________________
નાસ્તિક-મતવાદનું નિરસન... હેવા છતાં, જ્ઞાની આત્માઓ પણ લેકના સારા-ખેટા અભિપ્રાય સાંભળી સુખી-દુઃખી થાય છે, તે અનાદિકાળની લાગુ પડેલી લેકસંજ્ઞાને જ પ્રભાવ છે. જે મહાપુરૂષે અજ્ઞાન લેકને અનુસરવાની આ કારમી વૃત્તિને સર્વથા જીતી ગયા છે, તેઓએ પોતાના જ્ઞાનને પૂરેપૂરું સાર્થક કર્યું છે. ભવાભિનન્દી અજ્ઞાન લોકના અભિપ્રાયને વજન આપવું, એ ઈરાદાપૂર્વક સન્માર્ગથી પોતાના આત્માને ભ્રષ્ટ કરવા બરાબર છે. વિષયલંપટતા કરતાં પણ કહેરી એક પ્રકારે વધારે વિવેકશન્યતાને સૂચવનારી છે. કારણ કે–વિષયો તે સાક્ષાત સંબંધ પામીને સુખ-દુ:ખને અનુભવ કરાવનારા છે, જ્યારે લેકહેરી તે દૂરથી લેકેનાં વચને સાંભળીને સુખ-દુઃખની લાગણી ઉત્પન્ન કરે છે. અજ્ઞાન અને ભવાભિનન્દી કેનાં વચને સાંભળીને સુખી યા દુઃખી થવું, એ જ્ઞાનનું લીલામ છે. એટલા જ માટે સમ્યગજ્ઞાની મહાપુરૂષો લેકહેરીને કદી જ વજન આપતા નથી. સત્યાસત્યને નિર્ણય:
જગતમાં લેકના બે વિભાગ પડી જાય છે. એક અજ્ઞાન અને ભવાભિનન્દી : બીજે જ્ઞાની અને ભવવિરક્ત. પ્રથમ વિભાગના લેકની સંખ્યા બીજા વિભાગ કરતાં હંમેશાં ઘણા મોટા પ્રમાણમાં હોય છે. એટલા જ માટે જ્ઞાનિપુરૂષોએ સત્યના નિર્ણયમાં બહુમતિ કે અપમતિને સ્થાન આપ્યું નથી. બહુમતિ તરફેણમાં હોય તેથી અસત્ય સત્ય બની જતું નથી અને બહુમતિ વિરુદ્ધમાં હોય તેથી સત્ય અસત્ય બની જતું નથી. સત્યાસત્યનો આધાર તેના વક્તા ઉપર છે. વક્તા જે જ્ઞાની અને વીતરાગ છે, તે તેણે કહેલું વચન સત્ય છે.
