajJAnavAdiene paNa haMphAve tevAM hoya, te kaI paNa vivekI mANasa tene vijJAnavAda tarIke svIkAravA taiyAra thaI zake nahi. Adhunika vijJAnavAda A rIte jagatanA zreyamAM
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ ..traNa vinAzaka cepI badIo [ 37 vRddhi karanAro nahi hovA chatAM, vartamAna jagatamAM te puSkaLa manAya che ane pUjAya che, tenuM kAraNa paNa AjanA jamAnAmAM vadhI paDelI viSayalaMpaTatA che. nAstikatA ane Adhunika vijJAnavAda ubhayanA pracAranuM paNa kAraNa eka ja che ane te bahoLA janasamUhanI viSayalaMpaTatA sivAya bIjuM kAMI nathI. nAstikavAda ane vijJAnavAdamAM eTalo bheda avazya che kenAstikavAda kevaLa buddhizUnya che ane vijJAnavAda buddhiyukta che." buddhiyukta hovAthI ekane vijJAnavAdanuM upanAma apAya che ane buddhizUnya hovAthI bIjAne nAstikavAdanuM upanAma apAya che. buddhinA vikAsa vinA jaDanA AvirbhAva paNa ATalA vipula pramANamAM zodhI zakAvA azakya che, paraMtu e jAtine buddhine vikAsa vijJAnavAda jevA pavitra zabdane sadupayega karAvavA mATe samartha thaI zake tema nathI. je buddhine vikAsa jaDanA AvirbhAvamAM sukha manAvavA prayatna kare che, te buddhine vikAsa sarvasvanA vinAza mATe thanAre che : ane je buddhine vikAsa cetananA AvirbhAvamAM ja sukhanI buddhi pidA karAve che, te buddhine vikAsa sarva keInA udaya mATe thanAra che, e to ghaNI ja spaSTa banA che. jaDapUjA anAvazyaka : jJAna ane vijJAna-e baMne zabdo jJAnane ja kahevAvALA hovA chatAM, eka mithyA jJAna mATe paNa vAparI zakAya che ane bIje yathArtha jJAna mATe vAparo eja vadhu yogya che. marU-bharUcikAmAM jalanuM jJAna ke chIpamAM rajatanuM jJAna, e jJAna nathI ema nahi, paNa brAnta-jJAna che. e jJAna uttarakALanI pratItithI bAdhita che, tethI tene yathArthe jJAna kahI
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 ] nAstika-matavAdanuM nirasana... zakAya tema nathI. ahIM vijJAnane ApaNe viziSTa jJAna kahevA mAgIe chIe, ane tenuM e viziSTatva bIjuM kaI nahi letAM, mAtra yathArthatva levA mAgIe chIe. yathArtha jJAna e vijJAna che, ane saMzayaviparyayAdi brAnta jJAne yathArtha nahi hovA chatAM jJAna to che ja. tevAM brAnta jJAnanI vRddhi jagatamAM game teTalI thAya, to tethI leza mAtra khUza thaI javA jevuM nathI : kAraNa ke tevA jJAnanI vRddhithI jagata upara aneka prakAranI nirarthaka Apattio AvI paDe che. vartamAna vijJAnavAdane ApaNe bhrAnta jJAna eTalA mATe kahIe chIe ke-te jagatane sukhI banAvavA mATe jaDavAdanA mArga tarapha dorI jAya che. jaDavAdane vikAsa e sukhane sAdhaka nathI paNa bAdhaka che. sukha e cetanane dharma che ane cetanane dharma jaDamAMthI prApta thaI zaktA nathI. cetanane dharma cetanamAMthI ja udbhava pAmanAro che, eTalA mATe sukhanI athI duniyAne jaDavAdamAMthI ugArI levAmAM ja tenuM kalyANa che. sukhanA mATe jagatane jaDapUjAthI choDAvI catanyavAdanI pUjArI banAvavI Avazyaka che. caitanyavAdanI pUjA caitanyavAdionI pUjA dvArA zakaya che ane caitanyavAdionI pUjA caitanyavAdionI AjJAnA pAlana upara avalaMbelI che. citanyavAdionI AjJAnA pAlana mATe nAstikatA, viSayalaMpaTatA ane lokaherInA tyAganI AvazyakatA che. nAstikatA, viSayalaMpaTatA ane lekaherIno tyAga game teTale muzkela ke arUcikara hoya, to paNa te traNene choDyA vinA citanyavAdanA mArga para AvI zakAvuM azakya che. sukha e je cetanane ja dharma che, te tenI siddhi mATe je kaI upAye tene anurUpa hoya te ja svIkAravA joIe. nAsti
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...traNa vinAzaka cepI madIA [ 39 tAdi bhAveA caitanyanA vikAsane anurUpa nathI : kAraNa ke--te caitanyane bhUlAvI kevaLa jaDanA ja bhakta anAve che. tevI jaDabhakti anantakALa sudhI karavAmAM Ave, te paNa te dvArA cetananA sukhanA eka azanA paNa AvirbhAva thaI zake, e kAI kALe paNa zakaya nathI. caitanyavAdane Azraya : jaDa dvArA paNa cetanane je sukhanA anubhava thAya che, tenuM kAraNa paNa cetana ja che: parantu te sukhAnubhava-sukhasvarUpa che ke du:khAbhAva svarUpa che-te jovuM Avazyaka che. jaDa sAdhanA dvArA thanArAM sukha e sukha nathI, paNa du:khanA pratikAra che: jyAre caitanyanA vikAsa dvArA thanArAM sukha e sukhasvarUpa che. du:khAbhAvane sukha mAnI levAthI ane du:khanA pratikArAne sukhanAM sAdhanA mAnI levAthI, A jagatamAM pAra vinAnI bhrAnti phelAI rahI che. te bhrAntine dUra karavA mATe caitanyavAdanA Azraya lIdhA sivAya kAryane paNa cAle tema nathI. caitanyavAdanA Azraya du:khAbhAva ane sukha-e be vaccenA bhedane spaSTa karI Ape che: ane e spaSTIkaraNa thayA pachI sukhanI khAtara jaDa padArthonI pAchaLa bhaTakvAnI AtmAnI vRtti zamI jAya che. je kSaNe jaDa padArthonI pAchaLa bhaTakavAnI AtmAnI vRtti zamI gaI, e ja kSaNe AtmA apUrva AnandanA anubhava karI zake che, ke jenA piraNAme thADA ja kALanI aMdara te jyAM du:khanA sarvathA abhAva che ane sukhanA sarvadA sadbhAva che, tyAM kAyama mATe jaI vase che. e sthAna prAsabya tarIke jyAM sudhI AtmAne bhAryuM nathI, tyAM sudhI tenI saghaLI pravRttio tenA ja ahita mATe thAya che. e
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 ] nAstika--matavAdanuM nirasana... kAraNe jJAnie saiAthI prathama prAptavya sthAnanA nizcaya karAve che. e nizcaya karAvyA pachI tyAM pahoMcavA mATe vartamAna sthAna cheDavA lAyaka che tevA medha karAve che. e Adha thayA pachI e heADavA mATenA upAya darzAve che. e upAyAnA jeTalA pramANamAM amala thAya, teTalA pramANamAM du:kha chUTatuM jAya che ane sukha maLatuM jAya che. A jAtinA upAyA do~vanAra je che, tene ApaNe caitanyavAda kahIe chIe : ane e caitanyavAda e ja eka du:khathI trAsela ane sukhanI athI duniyAne mATe parama AdhAra che. lekhAMka 6 / : sAcI zAMti : pAMca iMdriyAnA zabdAdi pAMca viSayA che. tenI ati Asakti, e viSayalaMpaTatA che. nAstikatA ane leAkaherI-e ubhayanA janma viSayalaMpaTatAmAMthI thAya che. jyAM sudhI AtmA karmanAM baMdhanAthI baMdhAyelA che, tyAM sudhI tene pratyeka janmamAM jUdA jUdA dehane dhAraNa karyo sivAya cAlatuM nathI. zarIradhAraNanI sAthe ja ceAgyatA mujaba iMdriyAnI prApti avazya thAya che. chevaTa eka sparzanendriya tA pratyeka prANine hAya ja che. keTalAkane be, keTalAkane traNa, keTalAkane cAra ane keTalAkane pAMce pAMca indriyAnI prApti thAya che. IndriyAnI prApti thavAthI, pratyeka indriyA pAtapAtAnA vacceAne grahaNa karavAmAM nirantara tatpara rahe che. anukULa viSayAnA grahaNu
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ .traNa vinAzaka cepI badIo [ 41 vakhate AtmA sukha anubhave che ane pratikULa viSayAnA grahaNa vakhate du:kha anubhave che. AtmA du:khaneA dveSI che ane sukhanA athI che, e kAraNe sukhanI IcchAthI te anukULa viSayAnA sayeAga mATe ane pratikULa viSayeAnA viyAga arthe Anarantara talase che. anukULa ke pratikULa viSayA, e mAhya ane jaDa hAvAthI, AtmAnI sAthe tene tAdAtmya-saMbaMdha nathI, kintu saMyeAga-saMbaMdha che. saMyeAga haMmezAM bhinna dravyeAnA ane parimita kALanA ja hoya che. parimita kALa pUrNa thaye saMyeAga-sabaMdhathI joDAyelAM bhinna bhinna dravyeA avazya viyeAgane pAme che. A rIte viSayeAmAM sukha-du:khanI kalpanAvALA AtmA, te viSayAnA pratyeka sayAga ane viyeAga vakhate calacitta rahyA kare che, tethI sAcI zAntinA ke manaHsvAsthyanA te kadI paNa anubhava karI zakatA nathI. DhASAnI janetA-viSayalapaSTatA : bahiraMga tathA jaDa viSayAnI prApti ane aprAptimAM sukha tathA du:khanI kalpanA karanAra AtmA te viSayAne Adhaka Adhaka meLavavA ane bhAgavavA prayAsa kare che. maLe che tA Ananda pAme che ane nathI maLatA tA zAka kare che. bhAgavavAmAM tene rati utpanna thAya che ane na lAgavI zake te tene arati yAne glAni thAya che. maLelA na cAlI jAya ene ene sadA bhaya rahyA kare che. sArAnA badale narasA maLI jAya, te durgA yAne jugupsA thAya che. mAhya viSayAmAM sukha mAnanArA haMmezAM tenA lAbhathI grasta rahe che. maLe e mATe aneka prakAranI mAyAe Acare che. maLI jAya te abhimAna kare che ane na maLe teA rASa kare che. viSayanA lAlupI AtmAone
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 ] nAstika matavAdanuM nirasana... hiMsA e pApasvarUpa lAgatI nathI. hiMsA e pApa che, ema kAI tene samajAvavA mAge te tene te hasI kADhe che. viSaceAnI prAptyarthe kAi paNu jAtinI zaMkA rAkhyA vinA te hiMsA Acare che, asatya khele che, kAi paNa na jANI jAya e rIte cArI ke anIti, vezyA ke paradArAgamana, abhakSya-bhakSaNu ke apeya-pAna karavAmAM AMcakA khAtA nathI. A badhAM pApA karavA chatAM pAte sabhya ane sArA tarIke prasiddhi pAmI zake, e mATe te nAstikatAne pasaMda kare che, nAstikamatanA pracArakeAne abhinanjana Ape che ane AstikAnI hAMsI uDAvavA mATe teonA bhegA haLe che, maLe che ane bhaLe che. vicArazIla vyaktionA vicArAne vajana ApavAne badale nirvicAra leAkAnI bahumatine vajana ApavA mATe te pracAra kare che. je kAI prakAre peAtAnI viSayalaMpaTatA sabhyatAnA lekhAzamAM prakAzita rahe, e jAtinA sarva upAye tene pasaMda AvI jAya che ane tene te Acare che. viSayavirakti guNAnI janetA: viSayalaMpaTatA e jema DhASAnI janetA che, tema viSaye pratye viraktatA e sarva prakAranA guNAnI janetA che. viSayA e Atma-bAhya ane acetana heAvAthI sukha mATe tene AdhIna thavuM, e irAdApUrvaka du:khI thavAnA rastA che. sukha mATe viSayAne AdhIna thanArA AtmA, peAtAnI svabhAvasiddha svataMtratAne vecI nAMkhe che. svataMtra AtmA paNu viSayAmAM sukhanI kalpanA karIne sadAne mATe parataMtra ane che. viSayAne parataMtra anelA, jeTalAM parivartanA viSayomAM thAya che teTalAM peAtAnAM mAne che. e rIte aneka prakAranA nirarthaka nAceA karIne mahA
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ ..traNa vinAzaka cepI badIo [ 43 duHkhI thAya che. e saghaLAM duHkhamAMthI choDAvanAra viSayavirakti che! viSayavirakti rUpI jaDIbuTTIne niraMtara prayoga karanAra AtmA, jagatanAM sarva prakAranAM duHkhothI alipta rahe che. duniyAnAM saghaLAM parivartane tenuM parivartana karavA mATe niSphaLa nivaDe che. nAstitA tenAthI dUra bhAge che. kaherI tene sparza karI zakatI nathI. lebha tenAmAM sthAna pAmI zakato nathI. mAyA ke daMbha tenAthI hajAre keza dUra rahe che. ahaMkAra ke krodha tene spazI zaktA nathI. hiMsA, asatya, cerI, abrahma ke abhakSya-bhakSaNAdi ghera pApa viSayothI virakti dharAvanAra AtmAmAMthI dhIme dhIme nAbUda thatAM jAya che. viSayavirakta AtmA thaDA ja kALamAM sarva pApathI rahita bane che. niSpApa banela te navuM pApa upArjana karato nathI ane vizuddha adhyavasAyo vaDe jUnAM pApane paNa kSaya kare che. e rIte sarva pApano kSaya karIne te AtmAnuM svabhAvasiddha svAtaMtrya hastagata kare che ane ananta kALa sudhInA ananta Anandane bhoktA bane che. lekaherI: nAstitA jema viSayalaMpaTatAmAMthI janme che, tema lekaherI paNa temAMthI ja janma le che. viSayothI virakta AtmAne kaherI tyajavI jeTalI sulabha che, teTalI ja viSayalaMpaTa AtmAne te tyajavI duSkara che. jema pratyeka prANI svabhAvathI ja viSayalaMpaTa che, tema svabhAvathI ja leherIne anusaranAra che. AhAra, bhaya, maithuna, parigrahAdi saMjJAo jema jIvane anAdikALanI che, tema saMjJA-ajJAna lekane anusaravAnI vRtti paNa teTalI ja jUnI che. leka e ajJAna
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAstika-matavAdanuM nirasana... hevA chatAM, jJAnI AtmAo paNa lekanA sArA-kheTA abhiprAya sAMbhaLI sukhI-duHkhI thAya che, te anAdikALanI lAgu paDelI lekasaMjJAne ja prabhAva che. je mahApurUSe ajJAna lekane anusaravAnI A kAramI vRttine sarvathA jItI gayA che, teoe potAnA jJAnane pUrepUruM sArthaka karyuM che. bhavAbhinandI ajJAna lokanA abhiprAyane vajana ApavuM, e IrAdApUrvaka sanmArgathI potAnA AtmAne bhraSTa karavA barAbara che. viSayalaMpaTatA karatAM paNa kaherI eka prakAre vadhAre vivekazanyatAne sUcavanArI che. kAraNa ke-viSayo te sAkSAta saMbaMdha pAmIne sukha-du:khane anubhava karAvanArA che, jyAre lekaherI te dUrathI lekenAM vacane sAMbhaLIne sukha-duHkhanI lAgaNI utpanna kare che. ajJAna ane bhavAbhinandI kenAM vacane sAMbhaLIne sukhI yA duHkhI thavuM, e jJAnanuM lIlAma che. eTalA ja mATe samyagajJAnI mahApurUSo lekaherIne kadI ja vajana ApatA nathI. satyAsatyane nirNaya: jagatamAM lekanA be vibhAga paDI jAya che. eka ajJAna ane bhavAbhinandI : bIje jJAnI ane bhavavirakta. prathama vibhAganA lekanI saMkhyA bIjA vibhAga karatAM haMmezAM ghaNA moTA pramANamAM hoya che. eTalA ja mATe jJAnipurUSoe satyanA nirNayamAM bahumati ke apamatine sthAna ApyuM nathI. bahumati tarapheNamAM hoya tethI asatya satya banI jatuM nathI ane bahumati viruddhamAM hoya tethI satya asatya banI jatuM nathI. satyAsatyano AdhAra tenA vaktA upara che. vaktA je jJAnI ane vItarAga che, te teNe kaheluM vacana satya che.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ traNa vinAzaka cepI badIo [ 45 vaktA je ajJAnI ane rAgadveSAdithI yukta che, te tenuM vacana asatya che. eTalA mATe satyanA arthio bahumatine anusaravAnuM hotuM nathI, kintu jJAnI ane vItarAganAM vacanane anusaravAnuM hoya che. A vAta sarvathA satya hovA chatAM, ajJAna kaherIne vazavata thayelA AtmAo, bahumatinA nAme, potAnA jIvanane ane paranAM jIvanane barabAda kare che. je AtmAoe potAnI jAtane jJAnionA vacanane vazavatI banAvI dIdhI che, te AtmAoe ajJAna lekanA game tevA abhiprAyothI leza mAtra bhaya pAmavAnI AvazyakatA rahetI nathI. potAnI pratyeka pravRtti jJAninAM vacanethI niyaMtrita che ke nahi, eTale ja vicAra kartavya che. je te jJAtionAM vacanethI niyaMtrita che, te pachI lekanA abhiprAya jANavAnI AvazyaktA rahetI nathI. je te jJAnionA vacanathI niyaMtrita nathI kintu svamati ke lokamatithI vikalpita che, to te satya nathI, buddhimAna mATe te AcaravA lAyaka nathI. jJAnionAM vacanathI viparIta lekamatithI nirNita ke svamativikalpita jeTalI pravRttio che, teTalI A duniyAmAM game teTalI pakAtI hoya, game teTalI te sabhya ane Avazyaka paNa gaNAtI hoya, te paNa tenAthI hita thanAra nathI. hitano parama AdhAra: hitane parama AdhAra jJAnionuM vacana che. alpajJa ane aneka prakAranA rAgothI grasta AtmAo paNa je pitAnA ke pitAthI paNa maMdatara lokanA abhiprAya upara vajana ApIne cAle, te vinipAta sunizcita che. jAtyaMdha AtmA paNa dekhatA mANasanI jema lAkaDInA TekA vinA paNa dalI tenI A niti ke nathI zA
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- 46 ] nAstika-matavAdanuM nirasana.. svataMtrapaNe cAlavAne ADambara kare, te durbhAgye maLelA aMdhApAnI sAthe vagara kAraNe hAtha, paga Adi bIja agothI paNa rahita banavA rUpa apagapaNane lAbha prApta kare. janmAMdha hovA chatAM potAnI marajI mujaba cAlavAnI IcchA rAkhanAra jema aneka prakAranI nirarthaka Apattione bhegA thAya che, tema alpajJa ane azuddha AtmAo paNa pitAnI IcchA mujaba ja vartavAne Agraha seve, te lAbha te dUra rahyo, kintu aneka prakAranAM nirarthaka nukazAnanA bhaMga banI potAnI jAtane mahAduHkhanA bhAgI banAvanAra thAya che. eTalA mATe pitAnI ja jAtanA hita khAtara AMdhaLA mANase cAlavA mATe bIjA deravanAranA ke lAkaDI AdinA TekAne svIkAravAnI AvazyaktA che: tema ajJAna ane azuddha AtmAeAe paNa potAnA ja hitanI khAtara saMpUrNa jJAnI ane saMpUrNa vizuddha paramAtmAnAM vacananuM avalaMbana levAnI anivArya AvazyaktA che. je keIpitAnI pratyeka pravRttiomAM jJAnionAM vacananuM avalaMbana le che, te AtmA sarvathA. nirbhaya bane che. viSayalaMpaTatA, nAstitA ane kaherIne AdhIna thaI je kaI AtmAoe anantajJAnionAM vacananuM avalaMbana svIkAravuM cheDI dIdhuM che, te AtmAo pitAnI pratyeka pravRttiomAM Dagale ne pagale khalanA pAme che ane tema khalanA pAmatA pratikSaNa anubhavAya che. tevA AtmAo je eka mithyA ghamaMDane AdhIna na hota, te teo potAnI pAmara dazAne tatkALa pIchAnI zakyA hota : parantu mithyA ghamaMDa teTalo viveka karavA de, e saMbhavita nathI.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...traNa vinAzaka cepI badIo [ 47 viSayonA zikAra: mithyA ghamaMDathI nirvivikI banelI potAnI jAtane vivekI banAvavAnI khAtara jJAninAM vacananuM avalaMbana levuM, e parama Avazyaka che. jJAtionuM vacana ajJAnatArUpI viSanuM jhera utArI nAMkhavA mATe parama maMtra samAna che. ajJAnatArUpI viSanuM jhera utarI javAnI sAthe ja nAstitArUpI aMdhakAra nAza pAme che: nAstiktA naSTa thaI tenI sAthe viSayalAMpacya rUpI pApa cAlyuM jAya che: viSayelAMpacya gayuM tenI sAthe lokaherI paNa adazya banI jAya che. sarva guNenuM mULa jJAnienAM vacananuM avalaMbana che. ajJAnI AtmA paralokAdi nathI ema kahI de, eTalA mAtrathI jJAnI AtmAoe potAnA jJAnathI jANune jagajaMtuonA ekAnta hitane arthe prakAzita karelA paralokAdi padArtho avidyamAna banI jatA nathI. AtmA che, paraloka che, svarga che, naraka che, pApa che, puNya che, banya che, mokSa che, yAvat jeTalA padArtho jJAnioe pitAnA jJAnabaLe joIne prakAzita karyA che, te bhale bahirindriyane pratyakSa na thatA hoya, to paNa jagatamAM che, emAM koI paNa ajJAninI takarAra cAlI zake tema nathI. je AtmAo 'vidyamAna evA atIMdriya padArthone paNa viSayelAM pathya Adi tuccha vAsanAo poSavAnI khAtara mAnavAno InkAra kare che, te AtmAonI dazA ghaNuM bhayaMkara bane che. madhanA bindunI lAlacathI nIce rahela aMdha, kUpa ke ajagarAdinA bhayaMkara bhayenI avagaNanA karanAra adhama purUSanI adhamatA karatAM paNa, tevA AtmAonI adhamatA TapI jAya che. kharekhara ! viSayanI lAlaca e bUrI cIja che. uttamane paNa te adhama banAve
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 ] nAstika-matavAdanuM nirNana... che, amUhane paNa te mUDha banAve che ane buddhimAna pAse paNa te nirbuddhimAna jevAM AcaraNa karAve che. jee e lAlacane vaza paDe che, teonA hAla bhUrA thAya che. madhubindunI atizaya tuccha lAlasAe, te purUSanI pAse upakAranAM vacanAnI paNa avagaNanA karAvI ane pariNAme te purUSe peAtAnI jAtane sadAne mATe ApattinA bhAga banAvI dIdhI. eja rIte viSayalAM-padma A duniyAnA tuccha vaiyika sukhAnA kSaNika upabhAgAnI khAtara sArA sArA mANasAne paNa anantajJAtionAM vacanA upara paga mUkavAnI vRttie utpanna karAve che : eTaluM ja nahi kintu nAstikatA Adi vivekazUnya vicArenA zikAra anAvI daI pAyamAla kare che. lekhAMka 7 mA : jJAnanAM sAdhana : AtmA paraleAkAdi atIdriya padArthI mahirindriyAne agAcara hAvA chatAM, te che ke nahi-tene naya kevaLa ahirindriya-pratyakSa dvArA karavA taiyAra thavuM, e buddhinI nyUnatA sUcave che. je vastu jenA viSayanI bahAra che, te vastunA nirNaya tenA dvArA karavAnA Agraha sevavA, e mithyA abhinaveza sivAya bIjuM kAMI ja nathI. AtmA jo mithyA abhinivezane AdhIna thayelA na heAya, teA AtmA AdikhiindriyathI ageAcara padArthAne mAharindriya-geAcara karavAnA Agraha dI ja seve nahi. AthI keAIe ema mAnI levAnuM nathI ke-
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...traNa vinAzaka cepI badIo [ 49 "AtmA Adi atIndriya padArtho bahirindriya dvArA pratyakSa thaI zakatA nathI, mATe te koI paNa pramANuthI siddha thatA nathI ane tema chatAM paNa tene mAnI levAno Agraha karavAmAM Ave che." ahIM to vAta e che ke-jeo padArthonuM jJAna karavA mATe kevaLa bahirindriya-pratyakSane ja Agraha seve che, teo bahiridriya-pratyakSa karatAM paNa adhika satya ane vidyamAna evAM anya pramANene agya rItie tiraskAra karanArA che. vastunuM jJAna meLavavA mATe bahirindriya-pratyakSa, e te eka alpavat sAdhana che. bahirindriya-pratyakSa jema abrAnta che, tema brAnta paNa che. eTaluM ja nahi kintu te pramANa kevaLa vartamAnakALano ja viSaya karanAruM che : jyAre bahirindriya-pratyakSa sivAyanAM AgamAdi amUka pramANe to sarva vastu, sarva kALa ane sarva dezane viSaya karanArAM che. eTaluM ja nahi kintu sarvathA abrAnta paNa che. abhrAnta pramANe jJAnanAM sAdhana-pramANu be prakAranAM che: eka bhrAnta (ayathArtha) ane bIjAM abrAnta (yathArtha). te pratyekanA paNa pAchA be prakAre che: eka pratyakSa ane bIjo pakSa. kevaLa, avadhi, mana:paryava Adi pratyakSa che ane mati-zrata Adi pakSa che: athavA bahirindriyajanya jJAna e pratyakSa pramANa che ane smaraNuM, pratyabhijJAna, tarka, anumAna, AgamAdi e pakSa pramANa che. A rIte vastunuM jJAna meLavavA mATe aneka prakAranAM pramANe vidyamAna hovA chatAM, te saghaLAne InkAra karI kevaLa bahirindriya-pratyakSane ja mUkhya banAvavuM, e pramANa saMbaMdhI vijJAnanI ajJAnatA sUcavanAra che. AtmA, paraleka, svarga, narakAdi
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 ] . nAstikamatavAdanuM nirasana... bahirindriya-pratyakSa nahi hovA chatAM smaraNa, pratyabhijJAna, tarka, anumAna ane AgamAdi pakSa ane kevaLa, mana:paryava ane avadhi Adi pratyakSa pramANethI sujJAta che. kevaLajJAnAdi pratyakSa pramANe Aje majUda nathI, e vAta satya hovA chatAM- "AgamAdi pakSa pramANe paNa mojUda nathI."--ema kahevuM e sarvathA asatya che : agara AgamAdi pratyakSa pramANe majUda hovA chatAM te badhAM brAnta che ane eka kevaLa bahirindriyapratyakSa pramANa abrAnta che, ema kahevuM e paNa eTaluM ja khoTuM che. jema bahirindriya-pratyakSa e bhrAnta ane abrAnta ubhaya prakAranuM che, tema AgamAdi pramANe paNa ubhaya prakA ranAM che, e vAta satya che paraMtu bahirindriya-pratyakSa brAnta paNa hoya che, chatAM teTalA mAtrathI tene tiraskAra karavA mATe nAstika paNa taiyAra nathI, tema AgamAdi pramANe paNa bhrAta hoya che teTalA mAtrathI ja tene tiraskAra keIthI paNa thaI zake tema nathI. bahirindriya-pratyakSamAM bhrAntatA lAvanAra jema Indriya saMbaMdhI doSo che, tema AgamAdi pramANamAM bhrAntatA lAvanAra ayathArtha vaktA Adi doSa che. te deze je dUra karI devAmAM Ave, to banne prakAranAM pramANo ekasarakhAM satya che. eTaluM ja nahi kintu bahirindriya-pratyakSa kevaLa vartamAna viSayaka alpa padArthonuM jJAna karAvanAra che, jyAre AgamAdi pramANe trikALa viSayaka sarva padArthonuM jJAna karAvanAra che, mATe tenA karatAM atizaya caDhIyAtAM che. AgamapramANa: Apavacana te Agama che ane yathArtha vaktA te Ata. che. "kahevA lAyaka vastune je jevI che tevI jANe che ane
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ = = ...traNa vinAzaka cepI badIo [ pa1 jevI jANe che tevI ja kahe che -te yathArtha vaktA che. evA vaktAnuM vacana apramANa che, ema keIthI paNa kahI zakAya tema nathI. kevaLa bahirindriya-pratyakSathI ja nahi, kintu yathArtha vaktAnA vacana pramANa dvArA ja jagatanA tamAma loka ane lokone ttara vyavahAra akhalitapaNe cAlI rahyA che. AthI e jAtinA vacana pramANanI upekSA karavAmAM Ave to ekale leAkottara vyavahAra ja baMdha thaI jAya che ema nathI, kintu lekavyavahAra paNa te ja kSaNe sthagita thaI jAya che. leka ane lekattaraubhaya vyavahAranA ekanA eka kAraNabhUta vacana pramANane jeo tiraskAra kare che, teo potAnI jAtane oLakhavA mATe paNa niSphaLa nivaDyA che. pote amUka pitAne putra che."--evI jAtinI je mAnyatA dharAve che, te mAnyatAnuM paNa mULa je kaI paNa hoya to te vacana pramANa che. mAtAnuM vacana, e ja pitAne oLakhavAnuM ekanuM eka sAdhana che. bahirindriya pratyakSa pramANa tyAM niSphaLa nivaDe che. A rIte nAnAthI mAMDI meTA sudhI jagatane tamAma vyavahAra jyAre yathArthe vaktAnA vacana pramANa upara avalaMbe che, tyAre Agama paNa brAnta hoya che, teTalA mAtrathI ja je tene tiraskAra karI devAmAM Ave, to te jevItevI mUrkhatA nathI. bhrAntatAnI saMbhAvanA mAtrathI AgamapramANano tyAga karI devAne taiyAra thayelA AtmAo, bhrAntatAnI sambhAvanA mAtrathI potAnA janetA pitAne paNa tyAga karI devAnuM asambaddha ceSTita kare, to navAI pAmavA jevuM nathI. zrI jenazAsananI viziSTatA: AgamapramANanI brAntatA dUra karavA mATe mAtra tenA praNetAnI ayathArthatA dUra karavAnI AvazyakatA rahe che, nahi
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ para ] nAstika-matavAdanuM nirasana.. ke-AgamapramANane choDI devAnI. praNetAnI ayathArthatAnA deze yathArtha praNetAonAM vacano paNa tyAga karI devAmAM Ave, to A saMsAramAM prANione kevaLa ajJAnanA aMdhArAmAM ja AthaDavAnuM bAkI rahe che. aMdhArAmAM AthaDanArAo jema pitAnAM aMgopAMgone sAjAM rAkhI zakatA nathI, eTaluM ja nahi kinatu ananta kALa AthaDavA chatAM ISTa sthAnane pAmI zakatA nathI, tema yathArtha vaktAonAM vacanarUpI kiraNenA prakAzanuM avalaMbana cheDI denArA AtmAo paNa, ajJAnaadhakAramAM AmathI tema bhaTakI bhaTakIne jIvanane pAyamAla karI nAMkhe che. eTaluM ja nahi paraMtu anantakALa sudhI bhaTakavA chatAM ISTa sthAna meLavI zakatA nathI. paralokanA mArgamAM ke atIndriya padArthonA viSayamAM AgamapramANu e ja eka parama AdhAra che. indriyagrAhya laikika viSayamAM paNa te te viSayenA yathArtha jJAtA ane yathArtha vaktAonAM vacane upara jeTalo AdhAra rAkhavAmAM Ave che, teTale AdhAra pratyakSa upara rAkhavAmAM Avato nathI. pratyakSa jJAnathI sukharUpa lAgatuM kupazya paNa yathArtha jJAtA ane vaktA vaidyanA vacanathI duHkharUpa mAnIne turata choDI devAmAM Ave che. pratyakSa jJAnathI thALI jevaDo lAgato sUrya, samasta pRthvImaMDaLa karatAM paNa ghaNe bheTe che, ema AjanA vijJAnavettAonA vacanathI mAnavA mATe moTA moTA bhaNelAo paNa taiyAra che. cakSu vaDe sUryanuM paribhramaNa nirantara pratyakSa anubhavavA chatAM paNa, pRthvI phare che ane sUrya che tenI te jagyAe sthira che, ema mAnavAmAM Aje tevA prakAranuM aMgrejI bhaNelAone zarama jevuM jarA paNa lAgatuM nathI. pratyakSa pramANa karatAM paNa anumAna
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...traNa vinAzaka cepI badIo [ 53 ane AgamAdi pramANe adhika satya hoI zake che, evuM pratipAdana kevaLa zrI jenazAsana ja kare che ema nathI, kintu pratyeka zAstra, pachI te dhArmika ho ke lakika he, e siddhAntane svIkAre che. vizeSa eTalo che ke-zrI jenazAsana vaktAnI yathArthatA-ayathArthatA upara jeTalo bhAra mUke che, teTalo bhAra Itara zAsane mUkavA taiyAra nathI. kAraNa ke-Itara zAsane paNa je vaktAnI yathArthatA-ayathArthatA upara zrI jenazAsana jeTalo ja bhAra mUkavA jAya, te teo A saMsAramAM hayAti bhegavavA mATe paNa zaktimAna banI zake tema nathI. zrI jainazAsananI yathArthatA: zrI jenazAsana Itara zAsanethI bhinna paDatuM hoya te te A eka ja kAraNe che. Itara zAsane tenA praNetAonI apUrNatAe nibhAvI levA taiyAra che, jyAre zrI jainazAsana pitAnA praNetAonI kaI paNa apUrNatA nibhAvI levA taiyAra nathI. te kahe che ke-je zAsanane praNetA ja apUrNa, alpaNa cA doSavAna che, to tenuM nirUpaNa vizvasanIya kevI rIte thaI zake tema che?" avizvasanIya nirUpaNene paNa je vizvasanIya mAnI levAmAM Ave, to te vizvAsa aMdhavizvAsanuM ja eka rUpAMtara che. eNndriyaka viSayamAM haju ame apUrNa jJAninAM kathanone svIkArI levA taiyAra chIe, kintu atIndriya padArthonA viSamAM leza paNa adhurA jJAninA kathana upara vizvAsa mUkavA mATe ame taiyAra nathI. bAhendriya-gocara padArthomAM apUrNa vaktAnA deSathI thayelI bhUlane sudhAravA mATe, te padArthone Indriya-gocara karIne paNa ame thayelI bhUlane sudhArI zakIzuM: kintu bAhyandriya-agocara padArtho saMbadhI alpajJa mAnI levAmAM ja viSayamAM vui atIndri
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 ] nAstika-matavAdanuM nirasana... ane ayathArtha vaktAonAM thanA dvArAe thayelI bhrAntionuM nivAraNa karavA mATe amArI (chadmasthAnI ) pAse AdhAra zuM che ? indriyAtIta viSaye saMbaMdhI adhurAM ane ayathArtha vaktAenAM thanA upara vizvAsa mUkI daie, te amArI anantakALanI iMdagI jokhamamAM mUkAI jAya. tevI jAtinuM jokhama kheDavA mATe amArI leza paNa taiyArI nathI. 'atIndriya viSayamAM adhurA jJAnI ane rAgI-dveSI vaktAo apramANa che." -A jAtinA Agrahe ja zrI jainazAsanane Aja sudhI yathArtha zAsana tarIke jagata samakSa TakAvI rAkhyuM che. samyagdarzananI nirmaLatA : AtmA, paraleAkAdi atIndriya padArtho A rItie je AgamapramANathI siddha hAya, te| pachI tene jANuvA mATe bIjAM pramANeAnA Agraha rAkhavA, te eka jAtinuM haThIlApaNuM che. nyAyanA mArgamAM evI haTha kAma AvI zakatI nathI. eTalA ja mATe zAsanaziratAja, labdhinidhAna, zrI gautama mahArAjAne mithyASTi avasthAmAM bhagavAnanI sAthe prathama mulAkAta thaI, tyAre temanA saMdeha dUra karavA mATe, bhagavAne sarvajJa evA peAtAnAM vacanA upara vizvAsa rAkhIne mAnI levAnuM kahyuM che. bhagavAna zrI gaiAtama mahArAjA yathArtha vaktAnA vacanane pramANu tarIke svIkAranArA hatA, tethI temaNe bhagavAnanA vacanathI bhagavAne kahelI atIndriya AtmAnI vAta te ja kSaNe svIkArI lIdhI hatI parantu Aje AgamapramANu saMbaMdhI aneka prakAranI phUTa mAnyatAe pracAra pAmI rahI che, tethI ajJAna AtmAonAM antarImAM AgamapramANano tevI mahattA TakI zakI nathI. te kAraNe AgamapramANu uparAMta
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ traNa vinAzaka cepI badIo | vijayazIla dhama sarva lekasiddha anumAnAdi pramANe dvArA paNa AtmA ane paralekAdi atIndriya padArtho siddha che, e vAtane paNa nizcaya karI levo ahIM jarUrI che. eka vAta yAda rAkhI levA jevI che ke-anumAnAdi lAkika pramANenA AdhAre AgamAdi leyttara pramANenI siddhi nathI ja. pramANamAM sarvazreSTha pramANu zrI tIrthakarAdi lekottara purUSanAM vacane che."--emAM eka ratibhara paNa saMdeha nathI. chatAM jagatanA tamAma AtmAo te lokottara pramANane parama pramANabhUta mAnI le teTalI sahajasiddha yegyatA ke atizaya karmalaghutAne pAmelA hAya, e banavuM zakya nathI. laghukama AtmAone anacjJAninAM vacana upara zraddhA karavA mATe Itara pramANenI AvazyakatA rahetI nathI, kintu tevA prakAranI karmalaghutA atyaMta AsannabhavI sivAya anya AtmAomAM pragaTI zakatI nathI. anAsannabhAvI, durbhavI, gurUkuma Adi AtmAone lekora pramANunI pratIti karAvavA mATe tathA AsannabhAvI ane laghukamI AtmAone paNa sudaDha zraddhAyukta banAvavA mATe anumAnAdi pramANe paNa kAragata nivaDe che, ema jANanAra sAnipurUSoe anumAnAdi lAkika pramANe dvArA paNa AtmAdi atIndriya padArthonI yathArtha siddhi kevI rIte thAya che, tene vistArapUrvaka jaNAvyuM che. tene dhyAnapUrvaka vAMcanAra gurUkamI AtmA paNa laghukamI banI jAya che. durbhavya AtmA paNu Asannabhavya banI jAya che tathA saMzayAdiyukta AtmA paNa nisaMzaya ane sunizcita banI jAya che. eTalA ja mATe anumAnAdi pramANe dvArA atIndriya padArthonI pratIti karAvanAra zAstrane dravyAnuyoganA eka sUkhya aMga tarIke I
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 ] nAstika matavAdanuM nirsana... svIkAravAmAM AvyuM che ane tene bhaNavAthI AtmAnA samyagdarzana guNunI asAdhAraNa nirmaLatA thAya che, ema bhArapUrvaka pharamAvavAmAM AvyuM che. lekhAMka 8 mA chadmasthAnuM kataeNvya : anumAnAdi pramANeAthI AtmAdghi atIndriya padArthonI siddhi je rIte zrI jinazAsanamAM karavAmAM AvI che, tenA eka apa namunA vAMcako mATe ahIM raju karavAmAM Ave che. sarvajJAnA vacanapramANathI siddha padyArthInI siddhi mATe anya pramANeAnI AvazyakatA rahe che, temAM kAraNu sarvajJAnA vacanapramANunI nyUnatA nathI, kintu chadmasthAnI tevA prakAranI ceAgyatAnI nyUnatA che, e vAta kadI paNa bhUlI javI joie nahi. ceAgyatAnA abhAve sUryanA prakAza paNa tevI jAtanA prANionA aMdhApA dUra karavA samaye thaI zakatA nathI, tethI sUrya asamartha che ema kAI paNa prakAre siddha thaI zakatuM nathI. madhyAnha kALanA vAdaLarahita sUrya udayamAna hAvA chatAM paNa, jema garbhagRha ( bhoMyarA )mAM rahelA mANasane prakAza mATe dIpakanI AvazyakatA rahe che, tema jagatanA tamAma prakAranA ajJAnAMdhakArane dUra karI nAMkhavA mATe samarthe zrI jinAkta AgamapramANu vidyamAna hovA chatAM paNu, tevA prakAranI ayeAgyatA rUpI AvaraNathI DhaMkAyelA AtmAo mATe dIpaka samAna anya pramANeAnI paNa AvazyakatA rahe che.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ traNa vinAzaka cepI badIo [ pa7 : AtmA, paraloka, svarga, narakAdi padArtho che, e eka vakhata sAmAnya nizcaya thaI gayA pachI, vizeSa nizcaya karAvanAra AgamapramANunuM avalaMbana bhAre upakAra karanAruM thaI paDe tema che. anumAnAdi pramANe dvArA thanAro nizcaya, e game teTalo yathArtha hovA chatAM paNa, te sAmAnya nizcaya che e bhUlavuM joItuM nathI. Agama ene vizeSa nizcaya karAve che ane kevalajJAna ene saze nizcaya karAve che. sarveza nizcaya kevalajJAna sivAya zakaya nathI, paNa tyAM sudhI keme krame adhika nizcaya thAya te prayatna karatA javuM, e chaThThamonuM kartavya che. yathArtha jJAna : ahIM eTalI vAta samajI levI joIe ke-vizeSa dharmone adhure nizcaya, e yathArtha jJAnane ayathArtha karI zakatuM nathI. eka vyaktine manuSya tarIke jANI lIdhA pachI, te kayAne vatanI che ane kene dIkare che, e vigere vizeSa dhane nahi jANavA chatAM paNa, manuSya tarIke thayeluM tenuM jJAna, e kaI prakAre ayathArtha nathI. vizeSa dharmonuM ajJAna e sAmAnya prakAranA jJAnane lezamAtra bAdhaka nathI. jeo saghaLAye prakAranA vizeSa dharmonuM jJAna thayA pUrve te jJAnane yathArtha jJAna mAnavA taiyAra nathI, teoe caturdaza pUrvadhara zrutakevaLI mahA munivarene paNa ayathArtha-jJAnI mAnavA paDaze: kAraNa ke-saMpUrNa zrutajJAna viSaya paNa ( "atikRtivizvaH sarvaka thapathapu") dravyanA sarva vize jANavA mATe asamartha che. anumAnAdi pramANe, ke je mati-zrutajJAnanI aMtargata che, te sarve dravyanuM jJAna karAvavA samartha hovA chatAM, te dravyanA sarva paryAnuM jJAna kadI ja karAvI zake tema nathI.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa8 ] - nAstika-matavAdanuM nirasanasarva paryAye sahita sarva dravyanuM jJAna karAvavAnuM sAmarthya kevaLa eka kevaLajJAna rUpI pratyakSa pramANamAM ja raheluM che. eTalA ja mATe chadmastha AtmAoe amUka amUka vizeSayukta dravyonA jJAna dvArA ja pitAne nirvAha karavAno hoya che. e vizenA jJAnamAM taratamatA avazya rahevAnI che, te paNa sarvavizeSa viSayaka jJAna chadmasthakALamAM kadI thaI zakanAra nathI. cakSurindriyanA avagrahAdi dvArA thanArA ghaTanA jJAna karatAM mana dvArAe thanAra apAyAdi ghaTanA jJAnamAM jema vizeSatA avaraca hoya che, tema smaraNa dvArA thanArA ghaTajJAna karatAM pratyabhijJAna dvArA thatA ghaTajJAnamAM vizeSatA avazya rahevAnI che. teTalA mAtrathI apAya e pramANe che ane avagraha e apramANa che, agara pratyabhijJAna e yathArtha jJAna che ane smaraNa e ayathArtha jJAna che, ema kahevuM e leza paNa yuktivALuM nathI. Atmasiddhi: AtmA e vyutpattimatuM (jenI vyutpatti thaI zake tevuM) zuddha (asAmAsika) pada che. evo eka niyama che ke je pada vyutpattivALuM ane samAsa vinAnuM hoya, te pada dvArA vAca padArtha hoya ja che." AtmA e pada Diltha-DavityAdinI jema vyutpatti vinAnuM paNa nathI ane kharaviSANAdinI jema samAsavALuM paNa nathI. AtmA nathI e jAtino niSedha ja AtmAnI hayAti siddha kare che. kAraNa ke-vyutpattimatuM zuddha padano niSedha tenA sarve niSedhane jaNAvanAra nathI, kintu tenA sagAdi niSedhane jaNAvanAra che. niSedha be prakAranA che: eka paryadAsa ane bIjo prasahya. vyutpattimatuM zuddha padane prasalhA (sarvathA) niSedha kadI saMbhavI zakato nathI. "aghaTa"
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ...traNa vinAzaka cepI badIe [ paTa kahevAthI ghaTano sarva naSedha siddha thatuM nathI, kintu paTAdi ghaTa svarUpa nathI eTaluM ja "aghaTa" padanuM tAtparya che. e rIte vyutpattimatuM zuddha padane niSedha ja tenI hayAtine siddha kare che. je jagatamAM ghaTa hayAti ja dharAvato na hoya, te paTAdine kadI paNa "aghaTa padathI sAdhI zakAya ja nahi. prasA (sarvathA ) niSedha vyutpattirahita ke sAmAsika padone saMbhavI zake che. jemake-aDitya, aDavittha, akharaviSANu ItyAdi. AtmA e vyutpattimatuM zuddha pada che, mATe te che. eTaluM ja nahi paNa je dekhAya che te AtmA nathI - e jAtinuM AtmAne niSedha karanAra vacana ja-"AtmA che - ema siddha kare che. deha ane AtmA: - je vastune niSedha karavAmAM Ave che, te vastu jema, avazya hayAti dharAve che. tema je vastune saMzaya hoya che te vastu paNa A jagatamAM avazya hayAti dharAvanAra hoya che. "A chIpa che ke rajata che?"_A rajaju che ke sarve che?'- A sthANu che ke purUSa che?"--e jAtine saMzaya. ubhaya padArthonI hayAtine nizcaya hoya to ja thAya che. tema A deha che ke AtmA che?"--e jAtine saMzaya ja ema. sAbIta karavA mATe paryApta che ke-AtmA ane deha ubhaya padArtho jagatamAM hastI dharAve che. je AtmA na ja hoya te-deha e ja AtmA che ke te tenAthI bhinna che? " e jAtine saMzaya kadI uddabhava pAmI zake nahi. eja rIte deha ane AtmA-e be zabdo ja deha ane AtmAnuM pArthakya siddha karavA mATe samartha che. ghaTa ane AkAza
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 ] nAstika-matavAdanuM nirasana... e be padArtho bhinna hovAthI ja, bhinna zabdathI vAgyA bane che. keTalIka vAra eka ja padArtha bhinna zabdathI vAca thate jovAmAM Ave che, to paNa te padArthane kahenArA jeTalA zabdano prayoga karavAmAM Ave che, te badhA keI ne kaI bhinna dharmane jaNAvanArA to avazya hoya ja che. eka dharmine jaNAvanAra pRthaka zabdo ghaNuM maLI zake che, paraMtu eka ja dharmane pRthapha zabdothI vyapadeza kare sarvathA azakaya che. zarIra ane kAya-e be zabda deha rUpI eka ja dhaminuM pratipAdana karanArA hovA chatAM, zarIra zabda dehanA zIrNa (nAza) thavA rUpa dharmane pragaTa kare che, jyAre kAya zabda dehanA upacIyamAna (puSTa) thavA rUpa dharmane kahe che. ahIM deha ane AtmA-e beune jIvarUpI eka ja dharminA paryAyavAcaka mAnI zakAya tema nathI. dharma ane dhamino tAdAmya saMbaMdha che. jevI rIte cayApacaya rUpa dharmone dehanI sAthe tAdAmya saMbaMdha che, tevI rIte dehatva ane Atmatva--e baMnene jIvanI sAthe tAdAmya saMbaMdha nathI. cayApacaya dharmavALA dehane jIvanI sAthe saMgasaMbaMdha che, jyAre deva-nArakAdi paryAyo pAmavA rUpa AtmAne jIvanI sAthe tAdAo sabaMdha che. deha jema svayaM caya-apacaya rUpa pariNAmane pAme che, tema jIva svarya deharUpe pariNamatuM nathI. e kAraNe jIva ane deha-e beune tAdAmya saMbaMdha nathI, jyAre AtmA ane jIvanuM kathaMcit tAdAo che. AthI siddha thAya che ke-deDa ane AtmA, e be bhinna zabdo bhinna mine kahenArA che, tethI paNa AtmA e hayAti dharAvanAra padArtha che, paNa kharaviSANudinI jema tucchAbhAvarUpa nathI.
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...traNa vinAzaka cepI madIA svasaMvedana pratyakSa : pratyakSa e prakAranA che : eka vyavahArika ane mIjo pAramArthika. pAramArthika pratyakSa Aje A kSetramAM vidyamAna nathI. vyavahArika pratyakSa paNa e prakAranA che: eka aindriyaka pratyakSa ane bIjuM mAnasika svasaMvedana pratyakSa. AtmA iMdriyAne agAcara hAvAthI tenA endriyaka pratyakSa nathI, teA paNa tene svasaMvedana mAnasika pratyakSa saune anubhavasiddha che. 'huM chuM. ' -evA anubhava sA keAIne pratyakSa thAya che. e anubhava jo bhrAnta hAya teA khIje kAI paNa anubhava abhrAnta anI zake tema nathI. jyAM sudhI AtmAne peAtAnI bhrAnti che, tyAM sudhI te khIjA padArthonuM abhrAnta jJAna kayAMthI karI zakavAnA hatA ? ghaTa, paTADhi anya padArthonuM jJAna AtmAne abhrAnta rItie thaI zake che, e ja ema batAve che ke tene potAnuM jJAna te sutarAM abhrAnta che. AtmA jo svasaMvedana pratyakSa na heAya, te-'huM chuM.'-evA pratyakSa kadI ghaTe ja nahi. eTaluM ja nahi, paNu-'huM chuM ke nathI ?"-evA saMzaya paNu ghaTe nahi. jene e prakAranA saMzaya thAya che, te ja AtmA che. AtmAne svasaMvedana pratyakSa nahi mAnanAranA mate AtmA sabaMdhI trikAla viSayaka vyapadeza paNa ghaTI zakatA nathI. me karyuM, huM karUM chuM, huM karIza. '-e jAtinA trikALa viSayaka vyapadeza pratyeka AtmA peAtAnA mATe kare che, e ja AtmAnA svasaMvedana pratyakSanA meTAmAM moTA pUrAvA che. " [ 1 chadmastha pratyakSa: chamasthane sarva vastu dezathI ja pratyakSa thAya che. dIpaka AdinA prakAza vaDe ghaTADhi padArthonA pratyakSa thAya che. tenA
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ dura ] nAstika-matavAdanuM nirasana.. artha eTalo ja che ke-ghaTAdinA rUpane ja mAtra eka dezathI pratyakSa thAya che, chatAM tene pratyakSa ja kahevAya che. koI paNa vastune sarva prakAre pratyakSa the, e kevaLajJAninA jJAna sivAya asaMbhavita che. rUpI padArthone pratyakSa jema tenA rUpa-rasAdi amUka guNo dvArA thAya che, tema arUpI AtmAdi padArthone pratyakSa paNa amUka amUka guNa dvArA ja zakya che. guNIne pratyakSa tenA guNenA pratyakSa dvArA ja thanAre hoya che, e niyama chadmastho mATe nirapavAda che. chadmastha AtmA je kaI vastune pratyakSa kare che, te tenA keTalAka guNa ke paryAno ja kare che, chatAM te pratyakSa vastune ja pratyakSa mAnavAmAM Ave che. kAraNa ke-paryAya ke guNethI vastu keI bhinna padArtha nathI. kerIne pratyakSa, e chama mATe tenA rUpa-rasAdi keTalAka vizeSane pratyakSa che, nahi ke-samasta vizeSa sahita kerIne! eja nyAye chaThThamastha AtmAone AtmAne pratyakSa tenA keTalAka guNe ane paryAya dvArA ja zakya che. smRti, jijJAsA, cikIrSa, saMzaya, viparyaya Adi jJAnavizeSa e AmAnA guNo che ane te badhA guNe pratyeka AtmAne svasaMvedana pratyakSathI siddha che. chama mATe guNone pratyakSa e ja guNIne pratyakSa che kAraNa ke-guNIne choDI guNe kadI rahI zakatA nathI. lekhAMka 9 me : AtmAne siddha karanArA anumAno: AtmA svasavedana pratyakSa siddha hovA chatAM, tenI siddhi mATe anumAna pramANe paNa aneka che.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...traNa vinAzaka cepI badIe [ 63 zarIrane kartA: zarIra AdimAna pratiniyata AkAravALuM che, mATe tene kartA he joIe. jema ghaTa, paTAdi AdimAna pratiniyata AkAravALA che, tethI tenA kartA kulAla, vaNakarAdi avazya hoya che. dvIpa, samudra, merUparvatAdi AdimAna nathI, tethI tenA keI kartA nathI : ane megha, meghadhanuSyAdi pratiniyatAkAravALA nathI, mATe tene kaI kartA nathI. zarIra e AdimAna paNa che ane pratiniyata AkAravALuM paNa che, tethI tene kartA avazya hovo joIe. je koI tene kartA che, te ja AtmA che. zarIrane bhaktA: zarIra bhagya che, mATe tene kaI bhoktA have joIe. jema bhejana-vastrAdi bhegya che, te tene kaIne kaI bhaktA avazya hoya che. Idrine adhiSThAtA: Indriyo e jJAnanAM karaNa che, mATe teno adhiSThAtA (caitanya saMpAdaka) keI hA joIe: jema daMDacaka-zIvarAdi karaNe che, to tene adhiSThAtA kulAla avazya hoya che. viSayone AdAtA: Indriye AdAna che ane viSaye Adeya che. AdAnaAdeya hoya tyAM AdAtA avazya hovo joIe : jema sANase AdAna che ane leTuM Adeya che, to tene AdAtA luhAra paNa che : e ja rItie Indri dvArA viSayonuM AdAna karanAre je che, te AtmA che.
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 ]. nAstika-matavAdanuM nirasana.. zarIrane svAmI: zarIra pratiniyata saMghAta ane rUpAdithI yukta che, mATe tene keI athI(svAmI) avazya have joIe. jema saMghAta ane rUpAdithI yukta ghara vigere svAmI avazya hoya che. pratiniyata saMghAta ane rUpAdithI je yukta nathI, tene svAmI paNa keI nathI. jema jaMgalanA TekarA athavA retInA DhagalA. e rIte zarIra, Indriya vigereno kartA, bhaktA, adhikAtA, AdAtA ane athI (svAmI) AtmA che, paNa AtmA sivAya anya koI padArtha siddha thatuM nathI. IzvarAdine tenA kartA mAnavAmAM aneka prakAranI Apattio ubhI che, je anyatra vistArathI carcavAmAM AvI che. paraleka-siddhi: "AtmA e sat padArtha che, paNa asat nathI."--e vAta vyutpattimat zuddha pada tathA AtmA saMbaMdhI saMdeha ane viparyAsa tathA smRti, jijJAsA Adi guNane svasavedana pratyakSa ItyAdi aneka hetuo dvArA pramANasiddha che. je sat che te utpAda, vyaya ane prauvya-e traNe dharmothI yukta hoya che. eka ja kSaNamAM AtmAne ghaTacetanA rUpe utpAda, paTacetanA rUpe vinAza ane saMtAnasvarUpe avasthAna anubhavasiddha che. e ja rIte manuSyaparyAya rUpe utpAda, devaparyAya rUpe vinAza ane jIvatvasvarUpe avasthAna paNa kAyama rahe che! avidyamAna vastunI utpatti thatI nathI : anyathA, kharazRMgAdinI paNa utpatti thaI javI joIe. vidyamAna vastuone sarvathA vinAza thata nathI: anyathA, jagatane vilaya thaI ja joIe. pratyeka
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ ..traNa vinAzaka cepI madI [ pa vastunA amUka eka dharma vaDe utpAda ane anya dharma vaDe. vinAza thAya che tathA vasturUpe vastu kAyama rahe che. AtmA e sat padArtha che, e kAraNe tenA sakarmAMvasthAne aMge nArakADhi caturgati rUpa saMsAra paNa kAyama che ane enuM ja nAma paraleAka che. manI siddhi: AtmA hayAta che mATe tene paraleAka che ane te paraleAka caturgati rUpa saMsAra che. tenuM kAraNu karma che. karmathI mukta anela AtmAne caturgati rUpa saMsAranuM paribhramaNa nathI, kintu tenA mATe mukatyavasthAna rUpa ja eka para eTale utkRSTa lAka hayAta che. e mukatyavasthA karmanA sarvathA vinAzathI thanAra che. jyAM sudhI AtmA karmathI addha che, tyAM sudhI tene caturgati rUpI saMsAra che. AtmA jema svasaMvedana pratyakSa che, tema karma svasaMvedana pratyakSa nathI : kAraNa ke te AtmAnA guNa nathI, kintu te kAmeNu vageNAnAM sUkSma pudgalA che, je kevaLa sarvajJAnA jJAnane pratyakSa che. chadmastha AtmAone vidyamAna evA karmanAM pudgalA paNa pratyakSa nathI : kAraNa ke--te sUkSma che: chatAM te anumAnathI sAdhya che. vidyamAna evAM paramANu atizaya sUkSma hAvAthI jema iMdriyAne ageAcara che paNu skaMdhAdi kAryadvArA anumAnagamya che, tema vidyamAna evA paNu kAmeNu vargaNAnAM pudgale AtmAnI sAthe sambaddha heAvA chatAM, mAtra tenAM kAryo dvArAe te kevaLa anumAnagamya che. karmanI siddhi mATe ahIM ghaNAM anumAneA nahi ApatAM, mAtra be-traNa anumAnA ja ApIe chIe:-- sukha-du:khAnubhavanuM kAraNa : sukhadu:khanA anubhava e kArya che, mATe tenA hetu,
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ } ] nAstika-matavAdanuM nirasana... karma che! aMkurarUpa kAryanA hetu khIja che, tenI jema ahIM kAI ema kalpanA kare ke-'sukhadu:khAnubhavanA hetu AhArakaMTakAdi pratyakSa vastuone cheDI apratyakSa karma mAnavAnI zuM AvazyaktA che?'-tA te kalpanA kharAkhara nathI : kAraNa ke-- AhArakaMTakAdi sukhadu:khanAM tulya sAdhanAvALAne paNa sukhadu:khAnubhava rUpa phaLamAM aneka prakAranI taratamatA anubhavAya che. phaLanI taratamatA e paNa kArya che, ethI paNuM samajI zakAya tema che ke-tenuM kAraNa kameM sivAya anya kAI nathI. bALa-zarIranuM kAraNa : yuvAna zarIra jema khALa-zarIrapUrvaka che, tema khALa- zarIra paNa zarIrAntarapUrvaka che. bALa-zarIranuM kAraNa je zarIra che, te zarIranuM nAma kAmeNu-zarIra yAne karme che. sukhI gheADA ane du:khI ghaNA tenuM kAraNa : 6 kriyA mAtra phaLadAyI che. dAnAdi paNa kriyA che, mATe te paNa phaLadAyI che. kRSi kriyAnI jema prazaMsAdi daSTa phaLA ja dAnAdi kriyAnAM phaLa che, kintu aSTa phaLa kAMi nathI.' -ema mAnavA jatAM hiMsAdi zubha kriyAonuM phaLa apakIrti Adi daSTa phaLa ja mAnavuM paDaze, kintu aSTa kULa kAMi raheze nahi : tethI saghaLA pApI AtmAone paNa maraNu khAda mAkSa thaI jaze : kAraNa ke-STa phaLa prApta thaI gayuM ane aSTa phaLa te che niha. e kAraNe zubha agara azubha pratyeka kriyAnuM adaSTa phaLa te avazya che, jyAre dRSTa phaLa ekAMtika nathI. kAI ne thAya che ane kAine thatuM nathI. eka ja jAtinI kriyA karavA chatAM tenA daSTa phaLamAM aneka prakAranI tAratamyatA jaNAya che, e ja vastu daMSTa phaLa anekAMtika che ama siddha
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ = ...traNa vinAzaka cepI badIo [ 67 kare che. eTaluM ja nahi, kintu daSTa phaLamAM e jAtinI tAratamyatA rUpI kAryanuM kAraNa paNa karma ja che. adaSTa phaLa ekAMtika che : kAraNa ke-saMsAramAM ghaNuM che kevaLa daSTa phaLanI IcchAthI ja kriyA karanArA che, chatAM anicchAe paNa temane adaSTa phaLa bhegavavuM paDe che! siA, sukhanA abhilASI ane duHkhanA dveSI hovA chatAM, saMsAramAM sukhI thoDA ane du:khI ghaNuM , jaNAya che, e paNa aMdaSTa phaLanI ekAMtitAno acUka pUrA che. dAnAdi zubha kriyAo karanArA thaDA che ane hiMsAdi azubha kiyAo karanArA ghaNA che, tethI zubha adaSTane bAMdhanArA thoDA hoya ane azubha aSTane bAMdhanArA ghaNA hAya, emAM kAMI Azcarya nathI. e ja eka kAraNa che ke-sukhanI IcchA badhAne hovAM chatAM, sukhI thoDA che ane duHkhanI IcchI koIne paNa leza mAtra nahi hovA chatAM du:khI ghaNA che. karma amUrta nathI: amUrta karma sukha-duHkhAdimAM nimitta banI zake nahi. jema AkAza. AkAza amUrta hevAthI te AtmAne sukhadukhAnubhava karAvI zakatuM nathI. AtmAne sukhAnubhava yA dukhAnubhava karAvanAra mUrta padArtho che, e vAta pratyakSa siddha che. anukULa AhArAdinAM pudagalo AtmAne sukha Ape che ane agni-kaTakAdi prAtakULa padArtho AtmAne duHkha Ape che. ahIM eka zaMkA thavI saMbhavita che ke-"sukhadu:khAdino anubhava e eka prakAranuM caitanya che ane caitanya e jJAnAdinI jema amUrti che. zarIrAdi mUrti che mATe tenuM kAraNa mUrta karma ghaTI zake che, paraMtu amUrta sukhaduHkhAdinuM kAraNa mUrta karma kevI rItie ghaTI zake?" A zakAte ja vyAjabI
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ = 68 ] nAstika-matavAdanuM nirasana... karI zake ke-je ApaNe mUrta karmane sukhaduHkhAdinuM samavAyI kAraNa mAnIe. sukhaduHkhAdinuM samavAyI kAraNe te amUrta AtmA che, jyAre mUrta karma te tenuM nimittakAraNa che. AhAra-kaMTakAdinI jema karma mUrta che, enI siddhi mATe eka bIjuM paNa pramANa che ke-AtmAthI bhinna je je vastu pariNAmI hoya, te avazya mUrtimAna paNa hoya. jema dudha, dahIM Adi AtmAthI bhinna che ane pariNAmI paNa che, tethI mUrtimAna paNa che. dharmAstikAyAdi amUrta dravya paNa pariNAma che, chatAM mUrtimAna nathI, tenuM kAraNa temane sUkSama agurulaghu pariNAma che. ahIM sthala gurU-laghu pariNAmanI vivekSA che. mUrtine saMbadha ane upaghAta: - sabaMdha be prakAra che: eka saMgasabaMdha, ke je mAtra bhinna bhinna dravyone ja hoya che ane bIjo samavAyasaMbaMdha, ke je abhinna evA guNa-guNI, kriyA-kriyAvAna, avayava- avayavI AdinI sAthe hoya che. AtmA ane karma-e baMne bhinna dravya che, tethI te beune ghaTa ane AkAzanA saMbaMdhanI jema sagAsaMbaMdha che. baddhAtmA kathaMcit mUrta hovAthI, tene karmanI sAthe kathaMcit samavAyasaMbaMdha mAnavAmAM paNa harakta nathI: kAraNa ke mUrta karmane mUrta AtmA sAthe samavAyasaMbaMdha avirUddhapaNe ghaTI zake che. saMsArI AtmA kathaMcita mUrta che, tene artha e che ke-te anAdikALathI kSIranIra ane hAgninI jema karma pudgalathI baddha che. pUrve kadI paNa karmapugelethI te baddha nahoto ema nathI. e kAraNe tenuM vartamAna svarUpa sarvathA amUrta nathI kintu mUrta che. AtmAne je sarvathA amUrta mAnIe, te mUrta dvArA tene anugraha thaI
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...traNa vinAzaka cepI badIe [ 69 zake nahi. kintu madirApAnAdi agya dravya vaDe AtmAne thato upaghAta ane brAhmI cUrNAdi uttama dravya vaDe AtmAne thatA anugraha pratyakSa anubhavAya che. bIjAMkura ane pitAputranA nyAye jIva ane karmamAM anAdi hetuhetuma (kAryakAraNa) bhAva che, tethI saMsArI jIva ekAMte amUrta nathI puNya ane pApa: AtmA che, tene paraleka che ane paralokanuM kAraNa karmane saMbaMdha paNa che. te pachI puNya ane pApanI siddhi karavA mATe keI navAM anumAnanI AvazyaktA nathI. sukhAnubhavamAM nimitta thanArAM karmanAM zubha pudgala te puNya che ane dukhAnubhavamAM nimitta thanArAM karmanAM azubha pudagale te pApa che. puNya agara pApa be eka ja padArtha che athavA bemAMthI eka paNa nathI, ema mAnavAthI jagatamAM sukhaduHkhAnubhavanI vyavasthA ghaTI zake tema nathI. puNya ane pApa ane bhinna che. kAraNa ke-tenA kAryabhUta sukha ane duHkha ekIsAthe anubhavI zakAtAM nathI. thoDuM puNya e sukha ane thoDuM pApa e du:kha, ema mAnIne puNya agara pApa-bemAMthI eka ja padArthane mAnI levAthI paNa kAma cAlI zake tema nathI. sukha-du:khanA kAraNabhUta puNya ane pApa-e be judAM svataMtra dravya che. sammIlita puNyapApAtmaka eka ja karma koI rItie ghaTita thaI zakatuM nathI. kAraNa ke-te prakAranA sammIlita puNyapApAtmaka karmanA baMdhanuM keI kAraNa hovuM joIe : paraMtu te A jagatamAM hayAta nathI. karmabaMdhanAM kAraNa mithyAtva, avirati Adi hetuo che. te sarva hatuonI sAthe mana-vacana-kAyAnA yogarUpI hetu rahela hoya ja che.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 ] nAstika matavAdanuM nirasana... grega haMmezAM eka samaye zubha yA azubha ja hAI zake che, kintu zubhAzubha ubhayasvarUpa yAga eka ja samaye kadI hAI zakatA nathI. eja kAraNe tenA kAryarUpa puNya ane pApa-e e svataMtra che, ema sahaja rItie siddha thAya che. svarga ane naraka : paraleAkanI siddhimAM ApaNe e joi gayA ke caturgati rUpI saMsAramAM paribhramaNa eja AtmAnA paraleAka che. e cAra gatimAM manuSya ane tiryaMca gati, e tA sA kAIne pratyakSa che, parantu deva ane nAraka--e e gati kAine paNa pratyakSa nathI, teA pachI te paNa jagatamAM che ema zI rIte mAnI zakAya ?--A jAtinA prazna karanAra AgamapramANane mAnanArA nathI, e teA ApAApa siddha thAya che : mATe tenI AgaLa AgamapramANu dharavuM e aMdhA AgaLa ArasI dharavA samAna che : chatAM paNa devalAka ane nArakI pratyakSAdi pramANeA dvArA paNa jeTalI rItie siddha che, teTalI rItie khatAvavAthI tevA AtmAomAM paNa je yAgya hAya temAM AgamapramANu pratye pratIti utpanna thavAnA saMbhava che. e kAraNe pratyakSAdi pramANeA ApavAM e anucita nathI. devalAkane nahi mAnanAranI AMkha sAme caMdra, sUrya, graha, nakSatra, tArA Adi jyAtiSTha devAnAM vimAnA rAja bhaTakAya che, tenA koI paNa rItie te inkAra karI zake tema nathI. e uparAnta vyantarAdi devAmRta anugraha ane upaghAta paNa pratyakSa nathI, ema kahevuM e sarvathA khATuM che. anumAnathI paNa devagatinI hastI ( vidyamAnatA )nA koI paNa buddhimAnane svIkAra karyAM sivAya cAle tema nathI. atizaya pApanuM phaLa bhAgavavA mATe jema
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ traNa vinAzaka cepI badIo [ a narakati mAnavAnI AvazyakatA che, tema atizaya puNyanuM mULa bhAgavavA mATe devagatine mAnyA sivAya paNa TakA nathI. manuSyagatimAM ati sukhI manuSyA paNa rAga-jarAdi du:khAthI grasta che ane tiryaMcagatimAM ati du:khI tiryaMcA paNa sukhane ApanAra havA, prakAza AdinI prApti karI zake che, mATe atizaya puNya ane atizaya pApanuM mULa ekAMta sukha ke ekAMta duHkha lAgavavA mATe deva ane naraka-e e gatione mAnyA sivAya cAlI zake tema nathI. . devA AvatA kema nathI ? have prazna mAtra eka ja rahe che ke-nArakA tA duHkhI ane parAdhIna hAvAthI ahIM AvI zake nahi, parantu devA tA IcchA mujaNa pharI zakanArA ane devatAI prabhAvathI yukta che, pachI teo ahIM zA mATe AvatA nathI ?' enuM samAdhAna eka ja che ke devA atyaMta sukhI che. atizaya sukhI manuSya paNa jyAre peAtAnA baMgalA, meTarI ane meAjazeAkhAmAMthI paravAratA nathI, te pachI tenA karatAM anantI Rddhine prApta thayelA devA peAtAnAM sukhamaya sthAnAne choDI durgaMdhathI bhArAbhAra bharelA manuSyaleAkamAM paga mUkavAnuM paNa kema pasaMda kare ? chatAM paNu bhaktimAna devA zrI jinezvaradevAnAM kalyANakA vakhate, peAtAnA saMzayA zrI tIrthaMkaradevAne pUchI tenAM samAdhAnA meLavavA mATe athavA kAi maharSinA tapeAguNuthI AkRSTa thaI A manuSyalAkamAM aneka vAra Ave che. Aje tevA prakAranA pUrvajanmanA anurAgathI agara veranA anubandhathI, pUrvakRta saMketathI ke kAmAnurAgathI devA manuSyalAkamAM nathI AvatA ema nathI : parantu tevA banAvA A kALamAM kvacit khanatA
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 ] nAstika-matavAdanuM nirasana... hAvAthI tenI teTalI prasiddhi dekhAtI nathI. khIjI vAta e che ke-uttama manuSyAne keTalIka vAra devanI upamA ApavAmAM Ave che, te paNa mUkhya devanI hayAti siddha kare che. mUkhya vastu keAI jagyAe hAya tA ja tenA upacAra anyatra ghaTI zake che. anyatra siddhasya vastuno'nyatra Aropa upacAraH / " " mukhyAbhAve sati nimitte prayojane ca upacAraH nicatte / 1-e. jAtinI upacAranI vyAkhyA ja, mukhya devanI siddhi karAvI ApanAra che. ' athavA anya ane mekSa : AtmA ane karma-e e padArthonA saMbaMdhathI jema puNya, pApa, paraleAka, svarga, narakAdinI siddhi thAya che, tema anya ane mAkSa-e e padArthanI paNa siddhi e sambandha ane asanmanmathI thanArI che. AtmA ane karmanuM eka pradezAvagAhana rUpa ApasamAM maLavuM e aMdha che ane karmanI sAthe maLela AtmAnuM e karmanA baMdhanathI sarvathA mukta thavuM e meAkSa che. ahIM eka zaMkA avazya utpanna thAya tema che ke jIva ane karmanA sabaMdha AdimAna che ke anAdvimAna ? jo AdimAna che tA pahelAM jIva zuddha hatA teA karma lAgyAM zI rIte ? zuddhAtmAne paNa jo vagara kAraNe karmanA baMdha thai jAya teA muktAtmAne kema na thAya? e Apatti TALavA mATe jo jIva ane karmanA saMbaMdha anAdimAna che ema mAnazeA, teA jIva ane AkAzane saMbaMdha jema anAddhimAna heAvAthI anta vinAnA che tema jIva ane karmanA saMbaMdha paNa kadI dUra thaI zakaze nahi. ' jIva ane karmanA saMbaMdha mATe upara jaNAvelI anne prakAranI yuktie sarvathA ayeAgya che. jIva ane karmanA saMbaMdha bIjA
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ ..traNa vinAzaka cepI badIo [ 73 kuranI jema hetu-hanumadda (kArya-kAraNa) bhAvavALe che, tethI te anAdi hovA chatAM paNa antavALe mAnI zakavAmAM kaI paNa jAtane virodha nathI. bIjAMkura, pitAputra AdinI anAdi paramparA paNa kaI paNa eka vastu kAryane utpanna karyA vinA nAza pAme, te nAza pAmI zake tema che: athavA suvarNa ane mATIne sAga anAdi hovA chatAM agni AdinA tApathI tene aMta ANI zakAya che. abhavya AtmAone karmasaMbaMdha anAdi-ananta paNa hoya che, kintu bhavya AtmAona saMbaMdha tevA prakArane hoto nathI. yogya sAmagrI ane prayatna dvArA tene aMta paNa karI zakAya che. lokamAM paNa jema prAgabhAva anAdi hovA chatAM sAMta che, tema tevA prakAranA bhavya AtmAonuM bhavyatva anAdi hovA chatAM paNa sAMta che. prAgabhAva avasturUpa che tema paNa nathI. kAraNa keghaTane prAgabhAva mATInA pIMDa svarUpa hovAthI bhAvarUpa che. e rIte anAdibaddha AtmA paNa baMdhanA hetuone dUra karI, yogya upAya dvArA pUrvabaddha karmonuM parizATana karI sarvakarmanirmokSa svarUpa AtmAnA svAbhAvika avasthAna rUpa mekSane pAmI zake che. mekSamAM sukha zu? "sarva karmone nirmokSa e ja je mokSa che, to tevA mekSamAM zarIrAdine abhAva hovAthI, sukha paNa zI rItie hoI zake? A prazna zrI jenazAsanathI aparicita bhalabhalAene paNa muMjhave tevo che. paraMtu tevA AtmAe sukhanA svarUpane samajavA jeTalA sabhyajJAnane pAmyA nathI, tethI ja temane A jAtinI muMjhavaNa thAya che. deha ane indri dvArA
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 ] nAstika-matavAdanuM nirsana... zabdAdi viSayAnA upaleAga e sukha nathI, kintu indriyAdijanma AtsukathAdi du:khanA parihAra mAtra che. siddhAtmA tA jJAnAvaraNIyAdi sarva ghAti-karmonA AvaraNeAthI rahita thayelA hAvAthI utkRSTa jJAnavAna che ane duHkhanA hetubhUta vedanIyAdi aghAti-karmAnA kSaya thayelA heAvAthI nirAkhAdha sukhI che. zarIra ane indriyajanya sukha e sukha nathI, kintu du:kha che : parantu te du:khanA pratikAra rUpa hAvAthI mahamUdraDha AtmAone sukhanI kalpanA karAve che. rAgeApazAnti mATe kareluM kaTuka auSadhapAna du:kha rUpa heAvA chatAM paNu sukha rUpa manAya che, tema mAhujanya ausukacathI thayela aratirUpa du:khanA pratikAra heAvAthI viSayasukha e upacArathI lAkamAM suqha manAya che. upacAra e satya vastunA ja hAya che ane e satya sukha te khIjuM kAI nahi, paNa sarve-karma-rahita muktAtmAonuM nirUpAdhika sukha che. muktAtmAnuM sukha nipratikAra hAvAthI nirAmAdha che, eTalA mATe nirUpacarita meAkSasukha e ja sukha zabdanA byapadezane cAgya che. e sivAyanuM sukha upacirata hAi sukhanA mAtra AbhAsa ja karAvanAra che. lekhAMka 10 mA : parasparanI hitaciMtA : AtmA, paraleAka, karma, puNya, pApa, svarga, naraka, baMdha ane mekSa Adi atIndriya padArtho zrI sarvajJavacananA pramANyathI siddha che, tema pratyakSa anumAnAdi pramANeA dvArAe
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ E traNa vinAzaka cepI badIone [ 7pa paNa gamya che, e vAta ApaNe bane teTalA vistArathI joI AvyA chIe. asAra viSayalepaTatAnI khAtarI che ke AtmA pramANasiddha parakAdi tarapha bedarakAra banI, kevaLa A leka tarapha ja mITa mAMDIne potAnuM samagra jIvana pasAra karI nAkhe che, te AtmAnuM bhAvi atizaya bhayAnaka bane che, emAM kaI paNa jAtano saMdeha nathI. paralokane bhUlI A lokanI meja uDAvavAmAM magula bananArA jJAnionI daSTie atizaya dayApAtra manuSya che. paraleka tarapha jeTaluM durlakSya AjanA manuSyomAM najare paDe che, teTaluM durlakSya pUrve hovAnuM jANavAmAM AvyuM nathI. (ahIM pUrva zabdane arthe vartamAna vIsamI sadInI, pUrvanI sadIo karavAne che: bAkI trikAlanI daSTithI te A jAtinA mahamUDha bhAve A jagatamAM anansI vAra banyA che ane bananArA che; kintu vartamAnakAlanI daSTie A vIsamI sadImAM je jAtinuM paraka pratyenuM durlabhaya vadhI paDyuM che, te jAtinuM durlakSya pUrvanI sadIomAM hovuM saMbhavatuM nathI.) parasparanA hitanI cintA karanAra varga hayAta hoya che, tyAre A jAtinI paristhiti hotI nathI. Aje manuSyamAMthI parahitaciMtA rUpa sAcI maitrIbhAvanA ja moTA bhAge naSTa thaI gaI che. sai ke potapotAnA ja Ihalokaka svArthanI ciMtA kare che. bIjAnA Ihalokika ke pAralaikika svArthanI cintA karanArA AtmAo A duniyAmAM virala rahyA che. je che te atizaya. alpa saMkhyAvALA hovAthI, temane avAja bahusaMkhya jane sudhI pahoMcI zake azakaya thaI paDyo che. hitacintA rUpa mitrIbhAvanA naSTa thavAthI utpanna thayelI svArthamaya paristhiti AjanI duniyAne kAramI rItie pIDI rahI che. vijJAnavAda
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 ] nAstika-matavAdanuM nirasana... jevA sabhya zabdane AgaLa dharI, lagabhaga sau kaI pitAne ekane eka svArtha sAdhavAnI tanatoDa mahenatamAM paDyA che. pitAne sudharelA deza tarIke ane sudharelA manuSya tarIke oLakhAvanArA sai keI svArthanI ja eka meTI cintAmAM paDayA che. A jatinI svAthI cintAe mAnavIone mAnavI mITAvI rAkSasa banAvyA che. manuSyane mAnuSI vRttithI choDAvanAra ane rAkSasI vRttivALA banAvanAra kaI paNa hoya, te te maryAdA vaTAvI gayela AjanI duniyAnI svArthacintA che. kevaLa A lekanA ja svArthanI citAthI paralokane bhUlAvanAra nAstitAne hada uparAntanuM jora maLyuM che. UtAvAneva sojoDaDyuM, thAvAnendriyo " -A jAtinA nAstika pralAe Aje buddhimAnene paNa gherI lIdhA che. pariNAma e AvyuM che ke-IcchA mujabanI viSayalaMpaTatAne asAdhAraNa uttejana maLyuM che. e viSayalaMpaTatAne poSavA ajJAna lekenA abhiprAyane paNa kiMmatI gaNAvavAnA prayAso thaI rahyA che. A rIte jotAM jaNAze ke-saghaLA anarthonuM mULa pArakAnI hitacintAne abhAva ane potAnI svArthacintAne amaryAdita prAdurbhAva che. sAcA hitacintake: parahitacintA rUpa mitrIbhAva pragaTa karavA mATe, parahitacintaka mahApurUSe pratye hRdayane zuddha pramodabhAva pragaTAvavAnI prathama AvazyakatA che. A duniyAmAM jema svArthanI cintA karanArA che, tema sva-paranI hitacintA karanArA paNa nathI ema te nahi ja: kintu teo vartamAna jagatanA lakSyanI
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ traNa vinAzaka cepI badIo [ 77 bahAra che. sva-para hitanI ja eka cintA karanArA mahApurUSA vartamAna jaganI STi bahAra eTalA mATe che ke-"sAcA hitacintaka mahApurUSA duniyAnAM A leAkanAM sukhAnI teTalI darakAra karanArA hAtA nathI, ke jeTalI paraleAka mATenI darakAra karanArA hAya che.' paraleAkane bhUlI A leAkane ja pradhAna mAnanAra duniyA paraleAkanI kALajIvALA mahApurUSAnI darakAra na kare, emAM leza mAtra Azcarya nathI. A leAkanAM kAlpanika sukhAnI mATI meTI lAlaceA ApI, prajAne mahA saMkaTamAM nAMkhanArAone paNa je prajA paramezvaranI mAphaka pUjanArI che, te prajA sva-paranA sAcA hitacintaka mahApurUSAnI sAme STi paNa na doDAve, emAM enI kSudra viSayalaMpaTatA sivAya khIjuM kAI paNu kAraNu kalpI zakAtuM nathI : paNa jagata temanA pratye darakAravALuM che ke bedarakAra che, tenI cintA sva-paranA sAcA hitacintakAne kadI hAtI nathI. enuM ja e kAraNa che ke-e sAcA hitacintake pratye ATalI hada sudhI evaphA banelI prajA pazu- sanmArga pAme'-e jAtinI teonI kArUNya bhAvanA leza paNa zuSka khanatI nathI. karUNA ane dayAnI svabhAvasiddha bhAvanAthI tameALa anela sAcA hitacintaka mahApurUSA peAtAne maLela sAdhanA ane sAmagrIo dvArA jagatane nAstikatA Adi mahA anarthothI bacAvavA mATe peAtAnI jeTalI zakti hAya te saghaLI zakti vaDe avirata prayatnA karI rahyA hAya che. emanA e prayatnA khIjAone keTalA pramANamAM lAbhadAyI nivaDaeN che, te nizcita rUpe kahI zakAya nahi : chatAM eTaluM teA avazya kahI zakAya ke--tevA sAcA svaparahitacintaka mahApurUSonA yAga pAmanArA ceAgya AtmAne "
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 ] nAstika-matavAdanuM nirsana... anupama prakAranA lAbha thayA vinA rahetA nathI. Ama chatAM, eka vAta e paNa samajI levI joIe ke-sAcA svapara- hitacintaka mahApurUSAnA prayatnA khIjAone lAbhadAyI nivaDA cA na nivaDA, te paNa teone peAtAne te te prayatnA mahAna lAbha ApanArA nivaDe ja che, emAM leza mAtra saMdeha nathI. AMtar ane bAhya ragA : 'nAstikatAdi cepI ane vinAzaka AMtarika badIothI acavA mATe sAcA svapara--hitacintaka mahApurUSo jagatamAM vidyamAna hAya, te amane temanA samAgama kema na thAya ?'- e jAtinA praznane ahIM avakAza nathI. je kAi AtmA hRdayathI e badIonA zikAranA bhAga thatAM khacavAnA IrAdo dharAve che, te AtmA tevA mahApurUSonA samAgama game tyAMthI paNa meLavI zake che, emAM zaMkA nathI. Antarika cepI rAge! ane mAhya cepI rAgeAmAM meTuM aMtara che! mAhya cepI rAgone dUra karavAnA upAyA rAgInI icchA na hoya tA paNu dayALu vaidyo karI zake che, jyAre AMtarika dardInA upAye rAgI jyAM sudhI Iae nahi, tyAM sudhI game tevA upakArio paNa karI zakatA nathI. plega, kAlerA Adi dardInA bhAga thayelA rdionI davA karavA mATe tamAma duniyA taiyAra che ane hiMduonI icchA na heAya te paNa baLAtkAre tenA upAcA karAvavA paDe che. AMtarika dardInI vAta tethI tadna viparIta che. prathama tA te rAgeA che evuM bhAna dine thavuM paNa duSkara che, teA pachI tenuM bhAna anya leAkeAne thavuM e tethI paNa vadhu duSkara ja gaNAya ! vaLI mAnA kete AMtarika gAnuM bhAna kadAca thai jAya, tA paNa bAhya rAgeAnI jema
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...traNa vinAzaka cepI badIo [ e tenA mATe baLAtkAre oSadhaprayAgeA thaI zakatA nathI. jo keAI baLAtkAra karavA mAge teA leAkalAgaNI khAdya rAgeAnA khaLAtkAra mATe jeTalI anukULa che, teTalI ja ahIM pratikULa che. leAkalAgaNI anukULa paNa hoya, te paNa dadI peAtAne rAgI na mAne ane rAgI mAnyA pachI paNa te dUra karavAnI IcchA na dharAve, tyAM sudhI game tevA dayALu vaidyonA ASadhaprayAgA paNa tenA upara joItA pramANamAM kAma AvI zakatA nathI. lAbha nahi thavAnuM kAraNa : khAhya rIga ane AMtar rAganA A tinA taphAvata je AtmAe samajI zake che, te AtmAe evI zaMkA kadI ja nahi kare ke-AMtar rAgeAnA auSadha khatAvanArA hitacitakA hayAta hAya, teA amane temanA samAgama kema na thAya ?' kAraNa ke-eveA samAgama aneka vAra thavA chatAM paNa, peAtAnI jAtane rAgI nahi mAnanAra agara mAnavA chatAM temanuM zaraNu nahi svIkAranAra AtmAe te niSkAraNu parApAkarae taraphthI leza mAtra lAbhane pAmI zakatA nathI. nAstiktAdi e zarIranA doSA nathI, kintu AtmAnA che : tethI te benA pratikAramAM avazya bheda rahevAnA ja che. zArIrika rAgeAnA pratikArA rAgInI IcchA vinA khaLAtkAre paNa karI zakAya che ane Atmika rAgeAnA pratikArA rAgInI IcchA vinA kevaLa khaLAtkAre karI zakAtA nathI. eja eka kAraNa che kezArIrika rAgeAthI jagatane mukta karavAnI taiyAbhAvanAvALA karatAM Atmika rAgeAthI pIDAtA prANione rogamukta karavAnI bhAvanAvALA keiguNA dayALu ane zaktimAna pUrNa hovA chatAM, badhAne lAbha karI zakatA nathI. Atmika rAnA
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 ]. nAstika-matavAdanuM nirasanapratikAra A rIte jyAre atyaMta duSkara che, tyAre te regathI rIbAtA kalyANAthI AtmAoe vadhAre sAvadhAna banavuM, joIe. zarIranA rogothI bacavAnI sAvadhAnI anAdisa saddha che, jyAre Atmika rene tevA prakArane bhaya utpanna the e paNa atizaya kaSTathI sAdhya che. te game teTalA kaSTathI sAdhya heya, paraMtu jo tenAthI bedarakAra rahevAmAM Ave te nukazAna potAne ja che ane te paNa asAdhAraNa che. ATaluM samajAya to te samajanAra AtmA sAvadha banyA sivAya rahetuM nathI. je ke-ATaluM tenA vAstavika svarUpamAM samajAI javuM e saheluM nathI. AtmAmAM kAMIka paNa laghukarmitAnA ge pragaTatI yegyatA pragaTayA vinA A vastu haiye jacavI muzkela che chatAM sAmAnya prakAre te emaja kahI zakAya ke-gya prayatnane A duniyAmAM zuM asAdhya che? tattvajJa mahApurUSo A ja kAraNe pharamAve che ke-je AtmAone AtmAnA rego tathAvidha svarUpe samajAya te AtmAo paNa parama bhAgyazALI che. nAstitAnI bhayaMkaratA: viSayalaMpaTatA, e nAstiktAne utpanna karanAra che, e vAta sAcI hovA chatAM paNa, je AtmA sarvathA viSayalaMpaTatAne tyAga na karI zake, e paNa pitAnA AtmAmAM nAstikatA praveza na karI jAya eTalI hada sudhInI viSayalepaTatAne AdhIna na thAya, te basa che. tethI paNa tene ghaNo bacAva thaI zake che. jema mithyAtvathI sahacarita kASAyika pariNati ananta saMsArane anubandha karAvanArI thAya che, tema nAstiktA-sahacarita viSayalaMpaTatA AtmAne kAramI rItie pAyamAla karanArI bane che. e rIte nAstitA sahacarita laka
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...traNa vinAzaka cepI badIo [ 81 herInuM anusaraNa ane nAstitA praveza na pAmI hoya tevI sAvadhAnI pUrvakanI lekaherInuM anusaraNa, e be vacce paNa teTalo ja taphAvata paDI jAya che. asatya ane corI-e gUnhAhita kAryo hovA chatAM, asatya bolanAra ane corI karanAra AtmA pakaDAyA pachI potAnA gunhAne kabUla kare che, te teTalA pramANamAM zikSApAtra banato nathI, ke jeTalA pramANamAM zikSApAtra gunho karyA pachI paNa tene nahi kabUla karanAra bane che. e ja nyAye viSayalaMpaTatA ane kaherIe kAramAM durguNo hovA chatAM paNa, te durgAne vaza paDelA AtmAo tene durgaNe nahi mAnavA rUpa nAstikatAne AdhIna thatA nathI, te teono bacAva the teTalo duSkara banato nathI : kintu je AtmAe viSayalaMpaTatAne poSavA khAtara jJAnionAM vacana upara paga mUkI ajJAna lokanAM vacanane ane abhiprA ne AgaLa karanArA che, te AtmAo bevaDA gunhegAra bane che: eluM ja nahi kintu temanA te gunhAonuM pApa vajalepa samAna banI jAya che. viSane vaghAra ane zastrano duSpaga je rIte tatkALa prANano nAza karanAra ane potAnA ja zarIrane ghAta karanAra thAya che, te rItano tatkALa vighAta vaghAra vinAnA viSathI ke potAnA zarIrano ghAta addaprayukta zastrathI kadI thatuM nathI. e rIte nAstikatA e pApa rUpI viSa upara mAyAne vaghAra che ane viSayalaMpaTatA rUpI zastranuM avaLuM dhAraNa che. AthI jeoe potAnA bhAvaprANonuM saMrakSaNa karavuM hoya, teoe nAstiktA pUrvakanI viSayalaMpaTatAne ane eja rItie nAstikatA pUrvakanI lekaherIne paNa saze tajavA saithI pahelAM kaTibaddha thavuM ja joIe.
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 ] nAstika-matavAdanuM nirasana... sAcI AstikatA : gUnhAne bevaDe ke vajalepa samAna banAvanAra ke hoya, te te mAtra nAstitA che. nAstitAne janma mithyAtvamAMthI thAya che, eTalA mATe zrI jainazAsananI paribhASA pramANe mithyAtva eja nAstikatA che. "AtmA, paralokAdi atIndriya padArtho nathI.--evI buddhi e nAstitA che, e sarvajanamAnya lokika vyAkhyA che ! jyAre AtmA-paralokAdi atIndriya padArthone mAnavA chatAM, te che te karatAM anya svarUpe mAnavA, e paNa spaSTa nAstiktA ja che, ema zrI jainazAsana prabodhe che. zrI jenazAsanamAnya nAstitAnI A lakattara vyAkhyA che. zrI jinavacananA prAmANyathI siddha thatA padArthone nahi mAnavA e jema mithyAtva che, tema tene anyathA mAnavA e paNa mithyAtva che. eTalA mATe sAcI AstiktAnI vyAkhyA te eka ja che ke-"tameva vize nirNava 1 LifhyuM veracaM aa "teja sAcuM ane zaMkA vinAnuM, ke je sarvajJa evA zrI jinavarendroe pharamAvyuM che."--A prakArane vAstavika vizvAsa, eja sAcI AstitA che. chatAM paNa-"paralekAdi padArtho che ja nahi-evI mAnyatAvALA nAstika AtmAo karatAM, keI paNa svarUpavALA palakAdi padArtho vidyamAna che, ema laikika rItie paNa mAnanArA te AtmAo svabhAvathI ja ghaNA uttama darajajAnA che, emAM leza mAtra zaka nathI. nAstika AtmAonI jema amaryAdita viSayalaMpaTatA ke mAtrAtIta lekaherI teomAM kadI ja praveza pAmI zakatI nathI, eTalA pUrate te AtmAone bhAvi anarthothI bacAva thaI javAmAM kaI jAtane saMdeha nathI : kintu sarva prakAranA
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ traNa vinAzaka cepI badIo [ 83 anarthothI bacavA mATe te sAcI AstikatA pAmavI Avazyaka che. sAcI AstikatAnI prApti thayA sivAya anarthothI saMpUrNapaNe kaI paNa rItie bacI zakAtuM nathI. je ke-sAcI AstitAnI prApti thayA pachI paNa viSayalaMpaTatA ane lokaherIne sarvathA vilaya thavA mATe vakhata joIe che paraMtu AtmAmAM sAcI AstitA pragaTayA pachIthI, amUka samayamAM te te viSayalepaTatA ane kaherI jevI vinAzaka badIothI sarvathA vimukta banI javAya che, emAM kazo ja saMdeha nathI. prAptinA upAya: sAcI AstikatAnI prApti mithyAtvanA tyAga upara avalabelI che ane mithyAtvane tyAga samyagadarzananI prApti upara AdhAra rAkhe che. samyagadarzananI prApti mATe zrI jainazAsanamAM asaMkhya mArgo darzAvelA che. te saghaLA A sthaLe darzAvavA azakya che. zakya hoya to paNa saghaLAnuM eka sAthe pAlana thavuM te sarvathA azakya che. samyakatva guNanI prAptinA upAya rUpe 67 prakAranA vyavahAre jIvanamAM AcaravA mATe jJAnipurUSae darzAvyA che. A vyavahAro guNaprAptinA AzayavALI buddhie sevAyato samyatvanahi pAmelAo jarUra samyakatvane pAmI zake tema che tathA pAmelA AtmAo tene kadI paNa na jAya tevuM sudaDha banAvI zake tema che. AthI AtmAoe te saDasaThe vyavahArane samajI, te vyavahArethI jIvanane otaprota banAvI devAnI AvazyakatA che. nAstikatA Adi doSa game tevA duSTa ane cepI hoya, to paNa A 67 prakAranA vyavahArathI pitAnA jIvanane otapreta banAvI denAra AtmA upara pitAne leza paNa prabhAva batAvI zake tema nathI. samyaktvanA e 67
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 ] nAstika-matavAdanuM nirasana... prakArA eTalA badhA prasiddha che ke tenA ATalA badhA mahimA jANyA pachI, tene samajIne jIvanamAM utAravA mATe sAcA dIlathI je kAI AtmA IcchA ane prayatna kare, tene te samajavA ane pALavAnAM sAdhanA na maLI zake e zakya nathI. saiA keAIkalyANakAmI AtmA te badhA vyavahArone sArI rIte samajI, zakti mujaba Adara karatA banI jAo, evI amArI hArdika abhilASA che. A sthiti prApta karatAM jeTaleA vilaMba lAge teTalA vakhata daramyAna paNa AtmA nAstikatAdi doSAnAM AkramaNAthI macI AstikatAdi mahAguNeAnI sanmukha pahoMcI zake, e khAtara sau koine yAda rahI jAya tathA sukhe AcarI zakAya evA ekAda upAya darzAvavAnI lAlacathI ame mukta thaI zaktA nathI. te upAya bIjo kAI paNa nathI, kintu A lekhanI zarUAtamAM ja ApaNe jenuM smaraNa karI gayA chIe, te parama pavitra kRtajJatA guNunuM Asevana che ! cepI rogAnAM jaMtuothI zarIranuM saMrakSaNa karanAra davAonAM iMjekzanA laine DokTaro cepI rAgAnA lattAomAM paNa nirbhayapaNe pharI zake che, tema zrI jinezvaradevanA zAsane kramAvele ane jagatamAM tamAma sajjana manuSyAe mAnya rAkhelA eka kRtajJatA guNu, te rUpI akhtarathI peAtAnA AtmAne susajjita banAvIne pharanAra AtmA, nAstikatAdi cepI rAgAnA rAphaDAethI gherAyela bhayaM. karamAM bhayaMkara jamAnAmAM paNa peAtAne surakSita rAkhI zake che. e kRtajJatA guNu khIjA guNA karatAM samajavA paNa sahelA che ane pALavA paNa teTalA ja sahelA che ! thADuM paNa sajanapaNuM cA AtmArthipaNuM je AtmAmAM pragaTayuM che, te AtmAne A kRtajJatA guNunuM pAlana taddana sukara che. kRtajJatA guNunA rUDha artha pAtAnA upara karelA khIjAonA guNNAne na bhUlI
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...traNa vinAzaka cepI badIe [ 85 javAne che, paraMtu te uparAnta ApaNe ahIM tene vaigika artha paNa svIkAre che. e rUDha ane vaigika ubhaya arthane svIkArI, kRtajJatA guNanuM ArAdhana karanAra AtmA, nAstitAdi sarva denA bhayathI nirbhaya banI zake che. yogika artha : karelA guNane jANavA kintu bhUlI nahi javA, e kRtajJatA zabdane rUDha artha che. te arthanuM pAlana paNa AtmAne samyagra darzanAdi guNonI prAptimAM mahAna sahAyaka che. akRtajJa ke kRtana AtmAo duniyAnA lAkika vyavahAro mATe paNa ayogya che, te lokottara tatvanI prApti mATe to sutarAM agya hAya, emAM koI paNa jAtinI zaMkA nathI. kRtajJa zabdane vaigika artha karelAne jANavuM evo thAya che. e artha upakAra-apakAra ubhayane jANavA mATe prerita kare che. A artha ApaNe eTalA mATe kare paDe che ke-duniyAmAM be prakAranA padArtho che: eka upakAra karanArA ane bIjA apakAra karanArA. ahIM kevaLa AtmAnI vAta hovAthI, AtmAne upakAra karanArA jema AstikatAdi guNe che, tema AtmAne apakAra karanArA nAstitAdi doSe paNa che. eja rIte jagatanA prANio upara akAraNa upakAra karavAmAM tatpara AstikatAdi guNothI bharelA tatvacintaka mahApurUSo jema che, tema jagatanA prANionA hitane akAraNa saMhAra karanArA nAstiktAdi guNothI bharelA atatvajJa AtmAo paNa che. eja kAraNe karelA upakArane jANavAthI ane nahi bhUlI javAthI jema AtmAne apUrva phAyado thAya che, tema karelA apakArane paNa jANavAthI ane yAda rAkhavAthI AtmAnuM sArI rItie saMrakSaNa thAya che. kRtajJa
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ e ] nAstika matavAdanuM nirasana... jANanAra zabdanA saigika artha 'karelAne jANanAra' eTalA ja thAya che, tA paNuM upakArioe tene- upakArionA karelA upakArane '-arthamAM 38 karyo che. zabdazAstranA evA eka niyama che ke- thodudhairyadvIyastvam / ' yogika artha karatAM rUDha arthanI pradhAnatA che. e nyAye ahIM paNa rUDha arthe prAdhAnya bhAgave che, parantu zrI jainazAsana lokika zabdazAstranA kAI paNa niyamane ekAntika mAnavA taiyAra nathI. eTalA ja mATe leAkeAttara zAsanane anusaranArA zabdAnuzAsanakArAe vyAkaraNazAstranI AdimAM ja-siddhiH svAdAvAt -e sUtranI racanA karIne, zabdazAstranA viSayamAM paNa syAdvAdanI pradhAnatA jaNAvI che. duniyAmAM paNa vivakSAbhedathI eka ja zabdanA vagara vyutpattie bhinna artha svIkArI levAmAM Ave che. eka ja ghaTa zabda vivakSAvazathI 'mATInuM vAsaNu'-e arthamAM vaparAya che ane vivakSAvazathI 'zarIra' e arthamAM paNa vaparAya che : teA pachI 'karelA upakArane jANanAra' arthamAM rUDha thayela zabda vivakSA ane vyutpatti ubhayane anusarI- karelA upakAra-apakAra ubhayane jANanAra '-arthanA vAcaka bane, emAM kai asaMgati nathI. upasaMhAra : e rIte ubhaya arthamAM vAparelA 'kRtajJatA ' zabda ane tenA uparathI nIkaLatA- karelA upakAra ane apakAra ubhayane jANavApaNuM '-e artha, AtmAne nAstikatAdi mahA doSothI ugArI lai, AstikatAdi mahAguNAnA adhikArI banAvavA samartha che. nAstikatAdi doSonA sevana dvArAe thanArA vartamAna ane bhAvi mahA anarthA ane enA pratipakSI AstikatAdi sadguNeAnA Asevana dvArAe thanArA vartamAna ane bhAvi
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...traNa vinAzaka cepI badIe [ 87 mahAlA, e ubhayano je nirantara vicAra kare che ane nAstitAdi durguNonA sevanathI bhaviSyamAM thanArA mahAdanI paraMparA ane AstiktAdi sadguNonA sevanathI bhaviSyamAM thanArI uttamottama guNanI paramparAne je kadI paNa visarato nathI, tevA kRtajJa AtmA thoDA ja kALamAM sarva prakAranAM IcchitAne siddha karavA samartha thAya che! e rIte kRtajJa banele AtmA, pitAnA sAcA upakArione haraghaDI yAda kare che ane potAnA apakAriothI sadA sAvadha rahe che. nAstikatA, viSayalaMpaTatA ane lokaherI AtmAne leza mAtra guNa karanArI nathI, jyAre AstikatA, viSayavirakti ane jJAninAM vacana nenuM anusaraNa AtmAne acinya phAyadAone karI ApanAra thAya che. A vAta jema AkhapurUSanA kathanathI siddha che, tema pratyeka vicArazIla vyaktione anubhava pramANathI paNa gamya che. je kaI AtmA potAnI buddhine sadupayoga karI, apakArI ane upakArI-ubhayane yathAsthitapaNe oLakhI, upakArinI sevAmAM ane apakarinA tyAgamAM potAnuM jIvana arpita karI deze, te AtmA aneka prakAranI mAMgalika mAlAonuM potAnA kaMThamAM ApaNuM karIne thoDA ja kALamAM siddhivadhUna bhaktA banaze, emAM leza mAtra saMdeha nathI. dhanya che te mApurUSone, ke jeo karmalaghutAnA ge nAstikatAnA bhISaNa DAtAvaraNa vacce paNa tenAthI sarvathA alipta rahI, parama AstikatA, parama viSayaviraktatA ane ajJAna kaherIthI sarvathA vimuktatA, e Adi guNone pAmI sva-parane sAce upakAra sAdhI rahyA che.
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmA ane paraloka che ke nahi ? lekhAMka 1 lo : buddhimAna ane mUrkha vacce aMtara: jagatamAM koI paNa vicArazIla vyaktine evA vicAra AvyA vinA rahetA nathI - A janma lIdhA pahelAM huM hatA ke nahi ? agara hatA te kayAM ane kevA hatA ? huM kacAMthI Avyo chuM ane vartamAnamAM huM kevA chuM ? ahIMthI huM kayAre marIza ane maraNu bAda mArUM astitva raheze ke nahi ? jo astitva raheze te kayAM ane kevA prakAre raheze ? mArUM antima lakSya zuM che ane tenAM sAdhanA kayAM che? buddhimAna ane mUrkhamAM aMtara eTaluM ja che ke-- buddhimAna " A prazno para kAyama mATe vicAra ane vimarza kare che, jyAre mUrkha A praznone kSaNabhara mATe paNa vicAra karatA nathI.' vicAra kare yA na kare, paNu e vAtamAM leza paNa saMdeha nathI ke-'cintanazIla yA mUrkha baMnenA hRdayamAM A praznonA anubhava samAnarUpathI thAya che. eka enA rahasyanA aMta meLavavA mATe Avazyaka prayatnA cAlu rAkhe che, bIjo e mATenA koI paNa prayatne jIvanamAM karatA nathI.' AthI ema mAnI levAnuM nathI ke-' cintanazIla pratyeka vyakti A praznonA yathAvat nirNaya meLavI zake che.' cintanazIla yA vicArazIla vyaktiomAMthI paNa evI ghaNI ja alpa vyaktie che ke
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ ..traNa vinAzaka cepI maMdIA [ 89 jee kAyama mATe ApeApa uDanArA uparyukta praznonA sAcA nirNaya karI zake che. cintana yA vicAra nahi karanAra vyaktionI jema cintana yA vicAra karanArAoneA paNa mATA bhAga, uparAkta praznonA nirNaya prApta karyA sivAya ja jIvanane anta kare che ane je kAi thADA e praznonA kAMi paNa nirNaya upara Ave che, teomAM paNa meTA bhAga yathArtha nirNayanA adale ayathArya nirNayane ja yathArtha tarIke mAnanAra hAya che. gaMbhIra vicAranI AvazyakatA : A eka eve viSaya che ke jenA para saghaLAye vicArazIla purUSAe gambhIratApUrvaka vicAra karavAnI AvazyakatA che. A viSayane nirNaya meLavavA mATe jo atizaya sAvadhAnI rAkhavAmAM na Ave, teA bhAgye ja yathArtha nirNaya prApta karI zakAya che. pUrepUrI sAvadhAnI ane gambhIratAthI yAgya sAdhanA dvArA ekasarakhuM adhyayana ane manana karavAmAM Ave, teA madhyastha buddhivALA AtmA A ati gUDha praznonA yathArtha rahasyane pAmavA saphaLa na khanI zake ema paNa nathI. AthI e vAta svayaM siddha thAya che ke--jyAM sudhI A praznonA yathArtha nirNaya na thAya, tyAM sudhI ene nirNaya meLavavA mATe sAvadhAnIpUrvaka avirata prayatna karavA, e pratyeka vicArazIla vyaktinuM mUkhya karttavya thaI paDe che. jyAM sudhI--'huM kANu hatA ?, zuM huM ? ane kevA thavA IcchuM chuM ?'-enA ja peAtAne patto nathI, tyAM sudhI jIvana dhyeyazUnya rahe che. dhyeya ke lakSya rahita jIvanavALA je kAI prayatna kare che, te astavyasta hAya che. e prayatnA ene kAI nizcita sthAna para laI janAra khanI zakatA nathI. dhyeyazUnya AtmA dhyeya sudhI
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 ] nAstika--matavAdanuM nisana... pahAMcavAnA mArga ke sAdhanAnA paNa jema vicAra karatA nathI, tema jIvanamAM mAnasika zAntinA paNa tevA prakAranA anubhava karI zakatA nathI. mAnasika zAnti tathA vyavasthita prayatna nizcita dhyeyavALA AtmAnA jIvanamAM ja saMbhavita che. 'huM kANu chuM ?, kayAMthI Avyo chuM ? ane have mAre kayAM javuM ceAgya che ? '-enA vicAra karanAra AtmA ja, peAtAnA jIvanane nizcita dhyeyavALuM banAvI zake che : ane pachI tenA badhA prayatnA dhyeyanI sanmukha dizAe thAya che. AtmAnuM astitva: 'AtmA jevI kAI vastu che ke nahi ?-e vastunA nizcaya jyAM sudhI na thAya, tyAM sudhI huM bhUtakALamAM kevA hatA ? ane bhaviSyakALamAM kevA hAiza? '-enA vicAra karavAnuM keAI prayojana rahetuM nathI. e kAraNe sauthI pahelAM AtmasattAnA astitvanA niSedha karanAra matanuM yuktiyukta khaMDana ane jagatanA anya padArthonA astitvanI jema AtmAnuM pazu astitva che, evI jAtinA nizcaya e jarUrI che : AtmAnuM astitva che, e samajavA mATe saralamAM sarala upAya e che ke--pratyeka prANine ' ahuM ' arthAt ' huM '-evuM je svasaMvedya jJAna thaI rahyuM che, tenA viSaya zuM che?-enI khAja karavI. enI khAja karavAthI khAtrI thAya che ke ahuM' padmalakSya 'huM'thI zarIra, iMdriya ke evI bIjI koI paNa khAdya vastunuM grahaNa thatuM nathI, paNa jenuM grahaNa thAya che teja AtmA che. zarIra, indriya ke mana vigere AtmA nathI; paNa AtmAnI sAthe sambandha pAmela anya vastuo che. e saMbaMdha sva-svAmibhAvanA che, ke je SaSThI vibhakti' yAne 'saMbaMdha
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ L[ 91 ...traNa vinAzaka cepI badIo kAraka dvArA vyakta thAya che. "huM zarIra"--"Indriyo " ke huM mana"--evo anubhava thavAne badale "mAruM zarIra'-'mArI Indriya -"mArUM mana -evI jAtino ja anubhava pratyeka AtmAne thAya che. ethI siddha thAya che ke-"ahaM-padalakSya' e zarIrAdine nathI, paNa zarIrAdithI bhinna zarIrAdino svAmI koI anya che. lakSaNanI parIkSA: AtmAnA astitvane nirNaya thayA bAda ane te zarIrAdithI para zarIrAdino svAmI che e vAtano nirNaya thayA bAda, AtmAnuM svarUpa ane lakSaNa zuM? e vAtane nizcaya karavo jarUrI che. AtmAnA svarUpa ane lakSaNano khyAla AvI jAya, te-AtmA kyAMthI Avyo ane kyAM javAna?- e vigere praznonA nikAla ghaNI ja sahelAIthI thaI zake ema che. koI paNa padArthanuM lakSaNa yA svarUpa zuM che?--e nakakI karavA mATe prathama e padArthane bhramAtmaka lakSaNa, jene saMskRtamAM upalakSaNa yA upAdhi kahevAmAM Ave che te tathA jene traNe kALamAM kadI paNa vileSa eTale viyoga thato nathI evAM tathya lakSaNa, ubhayane vicAra karavo Avazyaka bane che. prathama paddhati e "vizleSaNAtmaka paddhati che ane bIjI paddhati e "samanvayAtmaka che. jalanuM lakSaNa nakakI karavuM hoya, tyAre vileSaNAtmaka paddhati vaDe ApaNe e nakkI karI zakIe chIe ke-uSNatA e jalanuM lakSaNa nathI paNa upalakSaNa yA upAdhi che. jo ke amUka jalamAM uSNutAne pratyakSa anubhava thAya che, paraMtu te uSNatA agnisaMyoga rUpa upAdhithI jalamAM utpanna thayelI che. te upAdhi dUra thatAMnI sAthe ja uSNatAne vilaya thavA mAMDe che ane jalanI svAbhAvika zItatA pragaTa
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 ] nAstika matavAdanuM nirasana... thAya che. e rIte uSNutA e trikAlasahavartinI nahi hAvAthI jalanuM lakSaNa banI zakatI nathI, kintu upAdhi yA upalakSaNa ane che. upAdhi e jalanuM yathArtha jJAna karAvavA mATe samartha thaI zakatI nathI, kintu bhramAtmaka jJAna karAve che. samanvayAtmaka paddhatinuM kArya bramAtmaka lakSaNA kyAM che ene eLakhAvavAnuM nathI, kintu padArthanuM yathArtha svarUpa yA cathArtha lakSaNa zuM che? tenuM bhAna karAvavAnuM che. jalanuM yathAya yAne abhramAtmaka lakSaNa zItatA che. enuM bhAna samanvayAtmaka paddhati karAve che. koI paNa padArthanuM lakSaNa prAkRtika che yA kRtrima che ?-ene saraLatAthI jANavAnA upAya e che ke- jyAM kRtrima lakSaNa jovAmAM Ave che, tyAM zAthI ? '-evA prazna uThayA sivAya rahetA nathI. jalane uSNu jotAMnI sAthe ja --A jala zAthI uSNu che ?-eveA prazna turata ubhA thAya che. jyAre jalanA prAkRtika dharma zItalatAnA anubhava karatI vakhate koI ne pazu-'zAthI zItala che ?'-evA prazna uThatA ja nathI. eja ema batAve che ke-jalamAM uSNatA'-e kRtrima che ane 'zItatA'-e svAbhAvika che, tethI svAbhAAvaka lakSaNanA nirNaya karAvI ApanAra 'samanvayAtmaka' paddhati che ane vaibhAvika lakSaNunA nirNaya karAvI ApanAra vizleSaNAtmaka' paddhati che. padArthonuM sanAtana astitva : AtmAnuM prathama lakSaNa kAI hAya, tA te sat ' yAne astitva che. AtmA sanAtana che, arthAt-AtmAnuM astitva trikAlAkhAdhya che. e vastu samajavA mATe sauthI pahelAM e nirNaya karavA paDaze ke A jagatamAM avidyamAna vastu kei utpanna thatI nathI ane vidyamAnanA kadApi nAza thatA nathI."
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ traNa vinAzaka cepI bI [ 93. eja vAtane samartha darzanakArA nIcenA zabdo dvArA saMskRta bhASAmAM jaNAve che ke ... ' nAsato vidyate bhAvo nAbhAvo vidyate sataH / ' " 'je kadI hAtuM nathI te utpanna thatuM nathI ane je che tenA kadI abhAva thatA nathI.' kAI paNa dravyane vinAza thatA ja nathI. mAtra tenuM rUpa, AkAra, nAma ke sthAna badalAya che. dAkhalA tarIke miNumattI pUrI saLagI jAya che, tyAre zuM thAya che ? miNabattI tarIkenA tenA AkAra mAtra badalAya che, paraMtu je upAdAnAthI miNukhattI khanI hatI, te badhAM miNukhatto maLI javA chatAM kAyama rahe che. miNukhattI maLe che tyAre tenA upAdAnabhUta hAIDrAjana ane kArbana nAmanAM dravya mahAra nIkaLIne anukrame varALa tathA kArmena DAcaksAiDanA rUpamAM badalAI jAya che. eja rIte suthAra khurazI yA anya banAve che, tyAre te kAi navA padArtha utpanna karatA nathI, paraMtu khajAra yA jaMgalamAMthI lAvela kAinA ceAgya kaTakA karI, tene vAMchita AkAre gAThave che. A rIte hareka cIjamAM sthAna, AkAra cA nAma vigerenuM parivartana thavA sivAya navuM kAMI utpanna thatuM nathI. kAI paNa padArthanI navIna sRSTi yA vinAza A jagatamAM che ja niha. Adhunika padArthavijJAnanA zeAdhakAne paNa A ja vAtanA eka yA bIjA zabdomAM svIkAra karavA paDayA che. kAI ane-padArthanI anazvaratA '-kahe che, keAI ene padArthanuM anutpAdyatva'- kahe che, teA kAI ene- zaktinuM nityatva '-kahIne svIkAre che. AtmAnA viSayamAM paNa eja rIta lAgu paDe che. keAI prazna kare ke-'janma levAnA pUrve huM teA ke nahi ? ' agara
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 ] nAstika-matavAdanuM nirasana -"mRtyu thayA bAda huM rahIza ke nahi?"--te tene eka ja uttara ApavAnuM rahe che ke vartamAna samayamAM te vidyamAna che ke nahi?" e praznane tuM je uttara Ape, tenA upara tArA praznano javAba avalaMbe che. keI paNa ema kahI zake ema nathI ke-"vartamAna samayamAM huM vidyamAna nathI." ethI ja e siddha thAya che ke-je tuM vartamAna samaye vidyamAna che, te tuM pahelAM paNa avazya vidyamAna hatuM ane pachI paNa avazya vidyamAna rahIza, emAM kaI saMdeha ja nathI." kAraNa ke-je pahelAM nathI tenI hamaNuM utpatti thaI zakatI nathI ane je hamaNuM vartamAna che tene abhAva kadI thaI zakato nathI. alabatta, miNabattI jema kArbana ane hAIDrojana rUpe parivartana pAmI gaI tathA kASTa jema khurazI ane Tebala rUpe parivartana pAmI gayuM, tema tArAmAM paNa aneka prakAranAM parivartane thatAM rahevAnAM, kintu tAre sarvathA abhAva kadI thaI zako nathI. AtmA sanAtana che ane AtmAnuM astitva trikAlAbAdhita che, e vastu samajavA mATe darzanazAstranuM ke bhautika padArtha vijJAnanuM AthI Adhaka jJAna meLavavAnI AvazyakatA rahetI nathI, ema sAmAnyatayA kahI zakAya. amaratva svAbhAvika guNa: AtmAnA astitvanI siddhimAM ApaNe e vAta nakkI karI AvyA chIe ke AtmA te padArtha che, ke jene saMketa, jenuM saMbodhana ane jenI oLakhANa ApaNe "huM" zabdathI karIe chIe. "huM' padanuM sAdhana, "huM' padane saMketa ke "huM" padathI oLakhAnAra je vastu che, te ja AtmA che : kAraNa ke-AtmA sivAya anya kaI paNa vastu "huM" e
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ traNa vinAzaka cepI madIA [ 95 padmanA saMketa banI zakatI nathI. jyAM sudhI jagatamAM 'ahaM ' cA 'huM ' padanA vyavahAra vidyamAna che, tyAM sudhI AtmAnI sattAnA niSedha karanAra nAstikA peAtAnI kAI paNa yukti vaDe saphaLatA meLavI zake e saMbhavita ja nathI. Astika jema ahuM 'padmathI vyavahAra kare che, tema nAstika paNa peAtAnI jAtane oLakhAvavA mATe ' ahuM 'padmanA ja 6 prayAga kare che. 6 ahaM 'padanA prayAga sivAya nAstikane paNa eka kSaNa vAraiya cAlatuM nathI. ' AtmA che. '-e siddha karavA mATe AnA karatAM bIjuM kAI mATuM pramANu nathI. A eka ja pramANunI AgaLa AtmasattAne niSedha karanArI saghaLI yuktie sAmarthyahIna anI jAya che. 'ahaM'padmanA saMketathI jyAre AtmAnuM astitva siddha thAya che, tyAre 'huM' ane 'marI gayA' athavA 'huM' ane nathI '-e jAtinAM vAkayonA prayAga ja asaMbhavita ane che. 'huM marI gayA. '-e vAkayamAM marI gayA '-e kriyApadanA kartAnA, uddezya ane vidheya rUpamAM kAI paNa prakAre saMbaMdha ghaTI zakatA nathI. evI ja rIte ' huM nathI. '-e vAkayamAM paNa uddezya ane vidheyane samaya thavAnI sambhAvanA traNe kALamAM nathI. jema 'huM ' ane 'nathI' ema kahevuM te pratyakSa virUddha che, tema 'huM' ane 'marI gayA '-e kalpanA paNa sarvathA virUddha che. DaeNAkaTara athavA saMbaMdhI regInI nADI joI ne kahe che ke- A marI gayA che.' athavA rAgIne svayaM zaMkA yA bhaya rahe che ke-'huM marI jaIza.' paraMtu e prayAgeA aupacArika che. maravAnA vAstavika mAnasika anubhava keAI ne paNa thatA ja nathI. 'huM ' ane 'maryA chuM'-e anubhava ja asaMbhavita che. 'huM ' ane ' nathI '-e e zabdonA eka sAthe ,
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 ]. nAstika-matavAdanuM nirasana... prayoga kare che jema asatya che, tema "huM" ane "marI gaye "--e zabdone prayoga paNa anubhavavirUddha che. "huM marI rahyo chuM."--e pravega keTalIka vAra anubhavAya che, tyAM paNa kevaLa vartamAna yA bhUtakALane praga nathI, paraMtu apUrNa vartamAnakALane praga che. enI matalaba bhaviSyat kALa sAthe che: tethI e pravega paNa vAstavika manovijJAnane anusaro nathI, kintu upacArajanya che. A viSayane vadhAre spaSTatayA samajavA mATe nidrAnuM daSTAMta prasiddha che. nidrAnA viSayamAM ApaNe ema kahI zakIe chIe ke-"huM uMghI gayuM hatuM." athavA "huM uMghavA mATe jaI rahyo chuM." athavA "mane ghaNI uMgha Ave che. vigere. paraMtu ApaNe e kadI paNa kahI zaktA nathI ke-"huM uThuM chuM. kAraNa ke e zabdano prayoga karatI vakhate ApaNe uMghI gayelA nathI paNa jAgatA chIe. e ja vAta e vAkyane asatya TharAvavA mATe meTuM pramANa che. Ama jyAre nidrA zabdane pravega paNa huM' padanI sAthe asabhavita che, tyAre "maravuM' e zabdano prayoga to "huM" nI sAthe sutarAM asambhavita Thare che. arthAta-AtmAnA sambandhamAM mRtyunuM kathana ja "asabhava'SathI grasita che. vyavahAramAM "te marI gaye--huM marI javAno chuM. huM uMghI gayo chuM." -"te huM nathI." ItyAdi zabdone prayoga thAya che, te AtmAnI bhinna bhinna avasthA mAtrane ja sUcavanAra che, kintu temane eka paNa prayoga AtmAnA sarvathA abhAvane sUcavato nathI. mRtyu e svabhAva nathI : jIvana jema AtmAne svAbhAvika dharma che, tema mRtyu e AtmAne svAbhAvika dharma nathI. jIvananI jema maraNa
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ traNa vinAzaka cepI badIe paNa AtmAnI svAbhAvika avasthA heAta, te enuM nivAraNa karavA mATe-mRtyuthI bacavA mATe kaI paNa prayatna karata nahi. je pitAnA mATe sahaja yA svAbhAvika hoya che, tenAthI bacavA mATe A jagatamAM kaI paNa prayatna karatuM nathI. je svabhAva nathI, tenAthI ja bacavA mATe sarva keInA prayatna jovAmAM Ave che. mAchalI mATe pANImAM rahevuM e svAbhAvika che, tethI ja te pANImAMthI bahAra nIkaLavAno prayatna karatI nathI. pRthvI para rahevuM tene mATe asvAbhAvika che, tethI pRthvI para te taraphaDe che ane pANImAM javA prayatna kare che. tevI ja rIte jIvavAthI keI gabharAtuM nathI ane maravAthI sA gabharAya che, eja ema batAve che ke-jIvavuM e svAbhAvika che ane maravuM e asvAbhAvika che. mRtyu paNa je AtmAne dharma yAne svabhAva hota, to mRtyuthI bacavA mATe kaI paNa AtmA prayatna karata nahi: parantu saghaLA AtmAo maravAthI bacavA mATe prayatno kare che ane jIvavAnI sadA kALa IcchA rAkhe che. eja vAta "jIvana" e AtmAno svabhAva che, e vAta siddha karavA mATe pUratuM pramANa che. je vAta jIvana ane mRtyune lAgu paDe che, eja vAta vAcya ane rogane paNa lAgu paDe che. svAthyane sai keI cAhe che ane rogane kaI paNa cAhatuM nathI. ethI ja siddha thAya che ke-svAthya e svAbhAvika che ane rega e asvAbhAvika che. koI paNa mANasa jyAre bImAra paDe che athavA ene kaI pIDA thAya che, tyAre dareka AdamI ene e prazna kare che ke-"zAthI bImArI AvI che?" athavA "zuM pIDA thAya che?" e prazna ane enA uttaranI AvazyaktA ja e siddha kare che ke
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 ] nAstika-matavAdanuM nirasana... roga, pIDA ke du:kha e svAbhAvika nathI, eTalA mATe enA kAraNane zeAdhavAnI jarUra che. ethI ulaTuM kAI mANasa saMpUrNa svastha hAya che, tyAre tene kAi paNa ema pUchatuM nathI ke8 tame svastha kema che ?" ethI paNu e spaSTa thAya che kesvAsthya e svAbhAvika che, tethI enuM kAraNa jANavAnI AvazyakatA rahetI nathI.' svAsthya ane rAganI mAkhatamAM jyAre svAsthya e svabhAva sAkhIta thAya che, teA jIvana ane mRtyunA saMbaMdhamAM tA- jIvana e svAbhAvika ane mRtyu e asvAbhAvika '--e spaSTatayA siddha thAya che. ethI paNa eja niSkarSa nIkaLe che ke-AtmA sanAtana che. janma ane mRtyunA zabdArtha : , , saMskRtamAM janma zabda 'ni prAdurbhAva' arthAt--prAdurbhAva arthamAM 'z' dhAtuthI khane che ane enA artha * AgaLa AvavuM athavA pragaTa thavuM ' thAya che. arthAt-atyAra sudhI je chUpuM hatuM, te have pragaTa thayuM. janmanA mATe khI zabda ' utpatti ' che. je ' ut ' pUrvaka par' dhAtuthI bane che, tenA artha paNu-'upara AvIne prakaTa thayuM '-e che. bIjA zabdomAM je Aja sudhI AvRtta ( DhaMkAyeluM ) hatuM, te anAvRtta (pragaTa) te thaine upara AvI gayuM. janma mATe trIjo saMskRta zabda 'sRSTi ' che. sRSTi zabda sUt vin'e dhAtuthI anyA che. enA artha paNu- avyaktane vyakta karavuM '-e thAya che. arthAt je aMdara chUpAi rahyuM hatuM, te have bahAra AvI gayuM che. e traNe saMskRta zabdanA Antarika bhAva e che kekAI vastu evI utpanna thatI nathI, ke je pahelAM naheAtI. ' janma, utpatti ke sRSTie traNa zabdo eTaluM ja sUcave che 6 "
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...traNa vinAzaka cepI badIo [9 ke je vastu pahelAM amUka paryAya rUpe avyakta hatI, te atyAre amUka paryAya rUpe vyakta thaI. saMskRta bhASAmAM janma zabdano A traNathI atirikta keI e ceAtho paryAya zabda nathI, ke je enAthI viparIta saMketane karato hoya. eja rIte "maraNa" mATe saMskRtamAM koI zabda hoya, te te "nAza" che. "na ane e dhAtuthI nAza zabda bane che. eno artha-avyakta yA adazya thaI javuM" -e thAya che. eTalA mATe nAza zabdano prayoga traNe avasthAomAM thaI zake che. koI vyakti maraNa pAmI hoya, keI videza cAlI gaI hoya athavA thoDI kSaNa mATe AgaLapAchaLa chupAI gaI hoya, e traNe mATe nAza zabdano prayoga thaI zake che. janma ane mRtyunA zabdArthathI paNa e siddha thAya che ke-janma yA maraNa jIvananI Adi athavA anta nathI, kintu anAdi ane ananta jIvananI amUka avasthAe che. janma dvArA e avasthAo vyakta thAya che ane maraNa dvArAe avyakta thAya che. A rIte saMskRta bhASAno zabdakeSa paNa AtmAnA amaratvanI sAkSI pUre che. saMskRta bhASA e devabhASA paNa kahevAya che. kAraNa ke-e eka pUrNa bhASA che. ene kaI paNa zabda yadachAprayukta ke anAvazyaka nathI. eno pratyeka zabda gabbIramAM gabhIra dArzanika yA vaijJAnika siddhAntone hRdayapaTa para aMkti karI de che. je siddhAntonI satyatA sambandhamAM jIvanabhara adhyayana karavAthI paNa nirNaya thaI zakato nathI, adhyAtmazAstra ane vijJAnanA te siddhAntane saMskRta bhASA thaDA ja kAvImAM pratyAyita karI Ape che. enuM ja e kAraNa che ke-darzana, vijJAna yA jagatanI anya koI
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - 100 ] nAstika-matavAdanuM nirasana... paNa vastunI sahAya vinA kevaLa "janma" ane "maraNa" e be saMskRta zabdanuM ja parijJAna ApaNane AtmAnA amaratvane nirNaya karAvI Ape che. - lekhAMka ra : SHREE AtmAno bIjo guNa jJAna : jema sat, astitva athavA amaratva e AtmAnuM lakSaNa che, tema AtmAnuM bIjuM lakSaNa je traNe kALamAM AtmAthI pRthak karI zakAtuM nathI te lakSaNa "thit " athavA jJAna" che. AtmAnI keI paNa avasthA evI nathI, ke je avasthAmAM AtmA cheDA paNa jJAnavALo na hoya. ajJAnamAM ajJAna AtmA paNa eTaluM to avazya jANe che ke-" kAMI paNa jANato nathI." "huM kAMI paNa jANato nathI"--e anubhava karAvanAra paNa eka prakAranuM jJAna ja che. jyAre koI mANasane ema bolato ApaNe sAMbhaLIe chIe ke huM amUka viSayamAM kAMI jANato nathI."--te vakhate eTale to ene nizcaya thAya che ke "amUka viSayamAM huM kAMI paNa jANatA nathI." e nizcaya karAvanAra keNa che? sAne kabUla karavuM paDaze ke-ajJAnatAne paNa nizcaya karAvanAra eka prakAranuM jJAna ja che. e jJAna pUrNa che ke apUrNa che, yathArtha che ke ayathArtha che, thoDuM che ke adhika che, teno nirNaya ApaNe ahIM nathI kare: paNa te eka prakAranuM jJAna ja che, eTale ja ApaNe
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ - traNa vinAzaka cepI badIo [101 ahIM nizcaya kare che. "sarva prakAranA jJAnathI AtmAne sarvathA pRthak karI zakAya che ke kema?"--eja ApaNe ahIM jovAnuM che. vicAra karatAM sAne e nizcaya thaI zake ema che ke-AtmAnI pratyeka avasthAmAM koI ne koI rUpamAM, keI ne kaI pariNAmamAM athavA koIne koI aMzamAM jJAna avazya hayAta rahe che. e sone anubhavasiddha che, eTalA ja mATe AtmAnuM bIjuM lakSaNa jJAna che. kevala jAgrata yA svanAvasthAmAM ja jJAna kAyama hoya che ema nahi, suSupti avasthAmAM paNa jJAna hayAta hoya che. alabatta, suSupti yA nidrAvasthAmAM je cetanA rahe che, te eTalI daLelI rahe che ke-spaSTapaNe anubhavI zakAtI nathI. nidrAvasthAmAM paNa avyakta cetanA vidyamAna hoya che, ene sarvane anubhavasiddha pUrA e che ke-bharanidrAmAM sutelA chIe tyAre ApaNA zarIranA amUka bhAga para eka macchara AvIne karaDe che, te vakhate uMghamAM ne uMghamAM hAtha uMco karIne e bhAgane ApaNe khaMjavAlIe chIe. jyAre ApaNe jAgIe chIe ane zarIranA e bhAga para rakta ekaThuM thayeluM joIe chIe, tyAre ja ApaNane e nizcaya thAya che ketyAM macchara karaDe have joIe ane nakhavatI ApaNe khaNeluM hovuM joIe. suSupti avasthAmAM paNa avyakta cetanA na hota to hAtha uMca-nIco karavAnI tathA khaMjavALavAnI kriyA kayI rIte zakya banata? ethI e siddha thAya che ke suSupti, jAgrata ke svapna, kaI paNa avasthAmAM kaI ne koI rUpe jUnAdhika mAtrAmAM jJAna nirantara banyuM rahe che. bIjA zabdomAM jJAna e AtmAnuM bIjuM lakSaNa che, je svarUpabhUta che, naisargika che ane AtmAnI sAthe sadA joDAyeluM che.
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 ] nAstika-matavAdanuM nirasana.. jJAna pUrNa che ke aparipUrNa? cit athavA jJAna-e AtmAnuM bIjuM lakSaNa che, te te jJAna pUrNa che ke apUrNa?"--e prazna saheje upasthita thAya che. ApaNA dainika jIvanamAM ApaNe aneka bhUlo karIe chIe, eja ema batAve che ke-ApaNuM jJAna paripUrNa nathI. paripUrNa jJAnavAnane bhUlo thavAno saMbhava ja nathI. nAnI yA moTI, sAmAnya cA bhayaMkara aneka prakAranI bhUle ane tenAM sva ane para ubhayane thatAM duHkhada pariNAme raja anubhavavA chatAM, ApaNe AtmA pUrNa jJAnavAna che ema mAnavuM, e kaI paNa rIte saMgata nathI. zAstro kahe che ke AtmAnuM lakSaNabhUta jJAna khaMDa nahi paNa akhaMDa che : paricchinnanahi paNa aparicchinna che: sImita nahi paNa nisIma che. AtmA sadA cisvarUpa, arthAt -pUrNa prakAzasvarUpa che. paraMtu e vAta bhUlavI joIe nahi ke-paripUrNa jJAna e lakSaNa, baddha AtmAnuM nathI kintu muktAtmAnuM che." muktAtmAonuM jJAna nirapekSa, ni:sIma, sarvavyApaka ane paripUrNa che. baddhAtmAnuM jJAna paNa svarUpe paripUrNa havA chatAM, AvaraNathI Avarita che. saMpUrNa jJAna e AtmAnuM svarUpa hovA chatAM, baddhAvasthAmAM e jJAna aneka prakAranAM ajJAnanAM AvaraNathI dabAeluM hoya che. e AvaraNo haThI javAnI sAthe ja saMpUrNa jJAna prakAzita thAya che. sUrya yA prakAzanAM kiraNenA draSTAMtathI A vAta adhika spaSTa thaze. bArI-bAraNAM baMdha karelA eka oraDAmAM, keI eka bArI ke chidra dvArA, sUryanuM eka ja kiraNa aMdara praveza thavA pAme, tethI zuM ema kahevuM ucita thaze ke-saMsAramAM sUryane prakAza ATale ja che? sUryane prakAza te aparimIta che, paraMtu
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 103 ...traNa vinAzaka cepI badIo eka ja chidranI upAdhi dvArA te prakAza Ave che, tethI eTalA prakAza uparathI sUryanAM samasta kiraNanuM vAstavika mApa nIkaLI zake nahi. e ja rIte gharanI aMdara eka ghaNuM prakAzavALI dIpaka rAkhavAmAM Avyo hoya ane ene thoDe cheDe prakAza tevA prakAranAM nAnAM nAnAM chidro dvArA bahAra nIkabate heya, to je loka bahArathI dekhaze te aMdara rahelA dIpakanA saMpUrNa prakAzane aMdAja zI rIte karI zakaze? ene to bahAranA thoDAka ja prakAzanuM jJAna thavAnuM, ke jeTale prakAza chidro dvArA bahAra Avela te dekhI zake che. eja prakriyAne anusAra ajJAnanAM AvaraNathI DhaMkAyeluM saMpUrNa jJAna, jeTalA pramANamAM AvaraNa haThe che, teTalA pramANamAM bahAra prakAzita thAya che. jJAna aMtaramAM chupAyeluM che: saMpUrNa jJAna AtmAmAM che tene bahAra zodhavAnI jarUra nathI. e vAtane vadhu spaSTa samajavA mATe agninuM dRSTAMta che. agni saLagAvavo hoya tyAre tene bahArathI lAva paData nathI. be araNiyAnA manthanathI, cakamaka pattharanA be TukaDAenA paraspara AghAtathI athavA dIvAsaLIne bAkasanA masAlA para ghasavAthI agni pragaTa thaI jAya che. te vakhate agni kAMI bahArathI Avato nathI: kintu te pahelethI ja tyAM avyakta rUpamAM rahela hato. amUka prakAranA prayogathI te vyakta rUpamAM pragaTa thAya che. vijalInI bAbatamAM paNa e ja vAta che. vijalIne ApaNe navI utpanna karatA nathI, parantu avyakta vijalIne vyakta karavAnAM sAdhana mAtra ubhA karIe chIe. eja rIte kASTha cA pASANumAM mUrti banAvanAra, thI be aravi hoya tyAre javA mATe A
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104] nAstika-matavAdanuM nirasana... kaI paNa devatAnI mUrti bahArathI lAvIne te kASTha yA pASANumAM dAkhala karatA nathI. jagatamAM jeTalA AkArenI kalpanA karI zakAya che, te saghaLA AkAre kASTha yA pASANamAM pahelethI ja avyakta rUpe rahelA hoya che. paraMtu mUrti banAvavAvALAne e saghaLAM rUpanI AvazyaktA nathI. ene to kevaLa eka viziSTa AkAra ranI AvazyaktA hoya che. e AkArane utpanna karavA mATe e AkAranI ADe AvatAM sarva prakAranAM bAhya AvaraNane e tevA prakAranAM sAdhano dvArA dUra kare che. kArIgaranA cholavA agara ghaDavA dvArA te viziSTa AkAranAM pratibandhaka badhAM AvaraNa dUra thavAnI sAthe ja, Isita mUrtine AkAra je andara chupAyelo hato, te bahAra Ave che. jJAnanA saMbaMdhamAM paNa AtmAne bahArathI kAMI lAvavAnuM nathI. aMdara je che tene yogya upAya dvArA bahAra kADhavAnuM che: arthAtu-aMdara rahelA jJAnane prakaTa karavAnuM che. keLavaNInI vAstavika daSTi: A dRSTie vicAratAM ApaNane e spaSTa thAya che ke-jJAna, zikSA ke keLavaNI zabdane prAga tyAM ja kare vyAjabI che, ke jyAM aMtaramAM chupAyelA jJAnane prakaTa thavAnAM sAdhane Adhaka ne adhika pramANamAM pUrAM pADavAmAM AvatAM hAya. je kaI paddhatimAM bahArathI jJAna aMdara ghusADavAnA prayatna thatA hoya, te paddhatine keLavaNI cA Education kahevAnA badale gokhaNapaTTI yA (DakaTarI) Injection kahevuM, eja vadhAre vyAjabI che. AthI e paNa siddha thAya che kejeTalAM jJAna amUka prakAranA zArIrika daMDanA bhayathI athavA parIkSAmAM niSphaLa nivaDavAthI thanArA Arthika thA mAnasika
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...traNa vinAzaka cepI badIo [105 daMDanA bhayathI ApavAmAM Ave che, te (Education) eTale keLavaNuM nathI, paNa (Injection) eTale soyanA dvArA zarIranI nADIomAM davAone praveza karAvavA barAbara che. paraMtu e rIte baLajabarIthI jJAnane buddhimAM praveza karAvavA prayatna kare, tethI vAMchita artha sarato nathI. ApaNe e joI gayA chIe ke-garama pANu pitAnI Agantuka uSNatAne eTalA mATe parityAga karI de che ke-uSNatA, e enuM aMtaraMga lakSaNa nathI, kintu bahArathI AveluM upalakSaNa che. e siddhAntane anusAre je jJAna vAstavamAM AtmAnuM AMtarika lakSaNa nathI, kintu bahArathI aMdara lAvavAmAM Ave che, te jJAnathI AtmAne keI sthAyI lAbha thaI zakavAno nathI. nahi bhaNavAthI AjI. vikA nahi cAlI zake athavA samAjamAM uMcuM sthAna prApta nahi thAya, evI jAtinA bhaya agara pralobhanathI keLavaNI ApavAnA jeTalA prayAsa karavAmAM Ave che, te saghaLA kSaNika lAbha ApavA sivAya AtmAnI zAzvata zAnti mATe sahaja paNuM upayegI thaI zakatA nathI. sAcA zikSaka: teja zikSaNa AtmAne zAzvata zAnti ApavA samartha banI zake che, ke je zikSaNa AtmAmAM chUpuM raheluM jJAna udbuddha thAya, evI jAtinA prayAso kare che. je jJAna AtmAnA svarUpa athavA svabhAvane sahaja agara abhinna aMza nahi hoya, tevI jAtinuM bahArathI AveluM saghaLuM jJAna, thoDA ja samayamAM jaLa jema potAnI pAdhika uSNatAne cheDI de che tema naSTa thaI janAruM che. AthI e spaSTa pramANita thAya che ke saghaLuM jJAna pahelethI ja AtmAnI aMdara raheluM
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 ] nAstika-matavAdanuM nirasana... che. je zikSaka, gurU ke AcArya bhItaramAM chUpAyelA e jJAnane pragaTa karavA mATe ceAgyatA mujaba uttamAttama sAdhanAnA prayAga kare che, te ja zikSaka, gurU ke AcArya, vastuta: zikSaka, gurU ke AcArya kahevaDAvavAne lAyaka che. zikSaka nAmadhArI khIjAe te mAtra nAmadhArI che: peAtAnI jAtanI tathA peAtAnA Azri tanI vaMcanA mAtra karanArA che. vAstavamAM zikSA athavA saMskAre dvArA kAi navA jJAnanI utpatti thAya che ema nathI, kintu e zikSA AtmAnI aMdara rahelA svAbhAvika jJAnane bahAra lAvI, enA dvArA jovA, jANavA, anubhavavA Adi aneka prakAranA lAbha uThAvavAmAM AtmAne sahAya kare che. khIjA zabdomAM ema paNa kahI zakAya ke zikSA athavA saMskArathI AtmAnI prakRti badalAvAtI nathI, parantu e prakRtinI abhivyakti ane vikAsa karavAnA pUrA mArka meLavI Ape che. arthAt-AtmAnI prakRtinA andhanane teDI AtmAne svatantra karI Ape che. saghaLAnA sArAMza e che ke-AtmA akhaMDa jJAnasvarUpa che ane e jJAnane prakaTa karavA mATe bAhya bhaye yA pralAbhanA vAstavika upAya nathI : kintu e jJAnane dabAvI denAra mAhanIyAdi duSTa karmone khaseDI devAM,e ja sAcA upAya che. mAhanIyAdi duSTa karmAne dUra karavAnA upAya batAve, eja sAcuM zikSaNa, keLavaNI ke zAstrAdhyayana che : ane e jAtinuM zikSaNa, keLavaNI ke zAstrAdhyayana karAvanAra hAya teja sAcA zikSaka, sAcA gurU ane sAcA AcAyaeN che. AtmAnA trIjo guNa Ananda: amaratva ane ananta jJAna : AtmAnAM e be lakSaNA nizcita thayA pachI, AtmAne oLakhavAnuM trIjuM lakSaNa zuM
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ ....traNa vinAzaka cepI badIo [ 107 che?--e ApaNe joIe. zAstro kahe che ke "sat ane cita e jema AtmAnAM lakSaNa che, tema nitya, zuddha ane pUrNa Ananda e paNa AtmAnuM lakSaNa che." "AtmAne svabhAva je Ananda hoya, te jagatanA prANio nirantara zeka ane duHkhane anubhava karI rahyA che, te kema bane?"--evo prazna ahIM paNa uTha sahaja che, paNa pUrvokta yuktio dvArA enuM samAdhAna paNa sahaja ane sugama che. AtmAnuM lakSaNa saMpUrNa jJAna hovA chatAM, meha ane ajJAnanA AvaraNathI jema te jJAna dabI gayeluM che, tema ananta Ananda e paNa AtmAne sahaja dharma hovA chatAM, mehanAM gADha AvaraNethI te Avarita che. anAdinA mahAdhyAsathI viparIta zraddhA ane viparIta vartanane paravaza banele AtmA, pitAnA svAbhAvika Anandane pAmI zakato nathI. eTaluM ja nahi kintu viparIta zraddhA ane viparIta vartanathI duHkha ane zokanA mahAsAgaramAM sadAya bele. rahe che. Ananda, e AtmAno svabhAva che, e vAtane adhika spaSTatAthI samajavA mATe retA manuSyanuM dRSTAMta upayogI che. keI manuSya rIte najare paDe che, tyAre loka tenI pAse jaIne pUche che ke-"tuM kema rUe che?" parantu nahi renAra pAse jaIne kaI paNa pUchatuM nathI ke tuM kema nathI roto?" eja batAve che ke-rudana e AtmAne svabhAva nahi hovAthI, enuM kAraNa jANavAnI AvazyaktA rahe che ane "nahi revuM" e AtmAne svabhAva hovAthI, enuM kAraNa jANavAnI AvazyaktA rahetI nathI. AthI e siddha thayuM ke-revuM yA duHkhI thavuM e AtmAnuM lakSaNa nathI, kintu kaI tevA prakAranA tAtkAlika bAhya kAraNa rUpa upAdhithI utpanna thayela upalakSaNa mAtra che. AgaLa vadhIne
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 ] nAstika-matavAdanuM nirsana... vicArIe tA-je manuSya srIputrAdikanA viyAga vakhate eTalA adhA du:khane anubhave che ke huve mAruM jIvitavya aMdhakAramaya banI gayuM, mArUM sarvasva nAza pAmI gayuM ke huM sadAne mATe du:khamAM DUbI gayA.'-teja mANasa divaseA javA khAda zAkane ke du:khane sarvathA visarI jAya che. e dRSTie, zuM du:kha e jalanI uSNutAnI jema khAhya kAraNathI Avela mAtra upAdhi ja nathI ? jalanI uSNutA mATe jema bAhya kAraNanI apekSA che, kintu e uSNutAne javA mATe kevala kAlanA svAbhAvika atikaeNmaNu sivAya anya koI kAraNa na maLe teA tenI apekSA natho, tema AtmAmAM du:kha utpanna thavA mATe bAhya kAraNeAnI apekSA rahe che, parantu uttpanna thayelA e du:khanA vilaya thavA mATe phAlAtikramaNu sivAya anya koi kAraNanI apekSA rahetI nathI. AthI e siddha thAya che ke-du:kha e AtmAnuM svAbhAvika svarUpa nathI, kintu Ananda eja AtmAnuM svAbhAvika svarUpa che. AtmA jyAre bAhya kAraNeAthI du:khI paNa thAya che, tyAre paNa AtmAnA Ananda, AtmAnI bahAra cAlyA jatA nathI, kintu bele AtmAnI aMdara paDayo rahe che. enA ja pratApe e Ananda, kramaza: peAtAnuM prabhutva prApta karIne, bahArathI AvIne adhikAra jamAvanAra du:khane dUra karI nAMkhe che ane pUrvanI mAphaka pAte ( AnaMda ) vyakta rUpa dhAraNa karI le che. AnaMdaprApti kyAre ? sat, cit ane AnaMda e traNa AtmAnAM lakSaNu che, AtmAnA svabhAva che athavA AtmAnuM ja svarUpa che, e vAta jema zAstro dvArAe siddha che, tema yukti ane anubhava dvArA paNa siddha che. yuktivAdanI dRSTithI ke pratyakSa anubhavanI
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...traNa vinAzaka cepI badIo [ 109 daSTithI vicAratAM paNa e spaSTa thAya che ke-sadA jIvita rahevAnI IcchA e ja AtmAnA amaratva svabhAvanI sAbItI che. e ja rIte padArthone jANavAnI IcchA e ja AtmAnA jJAna-svabhAvanI sAbItI che tathA eja rIte nirantara AnandanI kheja karavI, e AtmAnA Ananda-svabhAvanI sAbItI che. sadA jIvita rahevAnI tathA padArthone jANavAnI IcchA e jema ananta jIvana ane ni:sIma jJAna e AtmAnuM svarUpa che ema siddha kare che, tema sarva AtmAo haMmezAM AnandanI ja zodhamAM rahe che eja eka nizcita ane paryApta pramANa che ke-Ananda, e paNa antarAtmAne svabhAva che. je prakAre mAchalI keI kAraNasara jalanI bahAra AvI jAya che to phera pAchI jalamAM javAne mATe ja udyama kare che : kAraNa ke-jala e ja enuM svAbhAvika sthAna che, eja prakAre AtmA paNa keI kAraNavazAt AnandathI dUra thAya che, to pAcho turata ja e Anandane prApta karavA satat udyoga karyA kare che: kAraNa ke-Ananda ja AtmAne prAkRta svabhAva che, eTaluM ja nahi paNa Ananda e enuM svarUpa ja che. AtmA je kAMI pravRtti kare che, te AnandanI prAptinA lakSyathI ja kare che. jo ke-e AnandanI prApti mATe ucita sAdhanane paNa upayoga kare che ane avidyAne vaza anucita sAdhanane paNa upayoga kare che tathA pote kevA Anandane Icche che enuM nirUpaNa paNa karI zakatuM nathI. paraMtu e eka jUdo ja prazna che. AtmAne svabhAva Ananda che, e vastunA nirNayamAM uMdhI pravRtti karavI ke nirUpaNa na karI zakavuM, e leza mAtra bAdhaka nathI. AtmA je Anandane cAhe che, te Ananda paripUrNa, anatizAyI.
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110] nAstika-matavAdanuM nirasana... ane akSINa Ananda che: ane te AtmAnI andara ja rahele che. tene meLavavA mATe bAhya padArthonI AvazyakatA nathI. mAtra e Anandane pragaTa thavAmAM antarAya karanAra viparIta zraddhA ane viparIta ceSTAone ja parityAga karavAnI AvazyakatA che. AtmAne ceAthe guNa svataMtratA: amara jIvana, sarvaviSayaka jJAna ane ananta Anandae jema AtmAnA guNa che, tema svataMtratA e paNa Atmadharma che. kAraNa ke-AtmA jyAM sudhI svataMtratA prApta karato nathI, tyAM sudhI tene saMtoSa thatuM nathI. sadA jIvita rahevAnuM hoya, sarva padArthone jANavAnuM sAmarthya paNa hoya ane manavAMchita Anandane upaga paNa karavAnuM hoya, chatAM e saghaLI vastuone AtmA potAnI IcchAnusAra bhaMga na karI zake agara bIjAnI dayAthI bhegavI zake, te e parAvalambana paNa AtmAne bhArarUpa ane asahya lAgyA sivAya rahetuM nathI. potAnA asAmarthyanA kAraNe kadAca te bandhanane AtmA ne paNa toDI zake agara baMdhanene svIkAra paNa karI le, kintu e svIkAra svecchAthI nahi, kevaLa vivazatAthI yA parAdhInatAthI che. svataMtratAnI IcchA kevaLa manuSyamAM ja rahelI che ema nathI. bandhanamAMthI chUTavAnI IcchA kahe yA svataMtratA prApta karavAnI IcchA kaho, manuSyathI mAMDI pratyeka sacetana prANimAM vyakta yA avyaktapaNe eka sarakhI rIte rahelI che. potAnA vivekanuM abhimAna dharAvavAvALA manuSyamAM te te savizeSa hoya, e taddana svAbhAvika che. bandhanamAMthI chUTavA ke svataMtra thavAnI e utkaTa IcchAne ja zAstramAM mumukSutA kahelI che. e mumukSupaNuM keImAM adhika aMzamAM hoya che, te
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ ..traNa vinAzaka cepI badIo [111 kAI AtmAmAM alpa aMzamAM hAya che : paNa tene sarvathA abhAva kAI paNa prANimAM hAtA nathI. svatantratA mATe sadA lAlAyita rahevuM, eja svatantratA e AtmAnA svabhAva che, e samajavA mATe paryApta pramANu che. ata eva meAkSa eTale sarva prakAranAM baMdhanAthI chUTakArA, e AtmAnA ceAtheA svabhAva che. pAMcame guNa aizvarya : - sat arthAt zAzvata jIvana, cit arthAt ananta jJAna, Ananda arthAt asIma sukha ane mekSa arthAt sarva prakAranI svataMtratA, e jema AtmAnA svabhAva che tethI pratyeka AtmA tene cAhe che, tema te cArathI atirikta eka anya padArtha paNa che, ke jene sarva leAka eTalA ja premathI cAhe che. pratyeka vyakti jene hRdayathI cAhe che, e pAMcamI vastu prathama cAra prakAra karatAM vilakSaNa prakAranI che. e pAMcamI AkAMkSA aizvaryanI che. prathama cAra karatAM e vicitra prakAranI che, enuM kAraNa e che ke eka bAju AtmA pAtA mATe saMpUrNa svataMtratAne Icche che, arthAt khIjAonI icchAthI ke AdhInatAthI saMcAlita thavA icchatA nathI, parantu bIjI mAjI e ja AtmA,-bIjAe peAtAnI icchA mujaba cAle, arthAt- peAtAnI IcchAnuM khIjA badhA anusaraNa kare.-evI tIvra AkAMkSA dharAve che. saiAthI vadhu Azcaryajanaka vAta teA e che ke-taddana ajJAna ane anubhavahIna mAlaka paNa e cAhe che ke--enA pitA, ke je enI apekSAe keIguNA anubhavI ane buddhimAna che, te paNa pAtAnI (bAlakanI) IcchA mujaba cAle. A uparathI e niyama sarvathA apavAdarahita phalita thAya che ke-pratyeka manuSya peAtAnA hRdayathI kevala jIvavuM, jJAna
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 ] nAstika-matavAdanuM nirasana... prApta karavuM, sukhI thavuM ane svatantra banavuM-eTaluM ja nathI Iccha, kintu bIjAo para zAsana karavAne paNa Irache che. kevala zAsana ja nahi, kintu yadi saMbhava hoya te akhila brahmAMDanuM svAmitva Icche che. ata eva aizvarya paNa AtmAne svabhAva che, e yukti ane anubhava-ubhaya draSTie satya Thare che. akhila brahmAMDanA svAmitvanI IcchA chatAM, AtmA varlemAnamAM aizvaryahIna avasthA anubhavI rahyo che, tenuM kAraNa paNa spaSTa ja che. AtmAnuM svAbhAvika ananta aizvarya vartamAnamAM ene rokanAra karmanAM AvaraNethI Avarita che. ananta dAna, ananta lAbha, ananta bhega, ananta upabhoga ane ananta vIrya-e AtmAnuM svAbhAvika aizvaryA che. anya AtmAenAM dAna, lAbha, bhaga, AdimAM vine ubhAM karIne AtmA pitAnA svAbhAvika aizvaryane gumAvI beTho che. jyAM sudhI bIjAonA dAnAdimAM antarAyabhUta thavAnuM kArya AtmA cAlu rAkhe che, tyAM sudhI tenI ananta dAnAdi zaktio pragaTa thaI zakatI nathI, kintu adhika ne adhika avarAtI jAya che. jeTalA jeTalA aMze te bIjAone vinAdi karate aTake che, teTale teTale aMze tenI dAnAdi zaktio pragaTa thatI jAya che. je divase AtmA bIjAone vidanabhUta thato sarvathA aTakI jAya che, te divase tenuM dAnAdi saMpUrNa aizvarya tenAthI dUra rahetuM nathI. AtmA ane Izvara: ApaNe joI gayA ke-sat, cita, Ananda, mekSa ane aizvarya,-e pAMca vastuo AtmAnA sahaja guNa che. garama karavAmAM AvelA uSNa jalanI svAbhAvika zItalatA jema gheDA samaya mATe bhale dabI jAya che, paraMtu sadAne
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...traNa vinAzaka cepI badIo [ 113 mATe jalamAMthI nAbUda karI zakAtI nathI, tema AtmAmAMthI e pAMca vastuo sadAne mATe abhibhUta athavA nimela karI zakAvI azakya che. AthI e siddha thAya che ke-saMsAranA prAya: sarva dharmagrantha Izvarane je vizeSaNe Ape che, te badhAM pratyeka AtmAnA vAtAvaka, Antarika evuM naisargika guNa che. jANatAM ke ajANatAM, sarva AtmA hRdayathI pitAnI jeTalI zakti hoya, te saghaLI zakti dvArA e guNone prApta karavA mATe avirata prayatno karyA kare che. Izvara jema sasvarUpa, cisvarUpa, AnandasvarUpa, muktasvarUpa ane IzvarasvarUpa che, tema AtmA paNa IzvaranA samAna guNavALo che. e vAtane nizcaya thayA pachI, have e nirNaya karavo bAkI rahetuM nathI ke-AtmAnuM gantavya sthAna bIjuM kaI nahi, paNa IzvaranuM svarUpa eja che." AtmAne pahoMcavAnuM sthAna IzvarasvarUpa che, e niradhAra thayA pachI, e sthAna sudhI pahoMcavAnA sAcA mArga kyA hoI zake?--ene vicAra paNa Avazyaka bane che. IzvaranI sAthe AtmAnI naiRRyika samAnatA che: kAraNa ke-AtmA svayaM Izvara banavA yA IzvaranA samAna banavA nirantara talasI rahyo che. ene mATenAM egya sAdhanonuM avalaMbana te grahaNa karato nathI, tenA ja pratApe te Izvara banI zakato nathI. je samaye AtmA svaye Izvara yA paramAtmasvarUpa banavA mATenAM cagya sAdhanene svIkAra karI te mA cAlavA prayatna kare che, te samayathI AtmA potAnA svAbhAvika guNene pragaTa karato jAya che. jyAre tene prayatna saMpUrNa bane che, tyAre svAbhAvika guNe uparanAM AvaraNe paNa saMpUrNatayA nAza pAme che ane sata, cit ane Ananda rUpe paripUrNa
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114] nAstika-matavAdanuM nirasana. prakAzita thAya che. A rIte AtmAne vicAra karanAra pitAnA paralokane jema nizcaya karI zake che, tema potAnA prAptavya sthAnane paNa nizcaya karI zake che. prAptavya sthAnanA nizcayavALAnI saghaLI pravRtti saphaLa pravRtti bane che. arthAta-prAptavya sthAnane nikaTa lAvanArI bane che. ethI ulaTI rIte AtmAnA nizcaya vinAnA AtmAo dhyeyazUnya hevAthI, pitAnI saghaLI pravRttio niSphaLa banAve che : eTaluM ja nahi, paNa AtmAnA svAbhAvika guNonA vikAsane rUMdhanArI viparIta pravRttio dvArA gantavya sthAnane dUra ne dUra haDasele che. pariNAme bhaya, ajJAna, duHkha, daridratA ane parAdhInatAnA bhaMga banI ananta kALa sudhI bhISaNa saMsAramAM bhaTake che. e jAtinI aniSTa dazAmAMthI ugarI javA mATe pratyeka vicArazIla vyaktie vahelAmAM vahelI take Atmanizcaya karavo parama Avazyaka che ane AtmAnA sahaja guNenI ADe AvatAM karmone vinAza karavA mATe udyamazIla banavuM e parama kartavya che. khUlAsa: A lekhAMkamAM-"sat e AtmAnuM lakSaNa che."--ema je vAraMvAra pratipAdana karavAmAM AvyuM che, te AtmAnA astitvane nahi svIkAranAro varga, je Aje vadhatuM jAya che, te varganeAtmA che ane te nitya che"--ema pratyAyita karavA mATe ja pratipAdana karavAmAM AvyuM che. vAstavamAM "sat " e AtmAnuM lakSaNa nathI, kintu svarUpamAtra che. "sat ne AtmAnuM lakSaNa banAvavA jatAM, te ativyAmi daSathI grasta bane che: kAraNuM ke-AtmA sivAya acetana padArtho paNa "sat svarUpavALA che. eja rIte bahArathI AvelA jJAnane AtmAnuM AMtarika
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ traNa vinAzaka cepI badIo [ 115 lakSaNu nathI ema je kahevAmAM AvyuM che, tyAM paNa AtmajJAna' sivAya anya jJAna AtmAne sAcI zAMti ApavA samartha nathI, e apekSAe ja varNana karavAmAM AveluM che. bAkI koi paNa prakAranuM jJAna e AtmAnuM lakSaNa che, ema pratipAdana karavAmAM kaI paNa jAtanA doSa nathI. puNya ane pApanA viveka : sukha e anAtmadharma nathI jJAna e jema AtmAnA guNa che, tema sukha e paNa AtmAnA dharma che. jJAna ke sukha, e jaDa padArthonA guNu ke jaDa padArthonA dharma nathI. acetana padArtho jema jJAnazUnya che tema sukhazUnya paNa che, e pratyekane pratyakSa che. sukha e jyAre AtmAnA svabhAva che, tyAre tene meLavavA mATe mAhya padArtho pAchaLa bhaTakavuM, e irADhApUrvaka du:khI thavAnA rastA che. jJAna ane tanmayatA sivAya sukha rahI zakatuM ja nathI. jJAna ane tanmayatAnI paripUrNatA AtmA sivAya anyatra hAi zakatI nathI. jeTaluM jJAna ane tenI tanmayatA adhika eTaluM sukha adhika. jyAM paripUrNa jJAna ane paripUrNa tanmamayatA, tyAM akhaMDa ane paripUrNa sukha che. sukhanA athI AtmAe jJAnavAna ane sukhamaya AtmAne choDIne para padA
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 ] nAstika-matavAdanuM nirasana.. rthomAM zA mATe bhaTakavuM joIe? jaDa padArtho para tathA vijAtIya hevAthI, emAM tevI tanmayatA paNa kyAMthI thaI zakavAnI hatI? ane tanmayatA vinA Ananda ke zAntine. anubhava paNa kyAMthI thavAne hato? parane svabhAva pitAne thaI zakato nathI ane potAne svabhAva je che tene kadI. viga thaI zakato nathI. sukha e AtmAne svabhAva hevA chatAM, bAhya nimittothI te AcchAdita yA vikRta thAya che ane tenA pariNAme asthiratA ane azAnta vadhe che. e kAraNe svabhAvanI prApti ane paripUrNatA e ja vAMchanIya che. pitAnuM pUrNatva pitAnA guNothI ja thaI zake che. paranI unnati ke pUrNatA, e potAnI kadI banI zakatI nathI. e ja kAraNe dharma e upAdeya che ane adharma e heya che. dharmanI vyAkhyA : pitAne svabhAva ane tene viSe tanmayatA, eja vAstavika dharma che. dharmanI A vyAkhyA sarva deza ane sarva kALa mATe ekasarakhI rIte nibaMdha che. sarva prakAranA AcAra, dharma yA adharma rUpa hevAnI kasoTI kaI hoya, to paNa te A ja che. sarva satyanuM satya koI hoya, to paNa te A ja. che. jagatabharamAM jeTalA sArAmAM sArA nIti-niyame che, kAyadA-kAnune che, rIta-rIvAjo che, upadeza-Adezo che ane karma tathA bhAvanAo che, te badhAne mULa AdhAra ke antima lakSya keI heya, to te dharmanI uparyukta vyAkhyA ja che. AtmAne pitAne svabhAva jJAna ane sukha che. e svabhAvanI sAthe tanmayatA, e ja pAramArthika dharma che. svabhAvanI sAthe tanmayatAnI prApti karAvI ApanAra e saghaLA vyavahAra
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ traNa vinAzaka cepI badIo [117 e dharma che. sarva AtmA tattvathI eka ja svabhAvavALA che, kAraNe e sarvanA dharma paNa eka ja che. enA sAdhanA bhale pratyekanI vartamAna ceAgyatAne lIdhe bhinna bhinna hAya, paraMtu e saghaLAM sAdhanAnA antima uddeza teA eka ja avasthAnI prApti che. AtmAnA svabhAva kevA che? AtmAnA svabhAva zuM che ?'enuM jJAna zAstrothI paNa thaI zake che, satsaMgatithI paNa thaI zake che ane ethI paNa adhika durAgraharahita * svayaM manana karavAthI thaI zake che. e vAta te sthUla dRSTithI paNu spaSTa che ke-dhanasampatti, kuTumbaparivAra, caza, adhikArAdi AtmAthI jUdA che, teA pachI peAtAnAM sukhadu:khane e padArthanAM Azrita manAvavAM, e jANIbujhIne parAdhInatAnA svIkAra * sivAya bIjuM zuM che? ethI adhika ArIka dRSTie jovAthI zarIra e paNa para padArtha che, e spaSTa thayA vinA raheze nahi. zarIranuM svAsthya ke jIrNatA, e ApaNA hAthamAM nathI. zarIranA vinAza teA eka divasa avazya thanArA ja che. enAM pratyeka aMgeA, upAMgA ke upadAnA jo jUdAM jUdAM laIne vicAra karavAmAM Ave, teA te jaDa padArtha che, ema kAI "paNu sujJane samajAyA vinA raheze niha. caitanyanA eka aza paNa te ekeyamAM nathI. AtmAnuM jJAna ke zAnti Adi guNu paNa haMmezAM zarIrane Azrita nathI. vyASinI hAlatamAM paNa zAnti tathA tandurastInI hAlatamAM pazu azAntinAM saiMkaDA udAharaNo najare paDe che. ethI siddha thAya che ke-zAnti, dhairya, jJAna Adi guNa sarvathA zarIrane ja Azrita che ema nathI : paNu zarIra sivAya koI anya padArthane ja Azrita che. e ja kAraNe zarIranuM khala, zarIranuM rUpa AdinuM
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 ] nAstika matavAdanuM nirNana... ' , abhimAna karavuM ane zarIranA nimittathI peAtAnI jAtane sukhI yA du:khI mAnavI, enuM ja nAma adharma che. mastakamAM je vicAra uThe che, te paNa sUkSma dRSTie jotAM AtmAnA nathI ema nizcita thAya che: kAraNa ke-AtmA pote peAtAne e vicArAnA kevala jJAtA che, evI pratIti kare che. e vicArAmAM 'huM'paNAnA anubhava nathI karatA, paNa 'mArA'paNAnA anubhava kare che. jevI rIte huM chuM.' huM jANuM chuM.'- huM sukhane cAhuM chuM.'-e prakAranI pratIti 'huM paNAthI pRthak paDI zakatI nathI, tevI rIte 'huM vicAra karUM chuM.'-e pratIti huMpaNAthI pRthak paDI zakatI nathI ema nathI : arthAt--pRthak paDI zake che. eTalA ja mATe astitva (sat ), jJAna (cita) ane sukha, zAnti yA Ananda ( Ananda ) e traNa AtmAnA svabhAva che, ema spaSTa pratIta thAya che. bIjA zabdamAM e siddha thAya che ke-AtmA svabhAvathI amara che, saMpUrNa jJAnamaya che tathA asIma zAnti ane apAra sukhamaya che.' astitvanA kadI nAza thatA nathI : kAraNa ke--sat kadI asat anatuM nathI ane asat kadI sat khanatuM nathI, e sanAtana niyama che. ethI AtmAnuM amaratva siddha che. jJAnanI zakti phreMcIne jANavAnI che. e zakti AtmA dharAve che, mATe AtmA jJAtA che e siddha che. e jJAnaguNunI sAthe jeTalI tanmayatA teTalI zAnti ane teTaluM sukha AtmA anubhave che. jJAnaguNune cheDIne para vastunI sAthe jeTalI tanmayatA te kare che, teTalA du:kha ane azAntinA bhAga tene banavuM paDe che. ethI sukha ane zAnti e paNa AtmAnA dharma che, e nizcita thAya che. para padArthanA bhAganI buddhi ane pravRttithI
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ traNa vinAzaka cepI badIo [119 AtmAnA sukha ane zAntine lepa thate dekhAya che ane jJAnaguNanI sAthe tanmayatA sAdhavAthI AtmA sukha ane zAntine svAbhAvika anubhava karatA mAlUma paDe che. amaratva, jJAtRtva ane sukhamaya--e traNa dharmo, e AtmAne svabhAva che. e svabhAvanA vikAsamAM sahAyaka thanAra sarva koI AcAra, vicAra ke uccAra e dharma che ane e svabhAvanA vikAsamAM aMtarAyabhUta thanAra sarva prakAranA AcAra, vicAra ke uccAra e adharma che. dharmanI A vyAkhyA trikAlAbAdhita che. kaI paNa dezamAM ke kaI paNa kALamAM kaI paNa vyaktithI ene InkAra thaI zake ema nathI. sukhanI abhivyakti badhAne kema thatI nathI? pitAnA astitva ke jJAnazaktinuM bhAna (pachI bhale te alpa ke bhramAtmaka hoya paNa te) te prAya: pratyeka prANine heAya che: parantu sukha ane zAnti e paNa pitAne ja dharma ke pitAne ja guNa che, ene anubhava sAdhAraNa jIne heto nathI. je ke-IcchA dvArA enI abhivyakti pratyeka prANimAM hoya che, paraMtu astitva ke jJAtRtvanI jema tene zAzvata anubhava thato nathI. enuM kAraNa bIjuM koI paNa nathI, paraMtu sAdhAraNa jInuM zraddhAna ane tanmayatva sadA para padArtho pratye jhukeluM hoya che e ja che. para padArtha svarUpamAM ekabIjAthI visadazahovAnA kAraNe, sAdhAraNujInI AvRtti rAgadveSAtmaka rUpa dhAraNa karI le che. arthA-rUcine je anukUla hoya tenI prati rAga ane pratikUla hoya tenI prati dveSa janme che. te vakhate rUcine anukUla padArthanA jJAnathI AtmA rAgAtmaka sukhane anubhave che ane rUcine pratikULa padArthanA
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 ] nAstika-matavAdanuM nirasana... jJAnathI AtmA dveSAtmaka du:khanA anubhava kare che. e prakAranA rAga-dveSathI AtmAnA zAnti ke sukha anubhavavAnA guNa dekhI jAya che. e rIte rAgadveSAtmaka sukhadu:khane parAdhIna tathA asthira banI javAthI, zAnti ke sukhane mATe talasavA chatAM, AtmA zAnti ke sukhanA AsvAda meLavI zakatA nathI. anukUla ke priya padArthanA saMceAgajanya rAgAtmaka sukhamAM paNa AtmAne apriya padArthanA dveSa tathA bhaya kAyama hAvAthI, enuM e kSaNika sukha paNa sarvathA nirAkUla ke pUrUM hAtuM nathI. rAgadveSa kevaLa zAntine ja here che ema nathI, paraMtu e jJAnane paNa pUrNa rUpamAM pragaTa thavA devAmAM aMtarAyabhUta ane che : kAraNa ke--e hayAta hAya che tyAM sudhI jJAnamAM tevA prakAranI rUci ke tanmayatA pedA thavA detA nathI. para padA pratye zraddhAna yA tanmayatAnA kAraNe zarIrAdi para padArthomAM mArApaNAnI bhrAnti thAya che tathA e para padArthonA jIvanI sAthenA sabaMdha svabhAvathI ja asthAyI haiAvAthI, AtmAne peAtAnA satnI vinAzazIlatAmAM paNa bhrama thaI jAya che. AthI zraddhAna ane tanmayatAnuM vikRta thavuM, para pravRtta banavuM, e ja pApa che : ane zuddha svabhAva rata thavuM eja dharma che! AtmAnA guNu tA sadA AtmAmAM ja vidyamAna rahe che: kAraNa ke-kAI padArtha kayAre paNa potAnA svabhAvathI rahita ke parasvabhAvamaya anI zakatA ja nathI. parantu vizvAsa ane tanmayatAnuM mAhita thavuM, vikRta banI javuM, e ja AtmAne AtmavismRti thavAmAM parama khIjabhUta che ane enA prabhAve ja AtmA peAtAnA sahaja dharmarUpa zAntinA sadA kALa ekasarakhA anubhava karI zaktA nathI.
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ traNa vinAzaka cepI badIo sukha mATe sa~gatyAganI AvazyakatA: para padArthonA kevaLa saMsargathI yA jJAnathI ja pApa yA du:kha thAya che ema nathI : kAraNa ke-jANavuM e te AtmAnA svabhAva ja che parantu ene potAnA mAnavAthI ane emAM tanmayatA karavAthI ja, AtmA patita yA du:Akhata thAya che. para padArtho pratyenA meAha ane Asakti, e ja AtmAne peAtAnA svAbhAvika sukhanA anubhavathI bhraSTa karanAra che ane anantakALa sudhI du:khanA gahana gartAmAM DUbAvanAra che. jaina siddhAMtanI paribhASAmAM e zraddhAna ane e tanmayatAne ja darzanamAha ane cAritrameha tarIke varNavela che. e e ja saMsAranAM mULa khIja che. viparIta darzana ane viparIta cAritra, e be khIja saMsArarUpI vRkSane vadhAranAra ane vikasAvanAra tarIke jainazAstromAM prasiddha che. para padArthonA mAhathI ane AsaktithI AtmA du:khita thAya che: eTalA mATe sauthI pahelAM para vastuonA saMsarganA tyAganuM vidhAna jainazAstromAM vihita thayeluM che. vAsanAgrasta AtmAnI vAsanA prAya: vastunA saMgathI ja uttejita thAya che. saMganA abhAvamAM vAsanA prAya: zAnta rahetI hAvAthI, AtmAne peAtAnI zaktinA saMcaya karavAnA avasara maLe che ane e zakti dvArA pariNAme vAsanAne samUla nAza karavA mATe paNa AtmA samartha bane che. dharma ane adharmanI aneka prakAre siddhi: [ 121 atyAra sudhI ApaNe e dasaddha karI AvyA kempa je jeTalA aMzeAmAM svabhAvane anukUla che, te teTalA aMzeAmAM dharma che ane je jeTalA azeAmAM svabhAvane pratikUla che, te teTalA aMzeAmAM adharma che.' dAkhalA tarIke abrahmacarya. e zAthI pApa
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 ] nAstika-matavAdanuM nirasana.. che ? ethI ja ke-abrahmanA sevanamAM AtmA potAnA sukhane strI Adi bAhya padArthonuM Azrita banAve che. brahmacaryanuM pAlana e svabhAvane anukUla che tethI dharma che ane abrAnuM sevana e svabhAvane pratikUla che tethI adharma che. kAraNa keemAM sukhanI prApti mATe svabhAvane Azraya nahi letAM, para padArthone Azraya le paDe che. brahmacaryanA pAlanamAM para padArthone Azraya bIlakula leve paDato nahi hevAthI, teTalA azamAM te dharmarUpa bane che. e ja rIte svastrIsateSamAM sva strI sivAya anya sarva strIo pratye vAsanAne tyAga thAya che, tethI teTalA aMzamAM te paNa dharma bane che. paraMtu brahmacaryane ghAta jeTalA aMzamAM thAya che, teTalA aMzamAM te te paNa adharma ja che. sva strInI sAthe paNa kevala pazuvat viSayabhoganI apekSAe maryAdita bhega e dharma che. kemakeemAM adhika vAsanAthI chUTakAre che. satya zAthI dharma che? eja rIte satya vacananuM uccAraNa e dharmarUpa bane che. enuM kAraNa paNa emAM sva svabhAvanI anukULatA rahelI che e ja che. AtmA zuddha svabhAvathI te mana, vacana ane kAyAthI rahita che, ethI vAstavika satya to sarvathA mAna yA zAti che: paraMtu vyavahAramAM je satya kahevAya che, temAM asatya ane ahitakara vacanane tyAga che, tathA satya vacana bolavAmAM saralatA adhikAMza hovAnA kAraNe, kapaTAcaraNanI apekSAe emAM mane vyApAra AdinI kriyAo paNa alpa thAya che, ane ethI pitAne tathA para-ubhayane zAti adhika thAya che. eTalA ja mATe asatya bhASaNanI apekSAe satya bhASaNa e dharma che.
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ traNa vinAzaka cepI badIo ahiMsA paNa zAthI dharma che? AtmA svabhAvathI na tA kAIne khAdhA karanArA che, na kAIthI khAdhA pAmanArA che. eTalA ja mATe ahiMsA-akhAdhA e dharma che ane hiMsA-khAdhA e adharma che. sva svabhAvathI paripUrNa pUrNAtmA ja pUNaeN ahiMsaka anI zake che ane peAtAnA taraphathI sarvane pUrNa abhaya ApI zake che. te sivAyanA AtmAe jeTalA aMze parane bAdhA ApavAnI pravRttithI virAma pAme che, teTalA aMze ahiMsaka ane abhayadAtA manI zake che. jeTalA aMzamAM ahiMsaka ane abhayadAtA ane che, teTalA aMzamAM e dharma che ane zeSa azamAM adharma che. pApa ane dharma : [ 123 eja rIte AtmA amara che mATe ja mRtyunA bhaya e pApa che. AtmAne koI du:kha pahAMcADI zakatuM nathI. athavA AtmAnA guNAnuM kAI apaharaNa karI zakatuM nathI. eja kAraNe du:khIyA dIna banavuM agara kAInA taraphathI hAninA bhaya rAkhavA e pApa che. AtmA jJAnasvarUpa che: samasta padArthane ane peAtAne pUrNa rUpathI ane samyak prakAre jANavA samartha che : eTalA ja mATe ajJAna, bhrama ke mithyA pratIti e pApa che. AtmA sarvazaktimAna che, eTalA ja mATe nirmaLatA dhAraNa karavI e pApa che. AtmA mana-vacanakAyAthI rahita che, eTalA mATe mana-vacana-kAyA dvArA thatI kriyAo pratye mAha yA Asakti dharAvavI e pApa che ane enA svabhAvathI thatI e pravRttio pratye udAsIna rahevuM, madhyasthatA keLavavI e dharma che.
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124] nAstika-matavAdanuM nirasana.. krodhAdi e AtmAnA svabhAva che? AtmA svayaM pUrNa, akhaMDajJAnAtmaka tathA AtmalIna hovAthI, krodhAdi e enA mATe asvAbhAvika che, ema spaSTa mAluma paDI Ave che. krodhAdi samaye zarIra jale che ane AtmA becenI anubhave che. krodhAdine rokavAno prayatna karavAthI te rekI zakAya che, ochA karI zakAya che ane e ochA thavAthI AtmAmAM zAnti, jJAna Adi guNa vadhe che. ethI paNa krodhAdi e asvAbhAvika ane krodhAdine abhAva e svAbhAvika che, e siddha thAya che. icchA paNa asvAbhAvika : e rIte IcchA paNa vadhI ke ghaTI zake che. IcchAthI azAnti thAya che, eTaluM ja nahi paNa AtmA svayaM IcchAne vyAdhisamAna anubhave che. tethI ene miTAvavA, nAza karavA ke tRpta karavA avirata prayatna kare che. eTalA mATe IcchA e paNa zuddha svabhAva nathI. IcachA eka tarapha AtmAne para padArthone bhikhArI banAve che ane bIjI tarapha AtmAnI parAdhInatA vadhAre che. IcchAnI sadA cacaLatA ane niraMtara atRptatA paNa, eja sUcave che ke-IcchA e AtmAne svabhAva nathI. kAraNa ke-AtmA svabhAvathI caMcaLa nathI paNa sthira che tathA atRpta nathI paNa paripUrNa hovAthI sva guNe vaDe ja tRpta che. pUrNatAnA anubhava vinA AtmAne zAnti maLatI nathI, ethI paNa IcchA e svAbhAvika nathI paNa asvAbhAvika che, ema siddha thAya che. rAgadveSa AtmasvabhAva nathI: AtmA saMpUrNa jJAna ane Anandamaya levAthI, ene kaI vastunA jJAnathI rati ane kaI vastunA jJAnathI arati
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ traNa vinAzaka cepI badIo [ 125. thavI, e paNa sAhajika nathI paNa asAhajika che: ethI rita, ati athavA anya zabdomAM rAga ane dveSa e paNu asvAbhAvika che : eTaluM ja nahi paNa je samaye eka vastu upara rAga che eja samaye anya vastu upara dveSa chUpAyelA che, tethI AtmAnI caMcaLatA ane asthiratA thavAmAM paNa rAga-dveSa e ja kAraNa che. vAstavamAM AtmAnA svabhAva asthira ke caMcaLa nathI, ethI rAga-dveSa e AtmAnA svabhAva banI zakatA nathI. krodhAdi svabhAvarUpa zAthI lAge che ? ja 'kAma, krodha, icchA, rita, ati, bhaya, rAgadveSAtmaka sukha-du:kha Adi jyAre asvAbhAvika che, tyAre te AtmAmAM zAthI utpanna thAya che tathA e badhA ATalA svAbhAvika jevA kema pratIta thAya che?'-e vAtanA uttara ApaNe prathamaja ApI gayA chIe ke--enuM kAraNu AtmAnI viparIta zraddhA tathA viparIta tanmayatA che.' e kAraNe AtmAnI viparIta tathA azuddha pravRtti thAya che. e azuddha pravRttinuM eka kAraNa te svayaM AtmAnI ja evA prakAranI cAgyatA yA zakti che : kAraNa ke-AvI azuddha pravRttinI zakti enAmAM svabhAvathI ja sarvathA na heAta, te evI pravRtti kadI thaI zakata ja nahi : ane bIjuM kAraNu khAdya che, jene prakRti yA karmanA saMbaMdha kahevAya che. je mAhya kAraNa ... karmanA tevA prakAranA saMbaMdha mAnavAmAM na Ave, te kevaLa svabhAvathI ja zuddha ane azuddha avasthAe eka sAthe ane eka samayamAM kAyama rahevI joIe H eTaluMja nahi, paNa enAthI AtmAne kAI paNa kALe chUTakArA paNa asambhavita banavA joIe : kAraNa ke--svabhAvathI chUTakArA zI rIte thai zake ? trikALadezI
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 ] nAstika--matavAdanuM nirasana... jJAnIpurUSA kamAve che ke--AtmA anAdikALathI mAyA, prakRti yA karmathI samRddha thaI ne pAte pAtAne bhUlI khAdya padA[mAM lIna thaI rahyo che; ane ethI haMmeza mATe apUrNatAnA anubhava karatA rahIne IcchA, rati, arati, sukha, du:kha Adi bhAgavI rahyo che. e bhAga ane e anubhava enA eTalA kALathI ane eTalI mAtrAmAM thai rahyo che, ke jethI icchAdi e AtmAne eTalI Avazyaka, abhinna ane svAbhAvika jevI lAge che, ke jeTalI eka madirApAnIne madirA lAge. AtmA anAdithI azuddha che: yuktithI paNa AtmA anAdithI ja azuddha che ema siddha thAya che. AtmA sat hAvAthI anAdi ane ananta che, emAM tA kAMi vivAda che ja nahi. have jo ene prathama zuddha rahele mAnavAmAM Ave, te pUrNa jJAnanA bhaktA zuddha AtmA kevI rIte azuddha ane ane zuddha AtmA paNa azuddha ane, te je AtmA zuddha thai gayA che te paNa azuddha anIne du:khanA cakramAM phrI kema na paDe ? ethI AtmA anAdithI ja azuddha che e sthira thAya che. 'je anAdi hAya, tenA anta kevI rIte thaI zake?'-e prazna ahIM ubhA ja rahe che paraMtu enuM samAdhAna taddana spaSTa che. karma ane enAthI utpanna thanArA saMskArA, samudAya yA pravAha rUpathI anAdi che, paraMtu pratyeka karma ane tajjanya saMskAra tA sAdi che ane keTaleAka kALa ja rahevAvALA che. enA saMbaMdha sakAraNa hAvAthI, e kAraNanA nAza ke abhAvamAM e saMbaMdhanA nAza ke abhAva paNa svata: siddha che. e rIte karmanA anta paNa saMbhavita che : kAraNa ke bAhya kAraNa rUpa karmanA saMbaMdha nahi
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...traNa vinAzaka cepI badIo [ 127 rahevAthI, AtmAnI zraddhA ane tanmayatA paNa zuddha ane svabhAvarata banI jAya che. dharma ane adharmanuM phala: dharma ane adharma pitAnuM phela kevI rIte Ape che? jagatamAM bIjane anurUpa ja phala hoya che. pAparUpI bIjathI AtmAnI parAdhInatA draDha thAya che ane puNya rUpI bIjathI ethI viparIta phala thAya che. e ja pApa ane puNyanA phaLanuM rahasya che. eka ja bIja jema tathAvidha sAmagrInA baLe aneka phaLane ApavA samartha bane che, tema ja eka ja pApa yA eka ja puNya anekaguNa phaLanI sAthe AtmAne saMbaMdha karAve che. meha ane Asakti e ja pApa che. tIvra meha ane tIvra AsaktimAM parAdhInatA adhika sUcita thAya che? ethI enA phaLarUpe tIvra AtmavismRti, tIvra vAsanA ane tIvra iMdriyaparAyaNatA janme che. tIvra IndriyaviSayabhegaparAyaNatAthI krodha, lobha, mAnAdi kaSAye, krUratA, jUTha, corI Adi pApa thAya che. manda maha ane manda AsaktimAM ochI parAdhInatA pragaTa thAya che. ethI emAM pApa paNa ochuM thAya che ane ene anurUpa abhyAdhika AtmabaMdha, abhyAdhika saoNSa, manda vAsanA ane manda krodhAdi thAya che. tIvra pApathI AtmAnI vAsanA, arthAt-para padArthonI IcchA ane parAdhInatA adhika vadhe che. kAraNa ke-tIvra pApamAM bIjAonA hitane ghAta adhika thAya che. bIjAonI pratikULatAo paNa vadhe che ane vAsanAnI tRpti para padArthonA yoge thaI zakatI nathI, tethI e badhAnuM pariNAma e thAya che ke-vAsanA vadhe che ane vAsanA vadhavAnI sAthe vAsanA
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 ] nAstika--matavAdanuM nisana... tRptinAM sAdhanA ochAM thAya che, jenuM phaLa sivAya du:kha khIjuM kAMI AvatuM nathI. mandva pApamAM vAsanA kama hAya che, tethI AtmAnI dazA ethI viparIta thAya che. ene vAsanAtRptinAM sAdhana na paNa maLe, teA paNa tethI vizeSa du:kha thatuM nathI. e ja rIte mande pApakarmI khIjAonA hiteAne sahAyaka yA avirAdhI banavAthI, enA la-svarUpa vAsanAvRSTinAM sAdhana vadhe che ane e sarvanuM antima phaLa zAnti ane sukhamAM Ave che. mAha ane AsaktinA sarvathA abhAvathI AtmA para padArthothI sarvathA ni:spRha ane svAdhIna bane che tethI pUrNa zAnti ane pUrNa AnandanA pote potAmAM peAtAnA dvArAe ja anubhava kare che. tathA bAhya kAraNu karmanA saMbaM dhanAM kAraNeAnA abhAva thavAthI, zarIraddhi para padArthonA saMbaM dhathI paNa sarvathA mukta thaI jAya che. satkarma e satkarma kayAre ? puNya yA satkarma svayaM paNa alpAdhika rUpa samatA yA zAnti che: kAraNa ke temAM taddanurUpa tatkAla paNa zAnti ane svAdhInatAnA anubhava thAya che. je puNya yA satkarmamAM zAnti, svAdhInatA ane para padArthonA tyAganI bhAvanA nathI, te satkarma satkarma kahevAtuM hAya, te paNa tenA karanArane sAcI zAntidAyaka thatuM nahi hAvAthI, satkarma ja nathI. zubha karmo ane AtmalakSya : kevaLa Atmika zAnti mATe ja nahi, paNa sAMsArika sukha ane zAnti mATe paNa vAsanAnI mantratA thavI Avazyaka che. sAMsArika sukha mATe paNa kevaLa khAhya sAmagrI paryApta nathI. eka kroDAdhipati peAtAnI vizALa sampattithI paNa
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNya ane pAne viveka [ 129 teTaluM ja sukha prApta karI zake che, ke jeTale tene peAtAnI sampattithI saMtASa che ane ethI adhika leAbhanA abhAva che. sAdhAraNa rIte rUpIyAnI pratye eka nirdhananI apekSAe kroDapatine tRSNA kama hoya che. je dhanavAnane e vAsanA phasa hAya che, te tenI pUrvanI maMda vAsanAnA saMskAranuM ja phUla che. pUrve zubha karma karatI vakhate athavA enI AgaLa-pAchaLa jene ati tRSNA yA dhanalabdhatAnA cALe viparIta saMskAra paDacA hAya che, te dhanavAna thavA chatAM paNa ati kRpaN yA ati tRSNAvAna ane che. zubha karma yA zubha bhAvanAo AtmajJAna yA AtmazAntinA dhyeya vinA karavAmAM Ave che, te te sAMsArika sukhAne ApavAvALI kadAca thAya che, paraMtu te sukhA AtmAne enA bhAga vakhate eTale! meAhita kare che ane eTalI Asakta pedA kare che ke tenuM pariNAma du:kha rUpa ja Ave che. eja zubha karmo ane zubha bhAvanAe jo AtmalakSyapUrvaka karavAmAM Ave te nirmalatara bhAvanA ceAge adhika sAMsArika sukha ApavAvALI thavA sAthe AtmajJAnanA saMskArathI AtmAne e sukhAmAM mAhita thavA detI nathI, kintu paramparAe muktinI sAdhaka ane che. saMskArenI asara : pApathI AtmAmAM pApanA saMskAra paDe che ane dharmathI dharmanA saMskAra paDe che. pratyeka saMskAra yeAgya dravya, kSetra, kAla ane bhAvane prApta karIne pragaTa thaI jAya che ane peAtAnI zakti naSTa na thAya tyAM sudhI phaLa ApyA kare che. eTaluM ja nahiM paNa te kALa daramyAna peAtAnA jevA aneka navIna saMskAronA nimitta kAraNu banI jAya che. keTalAka saMskArAnI huM
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 ] nAstika-matavAdanuM nirsana... asara prAya: tatkALa zarU thaI jAya che ane keTalAkeAnI kAlAntaramAM yA janmAntarAmAM thAya che. adhika dIrghakALa sudhI lAgaTa asara karavAvALA saMskArAnI apekSAe thADA kALa sudhI lAgaTa asara karavAvALA saMskAra, sAdhAraNatayA jaldI pragaTa-paripakava thaine peAtAnuM phUla ApavuM zarU karI de che. prakhala saMskAra te paristhitionI paNa apekSA rAkhatA nathI : paristhitione peAtAne anukUla karI le che. bhinna bhinna padArthonA pratye prANionI je rUci-arUci pragaTa thAya che, enuM kAraNa adhikAMzamAM tenA pUrvajanmathI cAlI AvelI AdatAnA maLe paDelA saMskArA sivAya bIjuM zuM khatAvI zakAya tema che? ethI paNa saMskArAnuM hAvuM siddha thAya che. saMskArAnI paramparA janma-janmAntarA sudhI cAlatI rahe che. enI abhivyakti mATe ceAgya zarIrAdinuM nirmANa yA bAhya sayAgAdi sAmagrInI apekSA rahe che. naraka ane svarga : keTalAMka pApa evAM hAya che ke-je dIrghakALa paryaMta lAgalAgaTa phaLa devAvALAM heAya che. e lane mATe A pRthvI para sambhavita du:kha ane ene bhAgavavA mATe zarIraDhi paripUrNa sAdhana paryApta heAtAM nathI. ene mATe 'nAraka leAka ' jevA sthAnanuM astitva avazya mAnavuM paDe che : ke jyAM nirantara azAntijanaka paristhitio rahelI hAya che ane jyAM zarIra paNa evuM maLe che ke-je ghAra du:kha, ghAra AghAta ane ghAra bhUkha, tRSA, zaradI, garamI AdinI vedanAomAM paNa atyaMta dIrdhakALa sudhI sthita rahI zake ! e ja rIte keTalAMka puNya evAM hAya che ke-jemAM vAsanA atyanta mandra yA atyanta
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNya ane pApane viveka [ 131 sUkSma hAya che ane jenA phlane mATe A pRthvI para sambhavita sukha ane zarIrAdi sAdhana paryApta yA yeAgya hAtAM nathI. enA mATe 'svargaleAka ' jevA sthAnanuM astitva svIkAryo vinA cAlI zakatuM nathI : ke jyAM sadA zAntimaya paristhiti rahelI hAya che ane jyAM zarIra paNa evuM dIvya maLe che ke--je rAgarahita ane jarArahita hAya che, jemAM kAi AghAtAdijanya pIDA thaI zakatI nathI, jethI bhUkha-tRSAnI vedanA paNa lAMbA kALe tathA atyapa ja thAya che ane jenA aLe dIvya lAge ane atIndriya jJAna ati dIrdhakALa sudhI bhAgavI zakAya che. pApa-puNyanAM phaLa upara vicAra: AtmAnI je zaktinA vizeSa upayega thAya che te zakti vizeSa vyakta thatI jAya che ane je zaktinA kama upayAga thAya che. e zakti kama vyakta thAya che. e niyamathI paNa pApapuNyanAM phaLa para vicAra karI zakAya che. je AtmAe IndriyAnA bhAgAmAM adhika Asakta che, te AtmAe peAtAnI vivekazaktinA kama upayoga kare che. enA lasvarUpa e AtmAe evI avasthA prApta kare che, ke jemAM vivekazaktinI abhivyakti atyapa yA bIskula thatI nathI. indriyabhAga-parAyaNAmAM paNa je AtmA keAI eka indriyanA viSaya@AgamAM ja vizeSa Asakta rahe che, te evI avasthAne prApta kare che, ke jemAM e eka IndriyanuM jJAna atyakSa yA khIlkula thatuM nathI. AtmAnA jJAnAdi guNAmAM alpAdhika rUci rAkhavAvALAomAM, te te pramANamAM AtmAnI jJAnAdi zaktinI
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 ] nAstika-matavAdanuM nirasana... alpAdhika abhivyakti thAya che : eTaluM ja nahi paNa ene mATenAM ceAgya indriyAdi bAhya sAdhanAnI prApti paNa thaI jAya che. kAI padArthanA guNathI mAhita thanAra AtmAne te padArtha upara atyadhika Asakti thaI javAthI, te padArtha jevA ja deha maLe che. e rIte pratyeka kSaNanAM karmo pAtAnAM phleA ApavAnI tarapha sadA pravRtta rahe che. vAsanAnI maMdatA thavAthI Asakti kama thAya che ane para padArthonI Asakti kama thavAthI AtmAnI vivekAdi zaktionA adhika upayAga thAya che. ethI kAlAntare adhikAdhika zaktionI abhivyakti thatI rahe che. Atmika vikAsanA krama: sthAvara jIvAne IndriyAmAM mAtra eka sparzana-indriya ane sparzajJAna hAya che. jema jema Asakti kama thatI jAya che, tema tema rasanA, ghrANu, cakSu, zravaNu ane buddhi,-e indriyA tathA enI zaktionI abhivyakti thatI jAya che. e zaktimAM AtmA jo qIthI anucita rUpathI Asakta thaI jAya, te te zaktio puna: avyakta thaI jAya che. kamathI kama sparzazakti tA kAyama rahe che. e paNa jo avyakta thaI zakatI hAta, teA AtmA saMpUrNatayA jaDa rUpa banI jAya, ke je svabhAvavirUddha che. A ja vikAsanA krama che. cArAsI lAkha ceAniemAM AvAgamananuM paNu A ja rahasya che. apUrNa maTI pUrNa banI javA pachI, AtmAne A cakrabhramaNathI chUTTI maLI jAya che : kemake-pachI tenI na tA avanati thaI zake che ke na unnatine mATe tene prayAsa karavAnuM bAkI rahe che : arthAt kRtakRtyatA thaI jAya che.
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNya ane pApane viveka [ 133 pUrNatA kevI rIte prApta thAya? "pUrNatA kevI rIte prApta thAya?" arthA-pApathI AtmAnI mukti kema thAya?"--ene uttara e che ke-pUrNatA te khUda AtmAmAM sadAya rahelI che. mAtra AtmAnI mithyA zraddhA tathA azuddha tanmayatA ( cAritra) e pUrNatAnI abhivyakti thavAmAM-eno anubhava thavAmAM vina kare che: eTalA ja mATe mithyA zraddhA tathA viparIta cAritrya e ja pApa che ane bIjAM sarva pApanuM mUla che. enAthI mukta thavA mATe prArabdha ane purUSArtha baMnenI AvazyakatA che. prArabdha ane purUSArtha uparAnta bIjA paNa sahakArI kAraNe che, paNa A be mUkhya che. prArabdha kahevAya che pUrvasaMskArene, je AtmAnAM pitAnAM ja karmothI utpanna thAya che. paraMtu eka vAra utpanna thayA pachI e AtmA mATe niyantA jevuM banI jAya che. nIcI keTinA jIvo to sarva prakAre prArabdhanA ja vazamAM rahe che. prArabdhanI anukUlatA thavAthI manuSyAdine ucca eniomAM janma, vivekazakti, satsaMgati, vAsanAothI thoDI-ghaNI svAdhInatA vigere sArAM sAdhane maLe che ane ethI svAdhIna sukhanA tarapha thI rUci paNa thAya che. AtmA A sAdhanane ane temAM paNa khAsa karIne vivekane, ke je purUSArthanuM mUkhya sAdhana che teno, sadupayoga karI zake che. AnuM ja nAma purUSArtha che. tyAra bAda purUSArthathI AtmA potAnI zaktione vadhArato jato, vizeSa ne vizeSa anukUla sAdhanene banAvo rahe che. antamAM prArabdhathI saMpUrNa svAdhIna banI, potAnI pUrNa unnati karI le che. arthAt -pachI tene mATe prArabdha jevuM kAMI rahetuM ja nathI.
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134] nAstika-matavAdanuM nirasanaAtmajJAnane artha : buddhi dvArA AtmAne potAnuM tathA paranuM jJAna thAya che ane eja jJAna zraddhA thavA bAda samyagajJAna banI jAya che. samyagajJAnanA yoge tadanusAra cAritrya ghaDavAnI pravRtti thAya che. sAcA AtmajJAnane artha kerUM zAstrIya jJAna ke kevaLa boddhika vijJAna ja nathI. paraMtu AtmAnuM eka prakAranuM pratyakSa darzana che : ke je thavAthI AtmAne AtmAmAM gADha zraddhA ane gADha rUci utpanna thaI jAya che. gADha rUci thaI javA bAda, AtmAnA svarUpathI tanmaya thavAne mATe, AtmA pitAnA vartanane enA anusAra banAvavAnA prayatno kare che. evA jJAnimAM kapaTAcaraNane saMbhava nathI. e jJAnI paramArthane jANavA chatAM, potAnI sthitine ucita vyavahArane choDate nathI. arthAta-AtmAnI zuddha sthitine jANavA chatAM paNa, jyAM sudhI e zuddha sthitine potAne anubhava nathI thaye, tyAM sudhI potAnI vartamAna sthitine ucita kartavyane ahaMkArathI tyAga karato nathI. namakathI maLeluM jaLa tattvadaSTie khArUM nahi hovA chatAM paNa, jyAM sudhI enAthI nImaka bhinna na thAya, tyAM sudhI vyavahAramAM te teno upayoga khArA jaLa je ja thAya che: tathA namakane enAthI pRthaka karavA mATe jema e jANavuM jarUrI che ke eno asalI svabhAva khAre nathI ane e nImakathI pRthak thaI zake che, tema e paNa jANavuM khAsa jarUrI che ke-vartamAnamAM te te namakathI maLeluM che. anyathA, vyavahAramAM paNa satyatA nahi thAya tathA namakane jalathI alaga karI devAnI tarapha pravRtti paNa nahi thAya.
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...puNya ane pApanA viveka [ 135 eja rIte pAte tA seAyanA sparzathI paNa AkULa thaI javuM ane khIjA para talavAra calAvatI vakhata AtmAnI amaratA tathA sukhadu:kharAhityanI vAta karavI, pAte indriyAsaktine teA cheDavI nahi ane AtmAne zuddha, buddha, niraMjana, nirAkAra kahIne satkarmanI pharajathI mukta thavuM, pArakAnuM dhana haraNa karatI vakhate - sarve alvinuM pradgha ne pAkAra macAvavA ane pote krodha ke leAbhanA aMzane paNa na cheDavA, e kapaTAcaraNanAM udAharaNA che. sAcA sAnimAM evuM kapaTAcaraNa hetuM nathI, paNa sadAcaraNu ja hAya che. AtmajJAnanuM phaLa : sAcA AtmajJAnathI navIna karme teA baMdhAtAM nathI, paraMtu pUrvanAM karma paNa naSTa thAya che yA nirmUla khane che. AtmajJAna AtmAnI dazA tathA bhAvanAne sudhArI de che ane ethI pUrvakarmavaza krodhAdine uttejita karanAra paristhitiAnA thaelA saMyeAga vakhate paNa e AtmA krodhAdi nathI karatA, parantu samatAne dhAraNa kare che. ethI krodhAdi pUrvasaMskAro nAza pAme che. e saMbhavita che ke-keTalAka pUrvasaMskAra eTalA prakhaLa hoya ke--enA kAraNe AtmAnA cAritryanI pUrNatA keTalAka kALa sudhI na paNu thAya, teA paNa sAcuM AtmajJAna thavAthI e saMskArA kAMIka mantra teA jarUra bane che ane dhIre dhIre mandatara banI ante sarvathA naSTa thaI jAya che. nirmaLa zraddhA ane nirmaLa Atmaedha prApta karI levA mAda, AtmA jo pramaLa saMkalpa kare tA, eka ja kSaNamAM anAdikALanI samasta andhasantatinA vinAza karI zake che: parantu sAdhAraNatayA pUrvasaMskArAne vaza paDeleA AtmA meAhanI vAsanAAnA ekadama sarvathA tyAga
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136] nAstika-matavAdanuM nirasana.. nathI karI zakatuM ane saMkalpanI evI asAdhAraNa prabaLatA prAya: moTA bhAganA jIne sulabha nathI. thoDAM varSonI Adatene choDavI e paNa keTalI muzkela che, te pachI saMskAra te santati dara sannati cAlyA Ave che, tethI e anAdikALanI bUrI Adata che. tene ekadama tyAga sarva AtmAe mATe kevI rIte zakya che? kamathI kama je kAmanAo jIvanamAM anAvazyaka che, eno tyAga te kalyANane kAmI pratyeka AtmA avazya karI zake che. ethI buddhi ekAgra ane nirmala bane che ane AtmajJAnanI sAdhanA sulabha bane che. AnuM ja nAma vedAnta yA vedano anta che ane A ja jJAnanuM antima lakSya che. zAstrajJAna ApaNane ahIM sudhI laI jAya che. tyAra bAda AtmA pote ja potAne gurU banI jAya che ane samasta sadAcaraNa dhIme dhIme athavA ekIsAthe svata: AtmAmAM pragaTa thaI jAya che. samasta sadAcaraNa AtmAmAM pragaTa thavAnI sAthe ja AtmA, ke jene potAne svabhAva saMpUrNa jJAnamaya, ananta sukhamaya ane ananta sAmarthyamaya che, tene prApta karI le che. A ja AtmAnI zuddhAvasthA yA muktAvasthA che. e avasthAnI prApti mATe pApane heya ane dharmane upAdeya mAnyA sivAya bIjo koI upAya nathI. eTalA ja mATe pApa e heya ane dharma e upAdeya che, e siddhAMta trikAlAbAdhya che.
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 zrI jinapratimA zrI jina samAna zAthI? : yAne : 1 zrI jinapratimAnA pUjananI pramANapurassara siddhi paMDita purUSAe nizcita karelI vAta : jinapratimA jinasArikhI."--e vAkyanI pAchaLa abhuta tattvajJAna raheluM che. "zrI jinapratimAnA pUjana pratye udbhavelI arUci e ajJAnamUlaka che, ema darzAvavuM.--e A lekhane viSaya che. zrI jinapratimA ane tenI pUjAnuM vidhAna darzAvanAra vyaktio kaI sAmAnya koTinI nathI. sarvatantravizArada, prakhara paMDita, upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjA pharamAve che ke siddhAntopaniSadvivAra(re., vItyA pramANItA "zrI jinapratimA, e siddhAntanAM rahasya samajavAmAM nipuNa purUSAe pramANabhUta karelI che."
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138]. nAstika-matavAdanuM nirasanazrI jinapratimAnI pUjA ane bhakti e muktinI tI che. zrI jinamUrti, e durjanonA hRdayamAM dAha pedA karanArI hevA chatAM, sajajanenAM netrane ane manane AnaMda ApanArI che. AgamathI, yuktithI ane anubhavathI paNa zrI jinamUrti zrI jina samAna phaLane denArI che, e vAta paMDita purUe vAraMvAra nizcita karelI che. enI sAme pralApa karanAra AtmAonuM hRdaya ajJAna aMdhakArathI chavAI gayeluM che, mana kubuddhithI grasta thaI gayeluM che ane nayane tathA mukha zrI jinamUrtinI nindA karavA rUpa viSathI vyApta banI gayelAM che. TUMkamAM Agama, anumAna ane anubhava pramANathI siddha evI paNa zrI jinamUrtine apalApa karanAra AtmAe nyAya ane pramANa mArgathI sarvathA khasI gayelA che, mehamadirAnA kephamAM unmatta banelA che tathA ghera ajJAnanI gADha nidrAmAM sutelA che. pramANe: zrI jinapratimA pramANasiddha che.--e vastu samajavA mATe, pahelAM pramANa e zuM cIja che, e samajavuM paDaze. kaI paNa vastunuM jJAna meLavavAnuM sAdhana, e pramANa che. jJAna prApta karavAnAM sAdhane Ama te pustakAdi aneka che, paraMtu tevAM jaDa sAdhanane ahIM pramANa rUpa kahevAM nathI, kintu jJAna meLavavAnAM jJAna rUpa sAdhanene ja pramANazAstromAM pramANa" tarIke svIkArelAM che. evAM jJAna rUpa sAdhane mUkhya pramANe che ane jJAnanAM sAdhanA sAdhana rUpa padArtho, e upacarita pramANe che: jemake-AgamazravaNathI thanAro AtmAmAM jJAna rUpa kSayapazama, e mUkhya AgamapramANe che : ane e pazama thavAmAM kAraNabhUta Agama
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...zrI jinapratimA zrI jina samAna zAthI ? [ 139 zAstra yA tene kathana karanAra sadagurUnuM vacana, e upacarita pramANa che. e rIte cakSuthI thanAro bedha, e mUkhya pratyakSa pramANa che: ane e bedhanA sAdhana rUpa cakSu, e upacarita pratyakSa pramANa che. hetu ane daSTAMta AdinA prayogathI thanAra bedha, e anumAna pramANe che: ane e badha karAvanAra hetu ane dRSTAMtane zabdaprayAga, e upacarita anumAna pramANa che. A rIte jJAnanuM sAdhana jJAna, e mUkhya pramANa che ane e sAdhananuM sAdhana, jJAna sivAyanuM anya, e pramANa tarIke oLakhAtuM hoya te paNa upacarita pramANa che. koIne rUpiA dhIryA hoya agara vismRta thayela vAta yAda karAvavI hoya, te kahevAya che ke e vAtamAM amUka mANasa ke amUka lakhata e pramANa che. ahIM pramANano artha jJAna thato nathI, te paNa amUka mANasa ke amUka lakhata e vismRta thayela vAtane yAda karAvavA mATe sAdhana rUpa bane che, mATe tene paNa upacArathI pramANa mAnavAmAM Ave che: kintu mUkhya pramANu to jJAna ja siddha thAya che. pramANu ane pramANubhAsa : e jJAna be prakAranuM hoya che. eka mithyA ane bIjuM samya! samyagajJAnane "pramANuM kahevAmAM Ave che ane mithyA jJAnane "pramANabhAsa" kahevAmAM Ave che. viparIta, saMzayita ke aspaSTa jJAna, e mithyA jJAna che ane e kAraNe te pramANa rUpa banI zakatuM nathI. pramANajJAnamAM saMzaya, viparyAsa ke aspaSTatAne leza paNa avakAza hotuM nathI. pramANajJAnanI anivAryatA: e jAtinuM samyajJAna, e sarva purUSArthonuM mULa che.
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 ] nAstika-matavAdanuM nirasana..... kaI paNa Icchita vastunI prApti samyagajJAna vinA zakya nathI. samyajJAna, e vastune viveka karAvanAra che : ane viveka, e dIpakanI jema heya, reya ane upAdeya padArthone tenA heya, seya ane upAdeya svarUpe prakAzita kare che. viveka rUpI dIpaka jeonA haiyAmAM prakAzita nathI, tevA AtmAo tyAjyane upAdeya mAne che ane upAdeyane tyAjya mAne che. e ja rIte reyane heya yA upAdeya mAnIne tathA heya yA upAdeyane ya mAnIne pravRtti kare che. pariNAme teo unmatta yA bAlakanI jema eka paNa purUSArthanI siddhi karI zakatA nathI, jIvanane niSphaLa pravRttiomAM vItAvI nAkhe che ane A loka tathA palakamAM hAMsipAtra tathA du:khanuM ja eka bhAjana banI jAya che. e kAraNe samyajJAna yA pramANajJAnanI prApti, purUSArthanI siddhi ane sukhanI prApti mATe anivArya bane che. pramANajJAna vinA jinAna nahi: zrI jina ane tenI ArAdhanAnI sAcI oLakhANa karavA mATe paNa, pramANajJAnanI parama AvazyakatA che. zrI jinanI sAcI oLakhANa pramANavettAo ja karI zake che. pramANajJAnazUnya AtmA-zrI jina kone kahevAya?"--tene sAce nirNaya kadI ja karI zakato nathI. vastune oLakhAvanAra cAra mUkhya dharmo : Adhunika ke prAcIna saghaLA pramANuvettAoe zrI jinanI mUrtine, zrI jinanI samAna Adara karelo che. bhAva-jinane mAnanAra dravya-jinane na mAne ke dravya-jinane mAnanAra sthApanA-jinane ane nAma-jinane na mAne, e cAlI zake evuM nathI. nAma, sthApanA, dravya ane bhAva,-e cAre eka ja
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...zrI jinapratimA zrI jina samAna zAthI ? [ 141 padArthanA bhinna bhinna dharmo che. temAMnA eka paNa dharmane nahi mAnanAra vastune mAne che, ema kahevuM sadaMtara khATuM che. pratyeka padArthanA ananta dharma che : te ananta dharmamAM paNa pratyeka vastune oLakhAvanAra mUkhya dharmo cAra che, ema sarve vijJAnavettAoe ekI avAje svIkAreluM che. AkArathI thatuM jJAna : leAkavyavahAra paNa vastune oLakhAvanAra e cAra mukhya dharmAnA avalaMbanathI ja cAle che. e cAramAMthI eka paNa dharmanA tiraskAra karI devAmAM Ave, teA saghaLA prakArane leAkavyavahAra paNa aTakI paDe tema che. nAma ke AkAra vinAnA koI paNa padArtha jagatamAM maLavA nathI. arUpI jJAnanA ke amUrta AkAzanA paNu AkAra che. te paNu ghaTajJAna, parvajJAna tathA ghaTAkAza, paTAkAza Adi AkAzane dhAraNa kare che : ane e AkArAne dhAraNa kare che tAja kheAdhanuM kAraNa ane che. dhAra ajJAna: ( vastune oLakhAvavA mATe nAma ane AkAranI ATalI adhI prasiddhi jovA ane jANavA chatAM, jee- zrI jinamUrti e zrI jinanA medha karAvanArI nathI. '-ke--' enI pUjA dvArAe zrI jinanI pUjA thatI nathI. '-ema kahevA taiyAra thAya che, te ghAra ajJAnamAM aTavAyelA che, ema kahyA sivAya chUTakA ja nathI. hAsya ne yA upajAvanAra vastu : peAtAnA nAmanI thatI prazaMsA ane peAtAnA AkAranI thatI pUjA joIne rAjI thanArA AtmAo paNa jyAre bhagavAna zrI jinezvaradevAnA nAmanI prazaMsA ke tenA AkAranI
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 ] nAstika-matavAdanuM nirasana... pUjAne nathI sahI zakatA, tyAre mAnavuM ja rahyuM ke-te zrI jinezvaradeva pratye bhArAbhAra dveSa ane arUcithI bharelA che. zrI jinanAM nAma ke AkAra pratye arUci dAkhavanArA paNu jyAre- ame paNa zrI jinanA bhakta chIe. '-evA dAvA kare che, tyAre teA sajjana purUSAne kharekharA hAsya ane karUNArasa utpanna thayA sivAya rahetA nathI. bhAvabhakti e sAdhya che: zrI jinanA ja eka nAma ane AkAranA tyAga karI dIdhA pachI, kevaLa anyAnA nAma ane AkAramAM ja rAcelA mAcelA AtmAone zrI jinanA dhyAna, smaraNu ke pUjana mATe AdhAra ja zuM rahe che? bhAvabhakti e tA sAdhya che. * e sAdhyanI siddhi mATe jarUrI sAdhanAnA tyAga karI devAnuM aTita pagaluM bharanAra AtmAe sAdhya ane sAdhana ubhacathI bhraSTa thAya che. '-ema kahevuM, e leza paNa khATuM nathI. " jene zrI jinanAM nAma ane rUpa na gamyAM, teone zrI jinanA bhAva gamaze. '-agara- jeone zrI jinanA bhAva gamyA che, teone zrI jinanAM nAma ane rUpa nahi game. ' -e ubhaya vAta koi paNa pramANathI siddha thaI zake ema nathI. aMdhA nI darpaNamAM jonArA: sarvataMtrataMtrapU. parameApakArI yAdhyAya zrImad caAvijayajI mahArAjA, zrI jinanI bhAvabhaktinuM rahasya samajAvatAM, eka sthaLe pharamAve che ke " nAmAvitrayameva mAvamAva,--ttAkUvyabIjAraLa, zAstrAtsvAnubhavAcca zuddhahRdayai, - riSTaM ca dRSTaM muhuH / ,--riSTa muddu:/
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ ..zrI jinapratimA zrI jina samAna zAthI ? tenA'rhatpratimAmanAdRtavatAM, bhAvaM puraskurvatAM, 66 andhAnAmiva darpaNe nijamukhA, - lokArthinAM kA matiH // 1 // " bhAva bhagavaMtanI tadrupa buddhinuM kAraNu nAmAdi traNa (zrI arihaMtanAM nAma, sthApanA ane dravya) sivAya khIjuM eka paNa nathI : zuddha aMta:karaNavALA mahApurUSAe e vastunA zAstrothI ane svAnubhavathI vAraMvAra nizrcaya karelA che : te chatAM zrI arihaMtaparamAtmAonI pratimAonA anAdara karIne, jeo zrI arihaMtadevanA eka mAtra bhAvane ja AgaLa karanArA che, teo aMdhA banIne peAtAnuM mukha darpaNamAM jovAnA prayAsa karanArA che : e jAtinI teonI viparIta buddhi atizaya kSudra ane kutsita che. " sAnAmaheAranuM udAharaNa : [ 143 zrI arihaMtanuM nAma, zrI arihaMtanI sthApanA ane zrI arihaMtanI pUrvottara avasthAe, e zrI arihaMteAthI jUdI nathI. jema seAnAmahAranuM nAma, sAnAmaheAranA AkAra (chApa) ane seAnAmaheAranuM suvarNa e ja seAnAmahAra che : arthAt-e traNenA piDa-ekatra avasthAna, e ja seAnAmahoranuM svarUpa che. e traNamAMthI ekane paNa cheDIne seAnAmahoranA vyavahAra thaveA zakaya nathI. seAnAmahoranA bhAva (mUlya) e traNenA samudAya che. sAnAmahoranA AkAra ke tenI chApa sivAyanI vastune seAnAmahoranuM nAma ApIne kAI senAmahora tarIke khapAvavA mAge, teA cAlI zake ema nathI. e ja rIte seAnAmahoranI chApavALA suvarNa sivAya anya dhAtunA sIkkAne paNa kAI seAnAmahora tarIke khapAvI zake tema nathI. suvarNa ane AkAra baMne hoya, paNa tenuM 'seAnA-mahora ' evuM nAma kAI jANatA
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 ] nAstika-matavAdanuM nirasana.. na hoya, te paNa teno vyavahAra cAlI zakato nathI. nAma ane AkAra (chA5) baMne sonAmahoranAM hoya, paNa tenuM dravya suvarNanuM na hoya, arthAtu-te suvarNa sivAyanI dhAtuthI banela hoya, te. paNa tenuM mUlya upajI zake tema nathI. saMpUrNa senAmahora tarIkenuM mUlya tenuM ja upajI zake ema che, ke jenuM dravya suvarNa che, jenI chApa sonAmahera tarIkenI che ane e be jyAM hoya tyAM enuM nAma paNa sonAmahora tarIkenuM hoya ja che. chatAM koI AtmA tene senAmahora tarIkenA nAmathI na jANatuM hoya, to paNa teTalA pUrato te tenuM sonAmahora tarIkenuM mUlya upajAvavA samartha thaI zakato nathI. AthI e siddha thAya che ke-sonAmahora, e enA nAmAdi traNathI bhinna nathI, kintu abhinna che. . rUpabhinnatA : nAma--AkArAdi, e tenAM aneka svarUpamAMnAM ja keTalAMka svarUpa che. jema ke-eka ja vyakti jUdI jUdI apekSAe pitA, putra, pitRvya, pati Adi banI zake che. pitAnA putranI apekSAe pitA ane potAnA pitAnI apekSAe ene e mANasa putra tarIke oLakhAya che. e ja rIte patnInI ape. kSAe pati ane bhAInA putranI apekSAe pitRvya paNa banI zake che. ethI pitA, putra Adi bhinna vyaktio thaI jatI nathI. ekanI eka ja vyaktine saMbaMdhakRta aneka dharmo vaDe oLakhI zakAya che. e ja rIte pratyeka padArtho kALakRta, dezakRta, sthAnakRta, apekSAkRta, saMkhyAkRta, zabdakRta, arthakRta Adi aneka dharmo vaDe bhinna bhinna rUpe oLakhI zakAya che, tethI te padArtho kAMI bhinna banI jatA nathI. mAtra tenA dharmo ja jUdA jUdA zabda vaDe vyakta karAya che.
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ - .zrI jinapratimA zrI jina samAna zAthI? [145 sarva padArtho cAra nikSepothI yukta che: nAma, sthApanA, dravya ane bhAvaka-e cAre eka ja padArthanI apekSAkRta bhinna bhinna avasthAo che. keI paNa vastu e cAra dharmone cheDIne rahI zakatI nathI. dravyane artha upAdAna kAraNa karIe, to pugala dravya sivAya jIvAdi anya dravyamAM e nikSepa ghaTI zakato nathI : to paNa te dravyanI pUrve ttara avasthAone upacArathI upAdAna kAraNe tarIke svIkArIe to pratyeka padArthonI ochAmAM ochI cAra avasthAe mAnavAmAM kaI paNa jAtinI harakata nathI. ane e kAraNe-"sarve padArtho nAmAdi cAre nikSepAothI yukta che."--e kathana bAdhita thatuM nathI. AdhAra-Adheya bhAva saMbaMdha: zrI arihaMta paramAtmA, e paNa eka Atma dravya che, te te dravya paNa aneka dharmothI yukta che."--ema mAnyA sivAya cAle tema nathI. dravyane aneka dharmothI yukta kaho ke aneka dharmonA samUhane dravya kahe, e be vAto eka ja che. dharmone choDI dhamI ke dharmine cheDI dharmo rahI zakatA nathI. bannene AdhAra-Adheya bhAva saMbaMdha che. te saMbaMdha daMDa-daMDInI jema ke dhana-dhanInI jema saMga-saMbaMdhavALo AdhAra-Adheya bhAva saMbaMdha nathI, kintu vRkSa ane zAkhA athavA staMbha ane gharanI jema tAdAo-saMbaMdhavALe AdhAra-Adheya bhAvane saMbaMdha che. zAkhAne AdhAra vRkSa ane gharane AdhAra staMbha che. paraspara AdhAra-Adheya bhAva saMbaMdha hovA chatAM, vRkSa ane zAkhA ke ghara ane sthaMbha, e sarvathA svataMtra bhinna padArtho nathI, kintu eka ja padArthanAM bhinna bhinna svarUpa che. dhana ane 10
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 ]. nAstika-matavAdanuM nirasana.. dhanI ke daMDa ane daMDIne Azraya-AzrayI bhAva saMbaMdha hovA chatAM, daMDIthI daMDa ane dhanIthI dhana sarvathA bhinna che, tethI te tAdAmya-saMbaMdha nathI. ane jeTalA tAdAmya-saMbaMdha nathI kintu saMga-saMbaMdha che, teTalA avazya viga pAmavAvALA che. tAdAmya-saMbaMdha tenuM nAma che, ke jene trikALamAM paNa viyega nathI dharma dharmino tAdAo-saMbaMdha paNa tevA ja prakAre che. yAvadadravyabhAvI ane ayAvadravyabhAvI sabaMdha : sagA- saMbaMdha ane tAdAmya-saMbaMdha uparAnta, bIjA paNa aneka saMbaMdha cheparaMtu te badhA eka yA bIjI rIte uparyukta be saMbaMdhomAM aMtargata thaI jAya che. vastunA nAmane vastunI sAthe vA-vAcaka bhAvane sabaMdha che ane vastunI sthApanAne vastunI sAthe sthA-sthApaka bhAvane saMbaMdha che. e banne yAvadravya-bhAvI paNa hoya che ane ayAvadravyabhAvI paNa hoya che. a5kAlIna saMbadhane ayAvadravyabhAvI kahevAya che ane dravyanI hayAti sudhI rahenAra saMbaMdhane yAvadravyabhAvI kahevAya che, ke je saMbaMdhane, dravyanA nAza vakhate ja nAza thAya che. dravyane sarvathA vinAza jena matamAM svIkArya nathI, kintu dravyanA paryAyane ja mAtra nAza ane utpAda thayA kare che. tethI paryAyonA nAma ane AkAra ayAvadravyabhAvI che ane dravyanA nAma ane AkAra yAvadravyabhAvI che. te paNa paryAya ane dravyanI sAthe tenA tenA nAma ane AkArane saMbaMdha e saMga-saMbaMdha nathI, kintu tAdAo-saMbaMdha che, eTale ahIM vizeSa che. jenI hayAti nahi tenAM nAmAdi nahi: nAma ane sthApanA vastunI sAthe vAca-vAcaka bhAva
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...zrI jinapratimA zrI jina samAna zAthI ? [ 147 ane sthApya--sthApaka bhAva vaDe sadAya tAdAtmya--saMbaMdhathI joDAyela ja hAya che, tethI te bene vastuthI chUTA pADI vastunI oLakhANa karavI, kAi paNa rIte zakaya nathI. vastunI eLa khANu tenA dharmothI thAya che ane e dharmamAM nAma ane AkAra, e e paNu vastunA mUkhya dharmo che. duniyAnA saghaLA vyavahAra nAma ane AkArathI ja cAle che. bALaka janmyA pachI mADAmAM mADuM amUka divase te tenuM nAma pADI devuM ja paDe che ane te pahelAM paNu tene kharu yA premInA nAmathI ja ALakhAvI zakAya che. jenuM nAma che tenA AkAra hAya ja che. nirAkAra vastune paNa 'nirAkAra'evA zabdathI saMmeAdhavI ja paDe che ane e saMmeAdhana paNa eka prakAranuM nAma ja che. nAma ane AkAra dravyanAM ja hAya che. khapuSpAdi asat drabyAnAM nAma paNa kha ( AkAza ) ane puSpa Adi sat dravyAnA asat saMyeAgathI ja utpanna thayelAM che. tAtparya e che ke jenI hayAti hAtI nathI evA SaSTa bhUtAdi padArthonAM nAma ke rUpa paNa jagamAM hayAti dharAvatAM nathI. evAM asat nAmeAnI kalpanA sat dravyeAnA sayAga, samavAya ke ApekSika saMkhdhAthI kalpavAmAM Ave che. saMkhaidha haMmezAM be agara tethI adhika dravyA vacce ja rahelA hAya che, tethI jeTalA eka paDhavAcI vyutpattisiddha padArtho che, teTalAnAM nAma ane rUpa paNa avazya hastI dharAve che ane jyAM nAma, sthApanA ane dravya traNe hAya che, tyAM ja bhAva rahelA hAya che. dravya AdhAra ane bhAva Adheya: bhAva, e dravyanI ja vArtamAnika athavA vartamAnakAlIna avasthA che, tethI te benI vacce tAdAtmya-saMbaMdhavALA AdhArU
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 ] nAstika-matavAdanuM nirsana... Adheya bhAva rahelA che. dravya e AdhAra che ane bhAva e tenuM Adheya che. AthI nAmAditraNane bhAvathI kadI paNu alaga pADI zakAya ema nathI. jyAM bhAva che, tyAM nAmAdi traNa paNu che ane jayAM nAmAdi traNa che, tyAM bhAva paNa rahelA che. chatAM jae bhAvane mAnavAnA dAvA dharAvIne, nAmAdi traNane agara e traNamAMthI ekane paNa tiraskAravA mAMge che, teoe bhAvane ALakhyA che ema kahevuM e sarvathA khATuM che. bhinnAbhinna : bhAvane ALakhavAnuM sAdhana dravya che ane dravyane oLakhavAnuM sAdhana tenuM nAma ane AkAra che. A rIte e cAre vastu eka-khIjAthI kAi paNa rIte jUdI paDI zake tema nathI : kathaMcit abhinna che, tA paNa e cArenAM nAma, e cArenAM lakSaNa, e cAranuM prayAjana, e cArenI saMkhyA, e cArenA saMbaMdha, e cArene eLakhAvanArUM vijJAna, e vigere bhinna bhinna hovAthI, e cArene paraspara bheda paNa che ema mAnavAmAM paNa kAI jAtinI harakata nathI. A rIte dravya ane paryAya vacce paraspara rahela bhinnAbhinna saMbaMdhane jee ALakhI zakatA nathI, te ja bhramamAM paDe che ane e bhrama e ja mithyA jJAna che. evA mithyAjJAnI AtmA jyAre peAtAnA mithyA jJAnanA Agraha upara caDhe che, tyAre aneka prakAranA phumatAne jagatmAM pracAra karIne, teo peAtAne temaja anyAne paNa DUmAve che. dharmAMna dharmithI sarvathA bhinna na manAya : saMjJA, saMkhyA, saMbaMdha, lakSaNa, pratyeAjana, vijJAna AdinA leke vastunA mUkhya dharmonAma, sthApanA, dravya ane bhAvamAM
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ ..zrI jinapratimA zrI jina samAna zAthI? [ 149 jema bheda paDe che, tema e cArenuM adhikaraNu eka ja hAvAthI, arthAt-e cAre eka ja padArthamAM rahelA heAvAthI, e cArenA abheda paNu che. pudgalanA rUpa, rasa, gaMdha Adi dharmAM bhinna bhinna hAvA chatAM, e dharmanuM adhikaraNu eka ja hovAthI abhinna paNa che. eka adhikaraNa hovA chatAM paNu, rUpa-rasA dinA paraspara ke vastunI sAthe sarvathA bheda svIkAravAmAM Ave, tA eka ja vastu - aneka vastu rUpa banI jAya ane te pratyakSa virUddha che. kerIne varNa pILe che, rasa gaLyeA che, gaMdha sugaMdhI che ane sparza kAmaLa che : eTalA mAtrathI e cAra kerI che ema kahevAtuM nathI, kintu eka ja kerI kahevAya che. eja rIte e cAraneA samudAya kerIthI bhinna nathI : anyathA, eka ja kerI tarIke tene oLakhI zakAya nahi. rUpa-rasAdithI kerIne bhinna ke rUpa-rasAdine paraspara bhinna mAnavAthI, jagamAM je dravyAnA niyata vyavahAra cAle che, te sarvathA azakaya banI jAya. ghaTa dravya paTa dravyathI bhinna tarIke oLakhAya che, tenuM kAraNa baMnenA paraspara pRthak dharma sivAya bIjuM eka paNa nathI. ghaTanA jalAharaNAdika kriyA karavA rUpa dharmo jo ghaTamAM rahetA na hAya ane paTanA zItatrANAdi dharma paTamAM rahetA na heAya, tA te ene pRthak rUpe ALakhavAnuM kArya ja azakaca anI jAya : paraMtu ghaTa ane paTanA niyata vyavahAra jagamAM cAlI rahyo che, tethI tenA dharmo tenAthI abhinna che, e vAta ApeAApa samajAya tevI che. dharmanei dharmithI sarvathA bhinna mAnavAthI jema guNa-guNI bhAvanA uccheda thAya che, tema samavAyasaMbaMdha mAnavAthI anavasthA, niyata kAryakAraNubhAveAccheda Adi aneka dASA AvIne ubhA rahe che.
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 ]. nAstika-matavAdanuM nirasana.. niyAyika mAnyatAnuM nirasana: guNa guNathI ja oLakhAya che, enuM kAraNa-guNane guNinI sAthe abheda sabaMdha che, teja che. keTalAka darzanakAree guNa ane guNine sarvathA bhinna mAnIne, samavAya-sabaMdhathI te bene joDavA prayAsa karyo che, paNa temane te prayAsa anavasthA nAmanA mahA deSathI grasta thaI jAya che. guNa ane guNine joDanAra je samavAya-saMbaMdha che, te samavAya-saMbaMdhane guNa ane guNinI sAthe joDanAra ke saMbaMdha che? samavAyane guNa ane guNinI sAthe joDanAra je bIjo saMbaMdha kalpavAmAM Ave, to te saMbaMdhane joDavA mATe bIjAnI ane tene joDavA mATe trIjAnI, ema thAvat ananta navA navA saMbaMdhonI apramANika kalpanA karavI paDe che ane e ja anavasthA nAmane mahA deSa che. e deSathI bacavA mATe-guNa-guNine joDanAra samavAya-saMbaMdha che, parantu samavAyane joDavA bIjA sabaMdhanI AvazyaktA nathI." ema kahevA jatAM, potAnI pratijJA tUTI jAya che. nayAyikenI e pratijJA che ke"ayutsiddhaanaamaadhaaryaadhaarbhuutaanaamih pratyayahetuH saMbandhaH samavAyaH / " ApasamAM jUdA nahi thavAvALA guNa-guNa Adi ayutasiddha padArthomAM "AtmAmAM jJAna" e jAtine AdhAra-Adheya bhAva pragaTa thAya che tene jeDanAra saMbaMdha, e samavAya che." samavAya jemAM rahe che, te AtmA ane jJAnamAM ke guNa ane guNimAM paNa AdhAra-Adheya bhAva avazya pragaTa thAya che : jemake-A "samAdhimAM samavAya." kinatu "samavAthimAM samavAya "--e jAtinA AdhAra-Adheya bhAvane joDanAra anya saMbaMdha niyAyike mAnatA nathI, tethI teonI 'AdhAra
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ ..zrI jinapratimA zrI jina samAna zAthI? [ 151 AdheyabhUta ayutasiddha padArthomAM ihapratyayahetu samavAya saMbaMdha mAnavA joie.'-e jAtinI pratijJA tUTI jAya che, tethI guNu- guNine joDanAra khIjA saMbaMdhanI panA karavA karatAM, abheda sabaMdha mAnaveA eja ghaTita che. dharma-dharminA abhedya saMbaMdha nahi mAnavAthI, niyata kArya-- kAraNa vyavahAra paNa TakI zakatA nathI. kAraNa ane kAryanA deza-kALabhede bheda heAvA chatAM, kAraNuzakti ja kArya rUpe pariName che, tethI te eneA sarvathA bheda kadI paNa ghaTI zake tema nathI. kAraNuzakti jo kAryamAM na AvatI hAya, te taMtuthI ghaTa ane mRrpiDa ( mATInA pIMDA )thI paTa banI javA joie, parantu te vAta sarvathA asaMbhavita che. paTanAM kAraNa taMtue svayaM paTa rUpe pariName che ane ghaTanuM kAraNa mRtpIMDa svayaM ghaTa rUpe pariName che. " naiyAyikAnuM kahevuM che ke- leDha e vyApyavRtti dharma che, mATe dharmanA bhede dharminA bheda mAnavA ja joIe : dharmanA bhede paNa rminA bheda mAnavAmAM na Ave, teA jaDatva ane cetanatva dharma paNa eka ja dharminA khanI jaze ane te pratyakSa mAdhita che. " tenuM samAdhAna e che ke bheda e sarvadA vyAkhyavRttivALA hAya che, ema kahevuM sAcuM nathI, ghaTathI paTanA bheda ghaTatva ane paTatvathI vyAkhyavRttivALA hAvA chatAM, pRthvItva ane jaDatva Adi dharmathI abhyAvRttivALA paNa che. e ja rIte jaDatva ane cetanatva dharmathI jaDa ane cetananA bheda hAvA chatAM, dravyatva ane pAryatva Adi dharmothI te e vacce abheda paNa che: tethI bheda e ekAnta vyApyavRttivALA che, e siddhAnta TakI zakatA nathI. jee guNa-guNI Adi ayutasiddha padArthomAM paNa
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 ] nAstika-matavAdanuM nirasana... sarvathA bheda mAnavA taiyAra che, te bhinna padArthomAM paNa abhedane anAdisiddha leAkavyavahAra che, te samajavAne paNa niSphaLa (navaDayA che. senA ane vana Adi tenAM prasiddha dRSTAMtA che. hAthI, gheADA, ratha, padAtI ane zastrAdi aneka bhinna vastuonA samudAyane paNa eka ja senA 'zabdathI saMmeAdhavAmAM Ave che tathA Amra, AmalI, vaTa, pIMpaLa, vRkSa, vela Adi sarvathA jUdAM jUdAM vRkSeAnI jAtionA samudAyane " vana' ' zabdathI saMkheAdhavAmAM Ave che. e rIte bhinnamAM paNa abhedanA vyavahAra prasiddha che, te abhinnamAM bheda manAvavA prayAsa karavA, e taddana khAliza ane lekavyavahArathI paNa asiddha ceSTA che. 'nAma, sthApanA, dravya ane bhAva-e saMjJA Adi bhedathI, bhedya dharAvanArA hAvA chatAM ayutasiddha hAvAthI abhinna che.' -e vAta have samajAvavI paDe ema nathI. ayutasiddha eka padArthamAM bheda ane abhedanI vivakSA bhinna bhinna apekSAee che, eTalI vAta samajAI jAya teA e apekSAkRta bhedAne vastukRta bhedA tarIke mAnavAnI buddhi kadI paNa thaze nahi. ATaleA vicAra karyA pachI, have ApaNe nAma, sthApanAdimAM saMjJA, lakSaNu, pratyeAjanAdithI kevI jAtinA bheda paDe che, tenA vicAra karIe. sannA e nAmanuM upalakSaNa che, tethI nAmAdi cArenAM nAma jUdAM che, emAM vizeSa kahevAnI jarUra nathI. jema e cArenAM nAma jUdAM che, tema e cArenAM lakSaNA paNa jUdAM che. nAma-nikSepanuM lakSaNa : lAkavyavahAra calAvavA mATe guNAdi nimittonI apekSA
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ ..zrI jinapratinA zrI jina samAna zAthI? [153 rAkhyA sivAya ja kaI padArthanI kaI saMjJA rAkhavI-te-"nAmanikSepa che : jemake-kAyara mANasanuM nAma paNa "vIrajIbhAI rAkhavuM athavA buddhimAna mANasanuM nAma paNa "gAMDAlAla' rAkhavuM. nAma-nikSepamAM nAma pADanAra agara bolanAranA abhiprAya sivAya guNa, jAti, rUpa Adi bIjI kaI vastunI apekSA nathI. zrI anugadvAra sUtramAM be prakAranAM nAma batAvyAM che. eka yAdacchika ane bIjuM tethI viparIta. Dilya, DavisthAdi cAdacchika nAme che, jene koI artha nathI. tethI viparIta nAme arthavALAM che, to paNa tenA aneka prakAre che. keTalAMka nAme anvayaMsthita che : jema Indra, purandarAdi. ane bIjAM keTalAMka nAme anyArthasthita che : jemake-gopAla dArakAdinuM Indra Adi nAma. parantu pratyeka nAma tenA paryAya zabdathI anabhidheya hoya che : jemake--koInuM nAma "vinodacaMdra" hoya, tene "Anandacandra" nAmathI koI bolAve, te vidacaMdrane bodha thaI zakaze nahi. jo ke "Ananda" e vinedane ja paryAya zabda che. e rIte sarvatra samajI levuM. pratyeka nAma prAya: yAvadravyabhAvi hoya che. arthAt -ekavAra paDeluM nAma jIdagInA aMta sudhI kAma Ave che. ahIM prAya: zabda kahevAnI matalaba e che ke keTalAkanAM nAma eka ja jIdagImAM be, traNa yA tethI adhika paNa badalAya che: jemake- bacapaNamAM mAtApitAe pADela "metIcaMda" nAmanI vyakti, juvAnImAM "bAbulAla" tarIke paNa oLakhAya che. keI paNa vyakti dIkSA le tyAre to tenuM nAma avazya badalavuM paDe che, tethI dIkSita thanArane ochAmAM ochAM pUrvottara avasthAnAM be nAme to hoya ja che.
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1pa4] " ' nAstika-matavAdanuM nirasana.. ahIM eka zaMkA upasthita thavI zakaya che, ane te e ke"guNAdinirapekSa pADelAM nAme to 'tadarthanirapekSa hovAthI, "nAma-nikSepa che : parantu guNasaMpanna nAmane "nAma-nikSepa" kevI rIte mAnI zakAya?" enuM samAdhAna saraLa che. vastumAM nAma pramANe guNa bhale hoya, te paNa e guNanI apekSAe jyAM sudhI zabdavyavahAra na thAya, tyAM sudhI tene "nAma-nikSepamAna, teja vyAjabI che. jemake-ke sArA mANasanuM nAma "sArAbhAI hoya, to paNa tene "sArApaNa guNa mUkhya karIne saMbodhana karavAmAM na Ave, tyAM sudhI te "nAma-nikSepa che. tenAmAM rahela "sArApaNu" guNane mUkhya karIne, pachI tene sArAbhAI" nAmathI saMbodhavAmAM Ave, to te saMbodhana "bhAva-nikSepa"nI apekSAe che, ema kahI zakAya : jemake-sArAbhAI kharekhara sArA bhAI che. temAM prathama "sArAbhAI" e nAma-nikSepanI apekSAe che ane dvitIya "sArA bhAI" e bhAva-nikSepanI apekSAe che. nAma-nikSepanI apekSAe kaI paNa nAma (pachI te guNasaMpanna paNa bhale ho) tadartha nirapekSa ja pADavAmAM Ave che. je ema na hoya, to pratyeka DAhyA mANasonAM nAma DAhyAlAla' hovAM joIe ane sArA mANasonAM nAma sArAlAlahevAM joIe. sthApanA nikSepanuM lakSaNa: - have sthApanA-nikSepAnuM lakSaNa tapAsIe. "kaI vastumAM kaI anya vastunI sthApanA karIne, pachI tene te nAmathI bolAvavI." te- sthApanA nikSepa che. jemake-pASANumAM zrI vItarAgadevanI sthApanA karIne, pachI tene zrI vItarAgadeva
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...zrI jinapratimA zrI jina samAna zAthI? tarIke oLakhavA ane kahevA: athavA ramavAnAM pAnAMmAM rAjA, rANI, gulAma AdinI sthApanA karIne tene te zabdathI belAvavA : athavA akSAdimAM AcAryanI sthApanA karIne tene AcArya tarIke mAnavA ane kahevA ! sthApanAnA mUkhya be bheda: sthApanAnA mUkhya be bheda che : eka tadAkAra sthApanA ane bIjI atadAkAra sthApanA. mUrti, citra AdimAM tadAkAraka sthApanA thAya che ane akSAdimAM atadAkAra sthApanA thAya che. tadAkAra sthApanA : sthAnA mUkhya AkAranI samAnatAvALI vastumAM sthApyanI sthApanA karavI, te tadAkAra sthApanA che. je kesthAnA AkAranI paripUrNa sahazatA mUrti AdimAM nathI AvI zakatI, paNa thoDI paNa sadazatAthI tene tadAkAra sthApanA kahevAmAM kaI jAtinI harakata nathI. e DI paNa sadazatAthI "sAdakya pratyabhijJAna" dvArA-"A te bhagavAna mahAvIra Adi che"--e baMdha thaI zake che. atadAkAra sthApanA: sthApyanA mUkhyAkAranI asamAnatAvALI vastumAM sthApanA karavI, te atadAkAra sthApanA che. atadAkAra sthApanAmAM AkAranI kiMcit paNa sadazatA hotI nathI, to paNa-A AcArya che."--evuM "ekatva pratyabhijJAna" sthApanAnI buddhithI thaI zake che. jemake-gavarmenTanA sIkkAvALA eka kAgaLathI "A hajAra rUpIA che."--e bodha thaI zake che. kAgaLanA TukaDAmAM-"hajAra rUpiAne baMdha thavAmAM nimitta rUpiA ane kAgaLanI sadazatA nathI, kintu gavarmenTanA sikkAmAM
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 ] nAstika-matavAdanuM nirasana... karela "hajAra rUpiA nI ekatva buddhi che. hajAra rUpiA ke hajArane gavarmenTa pepara banane eka ja che, evI buddhi tamAma AtmAoe karelI che, tethI hajAranI neTane kAgaLa jotAM ja-"A hajAra rUpiA che."--evuM jJAna thAya che ane te vAtane sarva leka maMjura rAkhe che. paraMtu koI ajJAna bALakane tevI (ekatva pratyabhijJAnavALI) buddhi na thaI hAya, te te tene hajAra rUpiA nahi mAnatAM, eka kAgaLane kaTake paNa mAnIne vyavahAra kare che. teTalA mAtrathI gavanmenTanA sIkkAvALI "hajAranI neTa"e hajAra rUpiA nathI kintu kAgaLane kaTake che, ema siddha thaI zakatuM nathI. ajJAnathI buddhibheda thavo zakya che: e ja vAta zrI jinezvadevanI yA kaI paNa devanI mUrtine lAgu paDe che. je AtmAoe mUrtimAM deva tarIkenI ektA pitAnI buddhithI sthApanA karelI nathI, te AtmAone teja mUrti pASANane kaTake yA mATIne piDA lAgavAne paNa saMbhava che. paNa tenuM kAraNa tenI tevA prakAranI buddhi che. gatanmenTanI chApavALA kAgaLanA kaTakAmAM paNa-"hajAra rUpiAnI buddhi nahi dhAraNa karanAra AtmAne keAI parANe tevI buddhi utpanna karAvI zakatuM nathI. paraMtu teja kAgaLanA kaTakAnA hajAra kaladAra maLyA pachI, tene te buddhi ApoApa thaI ja jAya che ke-A dekhAvamAM bhale kAgaLano kaTake haya, kintu AnuM mUlya kAgaLanA TukaDA jeTaluM nathI paNa hajAra rUpiA jeTaluM che." tema je AtmAne, mUrtimAM devanI ekatvatAnI buddhi ja thaI nathI, te AtmA devAdhidevanI mUrtine paNa paththaranA ramakaDA rUpa mAne, tethI te pattharanA ramakaDA rUpa banI jatI nathI.
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...zrI jinapratimA zrI jina samAna zAthI! 157 devAdhidevanI mUrtine devAdhideva nahi mAnavAmAM, tevA AtmAone tevA prakAranI devapaNAnI buddhi utpanna thayelI nathI, e ja eka mUkhya kAraNa che. bALaka jema vaye mATe thAya che ane kAgaLanA kaTakAnA paNa hajAra rUpiAnAM mUlya hoya che ema jAtianubhavathI jUe che, tyAre eka vakhata pheMkI denAra ke phADI nAMkhanAra vastune paNa te trIjorImAM rAkhatAM zIkhe che ane tenI prANathI paNa adhika rakSA kare che. ATalo badho taphAvata paDI javAnuM kAraNa sivAya tenI buddhi, bIjuM eka paNa nathI. zrI vItarAga ane zrI vItarAganI mUrti-anenI bhaktithI samAna lAbha zI rItie ? ahIM eka zaMkA jarUra thaze ke-"kAgaLanI noTa paNa sarakAranI chApavALI hoya che, to tenA paisA upaje che : jyAre mUrti game tevA prabhAvaka AcArya dvArA pratiSThita thayelI hoya, te paNa tenI rakSA, pUjA ke bhakti, sAkSAt devanI bhaktinI jema dhamApadeza Adi devA rUpa upakAra karI zaktI nathI, tethI "neTa "nuM daSTAMta ahIM kevI rIte ghaTita thAya ? zrI jinazvaradeve temanI bhakti karanAra AtmAo upara kevI rItie upakAra karanArA che, e nahi samajI zakanAra AtmAone A zaMkA thavI sahaja che: to paNa teoe nATa"nA daSTAMta upara jarA adhika vicAra karavAnI AvazyakatA che. hajAranI neTa ane hajAra rUpiA, e benuM mUlya samAna che, te paNa sarva apekSAe nahi kintu eka ja apekSAe: je apekSAe e be bhinna padArthonuM mUlya sarakhuM che, te apekSAe te zrI vItarAganI mUrti ane zrI vItarAganuM mUlya paNa sarakhuM ja che. sAkSAt zrI vItarAga ke tenI mUrti, tenA pUja
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 ] nAstika--matavAdanuM nirasana... kane ekasarakhI pariNAmanI vizuddhi pedA karAve che. eka upadezazravaNune cheDIne vaMdana, pUjana, namaskAra, dhyAna Adi saghaLI bhakti zrI vItarAga ke tenI mUrtinI ekasarakhI rItie thaI zake che ane te dvArA svapariNAmavizuddhi rUpI mUlya eka sarakhuM prApta karI zakAya che. neTanuM mUlya ' hajAra rUpi' che, tema ahIM mUrtinI bhaktinuM mUlya pariNAmanI vizuddhi' che. neTanA jema hajAra rUpiA utpanna thAya che, tema zrI vItarAganI mUrtinI bhaktinA paNa zrI vItarAganI bhakti jeTalA ja paisA (phaLa) utpanna thAya che. tenuM kAraNa mUrtimAM zrI vItarAganI sthApanA sivAya bIjuM eka paNa nathI ! jema kAgaLanA TukaDAmAM hajAra rUpiA peDhA karAvavAnuM sAmarthya, sivAya gavarnmenTanI chApa, khIjuM eka paNa nathI : e chApamAM karelI atadAkAra sthApanA eja enA mUlyanuM khIja che. tema zrI vItarAgadevanI mUrtimAM karelI zrI vItarAgadevanI tadAkAra sthApanA, e ja enI bhaktinA mULamAM nimitta che. buddhi vinA phaLa nahi : C je mUrtimAM zrI vItarAganI sthApanAnI buddhi rAkhe che, tee enI bhaktinuM phaLa pariNAmavizuddhi 'peDhA karI zake che. jeAne e jAtinI sthApanAbuddhi nathI, teone e ja mUrti * piraNAmavizuddhi ' svarUpa phaLane peDhA karanArI thatI nathI : ane e vAta sarakArI neTa yA vyavahAranI koI paNa khAkhatamAM lAgu paDe che. buddhi, e ja manuSyeAnA sarve prakAranA vyavahArAnuM mUkhya kAraNa che. je bALakane mAtA pratye .6 mAtA ' tarIkenI buddhi nathI, te khALakane mAtA upara paNa bhakti jAgavI azakya che. je patine patnI upara patnI ' "
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ mA paranuM tevA pariNAmavizu AtmAnItarAga ...zrI jinapratimAM zrI jina samAna zAthI? [ 159 tarIkeno bhAva nathI, te patine pite paraNelI strI upara paNa patnI" tarIkeno bhAva pedA thaI zakato nathI : ane jenA upara te patnIne bhAva dhAraNa kare che, te "gaNikA" hoya to paNa tenA upara patnI tarIke sneha pedA thato najare anu. bhavAya che. zatrubhAvathI baMdhu paNa zatru lAge che ane baMdhubhAvathI zatru paNa baMdhu lAge che. tema sarvatra bhAva yA buddhi e tevA prakAranA bhinna bhinna vyavahAromAM mUkhya kAraNa che, te pachI je AtmAoe zrI vItarAgadevanI mUrtimAM zrI vItarAga devanI buddhi dhAraNa karI ja nathI, tevA AtmAne zrI vItarAgadevanI mUrti paNa pariNAmavizuddhi kevI rIte pedA karAvI zake? parantu tevA AtmAne "pariNAmavizuddhi na thAya, eTalA mAtrathI mUrtimAM vItarAganI sthApanAbuddhi dhAraNa karanArane paNa, pariNAmavizuddhi na thAya, ema mAnavuM sarvathA aghaTita che. sthApanA nikSepa saMbadhI keTalIka zaMkAo ane tenAM samAdhAna : zakAya sarvatra "bhAva" eja mUkhya kAraNa che, te pachI vItarAganI mUrtimAM ja vItarAganI sthApanA karavAnI zuM AvazyakatA che ? sarAgInI mUrtimAM paNa vItarAga'nI sthApanA karanArane sarAgInI mUrtithI paNu vItarAganI mUrtinI bhakti jeTaluM phaLa maLavuM joIe! samAdhAna, nAma, sthApanA vigere tenAM ja phaLe che, ke jeno bhAva sAco che, e vAta khUba yAda rAkhI levA jevI che. je vItarAga nathI, tenuM nAma vItarAga pADI devAthI, tenA nAmane jApa paNa vItarAganA nAmanA jApa jeTalo ja phaLe ema mAnavuM, e mUrkhatA che. e ja rIte je svayaM sarAgI che, tenI mUrti vItarAganA jevI banAvIne besADavAmAM Ave ane
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160] nAstika-matavAdanuM nirasana. tenAmAM vItarAganI buddhi dhAraNa karIne tene bhajavAmAM Ave, tethI te vItarAganI bhaktinA samAna phaLane ApanAra thAya ema mAnavuM, e paNa teTaluM ja aghaTita che. sthApanAnI buddhinI vAta jeTalI jarUrI che, teTalI ja jarUrI vAta sthApanI zuddhinI che. sthApya azuddha che, te temAM sthApelI buddhi paNa azuddha ja rahevAnI che. jema je gavarmenTa ja saddhara nathI, tene sIko paNa asaddhara ja rahevAne jeTalI saddharatA gavarmenTanI, teTalI ja saddharatA tenA sIkkAnI! saddhara sarakAra paNa je divase asaddhara banI jAya che, te divase tenA sIkkAnAM mUlya paNa ghaTI jAya che yA sarvathA uDI jAya che, e vAta vyavahAramAM keIne paNa samajAvavI paDe tema nathI. e ja rItie svayaM vItarAga nathI tenI vItarAga tarIke karelI sthApanA paNa kAMI kAma AvI zakatI nathI. je vItarAga che tenI ja sthApanA ke tenuM ja nAma, tenI bhakti karanArane vItarAga samAna phaLa ApanAra thAya che. zaMkA, zrI vItarAganAM nAma, sthApanA dravya ane bhAva-e cArenI bhaktinuM phaLa zuM ekasarakhuM che? samAdhAna, phaLane AdhAra AtmAnA pariNAma (adhyavasAya) upara che. zrI vItarAganuM nAma smarIne paNa kaI AtmAo mukti pAmyA che. zrI vItarAganI mUrtinI bhaktithI paNa anekAneka AtmAoe kalyANa sAdhyuM che. zrI vItarAganA dravya ane bhAva, e ubhayanI ArAdhanAnA phaLamAM to zaMkA jevuM rahetuM ja nathI. zrI vItarAganuM dravya, e, e tAranI pUrvanI ArAdhaka avasthA athavA uttaranI ArAdhya avasthA che tathA zrI vItarAgane bhAva e vartamAna ArAdhya avasthA che, ja: tethI te bhakti phaLanArI na hoya, ema bane ja nahi.
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...zrI jinapratimA zrI jina samAna zAthI? [ 161 prazna mAtra nAma ane sthApanAnA rahe che ane e nAma ane sthApanAnI ArAdhanA karIne paNa anantA AtmAoe peAtAnuM kalyANa sAdhyuM che, ema Agama (Asavacana) sAkSI pUre che. te paN nAma, sthApanA, dravya ane bhAvamAM je phaka rahelA che, tene paNa zrI jinazAsane spaSTa karI ApyA ja che. parameApakArI bhagavAna zrI jinabhadra gaNi kSamAzramaNu, zrI vizeSAvazyaka mahAbhASyamAM tathA tenA upara vizALa ane ati sphuT vRttine racanArA mo~dhArI AcAryabhagavAna zrI hemacaMdrasUrijI mahArAja enI vRttimAM kramAve che ke tr nAma, sthApanA ane dravyamAM abhidhAna, dravyatva ane tadarthazUnyatva, e traNe khAkhatA samAna hAvA chatAM, nIcenA bhinnabhinna viSaceAthI e traNenA taphAvata paNa spaSTa che:nAmanI vizeSatA : sthApanA ane dravyathI nAmanuM kArya thatuM nahi heAvAthI, te bethI tenA bheda spaSTa ja che. sthApanAnI vizeSatA : AkAra, abhiprAya, buddhi, kriyA ane phUla, e pAMca vastu je rIte sthApanAmAM jovAmAM Ave che, te rIte nAma ane dravyamAM nathI. dravyanIvizeSatA : dravya (pAte bhAvarUpa banIne) je rIte bhAvanuM kAraNa mane che, te rIte nAma-sthApanAmAM asaMbhava che. bhAvanI vizeSatA : 1-nAmAdi traNathI bhinna abhidheyatva, ra-kAryatva ane ke--tadarthayuktatva, e bhAvanuM lakSaNa che. ' AthI e spaSTa thaze ke-nAmAdi cAra e eka ja vastunA dharmAM hAvA chatAM, e cAre pRthak pRthak svataMtra dhame che. temAMthI kAI ekanA paNa bIjAmAM samAveza thaI zake tema 11
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 ] nAstika--matavAdanuM nirasana... nathI. vastudharmatva rUpe e cAre samAna hovA chatAM, tadarthazUnyAdi vizeSa vaDe te cAre asamAna che. rIkA. bhAvamAM 'tadarthayuktatva ' hAvAthI, bhAva e vastune paryAya banI zake che: paraMtu nAma, sthApanA ane dravyamAM te 'tath zUnyatva' che, te te vastune dharma kevI rIte banI zake? samAdhAna0 bhAva e jema vastune ALakhAvanAra heAvAthI vastunA dharma che, tema nAma, sthApanA ane dravya e traNa paNu vastune ALakhAvanAra hAvAthI vastunA ja dharmo che. je jene oLakhAvanAra hAya, te tenA dharma che. ' ghaTa'zabda elavAthI nAmAdi (ghaTanA) cAre bhedAnI eka sAthe pratIti thAya che. e rIte 'indra ' zabda eTalavAthI nAma Indra, sthApanA-indra, dravya-Indra tathA bhAva-indra, e cAre prakArathI IndranI pratIti thAya che : tethI e cAre bheda nAmAdi upAdhionA bhedathI bhinna hAvA chatAM, vastuthI abhinna che. e rIte nAmAdi cAra e vastuthI abhinna, vastunA ja dharmI hAvA chatAM, prathamanA traNa dharmo ' taryaMnyatva ' dharAve che, jyAre cAthA bhAvadharma e ' taryayuktatvathI yukta che : eTalA pUratu aMtara teo vacce raheluM ja che. ane e aMtaranA pratApe bhAva e phalasAdhaka thavAmAM anantara kAraNa che, jyAre nAma, sthApanA ane dravya e phalasAdhaka thavAmAM paraMpara kAraNa che; arthAt-nAma, sthApanA ane dravya e bhAvanAM kAraNa manIne kAryasiddhi karI Ape che. je nAma, sthApanA ane dravya bhAvanAM kAraNa nathI anatAM, te nAma, sthApanA ane dravya nathI paNa phaLatAM ! je nAma, sthApanA ane dravya bhAvanAM kAraNu ane che, te nAma, sthApanA ane dravya,
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jinapratimA zrI jina samAna zAthI? [163 bhAvanI jema avazya phaLe che. arthA-bhAva e phaLasiddhimAM ekAntika ane AtyaMtika che. jyAre nAma, sthApanA ane dravya e phaLasiddhimAM anekanika ane anAtyantika che. kavacit , mutracit phaLe che, kavacit kutracit nathI paNa phaLatA ane kavacit kutracit adhurA phaLane paNa Ape che. - zekA) nAma, sthApanA ane dravya, e bhAvanI jema vastunA ja paryAya che, to pachI cAre dvArA samAna phaLanI prApti kema thatI nathI? samAdhAna ananta dharmAtmaka vastunA tamAma dharmo eka ja phaLane ApanArA thAya, e banavuM zakya ja nathI. cUlAmAM rahelo agnine tApa rasoI pakAvI Ape che ane e ja agnine dhUmADe rAMdhanAranI AMkhene bALe che. bhinna bhinna kAryone karavA chatAM, tApa ane dhUmADo baMne dharmo agninA ja che, emAM koIthI paNa nA pADI zakAya tema nathI. kasturI nAkane suvAsa Ape che, te cAmaDIne kALI kare che. maracAM jIbhane svAda Ape che, te AMkhamAM pANI lAve che. zeraDI cAvanAranA dAMtane duHkha Ape che, to jIbhane sukha kare che. ema eka ja vastunA bhinna bhinna dharmo bhinna bhinna kAryone karatA pratyakSa anubhavAya che. e ja rIte nAma, sthApanA, dravya ane bhAva e paNa vastunA bhinna bhinna dharmo hevAthI, bhinna bhinna kAryone karanArA hoya, e samajAI zake tema che. prastutamAM prayojana "pariNAmazuddhi" rUpI kAryanuM che. e kArya pratye "bhAva" e sAkSAt kAraNa che ane nAma, sthApanA ane dravya e kAraNanAM kAraNa che. arthAta-bhAva pratye kAraNa che. bhAva vinA jema phaLanI siddhi nathI, tema nAma, sthApanA ane dravya vinA bhAvanI paNa siddhi nathI :
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164] nAstika-matavAdanuM nirasana.. tethI pariNAmazuddhi rUpI kAryamAM e cAre ekasarakhA upakAraka che, ema kahevAmAM kaI paNa jAtinI harakta nathI. nAmAdi cArane nahi mAnavAthI ke ekane paNa nahi mAnavAthI utpanna thatI Apattio: zrI arihaMtanuM nAma, zrI arihantanI pratimA ane zrI arihaMtane siddhazilAgata deha yA AtmA, e bhAva arihaMtanAM ja aMga, kAraNa ke bheda che: tethI bhAva arihaMta jeTalA ja phaLadAyI che tathA samAna pariNAmavizuddhine pedA karanArA che, emAM koI paNa jAtine saMdeha nathI. jeo e. traNane cheDIne zrI arihaMtanA bhAvane bhajavAnI IcchA rAkhe che, teo hAthamAM rahelA ArIsAne tyAga karI AkAzamAM pitAnuM mukha nirakhavAno prayAsa kare che. bhAvane oLakhavAnuM sAdhana, sivAya nAma, sthApanA ke dravya, bIjuM eka paNa nathI. nAma e vastunuM abhidhAna che: sthApanA, e vastune AkAra che: dravya, e vastunI kAraNatA che: tathA bhAva, e vastunuM kAryarUpe pariNamana che. kAryarUpe pariNamelI vastune oLakhavAnAM sAdhana tenuM nAma, tene AkAra ane tenAM upAdAne kAraNe che. e traNanA abhAvamAM chadmasthane vastune bodha thavo azakya che. vastunAM cAra rUpa na mAnavAthI vastune baMdha thaI zake nahi, e vAtane jarA vadhAre spaSTatAthI samajavA mATe e cAramAMthI ekekane paNa na mAnavAmAM Ave te kayA kayA prakAranA doSa ubhA thAya che, ene paNa saMkSepamAM joI javuM ahIM Avazyaka che.
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...zrI jinapratimA zrI jina samAna zAthI ? [ 165 nAmane nahi mAnavAmAM ApattioH-- 1. nAma e vastune pratyaya karAvanAra na hAya, teA nAma uccAra karavAthI vastune sAMzayika, viparIta, anizcita ke yAdacchika khAdha thavA joie : kintu tema thatuM nathI. koI paNa vastunuM nAma uccAraNa karavAthI jJAtA AtmAne tenA asaMdigdha ane nizcita Adha thAya che. 2. vastunuM avirUddha lakSya ( jIvAdi), lakSaNa upaceAgAdi) ane savyavahAra ( khelAvavuM, mekalavuM Adi) e nAmane AdhIna che. 3. jJAna, zabda ane kriyA paNa abhidhAnane AdhIna che. 4. abhidhAnarahita hAya te vastu ja hAtI nathI : jemake--abhAva. 5. nAma e rUpAdinI jema vastunA dharma na hAya, te vastunI pratIti karAve nahi. sthApanAne nahi mAnavAmAM ApattioH-- 1. saghaLI vastu AkAramaya che. je anAkAra che te vastu ja nathI. 2. vastu, vastunuM jJAna, vastunA zabda, vastunI kriyA, vastunuM phaLa ke vastunuM abhidhAna, e sarva AkArayukta ja che. 3. AkArarahita vastunA upalabhbha vyavahAra thatA nathI. dravyane nahi mAnavAmAM ApattioH-- - 1. dravyane cheDIne vastumAM khInDru kAMI che ja nahi. ( mRdADha) pUrve pariNAma tAbhAva ane ( ghaTAdi ) uttara pariNAma AvirbhAva sivAya vastumAM anya kAMI che nahi.
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166] nAstika-matavAdanuM nirasana 2. navuM kAMI utpanna thatuM nathI ke nAza pAmatuM nathI : AvirbhAva-tibhAva mAtra thayA kare che: utkarNa-viphaNa-kuMDalitAkAra sarSanI jema. 3. acitya svabhAvavALuM dravya ja kramaza: AvirbhAvatibhAva rUpe pratyakSa thAya che. veSAntara karanAra naTanI jema . nAma-sthApanAdi dravyanA ja upacAra che ane upacAra e avastu che. bhAvane nahi mAnavAmAM Apattio 1. kAlAntarasthAyI keI dravya che ja nahi. pUrvekSaNanivRtti ane uttarakSaNa-utpatti e ja dravya che. 2. ArAga (cakranA agrabhAga) upara sarasavanI jema gayelA nidhAnarUpa thatA nathI, anAgatano puMja nathI tathA utpanna thayelA TaktA nathI. 3. leka-vyavahAra bhAvathI ja thAya che, paNa abhAvathI thatuM nathI. kArya sivAya kAraNa jevI cIja kaI anubhavamAM AvatI nathI. vastunA cAra dharmomAMthI keI paNa eka dharmane nahi mAnavAthI agara eka ja dharmane mAnI laI bIjA dharmone tiraskAra karavAthI, vastuno ja tiraskAra thAya che, e uparanA vivecanathI spaSTa thAya che. e kAraNe Tve naya sammata, atyanta anavadya zrI jinamatanuM e pratipAdana che ke-lekamAM je kaI vastu che, te nAmAdi catuSparyAyavALI che. utpAda, vyaya ane vyanI jema vastunA e cAre paryAya anya avinAbhAvI che. ekAMzagrAhI, mithyAbhinivezavaza AtmAo anya-gajanyAyanI jema paraspara mithyA vAda karI satyane pAmI zakatA nathI.
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...zrI jinapratimA zrI jina samAna zAthI? [ 167 dravyanikSepanuM lakSaNa : ahIM dravya zabdanA aneka artha thAya che - 1-utpAda-vyayanuM bhAjana, te dravya che: 2-sattAne vikAra athavA avayava, te dravya che: 3-guNone samudAya, te dravya che. ane 4-bhUta-bhAvi-paryAyanuM kAraNa paNa dravya che. e samagra arthone saMgraha karIne, dravyanikSepanI saMkSipta vyAkhyA nIce mujaba thaI zake che:-"bhUta ane bhAvi avasthAthI saMbaMdha rAkhavAvALA nAmane pravega vartamAnamAM karave,-te dravyanikSepa che. jemake-rAjaputra (prince)ne "rAjA" kahevo athavA padabhraSTa thayela rAjAne rAjA" kahe. vyanikSepanA be bheda: dravyanikSepano viSaya ghaNo vistIrNa che. jema lekamAM yuvarAjane rAjA kahevAya che, tema yuvarAja yA rAjAnA marI javA bAda, tenA mRtaka zarIrane paNa leka rAjA kahe che. e rIte rAjAnA jJAnane paNa "rAjA" kahevAne pracAra che : jemake- rAjA te enA hRdayamAM beThA che. hRdayamAM to rAjAnuM "jJAna" beThuM che, nahi ke-svaya "rAjA": to paNa dravya-nikSepathI rAjAnA jJAnane ja ahIM "rAjA" tarIke kahela che. e saghaLA prabhedane samAveza karI levA mATe, dravya-nikSepanA mUkhyatve be bheda pADavAmAM AvyA che: eka Agama dravyanikSepa ane bIje - Agama dravyanikSepa. Agama dravyanikSepa: kaI vastune jANavAvALAne te zabdathI kahe, te "Agama
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 ] nAstika-matavAdanuM nirasana.. dravyanikSepa che. dravyanikSepane saMbaMdha bhUta ane bhaviSyathI che. e kAraNe te jANavAvALAne upayoga te vakhate je te vastumAM vartato hoya, to te dravyanikSepa banI zakato nathI. kAraNa ke-upaga hovAthI vartamAnatA AvI jAya che ane vartamAnatA AvavAthI bhAvanikSepa banI jAya che. jANakArane upayoga anyatra hoya, tyAre ja te 'AgamathI dravyanikSepa banI zake che. nAAgama dravyanikSepa : vastunA jJAnane choDIne vastunI pUrvottara avasthA athavA tenI sAthe saMbaMdha rAkhavAvAlI bIjI vastune te vastunA nAmathI kahevI, te Agama dravyanikSepa che. enA traNa bheda che: jJAyaka zarIra, bhAvi ane tavyatirikta. jJAyaka zarIra: Agama dravya nikSepathI vastunA jJAtAne vastunA nAmathI kahyo hato. "jJAyaka zarIra ne Agama dravyanikSepathA vastujhAtAnA mRta zarIrane te vastunA nAmathI kahevAya che. jema kevalajJAnI muninA mRtaka zarIrane "kevaLajJAnI" kahevA. bhAvi : vastunA upAdAna kAraNane vastunA nAmathI kahevuM, te bhAvi ne Agama dravya nikSepa" che. emAM vastunA jJAtAnuM zarIra nahi, kintu vastunuM upAdAna grahaNa karavAmAM Ave che. jemakerAjAnuM upAdAna yuvarAja, ghaTanuM upAdAna mRtpiDa, paTanuM upAdAna taMtu, ItyAdi. tavyatirikta : vastuthI saMbaMdha rAkhavAvALA anya koI padArthane, te vastunA nAmathI saMbedha, te "tadravyatirikta ne Agama dravya
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...zrI jinapratimA zrI jina samAna zAthI? [ 169 nikSepa" che : jemake-rAjAnA mRta yA jIvita zarIrane "rAjA" kahe. "jJAyaka zarIra ne Agama dravyanikSepa'mAM rAjAnA jJAtAnuM zarIra vivakSita hatuM ane ahIM svaye rAjAnuM zarIra "rAjA" tarIke vivakSita che. ghaTapaTAdi je acetana padArthone zarIra nathI, te padArthonA anya nimitte kAraNe yA saMbadhione tavyatirikta dravyanikSepa thI te te padArtha tarIke saMbodhana karI zakAya che. "Agama dravyanikSepanA jJAyaka zarIra, bhAvi ane tavyatirakta, e traNa bhedamAMthI "bhAvi Agama dravyanikSepa jIva, pudgala, AkAza, kAla Adi dravyavAcI zabdonI sAthe lAgI zakato nathI. kAraNa ke-te dravya anAdi ananta che. bhAvi ne Agama dravyanikSepa" upAdAna kAraNamAM karI zakAya che. je anAdi dravya che, tenAM upAdAne kAraNe hatAM nathI. anAdi dravyanA vizeSa avasthAomAM, e nikSepa paNa lAgI zake che: kAraNa ke-vizeSa avasthAonI Adi hoya che, parantu mULa dravyone e nikSepa lAgu paDI zakato nathI. dravya-nikSepa viSe zaMkAo ane tenAM samAdhAne : zakADha dravya-nikSepane sthApanA-nikSepanI antargata mAnavAmAM zuM vAMdho ? jema sthApanA-nikSepamAM eka vastunI sthApanA anyatra karavAmAM Ave che, tema dravya-nikSepamAM paNa rAjAnI sthApanA yuvarAjamAM, mRta zarIramAM athavA rAjAnA jJAyakamAM athavA jJAyakanA zarIramAM athavA anya anya kAraNamAM karavAmAM Ave che, to pachI sthApanAnikSepa ane dravya-nikSepamAM pharaka zuM paDayo ? samAdhAna je vastunI jemAM sthApanA karAya che, te ubhayane atyaMta bheda hoya che : jyAre dravya-nikSepamAM eka ja
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 ] nAstika-matavAdanuM nirsana... vastunI pUrvottara avasthAmAM sthApanA thatI heAvAthI, kacit abheda che. rAjA ane rAjAnI mUrti, e e bhinna vastuo che, kintu rAjA ane yuvarAja e e sarvathA bhinna vastuo nathI. yuvarAja pAte ja rAjA ane che, tethI rAjA ane yuvarAjanA kathaMcit abheda che. 6 zakA. * Agama bhAvi vyanikSepa 'mAM abheda che, ema kahevuM vyAjakhI che : kintu jJAyaka zarIra, tavyatirikta ane Agama dravya nikSepamAM te abheda nathI, teA pachI tene sthApanAnI aMtargata mAnavAmAM zuM vAMdhA che ? samAdhAna0 ' nAAgama bhAvi *vyanikSepa'mAM jema tAdAtmya saMbaMdha hAvAthI abheda mAnelA che, tema dravyanikSepanA bIjA bhedamAM kArya-kAraNa saMbaMdha, viSaya-viSayI bhAva saMbaMdha tathA eka dezAvasthAna Adi saMbaMdheA rahelA che, tethI temAM paNa vyavahAra nayathI abhedya mAnIne vyavahAra karavAmAM AvyA che. zaMkA. vyavahAra nayanI apekSAe abheda te rAjA ane tenI mUrtimAM paNa che. jo na hoya teA rAjAnI mUrtine rAjA samAna mAna lAka kema Ape ? samAdhAna0 sthApanAnikSepamAM abhinatA e kArya che ane dravyanikSepamAM abhinnatA e kAraNu che. baMne vacce e mATA taphAvata che. sthApanAnikSepamAM sthApanAthI abheda thAya che, jayAre dravyanikSepamAM abhedya hAvAthI dravyanikSepa gaNAya che. vaLI sthApanAnikSepa sthApya-sthApaka saMbaMdhanI pradhAnatAe che ane dravyanikSepa e kArya-kAraNu saMbaMdhanI sUkhyatAthI che, e paNa baMne vacce mATuM aMtara che. bhAvanakSepanuM lakSaNa : 'vivakSita kriyAnubhavayukta pariNAma'-te-'bhAva' che tethI
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ ..zrI jinapratimA zrI jina samAna zAthI? [ 171 vastunA vartamAna paryAyane anusAra zabdano prayoga kare, e bhAva-nikSepa che : jemake-rAjya karavAvALAne rAjA kahe. enA paNa be bheda che: "Agama bhAvanikSepa" ane 'ne Agama bhAvanikSepa." koI paNa vastunA jJAtAne te vastumAM teno upayoga hoya te vakhate tene te nAmathI saMbadha, te Agama bhAva nikSepa che. "Agama dravyanikSepa" ane "Agama bhAva nikSepa "mAM pharaka mAtra eTalo che ke-"Agama dravyanikSepa "mAM jJAtAne upaga vartamAnamAM nathI, jyAre "Agama bhAva nikSepamAM jJAtAne te upaga vartamAnamAM hayAtI dharAve che. vartamAna paryAyavAlI vastune te nAmathI kahevI, te "neAgama bhAvanikSepa" che: jemake-rAjyasana para beThela rAjAne rAjya calAvatI vakhate "rAjA" kahe. nAmanikSepa ane bhAvanikSepa vacceno taphAvata : - ahIM "nAmanikSepa" ane "bhAvanikSepa" vaccenuM aMtara paNa samajI levAnI AvazyakatA che. nAmanikSepane saMbaMdha vyaktivAcaka saMjJAothI che ane bhAvanikSepane saMbaMdha bhAvavAcaka yA jAtivAcaka saMjJAothI che. vidyAcaMdra" e vyaktivAcaka "nAma" che ane "vidyAdhara' e bhAvavAcaka nAma" che. "vidyAcaMdra" zabdathI eka ja vyakti oLakhAya che, jyAre vidyAdhara" zabdathI AkAzagAminI Adi vidyAene dharanArA saghaLAya vidyAdharanI oLakhANa thAya che. vidyAne dhAraNa karanArAonuM nAma "vidyAdhara" rAkhavAthI, e nAmanikSepa nathI banI zakatuM. kAraNa ke-tene bhAva vidyAdharanI tamAma jAtine oLakhAvavAne che. bhinna bhinna vya
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 ] 1 nAstika-matavAdanuM nirasana.... ktine oLakhAvavA mATe je "nAma" pADavAmAM Ave che, te "nAmanikSepa che : kAraNa ke-tene saMbaMdha jAti sAthe nathI. kevaLa nAma rAkhavuM te nAmanikSepa nathI, kintu jAti, guNa, kriyA Adi anya nimittonI apekSA rAkhyA sivAya vyavahAra calAvavA mATe saMjJA rAkhavI, te nAmanikSepa che. jAti, guNa, kriyA Adi nimittonI apekSA pUrvaka je nAma rAkhavAmAM Ave che, teja bhAvavAcaka nAma levAthI "bhAvanikSepa bane che. e rIte sthApanAnI apekSAthI je nAma rAkhavAmAM Ave che, te sthApanAnikSepa che ane dravyanI apekSAe je nAma rAkhavAmAM Ave che te dravyanikSepa che. nAma te cAre nikSepAthI rAkhavAmAM Ave che, paraMtu tethI cAre nikSepa "nAmanikSepa" banI zakatA nathI. bhAvanikSepa saMbadhI zakA-samAdhAna: zikA. Agama dravyanikSeparanI jema Agama bhAvanikSeparanA jJAyaka zarIra, bhAvi ane taddavyatirikta Adi bheda kema kahyA nahi ? samAdhAna. bhAvanikSepane saMbaMdha mAtra vartamAna paryAya sAthe che: bhUta-bhaviSya sAthe nathI. dravyanikSepane saMbadha dravya arthAta anvayathI che, jyAre bhAvanikSepane saMbaMdha bhAva arthAt vyatirekathI che. dravyanikSepane saMbaMdha anvayathI hovAthI tyAM kArya-kAraNa, pUrvacara, uttaracara, sahacarAdinI abhinnatA vivakSita che: bhAvanikSepano saMbaMdha kevaLa vyatirekathI hovAthI, tene kAryakAraNa, sahacarAdine saMbaMdha hete nathI. nikSepa nayane viSaya: nikSepa, e nayane viSaya che. nayanI sAthe nikSepane viSaya-viSayI bhAva saMbaMdha che. AdinA traNa nikSepa dravyArthika
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...zrI jinapratimA zrI jina samAna zAthI ? [ 173 nayanA viSaya che ane chelle bhAvanikSepa e paryAyArthika nayanA viSaya che. dravyArthika nayanA viSaya dravya arthAt anvaya che : ane e anvaya nAma, sthApanA tathA dravya e traNemAM prApta thaI zake che. nAmAdi traNe nikSeAnA sabaMdha traNe kALa sAthe heAvAthI, temAM anvaya ghaTI zake che. bhAvanikSepanA saMbaMdha mAtra vartamAna kALa sAthe heAvAthI, temAM anvaya ghaTI zakatA nathI. arthAta kevaLa vartamAna paryAyanI sAthe sabaMdha hAvAthI ' bhAvanikSepa ' ... e paryAyArthika nayanA viSaya che, jyAre nAmAdi traNa nikSepa e dravyArthika nayanA viSaya che. ekalA bhAvane bhajI zakAya nahi : nAma, sthApanA, dravya ane bhAva,-e cAre eka ja vastunI jUdI jUdI khAjue che, e vAta siddha thayA pachI, have e siddha karavAnI jarUra nathI ke~zrI arihaMtAnA bhAva, e jema pUjya che, tema zrI arihaMtAnuM nAma, zrI arihaMteAnI sthApanA ane zrI arihaMteAnuM dravya, e paNa pUjya che.'khIjA zabdomAM--zrI arihaMtanA nAma, sthApanA ane dravya dvArAe ja zrI arihaMtanA bhAva bhajI zakAya che. nAmAdi traNane cheADIne, zrI arihaMtanA bhAvane bhajavAnI ceSTA karanArA, pU. upAdhyAyajI zrImadyazavijayajI mahArAjAnA zabdomAM, dekhavA mATe maLelI AMkhAne baMdha karI daI, peAtAnA mukhane darpaNamAM jovAnI ceSTA karanArA che. AMdhaLA mANasA hAthamAM darpaNu laI peAtAnuM mukha jevA prayAsa kare, te jema hAMsipAtra ane nirarthaka che, eTaluMja nahi paNa hAsyAspada che, tema nAmAdi traNanuM avalakhana lIdhA sivAya, zrI arihaMtanA bhAvanA piracaya karavA manAratha sevavA, e paNa nirarthaka ane
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 ] nAstika-matavAdanuM nirasana... hAMsipAtra che. nAmAdi traNa eja bhAvanuM kAraNa che, e vAta anubhavapramANu tathA AgamapramANa ubhayathI siddha che. tattvanA nizcaya mATe anubhava ane zAstra, e e ja mUkhya pramANeA che. e bemAMthI eka paNa pramANunA asvIkAra karavA, e tattvanizcayane mAdhaka che. nAmAdine bhAva sAthe samaya : bhAvAdAsa e svabhAvathI thanArI cIja che, evA ekAnta zrI jainazAsanane mAnya nathI : kintu te nAmAdi traNane AdhIna che. bhAveAdAsane kevaLa svabhAvathI ja mAnanAranA mate saghaLA ja prakAranA vyavahAranA uccheda thavAnA prasaMga Ave che: ane e kAI ne paNa ISTa nathI. nAmAdi traNa bhAvanikSepanAM ja aMga che. aMga aMgithI bhinna rahI zakatuM nathI. nAma, sthApanA ane dravya, e bhAvanI sAthe anukrame vAca- vAcaka, sthApya--sthApaka ane AdhAra--Adheya sabaMdhathI joDAyelA che. kevaLa AdhAra Adheya Adi abhinna ane AMtarika sabaMdheAne mAnI, bhinna ane mAhya saMbaMdheAnI avagaNunA karanArane, sthApya--sthApaka saMbaMdhanI jema vAcya-vAcaka saMbaMdhanA paNa tiraskAra karavAnA prasaMga prApta thAya che. vAsthya-vAcaka samadhathI saMbaMdhita nAma ane tenI bhaktinA svIkAra karanAra, tenAthI ucca prakAranA sthApya--sthApaka saMmadhathI saMbaMdhita sthApanA ane tenI bhaktinA inkAra kare, e tenI durbheLa buddhinuM ja mAtra phaLa che. sthApanAnI vizeSatA : nAma e dUranI vastu che ane sthApanA e nikaTanI vastu che : eTaluM ja nahi, pazu sthApanA pratye je prakAranI
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jinapratimA zrI jina samAna zAthI? AdarAnugraha buddhi thAya che, te nAma pratye kadI paNa thavI zakaya nathI. "mahAvIra" nAmadhArI hoya te badhA upara mahAvIranA samAna Adara kadI paNa thato nathI, jyAre "mahAvIranI mUrti upara "mahAvIrane mAnanAra pratyeka vyaktine "mahAvIra " samAna Adara utpanna thAya che. anAdaranuM kAraNa kazikSaNa : zaMkA "mahAvIra'nI mUrti upara "mahAvIra' samAna Adara thato badhAne dekhAto nathI. eTaluM ja nahi paNa ghaNI vakhata mUrtipUjAmAM nahi mAnanAra AtmAone "mahAvIra" upara Adara hovA chatAM "mahAvIra'nI mUrti upara anAdara paNa dekhAya che. samAdhAna mUrtipUjAmAM nahi mAnanAra AtmAne "mahAvIranI mUrti upara anAdara buddhi thAya che, tenuM kAraNa paNa sthApanA sivAya bIjuM zuM che? mUrtipUjAmAM mAnanAra ke na mAnanAra, pratyekane sthApanAmAM Adara-anAdara buddhi karavI ja paDe che. mUrtipUjAmAM nahi mAnanAra AtmA "mahAvIranI mUtimAM "mahAvIranI sthApanA ja karato nathI, tethI tene "mUrti upara "mahAvIra' samAna Adara na thAya, e banavA yogya che : parantu jeone anAdara thAya che, teoe "sthApanA" to karelI ja cheH anyathA, sthApanA nahi karanAra ane AtmAonI jema tene anAdara thavAnuM koI kAraNa nahotuM. "mahAvIra upara Adara hovA chatAM, temanI "mUrti upara anAdara thAya che, tenuM kAraNa to tene maLeluM kuzikSaNa che. mUrtine pUjavAthI hiMsAdika deSa lAge che, te jAtinuM maLeluM kuzikSaNa ja tene AdaranA badale anAdara buddhi pedA karAve che: paraMtu mUrti pratye Adarabuddhi ke anAdarabuddhinuM mULa sthApanA sivAya
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 ] nAstika-matavAdanuM nirasana. anya koI paNa nathI, e vAtane leza paNa AMca AvatI nathI. sthApanA dvArA ArAdhanAnuM mahAla: jeo "mUrti upara manathI sthApanAbuddhi ja dharAvatA nathI, teone tenA upara Adara ke anAdara-emAMthI eka paNa na thAya, tenuM kAraNa teonI buddhi che. so rUpiAnI neTamAM so rUpiAnI kalpanA ja jene nathI, tene tenuM saMrakSaNa karavAnI buddhi na thAya, emAM vAMka so rUpiAnI noTo nathI tema devAdhideva paramAtmA zrImAna mahAvIradevanI mUrti upara paNa jene bhakti na thAya, temAM te parama kRpALu paramAtmAnI mUrtine leza paNa deSa nathI. koI AtmA kaI eka sthaLe sthApanA mAnavA ja Icchato nathI, te te sthaLe bhale te sthApanAne na mAne, parantu tethI sthApanAne samasta vyavahAra sarva jagyAe nAza pAme che, ema mAnavuM e nitAnta mUrkhatA che. zrI uttarAdhyayana sUtra tathA zrI bhagavatIjI Adi mahAzAstromAM zrI tIrthaMkara-gaNadharAdi mahApurUSonAM nAma ane gotrane sAMbhaLavAthI paNa mahAphala batAveluM che, tema teonI sthApanAnI bhakti ane ArAdhanAnAM paNa mahAphala darzAvelAM che. zrI arihaMta paramAtmAonA nAmasmaraNathI samyagadarzanAdinI vizuddhi thAya che, tema zrI arihaMta paramAtmAonAM bibonI pUjA ane bhaktithI paNa ratnatrayInI zuddhi Adi thAya che tathA janmAktaramAM bodhinA lAbhanI prApti thAya che. zrI jinezvaradevanAM stavana ane stuti karavAthI tathA teozrInI mUrtionI bhakti, arcanA, satkAra, sanmAna Adi karavAthI AtmA jJAna, darzana, cAritra ane dhilAbhane prApta karI anukrame vimAnavAsa tathA muktivAsa Adi uttama padavIone prApta
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 177 ...zrI jinapratimA zrI jina samAna sAthI ? karavA bhAgyazALI bane che, ema zAstro bhAra pUrvaka kamAve che. dravyanikSepanI ArAdhanA : zrI jinezvaradevAnAM nAma ane sthApanAnI jema, zrI jinezvaradevAnA dravyanikSepanI ArAdhanA paNa acintya phaLane denArI che. caityavandana avasare prathama ane dvitIya stuti jema sthApanAnikSepanI ArAdhanA mATe che, tema zro catuviMzati stava rUpa zAzvata adhyayana lAgasa ujajoagare' e sUtranuM uccAraNu dravyanikSepanA ArAdhana mATe prasiddha che. 'namo kaMmI viva'- zrI mabho lipine namaskAra thAe. ' -evAM zrI bhagavatIjI sUtranI AdimAM paMcama gaNadhara bhagavAna zrI sudharmasvAmijInAM vacanA paNa dravyanikSepanI ArAdhyatA sUcave che. ' anuvaono vva -e jema dravyanI vyAkhyA che, tema bhAvanA kAraNa rUpe paNa dravyane varNaveluM che. zrI jinezvaradevanAM sAkSAt vanA paNa dravya zrata heAvA chatAM, sAMbhaLanArane bhAva zrutanAM kAraNeA heAvAthI, bhAva zruta samAna ja pUjya che. zaMkA. dravya e bhAvanI bhUta ane bhAvi avasthA heAvAthI e paNa jo ArAdhya gaNAya, te pRthvIkAyAdikamAM rahelA bhAvi tIrthaMkaranA AtmAonI ArAdhanA ane virAdhanA paNa phaLavI agara kuTavI (nukasAna karanArI) thavI joI e. samAdhAna. dravya janapaNAnA niyAmaka paryAyanA jJAnanA abhAve dravyajinanI ArAdhanA na thAya, te doSa rUpa nathI : paNa jJAtinA vacanAdi dvArA dravyajinanA nizcaya thayA pachI, naigamanayanA abhiprAyane Azraya lai, tenI ArAdhanA karavAmAM na Ave kintu virAdhanA karavAmAM Ave, te avazya nukazAna karanAra thAya che ane e rIte dravyajinanA nizcaya 12
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 ] nAstika matavAdanuM nirasana... thayA pachI zrI bharata cakravartinI jema dravyajinanI vandanA vaiyAvacceAdi karavAnA vyavahAra paNa zrI jinazAsanamAM suprasiddha che. sarvanayasammata artha ja mAnya karAya : zrI jainazAsanamAM ekalA bhAvane ja jyAM pradhAna mAnavAnuM pratipAdana che, tyAM parama zuddha bhAvane grahaNa karanAra mAtra nizcayanayanuM pratipAdana che, ema samajavuM joie : parantu kevaLa bhAvane ja grahaNa karanAra zuddha nizcayanaya e ja eka jo zrI jinazAsanamAM pramANa hAta, te caturtha guNasthAnake rahelA zrI zreNika ane zrI kRSNAdi aneka mahApurUSA sabhya htva dhAraNa karanAra tarIke prAsaddha che, te kadI ja banI zakata nahi : kAraNa ke nizcayanayanA mate apramatta guNusthAnake ja samyaktva mAneluM che. parantu zrI jainazAsanamAM nizcayanayanI apekSA jeTalI mAnya che, teTalI ja mAnya naigamAdi nayAnI apekSAo paNa che. naigamAdi naceAnI apekSAe nAmAdi nizcepAe paNa zrI jainazAsanane saMpUrNa sammata che. eka naya sammata nahi paNa sarvanayasammata artha hAya, te ja zrI jainazAsanane mAnya che. eka paNa nayanI avagaNunA karanAra, samasta zrI jainazAsananI avagaNanA kare che, e vAtane samajanAra AtmA sahelAIthI samajI zakaze ke-bhAvatIrthaMkaranI ArAdhanA jema phaLadAyI che, tema nAmAdi jinezvarAnI ArAdhanA paNa acUka phaLane denArI che. sAkSAt bhAvatIrthaMkarane vandana karanAra AtmA paNa bhAvatIrthaMkaranA zarIrane ja vandana kare che, paNa AkAzanI jevA arUpI emanA ekalA AtmAne vandana karatA nathI. zarIranA sambandhathI zarIrane kareluM vaMdana, e bhAva bhagavAnanA AtmAne ja vandana thAya che, ema mAnanArA nAma, sthApanA ke
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...zrI jinapratimA zrI jina samAna zAthI? [ 179 dravyanA sabaMdhathI saMbaMdhita bhagavAnanA nAma, sthApanA ke dravyanI bhakti dvArA bhagavAnanI ja bhakti thAya che, ema na mAne te cAlI zake tema nathI : chatAM na mAne to te mithyAtva mehathI mehita dazAvALe che, e sivAya bIjuM zuM kalpI zakAya tema che? zrI jinapratimAne nahi mAnanArAo taraphathI ubhA karAtA muddAonuM nirasana : zrI jinaprArdhamAnA pUjana saMbaMdhI keTalAka zAstrIya mudAo, zrI jinapratimAne nahi mAnanArAo taraphathI ubhA karavAmAM Ave che : tenuM paNa saMkSiptamAM nirasana karavuM ahIM aprastuta nathI. prathama muddo ane khUlAse: prathama muddo che-citya zabdanA arthane ! "citya zabdane artha pratimA nahi kintu jJAna thAya che."--ema kahenArA vyAkaraNazAstrathI cheka ja ajJAna che. "rita vijJAne e dhAtune karmaNi "US" pratyaya lAgavAthI citya zabda siddha thayo che. eno artha, e thAya che ke___ "saMjJAnamutpadyate kASTakarmAdiSu pratikRtiM dRSTvA / " arthAtu-kASTakarmAdimAM pratikRti dekhIne jenAthI saMjJAna utpanna thAya che te." arthAtu-ahapratimA. e rIte dhAtu eTale prakRti ane pratyaya uparathI thatA cetya zabdano artha paNa zrI jinapratimAnuM ja pratipAdana kare che. rUDhithI thato cetya zabdane artha paNa zrI jina pratimAnuM ja pratipAdana kare che: jemake
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180] * nAstika-matavAdanuM nirasana... vaica kinaujarattavuiM, lyo ninAmAtara: " gika artha karatAM paNa rUDhithI thate artha baLavAna che, e zabda-zAstrane niyama vicAratAM, viparIta vyutpatti dvArA caitya zabdano jJAna artha karanArAoe paNa, rUDha arthane balavattara mAna joIe. vAkyathI thato artha paNa pratimAne ja kahe che: jemake " vecAruM " arthAta- ahIM rahelAM cine vandana karuM chuM." "sAkSAtamudrAcaM vAkyam " "AkAMkSAyukta padane samudAya e vAkya che."--ema samajanAra zrI naMdIzvarAdi dvIpamAM bhagavAnanA jJAnane nahi paNa pratimAone ja vaMdana karavAnI AMkAkSA hoya che, e vAta sahelAIthI samajI zake che. eTaluM ja nahi, paNa e vAkyamAM citya zabda bahuvacanamAM vaparAyele che, e ja ema sAbIta kare che ke-te zabda jJAna mATe nathI vaparAye, kintu zrI jinabiMba mATe ja vaparAyelo che. jJAnArthe vaparAyela zabdane bahuvacanamAM prayoga karavAnI koI AvazyaktA rahetI nathI. bIjo muddo ane khUlAsa: zrI jinapratimAne svIkAra nahi karanArAone bIje muddo e che ke - "zrI jinapratimA zrI jina samAna hoya, te tenA upara amane rUci kema na thAya ? " e mudAnuM spaSTIkaraNa upara thaI gayuM che, te paNa vizeSamAM samajavuM ke-gadaMbhane sitA (sAkara) na rUce, tethI sitA. mAdhuryarahita che ema keI paNa rIte siddha thatuM nathI. rUcavuM,
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...zrI jinapratimA zrI jina samAna zAthI? [181 na rUcavuM e AtmAnI bhinna bhinna prakAranI gyatA upara AdhAra rAkhe che. anyathA, pitAne kadarUpo paNa AkAra jeone aneka vAra darpaNamAM jotAM kaMTALe upajato nathI kintu Ananda thAya che, teone zrI jinane anupama AkAra dekhIne arUci upaje, e bane ja kema? Aje potAnA dehanA pheTA enlArja karAvI, divAnakhAnAMomAM TiMgADanArAo, zrI jinezvaradevanI pratimAonA darzana pratye je sUga dharAvatA hoya, to te teonI atizaya mehAMdha ane viparIta mane dazAne ja sUcave che. evA AtmAo dharmanA marmane samajyA che ke sArA ane khATAnA vivekane pAmyA che, ema kadI paNa kahI zakAya tema nathI. trIjo muddo ane khUlAse: zrI jinapratimA pratye aNagamo darzAvanArane trIjo zAstrIya muddo e che ke "zrI jinamaMdira, zrI jinapratimA ane tenI pUjA-bhakti rUpa dravyastava, e AraMbha (prANivadha)thI vyApta che, to teno upadeza nirAraMbhI ane chakAya jIvonA vadhathI virAma pAmelA evA mahAvratadhArI zAstrakAre kevI rIte Ape ?" A teonuM kathana kevaLa ajJAnatAthI bhareluM che. dravya stavane upadeza ane anumati, bhAva stavanI puSTi mATe atizaya Avazyaka che. AraMbha ane parigraha rUpI regathI grasta AtmAone, sadAraMbhanA sevana rUpa dravya stava e parama auSadhanI garaja sAre che. gRhastha mATe anivArya evA dravya stavanI anumatithI je hiMsAnI anumati mAnavAmAM Ave, te avirati samyagadaSTi AtmAnA samyagadarzana guNanI tathA
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- 182 ] nAstika-matavAdanuM nirasana.. sthUla prANAtipAtAdithI virAma pAmelA dezaviratidhara AtmAnA dezavirati guNanI paNa bAkI rahelI aviratinI anumati munine lAgavI joIe. eTaluM ja nahi, kintu sarAga saMyamanI anumatithI saMjavalanAdika kaSAnI anumati paNa lAgavI joIe : parantu tema mAnavAthI sarva prakAranA upadezane ja sarvathA anta Ave che ane upadezane ata thaye tenI sAthe zAsanane paNa aMta ja thAya che, tethI tevA prakAranI kuTila mAnyatAo koI paNa rIte ISTa nathI. cethe muddo ane khUlAsa teone cotho muddo e che ke "pratimA e acetana hovAthI temAM guNano leza paNa nathI. guNapUjaka zrI jenazAsana guNazUnya acetananI pUjA karavAnuM kema pharamAve? ane guNazUnyanI pUjAthI paNa je lAbha thato hoya to guNazUnya muniveSadhArI bhAMDa bhavaiyAonI pUjAthI paNa lAbha thavo joIe !" teone A muddo paNa vicAra karatAM eka kSaNabhara paNa TakI zake evuM nathI. pratimA jema guNazanya che, tema deSathI paNa zUnya che. jyAre muniveSane dhAraNa karanAra nATakIyA prANivadha Adi deSathI grasta che, tethI pratimAnI jema veSadhArInI pUjA phaLI zakatI nathI. pratimA acetana hovA chatAM, sacetana evA sarvathA doSazUnya vItarAganuM bhAna karAve che, e tene meTAmAM meTo upakAra che ane e upakAra dvArAe te tenA pUjakane sAkSAt vItarAganI pUjA jeTalo ja lAbha karI zake che. pAMcamo muddo ane khUlAse: che. teone pAMcamo muddo e che ke
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jinapratimA zrI jina samAna zAthI? [ 183 suvarNanAM maMdira ane ratnanI pratimAo vaDe dharaNitalane maMDita karI denAra je puNya upArjana kare che, tethI anantaguNuM puNya tapa, saMyama ane brahmacaryane AcaranAra prApta karI zake che, evuM zAstrakathana zrI jinamaMdirAdinI bhaktinI tucchatA darzAve che." A kathana paNa teonuM barAbara nathI. zrI jinArcAthI tapa-saMyamanI adhikatA batAvI che, tethI tapa-saMyama utkRSTatama che ane zrI jinArce adhamatama che,-evo nirNaya bAMdhavA taiyAra thavuM, emAM kAraNa zrI jinArthI pratyenI arUci sivAya bIjuM eka paNa nathI. anyathA, tapa-saMyamanA phaLanI sAthe zrI jinArcanA phaLane ja sarakhAvyuM che, te tenI bIjAM anuSThAna karatAM utkRSTatAne sUcave che, e samajayA sivAya rahe nahi. zrI jinArcA utkRSTatara che ane tapa-saMyamAdi utkRSTatama che. zrI jinArcA e adhamatama heta ke anupAdeya hota, te tenI sAthe karelI sarakhAmaNI e tapa-saMyamanI stuti rUpa na gaNAta. mahAna nRpatithI adhikatA, e ja cakavartinI stuti che, kintu eka cakravatI rAjAnI sAmAnya janathI adhiktA varNavavI, e stuti rUpa nathI banatI kintu nindA rUpa banI jAya che. cho muddo ane khUlAse: teone chaThTho muddo e paNa che ke zrI jinapratimA zrI jina samAna bhAvane pidA karAvanArI kadAca banI zake, te paNa te je vidhipUrvaka bharAvelI ane pratiSThita karAvelI hoya te ja banI zake. Aja-kAla jeTalI pratimAo pUjAya che, temAM keTalI vidhipUrvaka karAvelI che eno nirNaya karavo azakya che, tethI vartamAnamAM karelI pratimAnI arcAo tathA prakAranA bhAvane pedA karAvanArI thaI zakatI nathI. "
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 ] nAstika-matavAdanuM nirasana.. A muddo paNa zrI jinapratimAnA arcana pratyenI arUcimAMthI janmelo che. anyathA, ekalI zrI jinapratimA mATe ja zAstrokta vidhipUrvakanI kasoTI AgaLa dharavAnuM kaI prayeAjana nathI. kALAdikanA prabhAvathI thatI aviAdhanA kAraNe je zrI jinapratimA e choDI devA lAyaka hoya, te kALAdikanA kAraNe saMpUrNa vidhipUrvaka nahi paLAte yatidharma ane sAmAyika-pauSadhAdi kriyAo paNa choDI devI joIe. ane e rIte saghaLuM cheDI devAthI zAsanano ja ucheda AvIne ubhuM rahe che. e ja kAraNe azaTha gItArthonI AcaraNa dvArA mAnya rakhAela vartamAna zrI jinapratimAonuM pUjana-arcana paNa bhavya AtmAone bedhilAbha AdinI prApti karAvanAra thAya che, ema mAnavuM eja yuktiyukta che. pUrve ghaNI Rddhi hatI, tethI vartamAnamAM rahelI theDI Rddhi tyAjya karatI nathI kintu adhika rakSaNane pAtra Thare che. tema je kALamAM saMpUrNa vidhiyukta dharmAnuSThAne yA tenAM sAdhaka pratimAdinAM avalaMbane na prApta thaI zake, te kALamAM theDI paNa vidhiyukta prApta thatAM avalaMbane svIkAravAM e ayogya TharatuM nathI, kintu anivArya thaI paDe che. sUtramAM zrI jinapratimA-pUjAnA adhikAra: A rItie zrI jinapratimAnA pUjana pratye arUci dharAvanArAonA keTalAka muddAonuM nirasana karyA bAda, zrI jinapratimAnA pUjanathI thatA keTalAka anupama phAyadAonuM daSTAntAdi dvArA nirUpaNa karavuM, e paNa jarUrI che: parantu te pahelAM-zAstromAM zrI jinapratimAone ullekha ja nathI. - evuM kahenAra kadAgrahionA kadAgrahane paNa spaSTa karI batA
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAtAzrI uche A zrI jinapratimA zrI jina samAna zAthI? [185 vo Avazyaka che. zrI jIvAbhigama, zrI bhagavatIjI, zrI jJAtAsUtra,zrI upAsaka dazAMga, zrI aMbUdvIpa pata, zrI kalpasUtra, zrI uvavAI sUtra, zrI naMdI sUtra, zrI anugadvAra sUtra, zrI Avazyaka sUtra tathA zrI mahAnizItha sUtra Adi Agama ane sUtramAM zrI jinapratimAnI pUjAnA seMkaDe adhikAra che. temAMnA keTalAka nAma mAtra nIce darzAvavAmAM Ave che. 1-zrI jIvAbhigama sUtramAM zrI vijaya nAmanA deve zrI jinapratimAne pUjyAre vistArathI adhikAra che. 2-zrI bhagavatI sUtranA vIsamA zatakamAM zrI jIvAcAraNa munivara zrI jinapratimAone vaMdana karyAne adhikAra che. 3-zrI upAsaka dazAMga sUtramAM ANaMda zrAvakane adhikAra che. temAM zrI jinezvaradeva ane zrI jinabiMba sivAya anyane vaMdana nahi karavAnA tenA niyamanuM varNana karyuM che. bIjA nava zrAvake mATe paNa e adhikAranI bhalAmaNa karI che. 4-zrI kalpasUtramAM zrI siddhArtha rAjAe zrI jina pratimAnI pUjA karyAnuM varNana che. pa-zrI uvavAI sUtramAM ghaNAM zrI jinamaMdirane tathA zrI aMbaDa zrAvake zrI jinapratimAne vAMdI tathA pUjI, teno adhikAra che. 6-zrI jaMbadvIpa pannati sUtramAM camaka devatAdikee zrI jinapUjA karelI varNavI che. 7-zrI nadIsUtramAM vizALAnagarInI aMdara zrI munisuvratasvAmijInA mahAprabhAvaka zUbha (sUpa)nuM varNana kareluM che.
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186] nAstika-matavAdanuM nirasana.. 8-zrI anugadvAra sUtramAM sthApanA nikSepAne mAnya rAkhavAnuM pratipAdana kareluM che. -zrI Avazyaka sUtramAM zrI bharata cakravartie zrI jinamaMdire karAvyAne ullekha che. zrI zreNika mahArAjA niratara ekaso ATha senAnA java navA ghaDAvIne paramAtmAnI mUrti sanmukha svastika karatA hatA, tene paNa temAM ullekha che. sarva lekamAM rahela zrI jinapratimAne ArAdhavA nimitte sAdhu tathA zrAvakane kAryotsarga karavAnuM vidhAna paNa zrI Avazyaka sUtramAM che. puSpAdikathI zrI jinapUjA karanArane saMsArakSaya thaI jAya che, tenuM varNana paNa tyAM che. prabhAvatI zrAvikAe zrI jinamaMdira baMdhAvyAnuM tathA zrI jinapratimA samakSa nATaka karyAnuM varNana paNa che. bIjA paNa zrI jinapratimAnA aneka adhikArI zrI Avazyaka sUtramAM varNavelA che. 10-zrI bhagavatIjI Adi sUtromAM taMgiyA nagarInA zrAvakee zrI jinapratimAone pUjyAnA spaSTa ullekho che. 11-zrI vyavahAra sUtranA prathama uddezAmAM zrI jinapratimAnI AgaLa AleyaNuM karavAnuM kathana che. 12-zrI jinapratimAne pUjavAthI, yAvata mokSa paryaMtanAM phaLanI prApta thAya che, ema zrI rAyapaNI Adi sUtramAM pratipAdana kareluM che tathA subha devatAe vistArathI zrI jinapratimA pUjyAne adhikAra paNa zrI rAyapaNuM sUtramAM che. 13-zrI jJAtAsUtramAM zrImatI dropadIe zrI jinamaMdiramAM jaIzrI jinapratimAnI pUjA karyA bAda "zAstava" (namuthuNa) kahyAne ullekha che.
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...zrI jinapratimA zrI jina samAna zAthI? [187 14-zrI mahAnizItha Adi sUtramAM zrI jinapratimAnAM darzana nahi karanAra muni tathA piSadhavratadhArI zrAvakane chaThTha Adi upavAsanAM prAyazcitta kahelAM che. e uparathI siddha thAya che ke-pramAdathI paNa zrI jinamUrtinAM pratidina darzana nahi karanAra munio tathA zrAvake zrI vItarAga paramAtmAnI AjJAnA virAdhaka bane che. ItyAdi aneka ullekha zrI jinapratimA ane tenI pUjAnA samarthanamAM zAstromAM karelA TAMkI batAvI zakAya tema che. je tema na hoya to dazapUrvadhara zrI Aryasuhasti mahArAjAe, rAjA sapratine pratibaMdha pamADI savA lAkha zrI jinamaMdira ane savA koDa zrI jinabiMba navAM banAvarAvyAM tathA pRthvItaLane zrI jinamaMdirethI maMDita karI dIdhuM te banyuM ja na hota. tyAra pachInA paNa suvihita AcAryoe rAjA ane maMtrione pratibaMdha karI zrI zatruMjaya, zrI girinAra, zrI aburdhAcala Adi parvata upara ane anyatra paNa hajAre zrI jinamaMdire koDinA kharce navAM banAvarAvyAM che, jemAMnAM ghaNuM kharAM adyApi paryata vidyamAna che, te kadI heta nahi. sUtranA pAThone utthApe nahi : sUtrane eka akSara utthApana karanArane anantasaMsArI ko che, te pachI ThekANe ThekANe sUtromAM kahelA zrI jinapratimAnA vaMdana-pUjananA adhikArane usthApanArAonA zA hAla thAya?, e tatvadaSTie vicAravA jevuM che. sUtronA ullekhe Adine vicArIne kadAgrahane choDI de, e ja hitakara che. pitAnA vicAra para mustAka banI AgrahanA pucchane pakaDI rAkhavuM, ethI ubhaya lekamAM ahita che. kadAgrahane
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 ] nAstika-matavAdanuM nirasana... cheDavAmAM du:khane leza nathI, jyAre kadAgrahane niha cheDavAmAM durgatinAM asahya du:khAnI Apatti che. vavekI AtmAo saiddhAMtika khAkhatAmAM peAtAnA kSudra vicArAne kadI paNa AgaLa karatA nathI : ane je khAkhatAmAM zAstro ane zAstrakAramaharSio atula lAbhanuM pratipAdana kare che, te bAbatamAM peAtAnA virUddha abhiprAya uccAravAnuM anucita sAhasa pazu kadI karatA nathI. saraLasvabhAvI, bhavabhIrU ane laghukamI AtmAenuM e parama lakSaNa che. zrI jinapratimApUjaka keTalAka puNyAtmAo: chevaTe-zrI jinapratimAnA pUjanathI je AtmA apUrva lAbha pAmI gayA, tenAM keTalAMka DhaSTAMtA nAma mAtra ahIM TAMkI, upasaMhAra karI, A laghu lekha samApta karavAmAM Ave che. 1. zrI zreNika mahArAjAnA putra zrI abhayakumAre mAkalela bhagavAna zrI RSabhadevasvAminI pratimAnA darzanathI pratiSThAdha pAmI, zrI ArdrakumAre jAtismaraNa jJAna ane atyaMta durlabha evA samyaktvaratnanI prApti karI: eTaluM ja nahi, kintu anukrame munipaNuM pAmI AtmakalyANa paNu sAdhyuM che. 2. zrI dazavaikAlika sUtranA racayitA caturdezapUrvadhara zrutakevaLI bhagavAna zrI zayyabhavasUrijI mahArAjA sALamA torthaMkarabhagavAna zrI zAMtinAthajI mahArAjanI pratimA dekhIne pratidha pAmyA. 3. zrI nAgaketukumAra zrI jinezvaradevanI puSpapUjA karatAM zuddha bhAva vaDe kevaLajJAna pAmyA. 4. zrImatI durgaMtA nArI paramAtmAnA biMganI phulapUjA karatAM kevalajJAna pAmI.
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ sama --- zrI jinapratimA zrI jina samAna zAthI ! [ 189 5. zrI zAMtinAtha bhagavAnanA jIve pUrvabhavamAM zrI jinapratimAnA pUjana ane bhaktithI tIrthakara gotra bAMdhyuM. 6. prativAsudeva zrI rAvaNe zrI aSTApada giri para maMdodarI rANInI sAthe zrI jinabhakti karatAM zrI tIrthakara nAmakarma upArjana karyuM. . ItyAdika aneka daSTAMto zrI jinapratimAnI bhaktinA acinya phAyadAone batAvanArAM zAstromAM hayAta che. bhaktirAgathI kAmarAgAdine nAza thAya che ? zrI dazavaikAlika sUtranA AThamAM adhyayanamAM kahyuM che ke" cittabhittiM na nijjhAe, nArivAsualaMkiyaM / bhakkharamiva daLUNa, diddhiM pNddismaahre||1||" "citrAmaNanI bhIMta paNa strIthI alaMkRta hoya, te tene munie jevI nahi: kadAca dekhAI jAya to sUrya sAmethI jema dRSTi pAchI kheMcI le, tema pAchI kheMcI levI." | bhIMta upara cinnelI strInI mUrti jevAthI paNa je kAmavikAra pedA thAya che, to sAkSAt zrI jinezvaradevanAM manohara biMba jevAthI bhaktirAga utpanna kema na thAya? e bhaktirAga kAmarAgAdi duSTa rAgone nAza karanAra che. e kAraNe jyAM sudhI AtmA upara kAmarAgAdi doSenI sattA beThelI che, tyAM sudhI teNe tenuM nivAraNa karavAnA amegha upAya rUpa zrI jinapratimAdikanA darzana-pUjananuM avalaMbana choDI devuM, e IrAdApUrvaka nAzane upAya che. zRMgArarasathI bhareluM strInuM citra jema rAgabhAvane jAgRta kare che, tema zAMtarasathI bharapUra zrI jinanuM pratibiba virAgabhAvane avazya pidA kare
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 190 ] nAstika-matavAdanuM nirasana.. che. rAga e saMsAravRddhanuM nimitta che ane virAga e saMsAranA chedanuM parama kAraNa che. zrI jinapratimAdarzanathI thatA lAbha : | zubha bhAvanAne prApta karavA mATe A paMcama kALamAM zrI jinapratimA ane zrI jina-Agama sivAya bIjuM koI sAdhana nathI. zrI jinapratimAne joIne prabhunA guNo yAda Ave che ane prabhunA guNe yAda AvavAthI tene prApta karavAnI zubha bhAvanA jAgrata thAya che. e bhAvanAmAM ne bhAvanAmAM ja ananta kALanAM saMcita karelAM mehanIyAdi duSTa karmo kSaya pAme che. karmalaghutA thavAthI samyagadarzanAdi mekSamArganI prApti thAya che ane mokSamArganI prApti thavAthI tenI akhaMDa ArAdhanA dvArA AtmA acirakALamAM ja sarva baMdhanothI mukta banI avyAbAdha sthAnane prApta kare che. darzana-jJAna-cAritra traNeya joIe: mokSamArga e samyagdarzana, samyajJAna ane samyakacAritranI ArAdhanA rUpa che. zrI jinazAsanamAM ekalA jJAnathI, ekalI zraddhAthI ke ekalA cAritrathI mukti mAnI nathI. e traNene samAga thAya, tyAre ja Atma-mukti rUpI kAryanI siddhi thAya che. vyavahAramAM paNa ekalA jJAnAdikathI kAryanI siddhi dekhAtI nathI. e niyama mekSamArgamAM paNa lAgu paDe che. ekalA jJAnathI ja je phaLa maLI zakatuM hoya, to bhajananA jJAna mAtrathI AtmAnI tRpti thaI javI joIe. ekalI kriyAthI ja kAryanI siddhi thatI hoya, te pUrvamAM javAnI IcchAvALAne pazcimamAM cAlavAthI paNa Icchita sthAnanI prApti thaI javA joIe. ekalI zraddhAthI ja je phala pedA thatuM hoya, te
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...zrI jinapratimA zrI jina samAna zAthI? [ 191 svarga yA apavarga che evI zraddhA mAtrathI teno yoga thaI ja joIe. upAyanA jJAnanI zraddhAvALe phetarAM judAM karavAnI kriyA karyA vinA phetarAM paNa jUdA karI zakatuM nathI. vAsaNano kATa ke kapaDAMno mela, tene dUra karavAnuM jJAna ane zraddhA hovA chatAM vagara kriyAo dUra thaI zakato nathI. ekalI kriyA ke ekalA cAritrathI ja mukti thatI hatI te abhAnI paNa mukti thaI javI joIe. A viSayamAM bIjA paNa aneka daSTAMta ApI zakAya che. jevAM ke ekalA bhAgyathI ja IsatanI prApti thatI hata, te dhana pedA karavA keIne paNa prayatna karavo paData ja nahi. ekalA prayatnathI ja dhana maLatuM hota, te duniyAmAM koI nirdhana raheta ja nahi. ekalA vacanathI ja kArya thatuM hota, te-huM jIvate rahuM--eTaluM bolavA mAtrathI ja keIne maravuM paData nahi. vacana vinA vicArathI ja kAryanI siddhi thatI hatI, to tRSAturane pANI mAgavAnI jarUra raheta nahi agara bera (kaI paNa vastu) vecavA mATe bolavAnI AvazyaktA paDatA nahi. ekalA udyamathI ja kAryanI siddhi thatI hatI, te vadhyA strIne paNa putranI prApti thavI joIe. ekalA svabhAvathI ja kArya siddha thatuM hota, to kumArI kanyA paNa garbhavatI banI javI joIe. ekalA prayatanathI ja je kArya siddha thatuM heta to Abe Aje vAvelo Aje ja phaLI ja joIe. ekalA kALathI ja kAryasiddhi thatI hota, te samasta saMsAra Aja pahelAM paNa khAlI thaI ja joIe. ane kArya siddha thavAmAM kALanI paNa jarUra na hota, te garbhiNIne garbhanA prathama divase ja prasUti thavI joIe. bhavitavyatAnI paNa jarUra na hota to badhAe bhavya sAthe ja
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 ] nAstika-matavAdanuM nirasana. mukti javA joIe. AthI e joI zakAze ke-pratyeka kAryanI siddhimAM jJAna ane kiyA, zabda ane artha, udyama ane purUSArtha, kALa ane svabhAva, bhavitavyatA ane bhAgya e badhI ja vastuo ekatra thaIne kAryasAdhaka bane che. emAMthI ekeka kAraNane pakaDI, bIjA kAraNonI avagaNanA karavAthI kAryasiddhi tyAM ja aTakI paDe che. mukti, e paNa eka kArya che tenI siddhi mATe samyajJAna ane samyaphacAritranI sAthe samyakUzraddhA paNa anivArya che. e samyakUzraddhAnI prAptimAM vartamAna kALe zrI jinapratimA ane zrI jinAgamano ja eka bheTo AdhAra che. zrI jinAgamane mAnya rAkhIne paNa, zrI jinapratimAnI avagaNanA karavA taiyAra thanAra AtmAo, samyakUzraddhAnI prAptinA eka apUrva aMgathI rahita bane che. e apUrva aMgathI zUnya banyA pachI, sabhyazraddhAnI abhilASA rAkhavI e hAtha-pagane kApI nAkhyA pachI jaMgalamAMthI nagaranI prAptinI abhilASA rAkhavA jevuM che. sabhyazraddhA yA samyagadarzananI prApti mATe zrI jinezvaradevanI jema zrI jinezvaradevanI mUrtinI paNa teTalA ja bhAvapUrvakanI bhaktinI AvazyakatA che. bIjA zabdamAM-zrI jinezvaradevanI mUrti upara jene bhAva thato nathI, tene zrI jinezvaradeva upara bhAva che, ema mAnavuM e ja bhrama che. vyavahAramAM paNa jenA upara prema hoya che, tenA pratyeka aMga premIne mana Adarane viSaya hoya che. Azaka (kAmI purUSa)ne tenI mAzuka (kAmanuM pAtra strI)nA abhAvamAM tenI pratikRti (chabI) sivAya zAnti ApanAra bIju koI nathI. virahI purUSane temanAM virahI pAtronI gerahAjarImAM e pAtronI chabIonAM darzanathI paNa zAnti
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...zrI jinapratimA zrI jina samAna zAthI? [ 193 thAya che. e zAnti kalpita che--ema kahevAmAM Ave to sAkSAt dehanAM darzanathI thatI zAnti paNa kalpita nathI, ema kahI zakAya tema nathI. chabInAM darzana e jema vyaktinAM darzana nathI, tema dehanAM darzana e paNa vyakti (AtmA)nAM darzana nathI. vyakti rUpa AtmA to dehamAM chUpAyelo che. ene sAkSAt dekhavAnI tAkAta chadmasthamAM che nahi. chamasthAne to dehanAM darzanathI enuM mAtra anumAna che. upasaMhAra : . chabI yA mUrti e dehanI ja chAyA che. jeone dehanuM darzana game che, teone tenI ja chAyAnuM darzana na game, e buddhimAM na utarI zake tevI vAta che. chatAM jeo ema kahe che ke-"amane zrI jina game che, paNa zrI jinanI mUrti gamatI nathI."--teo sAcA che ema kayI rItie mAnI zakAya? sAkSAt zrI jinanA premI, emanA virahakALamAM zrI jinanI ja mUrtinAM darzanane pAme, te duSkALamAM ghebaranAM bhajana maLyA eTale Ananda avazya anubhave. jeo zrI jinanI mUrtinAM darzanathI e jAtinA Anandano anubhava nathI karI zakatA, teonA aMtaramAM zrI jina pratye tevA prakArane prema nathI pragaTayo, ema mAnavuM e ja vyAjabI che. e rIte potAnI khAmIne jotAM zIkhavuM, e unnatine upAya che. e sivAya jeTalI vAta karavI, tene koI ja artha nathI. zrI jinezvaradevanA sAkSAt virahakALamAM prApta thayela zrI jinabibenI pUjA ane arcanA dvArA ArAdhanA AdimAM je koI AtmA ekatAna banI jaze, te AtmA e ArAdhanAnA pratApe mehanIya ane aMtarAyAdi duSTa karmono cheda karI, thADA, 13
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 ] nAstika-matavAdanuM nirNana... ja vakhatamAM zrI jinanA sAkSAt samAgama meLavavA paNa bhAgyazALI khanI zakaze : kintu ethI viparIta vartAva karanAra AtmAo prApta thayela uttameAttama sAmagrIne kADInA mUlye hArI jai, jAtane virAdhaka banAvI, ananta saMsArasAgaramAM *kelAI jaze : jyAMthI bahAra AvavA mATe paNa ananta kALa nIkalI jaze. sA koI AvA durbhAgyathI kharcA ane ArAdhanAzIla banI kalyANa sAdheA, e ja abhilASA. astu. sarvadarzana-samabhAvanI peAkaLa mAnyatA mithyAtvanA uddaya : sarve darzanA samAna che.'-e jAtinI mAnyatA Aje ja pracAra pAmI rahI che, evuM kAMI ja nathI. zrI jainadarzane eka evA prakAranA mithyAtvanA udaya mAnele ja che, ke jenA udaya vakhate AtmA satya ane asatyanA viveka karavAnuM sAmarthya gumAvI bese che. satya ane asatya ubhayane samAna mAnavA lalacAya che : satya ane asatya ubhayane sarakhA Adara ApavA e ene karttavya rUpa lAge che. e jAtinA mithyAtvane anabhigrahita athavA anAbhigrahika mithyAtva mAneluM che. mithyAtvanA khIjA prakArA karatAM e kAI paNa rIte utaratuM che,
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...sarvadarzana-samabhAvanI peAkaLa mAnyatA [ 195 ema mAnavAnI leza paNa AvazyakatA nathI. abhigrahita ke Abhigrahika mithyAtvanA janma jema sAMzayika mithyAtvamAMthI thAya che ane sAMzayika mithyAtvanA janma jema anAlAgika mithyAtvamAMthI thAya che, tema Abhigrahika ane Abhinive zipha mithyAtvanA janma satyAsatyane samAna mAnavAnI vRttimAMthI utpanna thAya che. sAcuM ane khATuM ubhaya samAna che, e mAnavAnI vRtti kAI paNa rIte prazaMsApAtra nathI. keAI paNa deza ke kAI paNa kALamAM e vRttine vivekI AtmAoe svIkAra karavA lAyaka mAnI nathI. jagatanA vyavahAramAM paNa evI vRtti dharAvanArA nirvivekI, ajJAna ane mUrkhAnA zirAratna hAvAnuM gaNAya che. abhedane abhAva: bhinna bhinna darzanA o eka ja siddhAMtanuM nirUpaNu karatAM hAya, te tene bhinna bhinna darzana kahI zakAya ja nahi. bhinna zabda ja bhedanA sUcaka che. jyAM le che, tyAM pArthakaya avazya che ane jyAM pArthakaya che, tyAM aikyanA sarvathA abhAva che. jo ke-zrI jainadarzane sarvathA pRthak vastuomAM paNa aneka sadaza dharmo hAvAneA InkAra karyAM nathI, parantu teTalA mAtrathI sarva vastue samAna che, e siddhAnta paNa zrI jainazAsanane mAnya che, ema mAnavuM e zrI jainadarzananuM kAramuM ajJAna sUcave che. zuktikA (chIpa) ane rajata (cAMdI) e anemAM zvetatA, svacchatA, cakacakItatA Adi aneka dharmo samAna hAvA chatAM, zuktikA ane rajata e enuM samAna mUlya AMkanArA buddhimAna che, ema kahevA mATe kANu taiyAra che? rajju ane sarpa e emAM dIrdhatva, zyAmatva, bhayAnakatva Adi samAna dharmo spaSTa dekhAvA chatAM,
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 ] nAstika-matavAdanuM nirasana... rajjune sarpa mAnavA taiyAra thavuM, e kAI paNa rIte yathArtha jJAnanI keTimAM AvI zake tema nathI ja. eja rIte sthANu ane purUSa, kaMcana ane thira, dhuLa ane dhumADA Adi saMkhyAbaMdha padArtho evA che ke jemAM aneka dharmonI samAnatA pratyakSa chatAM, jagata ene samAna mAnavA taiyAra nathI. e jAtinuM AMzika samAnadharmipaNuM dekhIne jo koI paNa AtmA te te vastuone eka ja sarakhI kahI devA taiyAra thAya, te tene ajJAna, buddhihIna ke vyavahAra mATe sarvathA nAlAyaka kahevA mATe paNa duniyA haMmezAM taiyAra che. amRta ane viSa : A rIte samAna dharmavALA padArthomAM paNa tevA prakAranA khIjA aneka asamAna dharmo vidyamAna hAvAthI, te padArthanA parasparanA mUlyamAM jema anekaguNA taphAvata paDI jAya che, tema jagatanAM sarve darzanAmAM darzana zabda ane bIjI keTalIka samAnatA hovA chatAM, paraspara sarvathA virUddha siddhAntAnA pratipAdanathI, teomAM meTuM aMtara paDI jAya che. e aMtarane jANanArA tattvajJa purUSaSa tyAM sudhI pratiyAdana kare che ke tvacchAsanasya sAmyaM ye, manyante zAsanAntaraiH / viSeNa tulyaM pIyUSaM teSAM hanta hatAtmanAm // 1 // "( 59 - iti zrI vItarAgastotre hemacaMdrasUrayaH / paramApakArI kalikAlasarvajJa AcAryabhagavAna zrI hemacaMdrasUrivara zrI vItarAga stAtramAM pharamAve che ke he bhagavan ! anya zAsanA sAthe tArA zAsananI samAnatA che, ema je AtmAe mAne che, te AtmAonuM caitanya haNAI gayuM che : kAraNa ke teo amRtane ja viSanI sAthe sarakhAve che. "
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvadarzana-samabhAvanI pokaLa mAnyatA [ 17 - A rIte tatvajJa purUSane nirNaya hovA chatAM paNa, tevA prakAranA mithyAtvathI rIbAtA ajJAna AtmAo, sarva darzanene samAna mAnavA lalacAya, te temAM jarA paNa asaMbhavita nathI. eTalA ja mATe mahAjJAni purUSa mithyAtvane eka kAramAM rega tarIkenI upamA Ape che. mithyAtva e kArame rega che, eTaluM ja nahi, kintu jagatanA jIna e anAdikALane kaTTara duzmana che. eka mithyAtve jagatanuM jeTaluM ahita karyuM che, teTaluM ahita jagatanA keI paNa pApe karyuM nathI. hiMsA Adi aneka prakAranAM pApAcaraNe AtmAnuM teTaluM ahita nathI karI zakatAM, ke jeTaluM ahita eka mithyAtva ja kare che. e kAraNe anantajJAnioe e mithyAtvane kAramo roga, kaTTara zatru, gahana adhakAra, parama zastra, parama daurbhAgya, parama dAri, parama dubhikSa, parama saMkaTa, parama katAra ane parama narakasaMcAra Adi anekAneka duSTa upamAothI navAyuM che. e jAtinI duSTa upamAovALA mithyAtvanA koI paNa ezathI je AtmA leza paNa gherAyelo hoya che, te AtmAne te hAlatamAM sAcA mArganuM darzana thavuM paNa parama durlabha heya che. dUka najara: zrI jainadarzananI jema Itara darzananA anuyAyio pANa, pitApitAnA darzananI mAnyatAo satya che, ema manAvavA prayatna karI rahyA che. emane e prayatna keTalA aMze phaLibhUta thAya ema che, eno vicAra ApaNe ahIM kare che. saghaLAM darzanenI savistara mAnyatAo ATalA TuMkA lakhANamAM darzAvI zakAya e zakya nathI, to paNa mUkhya mUkhya gaNAtAM dazenenuM sAmAnya mAnavuM zuM che ane tenI sAme zrI jainadarzananuM
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198] nAstika-matavAdanuM nirasane. sAmAnya vaktavya zuM che, tene bane teTalA saMkSepathI joI javAne A eka prayAsa che. darzanamAM gaNanA thatI hoya tevAM mUkhya darzana nIcenAM darzanemAM atargata thaI jAya che. baddha, cAka, vedAnta, sAMkhya, pAtajala, naiyAyika, vaizeSika ane jena -e badhAM darzane darzana nAmathI suvikhyAta che. e uparAnta bIjA aneka mate pUrva ane pazcimanA dezomAM hayAti nathI dharAvatA ema nathI, te paNa te saghaLAnI mAnyatAo eka yA bIjA prakAre uparyukta darzanemAM samAveza pAmI zake che. eTalA ja mATe A nAnA lekhamAM ApaNe uparyukta mUkhya darzananA siddhAnto upara TuMka najara nAMkhI, pratyeka darzanemAM rahelI mAnyatAo keTalI bhinna ane paraspara virUddha che tenI tulanA karavI che, ane e sarvamAnyatAomAM zrI jenadarzana kevuM sarvoparipaNuM bhegave che, e vicAravuM che. jeminIyadarzana : darzanamAM sithI prathama vedAntadarzana vadhu dhyAna kheMcanAra che. tenuM sAhityasarjana paNa bahoLuM che ane tenA anuyAyionI saMkhyA paNa adhika che. vedAntanA pUrvamImAMsA ane uttaramImAMsA ema be bheda che. temAM pUrvamImAMsA e jeminIyadarzana tarIke oLakhAya che ane uttaramImAMsA e advaitavAda tarIke prasiddha che. pUrvamImAMsA, ke je jeminIya darzananA nAmathI prasiddha che, te yajJayAgAdika vaidika kriyAkAMDa upara mUkhya zraddhA dharAve che. tatvajJAnazUnya kiyAkalApe ke mAtra arthazanya karmakAMDe jijJAsu ane vicArazIla vyaktione tevA pakArane sateSa ApI zake e zakya nathI: eTalA ja khAtara upaniSado, ke je vedanA ja eka aMzarUpa gaNAya che,
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ ..sarvadarzana-samabhAvanI pikaLa mAnyatA [ 19 teNe paNa tevA prakAranA yuktizanya kriyAkalApo ane artha zunya karmakAMDane sakhta virodha karyo che. eTaluM ja nahi, paNa cArvAkadarzanakArathI mAMDI saghaLA darzanAree tevAM tattvajJAnavihIna vidhi-vidhAnane, pachI te vedamAM paNa kahelAM hoya te paNa, tene satya sukhanAM sAdhaka mAnyAM nathI. cArvAkadarzana : vaidika kriyAkAMDa game teTalAM a nya hoya, te paNa tethI lekenI bhegalAlasA upara amUka prakArane kApa avazya paDe che, jyAre cArvAkadarzanane e bIkula pAlavI zake tema nathI. svacchanda IndriyavilAsane mArga sahaja paNa kaMTakamaya na bane, e mATe cArvAkadarzane pUrepUrI sAvadhagIrI rAkhI che. enI khAtara e jeminIyadarzanane virodha kare e sahaja che. kevaLa Indriya poSaNanI khAtara ja cArvAkadarzana sarva darzanone virodha karI rahyuM che. vekta kiyAkalA pratye potAne virodha darzAvavA mAtrathI cArvAkadarzana bIje darzananI kaTimAM AvI zake tema che, ema mAnavuM e kaI paNa rItie ghaTita nathA. cArvAkadarzane vaidika karmakAMDo pratye potAno aNugame darzAvavA chatAM, "fpava! ! = corane !" jevAM azlila vAkyano upadeza karIne, bhAratavarSanAM AdhyAtmika darzanamAM pitAnI pratiSThA gumAvI dIdhI che. e vAta darzanazAstronA abhyAsiothI ajANa nathI. bauddhadarzana : bauddhadarzanane vaidika kriyAkalApa sAmeno virodha, cAkadarzananI jema kevaLa yuktizUnya ke IndriyapaSaNAnI khAtara ja nathI. baddhadarzananI pAse karmano siddhAMta che. "jIvanAM sukha
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 ] nAstika-matavAdanuM nirasana.. duHkha karmAdhIna che."--evI teonI daDha mAnyatA che. je kAMI karIe chIe ane je kAMI karyuM che, te pramANe ja sukhaduHkhane anubhava karavAnuM che. asAra ane mAyAvI bhogavilAso game teTalA AkarSaka lAge, te paNa tenI peThe paDanAra AtmA duHkha ane kalezanI paraMparA sivAya Adhaka kAMI paNa pAmI zakato nathI. bhagavAsanAmAMthI uddabhava pAmatA avirata duHkha ane kalezamAMthI chUTavAne eka ja rasto karmanI jALamAMthI chUTavAne che. karmanI jALamAMthI chUTavA mATe kukarmone tyAga ane sukarmonuM AcaraNa paNa jarUrI che. bhegavilAsanA sthAne vairAgya ane saMyama, tapa, japa ane dhyAna, tathA hiMsA ane asatya AdinA sthAne ahiMsA, satya ane brahmacarya Adi sadAcaraNe sthApavAM joIe. vaidika hiMsaka yajJo niraparAdha prANionI hatyA karAvanAra hovAthI, ene AcaranAra bhavabhramaNanA duHkha sivAya kAMI paNa sAruM phaLa meLavI zakato nathI." -A jAtinA upadezanI sAmyatAthI koI paNa AtmA ema mAnavA lalacAya kebaddhadarzana ane jainadarzana e samAna che agara eka ja darzananI be zAkhAo che, te te sAmAnya bhUla karUM nathI, kintu gabhIra bhUla kare che. A jAtinI upadezasAmyatA eka cArvAkadarzanane cheDI ochI-vadhatA aMze bIjA pratyeka darzanemAM rahelI che, paNa teTalA mAtrathI badhAM darzane vacce raheluM pUrvapazcima jeTaluM aMtara agara zrI jenadarzananI sAthe bIjI darzanenuM dina-rAta jeTaluM aMtara kadI paNa pUrAI zake tema nathI. asatya abhiniveza: baddhadarzanane, hiMsaka vedazAsana amAnya rAkhavAne
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ ..sarvadarzana-samabhAvanI pokaLa mAnyatA [201 upadeza satya che: ahiMsA ane tyAgane Agraha paNa vyAjabI che: karmabaMdhana chedavAnI vAta paNa teTalI ja jarUrI che. tema chatAM paNa-"mekSa zuM ane AtmA koNa? "--tene baddhadarzana pAse kaI uttara mAge, te tenI pAse kaze ja saMtoSakAraka javAba nathI. te je kAMI uttara Ape che, tenA upara vicAra karavAmAM Ave, to tene buddhimattAnI daSTie cArvAkadarzana karatAM kaI paNa rItie uMcI kaTimAM mUkI zakAya tema nathI. te kahe che ke-AtmA eTale zUnya, artha-kAMI ja nahi ane mekSa eTale mahAzUnyamAM maLI javuM, arthAt sadAkALa aMdhakAramAM ja AthaDavuM." A uttara kaI paNa buddhimAnanA gaLe utare tevo nathI. evI jAtinA maTI zUnyatAvALA nirvANa mATe ke anantakALavyApI mahA stabdhatA mATe ke paNa buddhizALI AtmA kaThora tapa-sayamAdi AcaravA taiyAra thAya, e vAta cheka ja azakya che. A jIvana bhale niHsAra hoya, paNa tenI pachI maLavAvALuM jIvana je AthI paNa vadhu niHsAra hoya, to tene meLavavA mATe kaye buddhimAna prayAsa kare? boddhadarzanane A jAtine anAtmavAda ane tenA nirvANa viSayaka kalpanA jANavA chatAM paNa, jainadarzana ane baiddhadarzana samAna che, evI vAto kaI phelAvatuM hoya, to te anAbhirAhika mithyASTi che ke Abhinivezika (irAdApUrvaka juThuM bolanAra) mithyAdaSTi che, tenuM mApa kADhavuM svayaM vAMcakone svAdhIna che. vedAntadarzana : pUrvamImAMsaka vedAtionI jema upaniSadane mAnanAra uttaramImAMsaka vedAtio hiMsaka yajJayAgAdine svIkAra karatA nathI: eTaluM ja nahi, kintu bauddhonI jema anAtmavAda ke
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 ] nAstika-matavAdanuM nirasana. zUnyavAdane paNa svIkAra karanArA nathI. teo AtmAnI sattA svIkAre che. AtmA anAdi-ananta che ema paNa mAne che. "AtmA che, te anAdi-ananta che, janma-janmAMtara kare che, potAnA karelA karmAnusAra pote sukha-du:kha bhogave che."--e vigere vastuo mAne che, eTalA khAtara te zrI jainadarzana sAthe paNa samAnatA dharAve che, evuM mAnI levAnI ke rakhe ja bhUla kare. uttaramImAMsaka vedAntavAdio spaSTa pratipAdana kare che ke-jIvAtmA ane paramAtmA vacce kAMI bheda ja nathI, eTaluM ja nahi paraMtu jaDa-cetanAtmaka samasta vizva eka ja sattAne vikAsa mAtra che." "ivamevAddhitI "--e temano ekane eka siddhAMta che. bahAranuM ke adaranuM je kAMI vizva najare paDe che, te eka advitIya sattAthI jUduM ke svataMtra nathI, kintu tene ja mAtra badhe vilAsa che. tenA matamAM "tame ke huM " "cetana ke acetana" jevI bhinna bhinna vyaktio ke bhinna bhinna vastuo che ja nahi: kintu sarva paNa eka ane advitIya che. jagatamAM satyanuM satya kaI paNa hoya, to te advaitavAdionA mate A eka ja che. A jAtinA ekapAkSika siddhAntanuM sthApana karanAra advaitavAdane zrI jainadarzana samAna mAna, e zrI jenadarzanane je-te anyAya nathI. anAtmavAdanI ApattimAMthI bacavA mATe AtmavAdane svIkAra karIne paNa, advaitamatAvalaMbio yuktizUnyatA ke pramANuvidhitAnI mahA ApattimAMthI leza paNa ugarI zakyA nathI. bakaruM kADhavA jatAM uMTano praveza thaI je, "chApananena sTikarAvAya ? e nyAya advaitavAdane saMpUrNa rItie caritArtha thaI gayuM che.
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...sarvadarzana-samabhAvanI pAkaLa mAnyatA [ 203 pratyeka AtmA peAtAnI svataMtra sattA dharAve che ane carAcara vizvamAM ananta ane (eka-bIjAthI sarvathA) svataMtra padArtho bharelA che, e jAtinA pratyeka vyaktinA pratyakSa anubhava ja, advaita vedAntamatanuM nirasana karavA mATe basa che. sAMkhyadarzana: vedAntadarzananI jema sAMkhyadarzana AtmAnuM ahutva tathA AtmAthI bhinna eka jaDaprakRtinA svIkAra karavAnI AnAkAnI karatuM nathI. sAMkhyA mAne che ke- AtmA anAdianaMta hAvA sAthe aneka pazu che, eTaluM ja nahi paNa e AtmAnI sAthe acetana chatAM kriyAzIla prakRti nAmanI vizvaracanAkuzaLa eka zakti prAcIna kALathI maLelI che, ke jenA cege saMsAranI ghaDabhAMja thayA kare che. e vijAtIya prakRtinA adhikAramAMthI AtmAne chUTA karavA, enuM ja nAma meAkSa che.' A rIte sAMkhyadarzana, zrI jainadarzananI sAthe AtmakhahutvavAda, vijAtIya padArthanuM astitva, tenA AtmAno sAthe vaLagADa ane te vaLagADathI AtmAne chUTA pADavA rUpa mekSa, e vigere viSayAmAM maLatApaNuM dharAve che : chatAM paNu sAMkhyadarzana je aneka prakAranI truTiothI grasta che, temAMnI eka paNa trUTi zrI jainadarzanane sparza paNa karI zakatI nathI. e truTiomAM eka mUkhya trUTi, ke jenA sAMkhyadarzana lAga thaI paDela che, te che-teonI paramAtmaviSayaka azraddhA. sAMkhyaHrzanamAM kAI paNa zuddha ke paripUrNa paramAtmAne sthAna maLyuM nathI. tenA mate purUSane prakRtithI alaga anubhavaveA te mekSa che ane te meAkSane prApta karavAnA upAya eka mAtra viveka arthAt purUSaprakRtinuM bhedavijJAna che. te sivAya paramAtmA, .
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - 204] nAstika-matavAdanuM nirasana... Izvara yA vibhu jevI keI vyaktinuM sAMkhyadarzanamAM sthAna nathI. enuM kAraNa e che ke-teonA mate pratyeka AtmA sadA jalakamalapatravat nirlepa che. sAMkhyamatamAM saMsArI AtmAmAM ke mokSa pAmelA AtmAmAM kaI jAtane taphAvata che ja nahi. buddhi, ahaMkAra Adi saghaLA dharmo jaDa prakRtinA che. AtmA cetana hovA chatAM buddhizUnya ane akiya che. temanA mate sarva prakAranI kriyAkAriNuM ane jJAnadhAriNI ane tana prakRti che, ke je badho vyavahAra kare che. AtmA kartA paNa nathI ane paramArthathI bhaktA paNa nathI. e rIte mAnavAthI puNya-pApa ke badha-mekSa Adi tanI sughaTita vyavasthA karI zakavA mATe sAMkhyamata sarvathA niSphaLa nivaDe che. eTaluM ja nahi, kintu saMsArI ane mukta AtmAmAM kaI jAtinuM antara nathI, ema pratipAdana karI pramANapratiSThita sakalakarmamukta paramAtmapadanI sattAne asvIkAra karavA prerAya che. AvA aneka deze temAM rahelA che. cagadarzana ApavA aneka rAjadanI sattAnA pramANapati puNya-pApa ke bandha-mokSanI vyavasthA sughaTita banAparavA mATe sAMkhyamata jyAre niSphaLa nivaDe che, tyAre tenI sAme vega yAne pAtaMjaladarzana eka paripUrNa ane zuddha Izvarane svIkAra kare che, ke je tenA mate jIva mAtrane adhIzvara che: saMpUrNa jJAna, saMpUrNa sukha ane saMpUrNa zaktine AdhAra che: tathA jagatane svayaM suSTA che. IzvaraviSayaka egadarzananI A jAtinI kalapanA, zrI jainadarzanathI taddana viparIta che. zrI jainadarzanane e prazna che ke-"jIva mAtrane adhIzvara te Izvara je jagatane kartA che, te sarvane sukhI
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ .sarvadarzana-samabhAvanI pAkaLa mAnyatA [ 205 kema manAvI zakatA nathI ? A eka mahAn prazna tenI sAme sadA khaDA che. tenA uttara ApavA mATe teone paNa Akhare karmavAdanA Azraya levA paDe che ane tethI Izvara sarva zaktimAna che, e jAtinI teonI kalpanAne sakhta TakA paDe che. jeneAnA Izvara jagatanA sRSTA nathI, kintu paripUrNa, zuddha, nirdoSa ane Adarza svarUpajJAtA che. temanuM ekAgra mane dhyAna, pUjA ke bhakti anekavidha baMdhanAthI maLyuM AtmAone parama AzvAsananuM kAraNa che. temanI bhakti mukti mATenI ceAgyatA prApta karAvI Ape che eTaluM ja nahi, kintu bhakti svayaM mukti rUpe pariName che. ATaluM mahadaMtara zrI jainadarzana ane ceAgadarzana vacce kevaLa IzvaraviSayaka mAnyatAmAM paNa vidyamAna hovA chatAM, sarvadarzanasamabhAvanA eThA taLe beune eka mAnavA ke manAvavA taiyAra thavuM, e narI ajJAnatA ja che. vaizeSikadarazana : 6 AtmA athavA purUSathI je kAMi svataMtra-te badhuM prakRtimAM samAI jAya che, ema sAMkhya ane ceAga ubhaya dazenanI mAnyatA che. enA tAtparyArtha e che ke-AtmA sivAya sata padArthamAtra e prakRtirUpa che. AkAza, kALa ane paramANue jevI jagaprasiddha vastue zuM che ? '-tenA tAttvika nirNaya ApavAmAM sAMkhyadarzananA praNetA kapila ane ceAgaDhajainanA praNetA pataMjala ubhaya niSphaLa nivaDacA che. e viSacamAM carAcara vizvabaMdhu prakRtinI vikRti che, ema kahIne temane saMtASa mAnavA paDayo che. vaizeSikadarzana AkAza, kALa ane paramANuo saMbaMdhI paNa kAMIka tAttvika nirNaya ApavA taiyAra thAya che. teonA mate AtmA ane karmanI
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 ] nAstika-matavAdanuM nirasana... jema dizA, kALa ane paramANu paNa anAdi ane svataMtra sat padArtho che. svabhAva ane lakSaNe bhinna bhinna hovA chatAM dizA, kALa ane paramANuone eka ja prakRtino vikAra mAnavA yuktipravINa vaizeSike ke taiyAyika taiyAra thatA nathI. cArvAka kevaLa pratyakSavAdI hovAthI ane zUnyavAdI bauddha kaI padArthane ja svIkAra nahi karanAra hovAthI dizA, kALa Adine na mAne e banavAgya che. paraMtu anumAnAdi anya pramANene mAnya rAkhanAra padArthavAdI sAMkhya, ga ane vedAntAdi darzane paNa enI pRthaka sattA che ke nahi, tene nirNaya karI zakyA nathI. eja te te darzananA praNetAonI alpajJatA sUcavavA mATe paryApta pramANa che. zrI jainadarzananI jema mAtra vaizeSika ane naiyAyika darzane AkAza (dizA), kALa ane paramANuo paNa svataMtra dravya che, ema pratipAdana karyuM che. PyAyikadarzana vaizeSikanI jema taiyAyike paNa e traNene pRthaka dravya mAne che. eTaluM ja nahi, kintu gatamapraNIta nyAyadarzane pote mAnelA padArthonI siddhi mATe yuktipraga paNa bIjA darzane karatAM vadhu pramANamAM karyo che. takavidyA, e aitamIya nyAyadarzananuM pradhAna aMga che. anumAnanAM aMgo-pakSa, hetu, sAdhya, upanaya, nigamana Adi-viSayaka laMbANa vivecana jeTaluM gatamaya nyAyadarzanamAM najare caDhe che, teTaluM vaizeSikAdi Itara darzanamAM nathI, e vAta satya che. te chatAM yuktipurasara padArthonA pratipAdanano svIkAra karanAra nyAyadarzana ke dizA, kALa ane paramANu Adine svataMtra dravya tarIke svIkAranAra vaizeSika darzana paNa zrI jainadarzananI haroLamAM AvI zake
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...sarvadarzana-samabhAvanI pokaLa mAnyatA [207 tema to che ja nahi. zrI jainadarzana ane nyAya-vaizeSika darzana vacce amUka dravyo tathA amUka yuktio viSayaka samAnatA hovA chatAM, je jAtinuM dravyaviSayaka tathA yuktiviSayaka yathArtha pratipAdana zrI jenadarzanamAM raheluM che, tene eka aMza paNa paNa nyAya-vaizeSika darzanamAM maLe tema nathI. lekavyavasthAnAM mULabhUta dharmAstikAyAdi dravyo tathA lokamAM rahelA anantAnta jInuM pratipAdana temaja syAdvAda ane saptabhaMgI nayAdi yuktione samUha, je zrI jainadarzanamAM che, tene te darzane sparza paNa karI zakyAM nathI. zrI jenadarzanane dravyavAda, jIvavAda, ajIvavAda tathA syAdvAda kesarInI garjanAothI garjita yuktivAda kevaLa bhAratavarSanA ja nahi, kintu duniyAnA kiI paNa mata, paMtha ke darzanamAM zodhyA jaDe tema nathI, e ja zrI jainadarzananI anya sarva darzana karatAM sarvoparitA sUcavavA mATe sarvottama pramANa che. niSpakSa avalokana : upara mujaba bhAratanAM mUkhya mUkhya darzanenuM sAmAnya pratipAdana ane zrI jenadarzananuM sAmAnya pratipAdana paNa keTaluM mahadaMtara dharAve che, e samajI zakanAra AtmA kayI rIte kahI zake ema che ke-jagatanAM sarva darzanamAM matabheda che ja nahi?" agara "matabheda che te paNa badhAne uddeza eka ja che?" je eka ja uddeza che, to matabheda thavAnuM kAraNa zuM che? badhAM darzanenA praNetA anantajJAnI agara sarakhA jJAnI che ema manAya, to matabheda utpanna thavAnuM kaI kAraNa rahetuM nathI. matabheda che e cokkasa che, te pachI tenA praNetAo sarakhA jJAnavALA nathI e paNa cokkasa che. sarakhA jJAnavALA
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 ] nAstika matavAdanuM nirasana... nathI, mATe ja saMpUrNa jJAninuM pratipAdana karyuM hAi zake, enI parIkSA karavI Avazyaka che. e parIkSAmAM zrI jainadarzana sivAya anya kAi paNa darzana uttIrNa thaI zake ema nathI. dareka darzananAM judAM jUdAM pratipAdAnA niSpakSa avaleAkanathI e vAtanA nirNaya karavA saralahRdayI ane vicakSaNa AtmA mATe muzkela nathI. gunhAhita kArya : Aje je jAtinA sarvadarzanasamabhAvane vAyu prasarI rahyo che, te sarve darzananA abhyAsamAMthI janmelA che ke anabhyAsamAMthI, te kahI zakAya tema nathI. peAtAne sarve darzananA abhyAsI kahevaDAvanArAe paNa sarve darzanAne samAna kahe che ane sarva darzanAnA abhyAsa nahi karanArAe paNa badhAM darzanAnA Azaya eka ja che ema khAle che. ahIM e kahyA vinA cAlI zake tema nathI ke-tema kheAlanArA jo jJAnI hAya tA IrAdApUrvaka asatya khele che ane ajJAnI hAya tA ajANumAM paNa mahApApa kare che. satya vAta te che ke-zrI jainadarzana ane anya darzanAnAM sAmAnya pratipAdanAmAM paNa je ATaluM aMtara spaSTa joI zakAya che, teA tenAM vizeSa pratipAdanAmAM te sumerU ane paramANu jeTaluM mahadaMtara paDI jatuM hAya, tA temAM leza mAtra Azcarya nathI. jeTalAM darzane A bhAratavarSamAM gaNAya che, te khadhAM bhinna bhinna siddhAntAnuM pratipAdana kare che ane temAMthI eka paNa darzana zrI jainadarzanane chADIne saMpUrNa padArthanuM ke saghaLI yuktionuM pratipAdana karI zakavA samartha thai zakela nathI. anya darzanAe peAtAnA matanI siddhi mATe je padArthA ane
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvadarzana-samabhAvanI pokaLa mAnyatA [ 209 je yuktionuM pratipAdana karela che, te taddana adhuruM ane asaMgata che ane e ja vastu enA praNetAonI asajJatA ane alapajhatAne siddha kare che. vastusthiti Ama havA chatAM paNa, sarvadarzanasamabhAvanI bhAvanA keLavavI ke pracAravI, e sarva darzananA paMDita hovAnuM abhimAna lenArAo mATe keTaluM aghaTita yAne IrAdApUrvaka gUnhAhita kArya che, e sai keI samajI zake tema che. je ke- e gUnho e nathI kejenuM zAsana vartamAna sarakAra ke sattA karI zake : te paNa gunho te gUnho ja che. gUnho karyA pachI tenA zAsanamAMthI vartamAnakALa chUTI janArA bhaviSyamAM paNa tenA zikSAthI chUTI janArA che, evI mAnyatA bAlIza che. evI bAlIza mAnyatA dharAvavA mATe kaI paNa buddhimAna taiyAra hoya, ema mAnI zakAya tema nathI. udAratA ke uDAupaNuM? sarvadarzanasamabhAvano pracAra Itara darzanene haju pAlavI zake tema che, paraMtu sarvazreSTha zrI jenadarzananA anuyAyione e jAtinA pracAramAM sahamata thavuM, e kayI rItie pAlavI zake tema che ? tema chatAM tevA prakAranA tIvra mithyAtvamehanIya rUpI kAramAM rogathI rIbAtA AtmAo zrI jenadarzanane paNa Itara darzananI samAna mAnavA ke kahevA taiyAra thAya, to temAM teonI durbhAgyatA ja kAraNa che : parantatevA zrI jenadazananA agara sarva darzananA paMDita che, eTaluM ja nahi kintu udAra vicArane phelAvanArA che. "--evuM mAnavAnI bhUla ajANatAM paNa jenasamAjanI koI paNa vyakti na kare, enI cetavaNu mATe A lekhane prayAsa che. paropakArI
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210] nAstika-matavAdanuM nirasana... kalikAlasarvajJa AcAryabhagavAna zrImadda hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAe paNa AsopakArI, carama tIrthakara bhagavAna zrI mahAvIradevanI stavanA karatAM karatAM, te dvArA paNa ApaNane e ja cetavaNI ApI che ke - " sunizcitaM matsariNo janasya, na nAtha ! mudrAmatizerate te / mAdhyasthyamAsthAya parIkSakA ye, maNau ca kAce ca samAnubandhAH // 1 // " -iti zrI ayogavyavacchedadvAtriMzikAyAm / bhAvArtha-"he nAtha ! je parIkSake madhyasthatAne dAve karIne tArUM zAsana ane anyanuM zAsana samAna che evo dekhAva dhAraNa kare che, te AtmAo kharekhara madhyastha nathI, kintu eka prakAranA tArA zAsananA cheSI AtmAo che: eTaluM ja nahi kintu jagatanA paNa hitazatruo che, emAM leza mAtra saMdeha nathI. kAraNa ke-teo maNi ane kAcamAM samAnatAnI buddhine pedA karAvI, jagatane chetaravAne adhamamAM adhama prayAsa karanArA che." " zivamastu sarvajagataH, parahitaniratA bhavantu bhUtagaNAH / doSAH prayAntu nAza, sarvatra sukhI bhavatu lokaH // 1 // sarva jagatanuM kalyANa thAo, prANionA samUho parahitamAM nirakta bane, doSa nAza pAme ane sarvatra leka sukhI thAo." eja eka bhAvanApUrvaka A lekha ane pustaka samApta karavAmAM Ave che.
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ agatyanA sudhArA 1-pR. 73mAmAM traNa jagee "prAbhAva" zabda chapAye che, tene badale "prAgabhAva arthAta-prAga+abhAva ema joIe. 2-pR. 91 nI 4thI lAInamAM chelle zabda "zarIrAdinA chapAya che, tene badale "zarIrAdi -ema joIeH arthAta ne eTaluM bhUlathI vadhAre chapAyela che. 3-pR. 89, 91, 93, 95, 7, 99, 101, 103, 105, 107, 109, 111 ane 113mAM upalI phigaranI lAInamAM .traNa vinAzaka cepI badIo"--ema chapAyela che, tenI jagyAe-".. AtmA ane paraloka che ke nahi? "--ema jaIe. 4-pR. 115, 117, 119, 121, 123, 125 ane 127mAM upalI phIgaranI lAInamAM-"...traNa vinAzaka cepI badIo 2 ema chapAyela che, tenI jagyAe ".. puNya ane pApane viveka? ema joIe. 5-pR. 138mAnI 8mI ane 9mI lITImAM chapAyuM che ke"ane nayane tathA mukha zrI jinamUrtinI nindA karavA rUpa viSathI vyApta banI gaelAM che. enI jagyAe ema joIe ke "ane nayane tathA mukha zrI jinamUrti pratyenI arUci tathA nindA karavA rUpa viSathI vyApta banI gayelAM che."
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra12]. nAstika-matavAdanuM nirasana.. 6-pR. 14panI 23mI lITInI zarUAtamAM "che." e zabdathI je vAkya pUrNa thAya che, te vAkyamAM ja chelle umeravuM ke-"athavA staMbhane AdhAra ghara che." -pR. 161mAnI 8mI lITImAM "chu ema chapAyuM che, tene badale "skUTa-ema joIe. 8-pR. 173mAnI 23mI lITImAM jyAM "hAsyAspada zabda chapAya che, tyAM tene badale "karUNAspada zabda joIe. 9-. 205mAnI 21mI lAInamAM je "vizvabaMdhu' zabda chapAye che, tenI jagyAe-"vizva badhuM -ema joIe. A uparAnta keTaleka sthaLe chApatAM TAIpanI hasva i, dIrgha I, hasva u, dIrgha U, repha, vigere tUTI gayela hoya (jemake-Adhakane badale Adhaka thaI gayuM hoya, te tathA prasaMzodhana deSa ke matiSathI je bhUla rahI javA pAmI heya, te sudhArI levAnI vinaMti che. nAstika-mata-vAdanuM nirasana : prathama bhAga : = samApta Printed at The Virvijay Printing Press by Ramnik P. Kothari. Ratanpole : Sagar's Khadki, Ahmedabad.
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ niSNu-para-bhANajayaM, jayai sayA savabhAvadesaNayaM / vAhanava-maya-nANApaM, jirNidavara-vIrasAsaNayaM // nivRttimArganuM pratipAdaka, sarva padArthonuM prarUpaka, - ane - micchAmArganuM ucchedaka -evuM jinendravara zrI vIranuM zAsana sadA jayavaMtu varte che.