Book Title: Buddhiprakash 1969 09 Ank 09
Author(s): Yashwant Shukl, Madhusudan Parekh
Publisher: Gujarat Vidyasabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/522415/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhiprakAza ': saMpAdakA : yazavanta zukala * madhusUdana pArekha pustaka 116 muM ) sapTembara 1969 [ aMka 9 me ejya cAlo ApaNe bhUlI jaI e ke, " huM hiMdu chuM', 'tuM muslima', athavA huM gujarAtI chuM', 'tuM madrAsI'. cAlo ApaNe "huM" ane "mA ru: 'ne samagra bhAratIya rASTrIyatAmAM ekarUpa karI daIe. sAthe DUbavAne ke sAthe taravAne ApaNe bahujanasamAja kRtanizcaya banaze tyAre ja ApaNe khare kharA svataMtra thaIzuM. gAMdhIjI gujarAta vidhA sabhA : C/o zrI. ha. kA. A sa ka le ja : a ma dA vAda-9 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhiprakAza sU ca nA varSa 116 muM] sapTembara : 1969 [ aMka 9 me A mAsikano aMka dara aMgrejI mAsanI 21mI tArIkhe bahAra paDe che. prasiddha thayelA lekhe, ane abhiprAya mATenI javAbadArI te te lekhakanI raheze. anukramaNikA hariyALI TekarIo (kAvya) uzanas be hAIku (kAvya) manahara carADavA 307 traNa hAIku (kAvya) satIza vaiSNava 309 thaMbhI gayo varasAda (kAvya) mULa kavitaH zrI AluriberAgI anuvAda: rajanIkAnta rAvala hasita ha. bUca 311 nAgadamananuM kartutva puSkara caMdaravAkara 315 nATaka avinAza munazI 319 ramaNabhAInI tattvamImAMsA jayendrakumAra yAjJika 322 deza ane duniyA devavrata pAThaka pustaka paricaya ke kA zAstrI, madhusUdana pArekha 329 aikaya gAMdhIjI pUThA upara tapa >> mAsikanI ravAnagI, vyavasthA, lavAjama tema ja jAherakhabara aMge patravyavahAranuM saranAmuM : gujarAta vidyAsabhA, C/ ha. kA. ArTasa koleja, 2. cho. mArga, amadAvAda-9 326 lekha aMge saMpAdake sAthe patravyavahAranuM saranAmuM : zrI. ha. kA. Arsa koleja, 2. che. mArga, amadAvAda lavAjamanA dara vArSika lavAjama: ATha rUpiyA vidyArthIo mATe vArSika lavAjama : pAMca rUpiyA 2ka nakala 75 paisA * jAherakhabaranA dara pAchaluM pUchuM 120 rUpiyA aMdaranuM pUruM 90 rUpiyA AkhuM pAnuM 60 rUpiyA aradhuM pAnuM 40 rUpiyA 5 pAnuM 25 rUpiyA mAlikaH gujarAta vidyAsabhA vatI prakAzakaH yazavanta zukala, gujarAta vidyAsabhA, C/zrI. ha. kA. ArTsa koleja, amadAvAda-9 mudraka : maNibhAI pu. mistrI, Aditya mudraNAlaya, rAyakhaDa, amadAvAda - 1 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhiprakAza se mbara 1969 be hAIku / manahara carADavA [[1] abu codhAra vahI gayaH AbhInI pAM paNa--keDI! [2] mRdaMga bAje bhItara paDe chApa tava dRSTinI ! hariyALI TekarIo / uzanas lIlI lIlI kriIma-chAMTanI TekarIonI tAjI tAjI keka ! tIrNa najarano bhUkhe Ubho vADha mUkIne DAgaLA kApI dADhamAM mUkuM eka ! cazyaza, cazyaza cAkhuM, gaLuM, cagaLuM, cAkhuM; A bAkInI kathA je mUkI rAkhuM ? lAva, pachI te kaI jue nA . ema have to cAre gamathI DAviyA jevA batrIza dAMte lAja zaramane neve mUkI jhaTapaTa jhaTa baTa kApI nAkhyuM traNa hAIku / satIza vaiSNava [1] gAyanA garbhe sthita sane khetaranA sapanA Ave! [2] camAM ToDale paDyAM paDyAM jue che. Ava-jA-Ava! lIlI lIlI krIma chAMTanI tAjI tAjI keka ! Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaMbhI gaye varasAda mULa kavitA : telugI kavizrI Aluri berAgI * anuvAda : rajanIkAnta rAvala thaMbha gaye varasAda varasatA kavitAnI tallAra paDe thaMbhI gayo varasAda ne rakta mULamAM javALAtaNAM lIlAM bhInAM patra patra para, sUrajanAM kiraNe camake khIlatAM sau ravapna vaDe dhAyelI divAla para huM raMga manahara jIvananA bharato. patravihIna sUkI DALa para maraNanI nagna mukha-rekhAomAM sonala taDake damake- Ama maraNa-jIvananuM mizraNa karato. chIyAmaya A sRSTi vadana para pragaTayuM, mita abhijAta sauthI bhISaNa-navA jheranuM sarjana karato thaMbhI gaya gaye varasAda varasato, thaMbhI gayo varasAda chatAMya A kSaNa, mujamAM ne, sarvatra vizvamAM zAnti lAge evuM kyAMya nathI astitva mRtyunuM. prasarI zItala kemala kAnti mRtyu taNuM astitva vize re jarA nahIM vizvAsa A kSaNa lAge akho coLI, joto huM A nahIM mRtyunI kyAMya havAtI daSTi-sparzathI vilAya evI chatAMya jANuMTekarIonA gupta daromAM-sadA sarpano vAsa jIvananI adabhuta suSamAne. jIvana tarunI DALa DALamAM-prIti pallavamAM AvI dhanya ghaDImAM huM harita haLAhaLanA ura vAsa...... kayama mAnuM astitva maraNanuM? thaMbhI gayo varasAda, varasatA thaMbhI thaye varasAda. maMdiranA kaMcana kaLaza para tavaranA pratyeka aMgamAM jhalamalatAM sUrajanAM kiraNo harita raktamAM prati kaNakaNamAM koka adITha devadUtanAM jANe caraNe... sau jana-jananA tama-manamAM re sAMbhaLe, pelo ghaMTArava jhera maraNanuM vahetuM ekAkAra kare dharatI nabhacuMbana bhIMjyA garama hoThane vizvagati thaMbhADe kSaNabhara, maraNa dajhADe, bALe kSaNe kSaNa pracaMDa ghaMTa-ninAda. jIvananA sau samAraMbhamAM thaMbhI gaye varasAda varasato thaMbha gayo varasAda. vinA nimaMtraNa. marakata raMgI dhAsa adazya atithi jayama Ave maraNa nAce che copAsa, zuM bharaNuM ApaNuM dabayA ? asaMkhya AMkho kholI Taga Taga nA, svayaM maraNa A kAyA. jIvananI aMdhArI rAta mahIM bhATInI madhurgaMdha bharelo patha bhulelA paMthI janono zvasato cediza mukta pavana patha darzaka A mRtyu prakAza navavadhU sama vasuMdharAnuM hA mRtyu prakAza. zIza namuM lajajAthI, A kSaNa lAge evuM - jIvana-mRtyu madhya jhUlato kyAMya nathI astitva maraNanuM gUMje ghaMTa-ninAda gahana...... sAmrAjya chavAyuM svarNa kiraNanuM. divya svaronI lahara lahara, nahIM jANato hoya tri tuM ! dUra samudra taNuM taTa pahoMce taratI karatI..... roja rAtrie maraNa pAmuM huM jyortimaya A prasanna dharatI..... ne parIkathAnA rAjakuMvara jayama pAcho jIvana dhAruM chuM. phelA pAsa subhaga, A sonala divya prakAza ApI cuMbana thaMbhI gaye varasAda varasato thaMbhI gaye varasAda. kharIdato huM mRtyu kanethI tAju jIvana ! [ AkAzavANInA saujanyathI ] Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ta5 hasita ha. bUtha Aje sAta varSa pUrAM thayAM. adhvaryuM sAhebanI adhyApaka hatuM, je strIsaMsthAomAM huM rasa lauM ophisamAM ela ela. bI. thayA pachI huM tarata chuM enAM kAryakaro, paDozIo, ema badhe mArI joDAyelI. Aje e vAtane pUrAM sAta varSa thayAM, vAta nIkaLe tyAye "sIdhI lAInanI'-'samaju' evAM pitA moTA pratiSThita dhArAzAstrI-hajI ya moTI vizeSaNo saMbhArAya che enI mane jANa na thAya e pATIone ghera rahI salAha Ape che, moTo bhAI bane? te sAthe eya khara', ke AvA moTA zaheramAM e ja mArge AgaLa vadhyo che ane avayuM sAheba have trIsekanI vayanI strInuM kaumArya khAsa kutUhalanuM enAthI pAMca cha varasa moTA, paNa enA mitra kAraNa na ye rahyuM hoya, bhaNIe, nokarIe rahIe jevA. tethI ja ela ela. bI. thaI adAlatamAM ane pachI ke te daramiyAna sAthInI zodha maMDAya, svataMtra kAma karavAnuM TALIne me adhvaryuM sAhebanI temAM pAMca-sAta varSo vIte, e have kyAM mArI ethe emanI ophisamAM madadanuM kAma jhaDapI lIdheluM. ekalI mATe rahyuM che? anubhave ema lAge ke samayae to icchatA hatA, ke huM thoDI vakIlAta karI sara na goThavAya tenuM rahI jAya che! paraMtu eme nyAyAdhIza thAuM, paNa mane e kaMI rasa nahIM. nathI lAgatuM ke sAthInI pasaMdagI sugya karavAnI mane gharanuM jIvana ja game; mAre jiMdagI nokarI bauddhika zakti ya trIsanI vaya AsapAsa ja khIle dhaMdhe nahoMtI nAMkhavI. che ? jIvana tyAre kaMI keya samajAya che. gharamAM mA-bApa-bhAI-bhAbhI-vidhavA mAsI- Aje ophisamAM rajA che ane bapore chApuM bAne mArA lagnanI phikara kharI, te sAthe mArI jotI ADI paDI chuM tyAre koNa jANe kema AvA rItaraheNI ne samajadArIthI teone dharapata paNa badhA vicAre caDI chuM ! adhvaryuM sAhebanI Aje hatI ke "prabhu jyAre goThavaze tyAre badhI vAte rUDuM varasagAMTha che ne ophisanA sahu sAthIone sAMje ja maLaze !" emanA prayatno cAlu ja che. sAcuM emaNe pATI mATe baMgale nimaMtraNa ApyuM che. kahuM to maneya emanI zubhecchAmAM vizvAsa. yogya huM te adhvaryuM sAhebanAM patnI vINAbahenane ya sAthInI mArI icchA vivekavALI hatI eya teo jANuM, tethI mAre pachIthI jamavAye rokAvAnuM che. jANe. pisAthI-dabadalAthI- DIothI aMjAuM evI moTo bhAI bhAvanagara keIsanA kAme na gayo hota, huM pahelethI nahIM. kuTuMbamAM koIne evuM nahIM. te eya emAM AvavAno hato. vINAbahene savAre ela ela. bI. pachI sAta varSa vItyAM eTale mArA phonamAM kevuM kahyuM - "pATIMnI taiyArImAM vahelAM lagnanI phikara kharI, paNa mane ke bIjAne enI AvavAnI jarUra nathI badhuM taiyAra che, paNa jamaakaLAmaNuM nahIM, kAraNa avayuM sAheba jevA vAnuM moDuM thaze tethI dhara koI ciMtA na kare ema sajananI ophisamAM kAma cAlu hatuM ane hajI kahIne Avaje, samajyAM ?" vINAbahenanI ? lagI koI kyAreya mArI sAme AMgaLI cIdhe evuM to bhaIsA'ba, na pahecAya ! huM game te kAraNuM mArAmAM kazuM ja nahatuM. bahenapaNIo, kuTuMbIo, ApuM, e mAne ? tethI ja, agAunA anubhavane ophisa-adAlatanA paricayo, mArI beu kaeNlejonAM saMbhArI hA ja kahI dIdhI ! hajI gaI divALInI vAta buddhiprakAza, sapTembarU '69 ] 311 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja kara. traNeka divasa kAjala pADI adhvaryu sAhebe- pahoMcelAM. mahesANAnA pelA vakIla bAlArAmavINAbahene kAramAM Abu-aMbAjI- pAlaNapura- pAlaNapurathI pAchA vaLelA. chokarAMomAM to vINAbAlArAmanI TrIpa nakkI karI. sAMje to hajI kaMI bahenanI nAnI bebI nIlama ja pravAsamAM hatI. nahatuM. rAte nakkI thayuM ne vINAbahenano phona para hatI. e pravAsamAM mane pahelI vAra aNasAra AvyuM hukama, "taiyAra raheje. kAle savAre kAramAM nIkaLavuM che. ke adhvaryuM sAhebanA avAjamAM, vartanama, dRSTimAM pAlaNapura-bAlArAma-Abu-aMbAjI pharI be divasamAM mArA tarapha keIka vizeSa" bhAva hato. mane eno pAchAM ghera... tamAre AvavAnuM ja che..." evo pahelo spaSTa anusAra Avyo te ame be kaMIka mIThe hukama ! bApare, huM to maMjhAI ja gaI! vahelA UThayAM ne vizrAmagRhanA chajAnA kaTherA agiLa paNa... paNa... vINAbahena, mArAthI to- " UbhAM UbhAM phUTatA paroDhane jatAM hatAM tyAre. adhvaryu huM adhUruM bolelI. sAhebanI najaramAM, emanI rasika vAtacItamAM emAM huM kaMI nA paNuM...e kahetA gayA vacce guMthAye jatI mArI AchI haLavI prazaMsAmAM, che ! ne mAro hukama ja mAnone nahi to, apa- emanA bharyo bharyA avAjamAM kaMIka evuM pratIta haraNa karI jaIzuM, samajyAM ? " phona para kevuM madhura thayuM ja, ke je kevala mAre mATe ja hoya, je emanA thavuM ja, ke je kapala haselAM e ? apaharaNa? are, paNa bA-bApujIne aMtaramAMthI jhamatuM hoya ane je "heta'-'Adara' hajI pUchuM to-" karatAM jarUra vadhu pragabha-vadhu mohaka lAgyA kare. huM e badhuM emaNe mAthe lIdhuM che! mAre tamAre moTe bhAge mUMgI hatI, dhImuM hasatI hatI chatAM kille jItavAno che, samajyAM ? aMdarathI emanI e amIjharamara jhIlatAM harSa paNa ne huM jItyA vinA pAchI phare evI to nathI pAmyA karatI hatI. e badhuM evuM askRSTa-avyakta ja ! jANe chone ?" hatuM! chatAM kevuM spaSTa-vyakta lAgatuM hatuM ? " na chatyAM to ?" meM ya majAka karelI. muddala yAda AvatuM nathI atyAreya ke e zuM bolelA? yAda che mAtra e veLAne emane bhAva" kahuM? kahuM ? haze, javA do... juo, kAle savAre bhAre vijayavAvaTo " sabhara cahero ane bhAvanItarato emane avAja. emAM pragaTa thatI hatI mArI hRdayajana lekhenI svIpaNa viNAbahena, ahIM hamaNuM meM keTaluMka kRti. mAre e pahelo anubhava: jyAM ke kAma-" puruSanA manamAM huM strI rUpe sakArAtI hatI. sAcuM kahuM te te thaze... AvIne karaje ne? sAthe tamAre huM e anubhave "narvasa" nahatI thaI-jANe mAruM : AvavAnuM ja che... maneya kaMpanI joIe ne ? ne emanA te eka vakIlamitra mahesANAthI joDAvAnA AMtaramana e mATe taiyAra na hoya evI thoDI mIThI ja che.be vakIla bhale mAthATa kare. tamAre mAre mUMjhavaNa mAtra thayelI. vINAbahena UThayAM ne amArI paDakhe rahevAnuM che!vINAbahena bolyAM. sAthe joDAyAM, ame traNe savAranI kaoNphI pItAM beThAM tyAre ja huM 'narvasa" thaI adhvaryuM sAheba emanI mArI tabiyata paNa hamaNunI" hamezanI rIte majAkagammata karatA rahyA; emane mATe "ThIka nathI, emane ? huM ThIka karI daIza, sahaja evo rasika vyaMga karatA karatA ane emAM samajyAM ?" vINAbahenanA e Agrahe mAre mAnavuM nizAna karatA rahyA, vINubahenaneya jANe e gamatuM ja paDeluM. bApuja-bA e paNa adhvaryuM sAhebane hoya tema mArI sAme e mIThuM marakatAM rahyAM, paNa hA jaNAvelI. mArI dazA ! huM bahArathI AchuM hasatI'tI, paNa che ame Abu pahoMcyAM ne tyAMthI sIdhAM eka haraka bolI zakatI nahatI; gamatu'tuM, toya alipta pAchI amadAvAda, dhAryAthI eka TaMka vahelAM AvI thavA mathatI'tI. 112 [ buddhiprakAza, sapTembara 96 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e Akho divasa AbumAM sAthe ja haravA- e aMgata vAte caDe? kevA tejasvI kAmagarA dhArApharavA chatAM, jamatAM-vAto karatAM bahArathI prathama zAstrI? kevuM vajana 5DatuM rahyuM che emanA nAmanuM ? jevI ja rahevAne mAro dekhAva chatAM huM adhvaryu adAlatamAM ja nahi, zaheramAM vividha pravRtti prasaMge sAhebathI alipta rahevA maLI hatI. huM mUMgI na e adhvaryuM sAhebane pahelA dasa paMdaramAM saMbhArAya vayuM sAhebane mArI emanA mATe ja. buddhi, vakatRtva, viye, vyaktitva, nikhAlasatA, jAgelI "navI lAgaNIthI ajJAta rAkhavA to meM e badhuM emanAmAM evuM ke badhe emanI yAda thAya. jAgRti rAkhI ja. pAchAM pharatAM rAte kalela hA- mAre mATe evI vyakti dravatI hoya e jANuM ne nAstA mATe kAra rokAI tyAre bebI UMghatI hatI huM betamAM rahuM te bane che kema? tethI vINAbahene mane ja azvayuM sAheba sAthe huM emane saMbadhuM chuM ne kayAreka patra lakhuM chuM nAstAnI pasaMdagI mATe haiTalamAM mekalI. bahu tyAre ya "adhvaryuM sAheba" ja kahuM chuM; jANuM chuM vicitra chuM huM! meM e taka jatI na karI, huM phaphaDuM to temane enI cIDa che ! toye ema ja karyuM jAuM zenI ja, paNa sAthe sAvadha hatI ke adhvaryuM sAhebanI chuM. mane e bolAve che mArA pUrA nAme, kadIya kUNI lAgaNI huM solAsa jhIlI rahI chuM e vAta - TUMke nAme nahi. vacce rajAmAM mAsIne tyAM nAgapura e na jANe tema ja vartavuM, balavuM! emane bhAva gaelI ne emaNe beeka patra lakhyA temAM dharAra snehano ja hato ane mArAmAM ya e phUTayo hato emaNe mane mArA TUMkA nAme saMbaMdhelI. mAruM ja. toye emane mAro AdarabhAva-bhaktibhAva ja TUMkuM nAma te kharu, teya emaNe zodheluM-raceluM dekhAya, emane mAruM e kavaca ja dekhAya e huM vaca je dekhAya e huM sto. huM jANe ethI ajANa rahI houM ema kALajIthI sAcavatI hatI. javAbamAM mArI rIte ja mAruM kavaca dekhAyA kare are! ghaDiyALa to deDI rahI che. huM taiyAra ema lakhe jAuM. vaye emane dilhI javAnuM thayuM. kyAre thaIza avarya sAhebane tyAMnI pArTImAM dhAreluM cAreka divasa mATe ne rokAvuM paDayuM paMdara bIjAothI vahelI kyAre pugIza? Ama ADI divasa tyAre ya emaNe emanI rIte lakhyuM ne mAre paDI paDI chApuM vAMcatAM AMkha jarIke mI'cAya. to uttara bhArI rItane ! mAro TADho javAba emanA te pachI Aphata ja ne ? bIja to ThIka, paNa patramAMnI uSmA ochI na kare te joI huM aMdarathI adhvaryuM sAhebane- prasanna prasanna rahuM, e ya kevuM vicitra ? hA ! hA! hA ! adhvaryuM sAheba ja kahuM chuM hajI mahino eka thayo haze : huM bhAbhI mATe hajIya... nAmanuM mahattva che kharuM ? manamAM je sveTaranuM Una levA sAMje bajAramAM nIkaLelI. bahAra saMbodhana che te ochuM ekAMtamAM ya bolI nakhAya nIkaLI mANekacokamAMthI bAe kahelI paracUraNuM che? ne emanI lAgaNInI phikara huM na kare te ya kharIdI patAvI huM kuMvArA tarapha AvI rahI hatI tyAM bane? jANuM chuM ke huM pATamAM ne rAte jamavAmAM vINAbahena maLI gayAM. kahe, "ThIka maLI gayAM...cAle, na houM to emanuM mana kevuM udAsa thaI jAya ? kAra tyAM ja che...huM ya emane kAramAM rAkhI AbathI AvIne, meM emanI ophisamAM gALyAM che paracUraNa kharIdI mATe AvelI." kAramAM sTIariMga te sAta varSonI smRti jyAre jyAre manamAM jAgI pAse beThelA anvayuM sAhebe mane jotAM ja meM para che, tyAre tyAre mane have spaSTa thatuM gayuM che ke dekhADelo pelo prasannatAno bhAva ! huM kahuM chuM, emanI mArA taraphanI madhura kUNI Urmi mane bhale mane te veLA ema ja thayuM ke kahI dauM, jhIluM chuM, moDI dekhAI, paNa e hatI to chellAM betraNa varSathI jhIluM chuM tamAruM mIThuM amI ! mArA manamAM e satata mojUda. te vinA jyAre ekAMta maLe tyAre tamAre mATe evuM ja amI bharyuM bharyuM - paNa, huM buddhiprakAza, sapTembara '69 ] Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtra mIThuM malakI ja. vINAbahene kahyuM, "joyuM? hAsto! ThIka nathIsto! Aja nahi, te kAla, tamane joI kevA rAjI thayA che te huM rokI nahIM. paNa huM ya kayAMka goThavAI keInI saMginIagAu paNa eka-be vAra mane lAgyuMtuM ke thaIza. hamaNAM ya be eka "prapojhalsa" AvI che te vINubahenane adhvaryuM sAhebanA mananA raMganI jANa gharamAM gaMbhIrapaNe vicArAya che to? ya emAM hatI ja; saMbhava che, ke e baMnenuM sakhya jotAM mArI rIte vicAruM chuM ja ne ? ane Ame, adharyuM sAhebe te ya vAta karI hoya ! kAranA adhvaryuM sAheba-vINAbahenano saMsAra kevo sUrIlo AgaLanA darpaNamAM avayuM sAheba vacce joI vahe che? mane emAM vikSepa pADavAne haka nathI letA te mAruM pratibimba, e sUcavatAM hoya tema ja...badhuM barAbara samaju chuM ane vartu chuM ya te vacce ekAda vAra vINAbahene mAro hAtha paNa rIte ja...to ya mArA manamAM UThatI laharI mane te dAkhe. huM e samaju', chatAM jANe ajANu sparze ja ne? adhvaryuM sAheba mane je rIte jue chuM ema ja bahAra jotI beThI rahI ne pachI vAta che te mane game che; huM emane mATe je "navuM' kADhI rahI teya bajAranI, UMcA bhAvonI, mAlanI anubhavuM chuM te mane ya gamyA kare che.. mAruM kavaca sAdhAraNa jAtanI ne evI evI. samaya jatAM kadAca huM ja aLaguM karI dauM to ?... adhvaryuM sAhebane ekAMtamAM ya e rIte ja mAra: ema te thatuM haze, gAMDI ? emAM to traNe ya duHkhI kavaca batAvatI huM ema kaMI vINAbahenathI pIgaLa thavAna-vINAbahena, adhvaryuM sAheba ne huM! duHkhI kharI ke? traNe duHkhI thavAnAM? A gAMDapaNuM ja kahevAya ? mane pAkI khAtarI che ke adhvaryuM sAhebanuM mUMjhAI jauM chuM huM te. * hRdaya mAsa kavacane bhedIne mArI emane mATenI cAla, bahena cAla, have te taiyAra thavuM ja kamaLa lAgaNIne jarUra harI gayuM che. huM strI, joIze, nahi te pahecIza kayAre? banyuM, A yuvAna strI, eTaluM to kayAranI samajI gaI chuM. jamAnAnuM duHkha ja A bhaNyAM, meTAM thayAM chatAMya paraMtu meM emane huM samajI chuM te jaNAvA na kuMvArAM, temAM AvA valeNAM ! be dizAnI kheMcadevAnI dara mulAkAte kALajI ya rAkhI che. mArAthI tANamAM mare vyaktine ! A karatAM ja jamAno kaMI nahIM te paMdara-sattara varasa to e moTA sAro. tyAre ya AvI vAta to UbhI thatI ja haze kharAja. pAchA e paraNelA ne huM kuMvArI, kema te ! paNa jhaMpalAvI detAM e leke, kAM A pAra AvAM kheMcANa? bhale huM Ama sAvadha ke pachI e pAra ! ema thAya che, ke e jamAnAmAM rahI varta', beluM chuM, bhale adhvaryuM sAheba mArI janmI heta huM to? to te, hiMmatathI adhvaryu e sAvadhatAne pratyeka prasaMge AdarathI akhaMDita sAhebanA nimaMtraNano umaLakAthI Tahuko pAData huM'! rAkhatA hoya, te anyonyanAM A AkarSaNa nathI nA re, kadAca tyAre ya huM to A lohI sAthe ja ema na huM kahI zakuM, ke e to zenA ja kahe ? janmI hota: valavAyA karatuM hI! bhale, bhale. A "ThIka nathI" ema manamAM goThavyuM jAuM chuM, ema ja che to ema ja rahuM, teya zuM khoTuM che ? chatAM prazna che tyAre ya UbhA ja kare che ke "sAce ene have huM mUMjhavaNu mAnatI ja nathI; taya bhAnuM ja ThIka nathI ? chuM tA. [ buddhiprakAza, sapTembara 69 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAgadamananuM kartRtva bhAratIya janajIvana upara rAma ane kRSNanA avatArAnuM mahattva jyAM tyAM dRSTig2Acara thAya che, savizeSa karIne ziSTha sAhityamAM, prAcIna sAhityamAM, leAkasAhityamAM ane Di'gaLI sAhityamAM. AmAM ya kRSNanuM sthAna teA janajIvanamAM aneruM che. khALa kRSNanI jIvanalIlAnA aneka prasaMgeAne prAkRta kAlIna, madhyakAlIna ane arvAcIna kavioe gAyA ja gAyA che; temAM kavi mAnIteA banyA che, nAga- damaNanA prasa`ga. aneka nAmIanAmI kavionI kalpanA zaktine preraNA ApanAra banyA ja che, nAga damananA prasaMga. te prasaMga judA judA nAmeAthI paNa gAvAyA che. kAI e tene nAga-damaNu kahI kathyA, teA kAI kavie tene nAgadamana kahyo, te prasaMga nAga-- lIlA, kAlIyadattu lIlA athavA kamala-lIlAnA nAme paNa kathAyA che. A prasaMganuM mULa srota che zrImad bhAgavata, viSNu, padma ane hariva'za purANamAM tema ja brahma vaivarta purANamAM. A purANAnA AdhAre hindImAM A prasa`ganuM prathama Alekhana karanAra che mahAkavi sUradAsa. sUradAsanA gItAmAM A prasaMga gavAyeA che. A bhakta kavinA sarjananI asara gujarAtI ane hiMdI kavi para prabaLa thaI. pariNAme gujarAtamAM narasi'hanA nAme Aje eLakhAtuM prabhAtiyuM maLe che. gujarAtI, hindI, DiMgaLI ane rAjasthAnI sAhityamAM kulle maLIne ATha ATha nAgadamaNanI kRtie sAMpaDI che, temAM (1) narasiMha mahetAnuM prabhAtiyuM nAgadamaNa (2) cabAkhINamAM leka sAhityanI kRti tarIke jANItuM nAgadamaNa (3) bhaktakavi sAMyAjI jhUlAnuM nAgamaNu (4) maNu mahApAdhyAya kavirAja surAridAsanuM nAgabuddhiprakAza, sapTembara '69 ] puSkara thadavAkara . damaNa (5) ADhA kizanAjI kRta nAgamaNu' je raghuvara jasa prakAza'mAM prakAzita karavAmAM Avela (6) nimADI kheAlImAM 'nAganAthana lIlA' nAme jANItA banela ' nAgadamaNa'ne prasaMga (7) paMDita zrI. gusAgarasUri racita nAga abhimAna mana' (8) zrImatI subhadrAdevI papalI ' kRta 'nAganAthaNu lIlA.' nAgadamaNunuM gujarAtI prabhAtiyuM je narasi'ha mahetAnA kartRtvathI jANItuM che te atre prathama TAMkuM chuM; jaLakamaLa chAMDI jAne khALa, svAmI AmAza jAgaze, jAgaze tuMne mAraze, mALa tyA lAgaze...jaLakamaLa mane kahe, bALaka tu* mAraga bhUlyeA, ke tArA verIe vaLAviyA, nizcaya tArA kALa ja khUTayA, ahiyA tu' zIdane AvyA...jaLakamaLa nathI nAgaNu huM mAraga bhUlyeA ke nathI mArA verIe vaLAviye, mathurA nagarImAM jugaTTu ramatAM, nAganuM zIza raMge rUDA, rUpe purA, dIsa tA kADIle kADAmaNeA tArI mAtAe keTalA jalamiyA, temAM tuM aLakhAmaNeA, mArI mAtAe meu janamiyAM jagADa hAriyA...jaLakamaLa temAM huM naTavara nAnA tArA mAruM nAma nAgane, kRSNakRtAnA 315 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAkha savAne mAro hAra Apu, nAmana paNa DiMgaLI bhASAnA jANakAranuM priya ApuM re tuMjane dariye, kAvya hatuM. uttara gujarAtanAM pAlaNapura rAjyanA eTaluM mArA nAgathI chAnuM, rAjakavi zrI hamIradAnajIe tenuM saMzodhana saMpAdana ApuM re tujane cAriyo.. karI gujarAtI gadyamAM te avatAyuM. rAjasthAnamAM zuM karuM nAgaNa hAra tAro, Aje zrI. mUlacaMda "prANeza'nuM te kAvyanuM saMpAdana zuM karuM tAre dariye, maLe che. bhaktakavi sAMyAjI jhUlAnuM khaMDa kAvya zAne kAje nAgaNa tAre nAmiLa mahAkavi sUryamalajInI vaMzA mAravAnI eka karavI gharamAM coriyo, ukita "apabhraMza jAme adhika, sadA vIra rasa caraNa cAMpI mUcha maraDI, zraya :"nuM jANe vahana na karatuM hoya, evuM vIrarasathI nAgaNe nAga jagADiyo, sabhara khaMDa kAvya lAge che. UThone baLavaMta megI, ane | bAraNe bALa Aviye, harI he, harI ho, harI ghena hAM ke, beu baLiyA sAthe vaLiyA, jevI paMktio ati lokabhogya banI che - kRSaNe kALI nAga nAthiyo ane Aje ya saurASTra kacchanA rajapUta garAsiyA - sahastra pheNa phuka jema, tema ja cAraNa jAtinI strIonAM kaMThe saMdharAI rahI gagana gAje hAthiyo, che. arthAta sAMyAjInuM nAma ATaluM lokapriya nAgaNa suhuM vilApa kare nAgane hovA chatAM narasiMhanA nAme caDela kRti para tenI bahu du:kha Apaze. mathurA nagarImAM laI jaI asara paDI hoya tevuM kahI zakAya ema nathIH sivAya ke viSayasAmya. narasiMha mahetAnuM kartutva dhAraNa pachI nAganuM zIza kApaze, karIne beThela kRti dhArmika paribaLonA kAje sarjana be kara joDI vinave svAmI pAmela kRti che, jyAre sAMyAjI jhUlAnI kRti paratve mUke amArA kaMthane, rAjakIya paribaLo paNa eTalA ja javAbadAra che. ame aparAdhI kAMI na samajyA, na . oLakhyAM bhagavaMtane, chatAM ya je narasiMhanA nAme caDela nAgadamaNanAM thALa bharIne zatru me tIDe kavano prazna ukale to te kRtinA sarjana pAchaLanA - kRSNane vadhAviyA paribaLone vadhu spaSTapaNe samajI zakAya ! narasaiMyAnA nAtha pAsethI bAkInI nAgadamaNa paranI sAta kRtiomAM - nAgaNe nAtha choDAviyA, paMDita zrI. guNasAgara sUrijInuM nA" fmamAna martana he jaLakamaLa chAMDI jAne bALA, narasiMhanA nAme caDela kRtinI vizeSa najIka che, rasvAmI amAro jAgaze , jethI guNasAgara sUrijInA nA abhimAna nartanamAMthI gujarAtI sAhityamAM uparanI A kRti narasiMha sarakhAvavA jevI paMkitao atra TIku chuM: mahetAnI kRti tarIke khUba jANItI che. AjathI pacAseka varSa pUrve te dareka gujarAtInA kaMThe nAgaNI vAca samAI beThI hatI, teTalI tenI lokapriyatA eka kAMI tUM vATa vIsariyo re, bAlA, samayamAM hatI. kAMI tUM mAraga bhuuliyo| to IDara rAjanA lAlachA gAmanA cAraNa kavi kaI te tAro kAla ghaTiyo, sAMyAjI mUlAnI vaiSNava bhaktie nItaratuM khaMDakAvya jai iNa mAraga aaviyo|| 11viyA [ buddhiprakAza, sapTembara 19 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jalakamala chaMDi jAya re bAlA, AgaLa vAMce, nAga nAthavAnA prasaMgane ! - syAma moro jaagse|| muMDI parA heTha leI nAga nathI laI che, kAna vAca nAgaNa khaDI hoI patikI mere jAna rakhe che! na hi te vATa vIsariyo re mhAre ke kaI patA na thA che, nahiM te mArA mUsTiyo nathI karI leI A e bhagavAna baddha bane ! nahi te mAro kAla ghATiyo, hu eNe mAraga aaviyo|| nimADI sAhityamAMnA gItanI keTalIka paMktio jalakamala chaMDi jAya re, bAlA, atra TAMka chuM; __ syAma moro jaagse| va re vAca tU mArA mUlyo, tyArabAda nAgaNI kAnane pUche che ke tuM kyA va re vAra dhArI mAtAthaLano che? kayuM tAruM gAma che ? koNa tyAMno rAjA , na huracAM ghara voTI nA ? che ? tAruM nAma zuM che ? kRSNa AnA uttara ApIne nAgane jagADavAnuM varNana lakhe che. nAgaNIne kahe che : AMgaDhI jo mAMDI nAMga jagAviyo re, - nAga torA nAha nai, nAMga avadhUta jAgyo valI kese je visaasiiyo| nAga 5ranA kRSNavijayanuM citra juo: kaMsa - rAya thI juvaTe ramatAM, nAha tumAro hAriyo // nAMga nAthIna bAlo huvo asavArare, -nAgaNI nAga prabodhana vAca ane kRSNane vadhAvo thAya che. caraNa colI aMga moDI, motiyana sIre thAro bAlo badhAo, nAgaNI e nAho jagAviyo / dUdha pilAva kAla naag| UThone balavaMta baThA thAo, narasiMha mahetAnA nAma para caDela gujarAtI vAsuko duma ghara Aviyo re nAgadamananI 48 paMktiomAM mAtra 12 paMktio vizeSamAM cabamAlInA nAgadamanamAMthI keTalIka tenI racela hoya tevuM lAge che. bAkInI paMktio paMktio paNa atra TAMkavI jarUrI lekhAze. caMbamAlanA lokagItamAM, paMDita zrI. guNasAgara nAgaNI kRSNane prazna pUche che, jemAM nAgaNInI sUrijInAM nAnA mamAna mardana kAvyamAM, temaja nimADI mamatA bharI bharI che. gIta nA nAthana strItrAmAM maLe che. ghaTanAnI najare kayU ghara nArI devakA tuma kayU marane padhAre che; joIe to mahatvanI ghaTanAo A cAreya nAjaIka diyAM meM hatha de kaMgana che! manamAM sarvasAmAnya-Common dekhAya che. je Ika diyAM meM mohara che ! uktionI najare jovI hoya to nIcenI paMktio tama bhAga jAo bAlake kayU marane dhyAye jI ! narasiMhanI katvavALI kRtimAM ravataMtrapaNe jevA nI hama paMtha bhUle nI nArI saMdA ye che; maLe che: kayA Dare tere have de kaMgana che! jAgaze tane mAraze, bhaThThA pina tere hathe de kaMgana9. mune bALahatyA lAgaze, (1) terI lAkha moharI kayA kare che ! mArI mAtAe beu janamiyAM, nAga mathane e Aye che; temAM huM naTavara nAnaDo ! (2) buddhiprakAza, sapTembara " 9 ] 017 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. mAruM nAma kRSNa kahAnaDo ! (3) che. mathurAvRMdAvananI rAsamaMDaLIo girinagaranA zAne kAje nAgaNa tAre, darzane AvatI hatI, ane tevI maMDaLIoe girikaravI gharamAM corIo ! () nagaranA temanA vasavATagALAmAM "nAgadamaNuM gAyuM ........nAgane bahu duHkha Apaze! (5) hoya, khelyA hoya ane tene gujarAtanI bhUmie mathurA nagarImAM laI jaze, jhIlI lIdhuM hoya ! Ama jhIlAyela nAgadamana divaso pachI nAganuM zIza kApaze! (6) jatAM gujarAtI paNAne pAmyuM hoya!"* narasaiMyAnA nAtha pAsethI, - narasiMhanA nAma para caDela kathanAtmaka NarnAgaNe nAga choDAviyo! (7) ative, kRtionA AkRti sAthe nAgadamananA ATalAM nAvamaLa joyA pachI have narasiMhanA AkatidehanI vicAraNA karavI ja joIe. narasiMhanA nAmiLanA katRtvane prazna vicAravA jevo che. AkhyAmAM vadhAre kAvyatatva Lyricism jevA A narasiMhanA nAgadamananI bhASA narasiMha- maLe che. tyAre ahIM vizeSa sthAbharyuM nATayAtmaka yuganI bhAsatI ja nathI; tethI saheje tarka karI zakAya tava Dramatic elements jovA maLe che, chatAM ke koI paropakArI gAyake ke sajajana sarjake A ya A khaMDakAvya vizeSataH aMzamaya Fragmentary katinuM nirmANa karIne narasaiyAnuM nAma ThaThADI dIdhuM DI dIdhI dekhAya che. Ama A kRtinI AkRti aMge paNa hoya! bhASAkIya daSTie vicAratAM, alabatta, A vicAraNA karIne kartutvane prazna punaHvicAraNAne khaMDakAvyano sarjaka kavi chellA so eka varSanA mArga che. gALAmAM thayo hovo joIe. ane gujarAtI sAhitya- vaLI narasiMhanA nAmane pAmela keTalIka kRtio mAM A gALAmAM AvuM ThIkaThIka tatkAlIna sAkSaroe tenI nahIM hovAnuM sUra - gujarAtamAM kyArano ya prakSepa karyA hovAnuM siddha thaI cUkayuM che. uThe che te sAthe A eka vadhArAno ! giranAra samasta bhArata varSanA vaiSNavo ane ane AthI "nAgadamana"nA kartutva aMge jenonuM tIrthadhAma hovAthI nimADI bhASAnA jANakAra UMDANathI jhINavaTathI ane cIvaTathI ane cIvaTathI vaiSaNava saMta ne bhakato giri taLeTImAM jarUra AvyA vicAraNA karavAno samaya sAva najIka AvI gayo hovA joIe, tema ja jaina sAdhuo paNa raivata- che. bAkI lokakaMThamAM saMghaNe zraddhA ane niSThAthI giri para darzanArthe AvyA hoya ne A nAgadamaNo gAtA bhaktajanene dhULadhAyAnI A pravRtti kema karatAM , temaNe gAyAM hoya, ne te jhIlAyA hoya, jeNe ya nahIM paze te jANavA chatAM mAtra satya khAtara pAchaLathI A gujarAtI nAgadamane gavAvAnI pUratI dhULadheyAone kartavya karyone saMtoSa meLavavA mATe taka ApI hoya! paNa ATaluM saMzodhana karaze, teTalI zraddhA vadhu A "gujarAtI prabhAtiyAMnA katvano prazna caMbAnuM ' paDatI nahIM lekhAya ! prabhAtiyuM sAM paDyA pachI navesaranI vicAraNA mAge svAdhyAya, pR. 6, e. 1. ditsavI aMka, [ buddhiprakAza, sapTembara 19 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nATaka nATaka eka khUNAmAM besI gayuM che ema kalpe|. pachI tame enA mAM sAme jue. tamArI AMkhe| enI AkhAmAM parAvA. tame sahRdayI prekSaka hazeA teA ghaNuM dhaNuM enI AMkhamAM dekhAze. saheja mahenata lezeA, saheja samajavAnA prayatna karazeAtA dhaNuM emAM dekhAze, vaheMcAze ane samajAze. sau prathama e tamArA tarapha tAkI raheze. e tamane samajavA prayatna karaze. tamArI AMkhAmAM jo ene samabhAva dekhAze, sama saMvedana dekhAze, sahRdayatA dekhAze teA e enI najarane thaMbhAvI rAkhI tamArI sAthe prema sa MbaMdha bAMdhaze. nATaka Amate takhtAnI cAra dIvAlA vacce ceAthI dIvAla adRzya rAkhI, ane kayAreka kayAreka nepathyanI na dekhAtI bhUmi upara paNa pagalAM pADI, naTanI vacamAM ramatuM hAya che. naTa prekSakanI sAthe najarthI prema saba`dha bAMdhe che. eja enI uttejanAnuM khaLa anI rahe che. are, najaranI paNa jarUra nathI. mAtra eka vizvAsa, eka zraddhA ke prekSakagRha khAlI nathI paNu sahRdayIothI bhareluM che. enAja AdhAre naTa eka aneAkhI sRSTi UbhI karye jAya che. nATaka ramatuM rahe che, jIvatuM rahe che. nATaka tamArA tarapha tAkI rahe che. tamArI najaramAM jo ene paricita aNusAre| na maLe teA e AMkha pheravI le che. enI e AMkha pheravI levAnI laDhaNumAMthI paNa ajaba khumArI Tapake che. paNa khera! e khumArI kANu jue, ane kANu ene oLakhe ! oLakhe te| svIkArete ! paNa kaze| vAMdho nahi. enI khumArI na svIkArAya teA enI ene paravA nathI. buddhiprAya, sapTembara '69 ] avinAza munazI e pachI pelA naTa joDe akhAlA le che paNu, rahevAtuM nathI. ethI enI sAthe najara milAvI kahe che, " tamane mArA karatAM prekSakamAM rasa vizeSa che, emajane ! bhale... paNa mane spaSTa banavA do. mane e jarA paNa pasa'da nathI. ethI tame tamArA zarIrane macaDA che, eTale ke mudrAne khacaDe che. are tame samajatA kema nathI; mArU tA mAtra eTaluM ja kahevuM che ke tamAre tamArA aMgane je AkAra Apave joie te na ApatAM. khATA AkAra Ape che. mAre tamArA AkAra nathI jotA...mAre mArA pAtranA AkAra joI e che. " pachI najara nIcI DhALI daI e khele che, " mane khabara che tame mane nahI mAneA...kAraNu lekhaka paNa tamane madadarUpa thAya ema mane paDavA mAge che. paNa eya kharAbara nathI. e jarA aTake che tyAM naTa elI UThe che. 'huM.. ATaluM pazu samajatAM nathI. huM kAI eka ceAsa pAtranA vezamAM pravezuM chuM. mArI sAme hajArA akhA tAkI rahe che. e badhI AMkhA mArA taraja ma`DAyelI rahe eTalA mATe teA prekSakagRhamAM aMdhAruM karI devAmAM Ave che e hajAra AMkhAne mAre mArA tarapha AkaSI rAkhavAnI che. emanI AMkheAmAM huM samA" eTale sehAmaNA huM dekhAu e mAre jovuM joI e eTalA mATe mAre eja rIte kobhA rahevu joI e; eja rIte cAlavu joI e; tamArA zabdomAM kahuM te eja rIte mAre mudrAe yAjavI paDe, mAre mArA a'gane maraDavu' paDe.'' naTa jarA zvAsa levA thaMbhe tyAM nATaka gherA avAje mAle che. " bhAI ! mAtra hajAra AMkhAmAMja samAvAnuM hoya teA tamArI vAta barA 319 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bara che. mAtra rU5 cAle. tamArA halanacalanathI rU5nI A khUNe sAro che. pachI bhalene pelo lekhaka, rekhAo saje eTale patyuM. paNa mArA janma mATe prekSakonI hajAra ane AkarSI rAkhe evI rIte te tamAre e hajAra AMkhomAMthI je tarasa bahAra zabdo goThave; bhale ne e naTa loke pelI hajAra dhasI rahI che e tarasanA mULa, hRdayane, sparzavAnuM AMkhone game evI rIte... UThabesa kare. paNa e badhuM che. ene tRpti ApavAnI che. je kSaNe, je paLe, ya upara uparanuM raMgIna, kAgaLanA phUla jevuM e tame e prekSaka hRdayane sparze te kSaNe huM nAcI kUla upara attara chAMTo, to thoDIvAra maheke; aMdaranuM UThuM'. e hRdayamAM geThavAvA mATe, e hRdayamAM kAMI nahIM'. mAtra pelI AMkhane sparze eTaluM ja. samAvA mATe rUpanI rekhAonI jarUra nathI. khoTA AMkhone game eTaluM ja. uparanA raMgane vadhu raMgIna aMgamaroDanI jarUra nathI. kazAyanI jarUra nathI. mAtra banAvavA bhalene keAI tejanA relA relAve, vAjIMtro mArAmAM tame je ja, pAmo, anubhavo ene ja emanA zvAsa vahAve; paNa badhuM vyartha. huM emAM na mAtra darzAve.?? pakaDAuM...na jakaDAuM. nATaka pachI mUMgu thaI jAya che. naTa paNa mauna naTa khUMkhAre khAya che. pachI vArApharatI tamArA dhAraNa kare che. tarapha ane nATaka tarapha joI kahe che, " huM tamArA aTakavAnI rAha joto hato. mAre paNa kAMIka kahevAnuM have tame nATakanI sAme jue. eNe akhi che. zabdano paricaya mane paNa che. zabdane huM paNa mIMcI dIdhI che. paNa chatAMye tamane lAgaze ke e abhinayanA jaLamAM baLI mAro banAvuM chuM. mAre jANe kaMIka kahI rahyuM che. enA maunanI bhASA dhIme paNa koIka eyane AMbavuM che. mAtra prekSakanA hRdayane dhIme samajAvA lAge. jema jema samajAya tema tema sparzIne saMtoSa nathI mAna. mAre prekSakanA hRdayane, AnaMda prApta thAya. lekhakanA hRdayane, are ! mArA potAnA hRdayane ane e mauna dvArA samajAve che juo ... paNe lekha, mArI sAme UbhelA pAtranA hRdayane temaja bhArA, beThe che. e kyAM hajI enA manamAM cokkasa karI pAtranA aneka saMbaMdhIo-je adazya che. emanA zakya che ke e sAhitya sarjI rahyo che ke nATaka sarjI hRdayane paNa rarzivAnuM che, eTaluM ja nahIM paNuM rahyo che.. ke pachI kAvya... e nizcita nathI. eNe tamArA nATaka! tamArA hRdayane paNa sparzavAnuM che. to lAgaNIonI mAtra jALa gUMthI che. hajI e A badhA sparze eka sAthe pALavAnA che. huM takhtA emAM pUrepUro phasAyo nathI. jAte phasAyA vagara upara Ubho rahuM chuM tyAre pelI hajAra AMkho to , kazuMye na nIpaje. enI pAse hajI to sAhityanA manamAM rameja che. kAraNa e AMkho dvArA bhAre zabda Avyo che. mAre zabda kyAM che? zabda bhale emanA hRdayamAM pesavAnuM che... paNa sAthe sAthe eka ja hoya paNa ene mAro sparza thatAM e karI emanA kAna dvArA paNa praveza meLavavAno che eTalA jAya che. ene pele sAhityano ADaMbara nathI mATe mAre mArA zabdane oLakhavo paDe che. kayAM, khapate. mAre to joIe mAro zabda-bhinA kyAre e kevA svarUpe pragaTaze enI jANakArI mAre saMvedanamAMthI janmele, ane Umi nuM ja vahana karato, meLavavAnI rahe che. enAthI palaLelo, enAthI nItarato,... ane khyAla sAthe sAthe bIje paricaya lekhakanA pAtra sAthe rAkhe...pele naTa ene ramADavA nIkaLI paDayo che. paNa mAre meLavavAno rahe che. enA janmathI Ajaane pelo digadarzaka ! pAcho ene zIkhavADe parvatanI oLakhANuM bhAre tAjI karI levAnI hoya che. e kAma eTaluM saheluM nathI. evI khoTI che. tame samaje che ? AvI kSaNe, huM jANe be ceSTA karanArAothI huM dUra bhAguM . mAre mAro bhAgamAM vahecAI jAu chuM. be pravAha jANe eka Re [[ buddhiprakAza, sapTembara 19 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAthe mArAmAM vahe che. huM jAgRta chuM ane nathI. huM ArohamAM ke avarohamAM, mArA aMganI eka eka pote chuM ane nathI. prekSakanA astitvanuM bhAna che kriyAmAM tame vase che, nATaka! tame ja vase che. ane nathI huM mArA sAmA pAtrane oLakhuM chuM sUma rUpe, adazya 25, preraNArUpe, bhAvanArUpe... ane nathI oLakhato. aneka varSono saMbaMdha tAje kayA rUpe nahi! tameja... tameja... tame amArI vacce thaI Ave che ane vAstavika saMbaMdha visarAI jAya pakaDAtA nathI, tame jakaDAtA nathI. paNa tameja amane che. Ama huM vaheMcAI jAuM chuM chatAM vAstavikatA, pakaDI rAkho cho, jakaDI rAkhe che, saMkiLI rAkhI chI paristhitinI bahAra nIkaLI zakatA nathI. tame samaje | nATaka ! takhtAnA nAnA mULamAM tame virATa cho... mArI AjubAja, mArA romeromamAM, mArA darzana banI virAje cho." pratyeka vicAramAM, mArA pratyeka AcAramAM, mArA have tame nATaka tarapha juo. meMmAMthI bahAra paDatA pratyeka zabdamAM, pratyeka . enI AMkhe hasatI dekhAze. sarasapura milanuM kApaDa e Ta le saMte Sa nI parAkASThA sene. zagi , pipalina kepa, chetI ane sADI ( TakAu ] * ane AkarSaka che. madhyama baranuM kApaDa dhI sarasapura milsa limiTeDa sa 2 sapu 2 reDa : a ma dA vAda- 18 Teliphonsa H 2401 - 245ra : TeligrAma "rUpasarasa Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ramaNabhAInI tattvamImAMsA jayendrakumAra yAjJika [ gatAMkathI cAlu ] sRSTi racavA pAchaLanuM IzvaranuM mULa prayojana game sarvane prathamathI goThavI mUkelAM che ane niyamo ApelA te hoya paNa Izvare sRSTinI racanA karI che e eka che te pramANe ghaTanA cAle che. pApI vahANumAM beThA hakIkta che. have prazna e thAya che ke A sRSTinuM hoya te vakhate vAdaLAMone ane vAyune cAlatA saMcAlana kayA siddhAMtane AdhAre thAya che? A niyamavyApAramAMthI khaseDI tophAnanI sAmagrI mATe praznane ramaNabhAIe Apelo javAba e che ke A khAsa kheMcI ANavAmAM Ave che ane te vahANane jagatanuM saMcAlana evI rIte thAya che ke temAM nItina mATe ja saMkaTa UbhuM karavAmAM Ave che ema banatuM maya zAsana sadAye pravartamAna rahe che. ramaNabhAInA nathI. e sRSTikrama ja nathI. gItAmAM kahyuM che tema, mata pramANe jagatamAM nItimaya zAsana calAvavA gAmAvizya ca bhUtAni dhaaryaabhyhbhojsaa| mATe paramAtmAe pratikSaNe sAvadha rahevuM paDatuM nathI puSNAmi caupadhIH sarvAH somo bhUtvA rasAtmakaH // kAraNa ke, " sRSTinA kartAe niyamonA vyApAra adhyAya 15, zloka 13 padArthone tathA prANIone se pelA che. padArthone ane pazuone dhULa (physical) niyamo soMpelA che artha: - "huM (Izvara) pitAnA baLavaDe pRthvImAM ane manuSyone sthaLa tathA nItimaya (moral) praveza karIne sarva bhUtAne dhAraNa karuM chuM ane rasaniyamo sepelA che. alabatta, A sarva mAtra nemi- AlAvALA - ' svabhAvavALe sema thaIne sarva vanaspationuM poSaNa ttika kartAo (3genta) che ane niyamenAM tAtkAlika karuM chuM." pariNAma utpanna karavAM eTaluM ja temanuM kArya che niyatA pravI uparanAM prANIone tathA padArthone e sarva pariNAme kAlAnare ekatra thaI amuka bArebAra hAtha laMbAvI jhAlI rAkhatA nathI paNa lakSya tarapha sRSTinI gati baMdhAya e niyaMtraNa e pRthvImAM potAnI zaktino praveza karAvI te zakti niyamo sthApanAra tathA naimittika kartAone kriyAo temane ApI temane dhAraNa kare che; vanaspatiomAM sepanAra niyaMtA kare che." [ 2-21-22 ] Ama niyaMtA bArobAra rasa reDato nathI, rasanuM pAtra jagatamAM je kAMI bane che te jagatamAM pravartatA laI dareka choDa AgaLa jaI tene rasapAna karAvate sunizcita niyama pramANe ja bane che ane A nathI. paNa candramAne rasanidhAna banAvI te candramAnAM niyamone vyApAra padArtho ane manuSyone sepelA kiraNothI vanaspatione rasapaSaNa hamezAM maLyuM dharmo dvArA ja thAya che. alabatta, padArthomAM ane jAya evI goThavaNuM teNe karelI che. nItipoSaNanI manuSyomAM kaNekaNamAM pratyeka kSaNe niyaMtAnI zakti paNa evI ja goThavaNa che. nItiniyama manuSyanA vidyamAna che. niyaMtA potAnAM e sAdhanomAM AtmAmAM sthapAyelo che ane tenA avalaMbana tathA otaprota che. e sAdhana niyaMtAthI kadi zunya ulaMdhananA pariNAma vaDe nItizAsana thayuM jAya nathI hotAM. paraMtu niyaMtAe te sarvamAM je evA dharma kudaratamAM tathA manuSyamAM mukAyelA che. gatie, dharmo ane vaLaNe mUkelo che temane te nItinA avala bane ke ulala dhananI phaLa A navA navA prasaMgoe pharI pharI gaThavato nathI, te te kAryane prasaMge niyaMtA taraphathI jagatanI raMga 322 [ buddhiprakAra, sapTembara '69 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUminA paDadAne ke pAtrone khAsa navA goThavavAmAM saMbhava agninI dAhaka zaktine niyama sUna tI vakhate AvatAM nathI; inAma ApavA ke sajA karavA padA- IzvaranI jANa bahAra nahe te. saMrva saMbho ane rthone ke manuSyone te vakhate navAvidhAna ( disp* sarva zakayatA lakSamAM rAkhI Izvare potAnA niyamo ensation thI kheMcI ANavAmAM AvatA nathI, karyA che ane potAnA niyamono tene bhaMga karavo paNu e phaLe, e inAma ane e sajA vakhata paDato nathI." [2-11] Ane artha e ke ekavAra Ave enI meLe yathAyogya thayAM jAya evuM jagatanA sRSTinI racanA thaI gayA bAda Izvara ane jagata niyamomAM prathamathI ja vaLaNa ApI mUkeluM che, ane parasparane saMpUrNapaNe avagaNI zake che eTaluM ja tene lIdhe ja nItinuM rAjya akhaMDita cAlyuM jAya nahi Ama thAya te, raNabhAInA mata pramANe, che." [2-23-24] IzvaranI pUrNatAnA rakSaNa mATe atyaMta jarUranuM che. saSTisaMcAlana aMgenA ramaNabhAInA uparyukta A prakArano para-pazviravAdI mata dhArmika vicAro parathI e spaSTa thAya che ke Izvara ane cetanAnI uttamattama abhivyakita ane apekSAo jagatanA saMbaMdha aMgenI sarvezvaravAdI (panthe:- sAthe bilakula baMdha bese tevo nathI e bAbatanI stic). izvaravAdI (beistic) ane para-IzvaravAdI vizeSa spaSTatA ApaNe ramaNabhAInI dharmamImAMsAnI (distic) e traNa prakAranI pAzcAtya tattvaciMtanamAM carcA vakhate karIzuM. ahIM to ApaNe eTaluM ja pracalita banelI vicArasaraNImAMthI ramaNabhAI para- nedhivAnuM che ke, Izvarane kavinI upamA ApatI IzvaravAdI (deistic) vicArasaraNIne anumodana Ape vakhate ramaNabhAI jaNAve che ke "kavio ApaNane che. eTale ke Izvara jagatathI saMpUrNapaNe para che kahe che ke kavine potAnA kAvya upara gADha prema ane pote racelI sRSTi sAthe tene koIpaNa jAtano hoya che. divya kavine paNa tenA A mahAna jIvaMta saMbaMdha nathI evA matane ramaNabhAIe jANe upara tenI sRSTi upara gADha prema che ane tenA ajANya paNuM spaSTa svIkAra karelo che. teo jaNAve premanA ApaNe adhikArI chIe." [20] A che ke Izvara "potAnAthI ghaNA utaratA guNavALI, rIte je Izvarane jagata para prema hoya to te ghaNA utaratA jJAnavALI, ghaNI utaratI zaktivALI jagata sAthe jIvaMta saMsarga TakAvI rAkhavAne badale je sRSTi pote racI che temAM bhaLI na jatAM tenAthI tenA pratye upekSA ane udAsInatA kevI rIte bhinna rahelA" [ 1158 ] che. A uparAMta Izvare dAkhavI zake? A praznanuM kAI samAdhAna ramaNabhAInAM jagatamAM pahelethI ja mUkI dIdhelA niyamo pramANe lakhANamAM jovA maLatuM nathI. A uparAMta, ApaNe jagatanuM nItimaya zAsana cAle che. temAM kayAreya joI gayA tema eka bAjuthI ramaNabhAI bhArapUrvaka leza paNa phera paDatAM nathI ema vizeSarUpe spaSTa ema pratipAdita kare che ke IzvaranA kartAvane lIdhe karatAM ramaNabhAIe lakhyuM che ke, vaLI e paNa enA pUrNa ne kaI AMca AvatI nathI; ane lakSamAM rAkhavuM joIe ke Izvare potAnA niyamo bIjI bAjuthI teo ema jaNAve che ke IzvaranA vicArIne karyA che. e niyamonA vyApAranI bhaktone anyathA kartutvane svIkAra karavAmAM tenA pUrNavamAM vipatti paDaze e vAta niyamo ghaDatI vakhate IzvarathI bAdha Ave che. Ama e spaSTa thAya che ke A ajJAta nahotI; ane pAchaLathI bhakatonA rakSaNa mATe saMdarbhamAM paNa ramaNabhAi susaMgata vicAraNAnA Izvarane potAnA niyamo pheravavA paDatA hoya to Adarzane vaLagI rahI zakyA nathI. niyamo racatI vakhatanI eTalI akuzaLatA ja hoya, Izvara ane jagatanA saMbaMdha aMgenA agatyanA eTalI apUrNatA ja hoya. agnimAM dahanane guNa tAttvika praznomAM aniSTane prazna paNuM ghaNuM mahattvano che ane te sArvatrika che. e guNano upayoga keI che. ramaNabhAInI vicAraNAmAM paNa A prazna adhama purUSa kaI bhaktane raMjADavA sAru karaze e uddabhave che. je sarvazaktimAna ane kalyANamaya dipakAra, sapTembara 19 ] 3ra3 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Izvare jagatanI racanA karI hAya ane A jagata saudaryuM. ane satyanuM darzana karAvanArI kavitA jevuM hAya ane temAM nItinuM zAsana pravartamAna hoya teA temAM aniSTanI hAjarI zA mATe jovA maLe che ? uparyukta prazna paratve ramajubhAI kahe che ke, AvA sAyathI manuSya bhrAntimAM paDayA che, ane pariNAme kAi nAstika thayA che, kaI zaMkAvAdI anyA che, keAI peAtAne ja brahma kahevaDAvA lAgyA che, kAI e pApa, setAna, mAyA e sarvAMne IzvarathI svataMtra zaktie mAnI che; kAI e izvara sRSTi sajI vegaLA khasI jAya e mata grahaNa karyAM che. pote UbhI karelI muzkelIone lIdhe IzvaranA nyAyaneA khulAsA na samajAyAthI koIe purnajanmAdi kalpita mata zodhI kADhayA che, keAI e sarvatra kanuM ja sAmrAjya--che IzvaranI zakti nathI--ema zeAdhI kADhavuM che, kAI e pApa puNyanI be judI svataMtra zakti mAnI che. A sakutarka'mAM zvaranI nidA thAya che" [1274-275] arthAt A badhA khulAsAo sASakAraka che paNa tene lIdhe IzvaranI azakti ke akalyANamayatA siddha thaI jatAM nathI. IzvaranA nyAya manuSya sAbita karI na Ape teA Izvarane mAthe kalaMka rahI jAya ema che ja nahi chatAM, je deSa kahADavAmAM Ave che te doSa che ke kema te tapAsI joI e ke cittanuM samAdhAna datara thAya" [1275] sRSTinI samasyAne peAtAne sUjhateA Ukela rajU karatAM ramaNabhAI jaNAve che ke sAmAnya rIte aniSTanA mukhya e prakAra ullekhavAmAM Ave cheH (1) judA judA mANaseAnI paristhiti vacce je viSamatA ke asamAnatA che temAM raheluM aniSTa; ane (ra) mANasamAtrane paiDavA paDatAM eka yA khIjA prakAranAM du:khAmAM abhivyakta thatuM saTTAnI krUratA rUpI aniSTa. saMkSepamAM kahIe te! IzvaranI racanAmAM vaiSamya naidhRNya che ema Aropa karavAmAM Ave che." [1276] AmAMnA pahelA aniSTa aMge ramaNabhAI lakhe che ke " duniyAmAM sarva manuSyeA sarakhA nathI, manu k 324 SyAnI sthiti ane sa`patti bhinna bhinna che eTaluM vaiSamya teA che ja, paNa e viSamatAmAM anyAya ke saMkaTa nathI. " [ 1/276 ] kAraNa ke " manuSyAnI sthiti bhinna bhinna che tethI ja manuSyA udyogI thaI amuka amuka lakSya paheAMcavAnA prayatnamAM pravRtta rahe che. manuSyAnI sthitimAM bhinnatAna haiAyate| duniyAmAM kAI kavyU karavAnuM na rahe, pApakAra karavAnuM na rahe, prayatna karavAnuM na rahe, udyama karavAnA hetu na rahe, ALavI thavAmAM pratibandha na naDe. pazu enI dareka jAtamAM sarva vyaktie sarakhI hoya che, koI eka bIjAthI UMcI padavIe pahoMcatuM nathI paNa muddhimAna manuSyane evI sthiti nirAzA bharelI thaI paDe. buddhinA upayAga, prayatnanuM kula, sadAcaraNanuM pariNAma e sa` bhinnatAmAM ja zakaya che. mATe A viSamatAmAM anyAya nathI, paNa yAgyatA pramANe phala meLavavAnA nyAyane e mArgo che. '' [ 1,297 ] Ama, moTAbhAganA bhAratIya citAnI peThe ramaNabhAI paNa karmanA siddhAMtanA Azrama laI te mANasAnI sthiti aMge pravartatI viSamatAnA khulAse kare che. ane Izvarane te aMgenI sIdhI javAbadArImAMthI mukta kare che. jo ke Ama karatI vakhate tee e bhUlI jAya che ke, 'nA siddhAMtanA Azraya levA e IzvaraniMdA che.' evA mata temaNe pete ja A carcAnA prAraMbhamAM pradarzita karelA che. khIjA prakAranA aniSTa aMge vicAra karatAM ramaNabhAI ne lAge che ke " naiNyane AreApa paNa evA ja nirmUla che. e kharU che ke duniyAmAM ThekANe ThekANe duHkha jovAmAM Ave che, ane Izvarane premamaya pitA mAnanArane svAbhAvika rIte e prazna thAya cheke niyatAmAM prema hoya tyAM te sAthe du:khanI racanA kema saMbhave ? A praznaneA vicAra karavAmAM duHkhanA e prakAra pADIzuM. eka prakAranAM duHkha mANasana bhUlathI utpanna thAya che, ane bIjA prakAranAM duHkha mANasanI bhUla vinA utpanna thAya che...vyAdhi, daridratA vagere duHkhA jyAre manuSyanI bhUlathI thAya che tyAre pazviranuM vaidhRNya che ema kahI zakAze nahi, [ buddhiprakAza, sapTembara 19 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kemake e Apatti dUra karavAnI agamacetI sA Izvare mANasane buddhi ane sAdhana ApelAM che, ane teneA anAdara karyAthI mANasane e duHkha thayuM heAya che." [ 1.277-78 ] vaLI, A jAta! duHkheA kevaLa aniSTarUpa nathI kAraNa ke "bedarakArIthI, svacchaMdavRttithI ane duSTatAthI kudaratanA niyamanuM ulla dhana karavAthI manuSyane je duHkha thAya che te dayAbharelI sAvacetI che, sukhanA upAya manuSya pAse levaDAvavAnA e mA che.' [1.278-79 ] manuSye| niyamabhaMganI bhUla kare che ane tethI du:khI thAya che evI dalIlanI sAme jo kAI ema jaNAve ke bhUla karavI e paNa eka aniSTa ja che ne ? Izvare evI vyavasthA kema nathI rAkhI ke jene laine mANasa bhUlarUpI aniSTathI bacI jAya? A prakAranA praznonA ramaNabhAI e ApeleA javAba e che ke, " sarvAM manuSyo khare raste ja jAya evI Izvare ghaTanA karI hAta teA duniyAmAM duHkha heAta ja nahi ema paNa nahi kahevAya kAraNa ke AvI dhaTanAmAM AtmAnI kAMI keLavaNI na raheta, darekane IcchA vyApAra karI peAtAnA svabhAva adhavAnA avakAza na raheta. AtmAne vagara prayatne puNyavAna banAvI dIdhA hata teA puNyamAM koI mahattva na raheta. AtmA nate IcchA karI kharAkheATAmAMthI kharA mA` pasaMda karI temAM pravRtta thaI uttamatA prApta kare emAM ja mahattva che; ane du:khanA saMbhavane lIdhe sukha tarapha pravrutti karavAnI tene vadhAre preraNA thAya che. kalyANa mATe du:khanA abhAva karatAM. Atma. prayatna vadhAre Avazyaka che. A rIte che tevI dhaTanA ja mANasanA uddAra mATe zreSTha che. " [2.279] bhUlanI zakayatA aMge ramaNabhAI e karelA A khulAsA parathI spaSTa thAya che ke mANasane paDatAM duHkhanA vyaktigata khulAsA mATe Akhare te icchA svAtaMtrya ane kamanA niyamanA AdhAra le che ane jo Aja AdhAra levAnA hAya tA kahevAtAM du:khe kevaLa aniSTarUpa gaNAya nahi ane tethI temAM dayAbharelI sAvacetI' ke ' AtmAnI keLavaNI ' rahelI che evuM uparachalluM AzvAsana buddhiprakAza, sapTembara '69 ] 3 ApavAnI kAI avazyaktA rahetI nathI. kr mANasanI bhUvinA udbhavatAM duHkhA aMge peAtAne mata samajAvatAM ramaNabhAI kahe che ke, " dharatIkaMpa, javALAmukhI, patanuM phATavuM, vALAoDAM rela, marakI vagere vi.teo A prakAranI che.' [1*280 ] A banAve! vAtAvaraNa ane aMta rIkSanA niyamA anusAre thAya che. A niyameAne lIdhe ja prANIo jIvI zake che, utpanna thAya che, gati kare che; vRddhi pAme che, ane sUryanA tApa anubhave che. tethI je niyame eka dhaDI ke eka divasa nAza kAraka thAya che te ja niyamA nitya prANadAyaka banI rahe che. kudaratanA hetu ane tAtpa jovAM hoya te kAI vakhata kSaNavAra palapAthala thAya te parathI nahi paNa je zAMti ane AnaMda kAyamarUpe pravatI rahe che te parathI parIkSA karavI joI e. kharekharA prazna e ja che ke kudaratanA je niyameA viSe phariyAda karavAmAM Ave che tethI zuM evuM nukazAna thAya che ke te kadi thavAM ja joyatA na hatA; ke kAI kAI vakhata temanAthI vipatti tha ya teA paNu je prANIzmAnA jIvanane mATe tee Avaka che temanA itihAsamAM ATaluM bAda karatAM paNa sukhane dhaNe! meTA zeSa bAkI rahe che? A dhAraNa lAgu pADatAM kAI ema kahI zakaze ke jJAnavAna kalyANukArI jagatakartAe pRthvInA niyameA racavA joItA na hatA ? [1281-82] ramaNabhAInA uparyuM`kta matavya para vicAra karatAM jaNAya che ke temanA mate kudaratI Apattie e kharekhara aniSTarUpa teA che ja paraMtu A Apattione ApaNe evuM AzvAsana laI te sahI levI joI e ke kudaratamAM eka dare vadhAre sukha che ane je duHkha che tene sadaMtara abhAva DaeNAya tevI sRSTinI keI vaikalpika kalpanA ApaNI pAse nathI, ane kadAca Izvara pAse paNa nahi haiAya. AnA a` e ke kudaratI ApattirUpa aniSTane kAI paNa jAtaneA khulAseA ramaNabhAInI vicAraNAmAM nathI tema chatAM ramaNabhAI ema mAne che ke temaNe A aMge paNa sa`tASakAraka khulAsA ApelA che. 35 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deza ane duniyA mengyuAra adhivezanathI zarU thayelI kaiMoNngresanI kaTAkaTI kAngresa kArAmArInI oNgasTa 25 mInI beThaka pachI vaDApradhAnanA vijayamAM paremI che. kArAbArIe pasAra karelA TharAvamAM vaDA dhAnanA sthAnanI viziSTatA ane temanI dezavyApI ane AMtararASTrIya saMbadhe vizenI javAbadArIA spokAra karavAmAM AvyA. vI. vI. girinA vijaya pachI vaDApradhAna sAmenA zistabhaMgane prazna gauNu banI gayA ane vaDApradhAnanuM sthAnakhaLa vadhu vegavatuM banyuM. rAjasthAna ane uttara pradezanA pa tapradhAnA peAtAnA sthAna vize ciMtita teA hatA ja. have teoe pakSanA akaya upara bhAra mUkayA ane vaDApradhAnane temane TakA maLye sinDIkeTa ane vaDApradhAna cce vanameLaneA prayAsa karanAra cavANune jhAka pazu te tarapha ja rahyo, girinA vijaya pachI mahArASTra kongrese cavANu vaDApradhAna banI zake tema hAya teA ja IndirA gAMdhIne padabhraSTa karavAM tevI lAgaNI vyakta karI hatI. paNa tema karavAmAM cavANu mATe jokhama ochuM na hatuM. sinDIkeTanA TekAthI esa`sadIya pakSamAM keTalA sabhyAne sahakAra meLavI zakata te eka prazna hatA. vaLI, badhAnI upara eka meTA bhaya TaTaLI rahyo hatA. saMsadane kharakhAsta karavAnI vaDApradhAnanI dhamakI sAcI paDe teA kAne pAsAya tema na hatI. # rAjakIya kaTokaTInA aMta ? kaoNngresa pakSanI A kaTAkaTIne ghaNAM svarUpe rahyAM. eka dRSTie te jUnI ane navI peDhI vaccenA visa'vAda hatA. sinDIkeTa valazAhInuM pratIka hatI teA vaDApradhAna navI peDhInA pratinidhi hatA. banne vaccenI seArAkharUstamI chevaTe navI peDhInA vijayamAM pariNamI. 1964 mAM naherunA avasAna pachI temanA 32+ devavrata pAki anugAmInI pasaMdagInA divaseAthI sinDIkeTa AgaLa AvI hatI. have tenI sattA upara gaMbhIra phaTakA paDayA che ane bhaviSyamAM te tenI hastI TakAvI zake tema lAgatuM nathI, sinDIkreTa mATe UbhI thayelI A kaTekaTInA chAMTA dezabharamAM paDe ane khAsa karIne gujarAtanA rAjakAraNa upara paDe tevAM e dhANeA dekhAvA lAgyAM che. mArArajI desAI sattA bhraSTa thayA pachI temaNe karelAM nivedanane javAkhe| apAI rahyA che ane gujarAtanI koMgresanuM akabaMdha raheluM kADhuM muzkelImAM mukAyuM che. mArArajI desAInI 'sarvocya' netA tarIkenI pratimAne AMcakA apAye che ane rAjakAraNanI pravAhitA vadhI che, vaDApradhAna ane pakSanA netAo vaccenA saMdha mAM vaDApradhAnanA sthAna vize have zaMkAe nirmULa thaI che. pakSanI nIti vaDApradhAna upara aMdhanakartA che paNa tenI upara pakSanA aMzanuM pramANa maryAdita che. sa`sadIya pakSanA bahumatI sabhyAnA TakA jyAM sudhI temanA pakSe hAya tyAM sudhI temanuM sthAna nizrita rahe che. kuvara jevA phrAnsanA rAjyazAstrIe pakSAnA abhyAsa uparathI tAravyuM che ke vividha pakSAnA cUMTAyelA sabhyo vacce jeTalu sAmya hoya che teTalu' te ja pakSanA cUMTAyelA ane na cUTAyelA sabhyeA vacce dhaNI vAra jaNAtuM nathI. Ama kahevAmAM atizayeAkti harI paNa te saMsadIya pakSa ane bahAranA pakSa vacceneA taphAvata darzAve che. sarakAranA rAjakharAjanA saMcAlanamAM vaDApradhAna chUTa bhAgave, temanA kAmamAM dakhalagIrI na rahe te jarUrI che. tenI sAme vaDApradhAna paNa chevaTe te| pakSanI ja pedAza che; pakSanA TekAthI ja [ buddhiprakAza, sapTembara 69 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temanuM sAmarthya sthira rahe che, sAmAnya cUMTaNIomAM saoNMsadIya sabhyo peAtAnA pakSanA vizALa vyavasthAtaMtra upara ja AdhAra rAkhe che, AAma, saMsadanA sabhyo ane pakSa ekamekanA AdhAre temanuM kAma karatA hAya che. kArAbArInA TharAvamAM paNa A vAtanA ullekha karavAmAM AvyuM che. phrAngresanI chellA be mAsanI kaTAkaTI daramiyAna vaDApradhAnanI vyUharacanAmAM mukhyatve e lakSyA thAM che. eka, temaNe vicArasaraNIne prAdhAnya ApyuM che ane khe, temaNe leAkA sAthenA saMbadhAne vikasAvyA che. A banne lakSyA ekabIjA upara AdhArita rahyAM che deza samakSanI temanI pratimAne vikasAvavAmAM temaNe kuneha ane dura MdezI dRSTa khatAvyAM che ane sinDIkeTanI sarakhAmaNImAM dareka pagale pahela karI che. gAMdhIjI ane naherunA pagale cAlIne temaNe pakSa uparAMta leAkeA sAtheneA sIdhA saMparka keLavAye che ane te eTalI hade ke have pachInA divaseAmAM pakSane temanA vagara cAle nahi tevI paristhiti sarjAI che. vaDApradhAnanI rAjakIya cAlamAM 1972 nI cUMTaNI zarUAta ja lakSamAM rakhAi che, ane temAM temane sArI saphaLatA maLe tevAM cihno atyAre tA dekhAya che. 1966 thI sattA upara AvelAM vaDApradhAna Aja dina sudhI temanAM sthAne saMpUrNa rIte sthira thaI zakaryAM na hatAM agara teA tee peAte ema mAnatAM hatAM. pakSanA agragaNya netAonA manamAM paNa A vAta hatI. 1966 pachInA dezanA rAjakAraNamAM sattAnAM cAra kendro hatAM, jemAM sinDIkeTa sivAyanAM khIjAM traNa vyaktiniSTa hatAM. eka, vaDApradhAna peAte; bIju kendra te sinDIkeTa ane tenA sabhyA. sattAnAM trIjA ane cothAM kendro hatA meArArajI desAI ane yazavatarAya cavANu. jyAM sudhI vaDA pradhAnanI sAme khIjA` paNa kendro ekatrita thayAM na hatAM tyAM sudhI tee peAtAne salAmata gaNAtAM hatAM. paNa rASTrapatipada mATenA umedavAranI zeAdhamAM sinDIkeTa, meArArajI desAI tathA cavANu ekatrita thayA ane vaDApradhAnane muddhiprakAza, sapTembara '69 ] peAtAnI sthiratA jokhamAtI lAgI. A paristhitimAM temaNe temanI vyUharacanA gAThavI ane peAtAnA sthAna ane bhaviSyane hADamAM mUkI laDana calAvI. lagabhaga cAlIsa divasa cAlelA A sagrAma bhAratanA rAjakAraNamAM eka advitIya banAva hatA. tenA mULamAM eka ja savAla hateA; eka pakSa tarIke kaoNngresa kaiAnA hAthamAM che ? eTale ke, kAMgresane peAtAnA netA taLe rAkhavAnI lata hatI. A laData gAMdhIjInA samayamAM paNa cAlI hatI. 1907 mAM suratanI beThakamAM mavALa ane jahAla pakSo laDayA hatA. tenuM A vakhate punarAvartana thayuM che. gAMdhIjI ane subhASa vacce je khaTarAga hatA tenA mULamAM paNa A ja prazna hatA. A praznanAM sattA kabaje karavAnI, tene ajamAvavAnI ane vadhAravAnI harIphAI hatI temAM zaMkA nathI. paraMtu rAjakAraNamAM sattA na heAya tevI kalpanA karI zakAya tema nathI. khuda gAMdhIjIe paNa kAMgresane peAtAnA prabhA taLe rAkhI hatI ane tenI pAse kAryakramA mUkIne tene dizAsUcana karyu hatuM. temanuM siddhAntapAlana paNa custa ane kaDaka hatuM ane temanuM prabhutva avicchinna rAkhavA te prayatna zIla rahetA. alabatta, rAjakIya sattAnA upayeAga leAkakalyANanA hetu mATe thAya te RSTa che. paNu sattAnA upayeAga pahelAM tene kabaje karavI paDe che, tenI upara pakaDa jamAvI paDe che. A kAma vaDA pradhAne have ATApI lAlu che ema gaNIe te| have pachInA vicArAmAM temanI kaseATI thanAra che. Aje vaDApradhAne lokAnA hradayamAM apekSAe jagAvI hoya teA tenuM kAraNa temanI hiMmata, netRtva ane enkAnA rASTrIkaraNanuM temanuM pagaluM che. 'jhaMka sthagita thaI gayelA rAjakAraNanAM pANI temanA pagalAMne kAraNe pharIte vahetAM thayAM che. rAjakAraNamAM nizcayAtmaktA ane kriyAzIlatA pravezyAM che ane pakSIya rAjakAraNa vyakti uparathI ka MIka vicAra upara khasyuM che. paNa kadAca sauthI agatyanI vAta heAya te te e ke cALIsa divasa cAleluM A rAjakAraNa saMpUrNa rIte leAkazAhI Dhabe cAlyuM che. je kAI niyA 327 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ levAyAM, bRha pratibRhanAM je pagalAM levAyAM, nivedana hatI. temanI ane bIjA jamaNerI pakSo vaccenA thayAM te badhAM ja khullekhullAM ane lokonI najare joDANano prazna zakyatAnI pAra jato rahyo lAge che. levAyAM che. rAjakAraNamAM parivartana lAvavAnI A A ja pramANe saMyukta samAjavAdI pakSanA netAprakriyA lokazAhI rIta rasamathI cAlI che. temAM nathI emAM paNa matabheda rahyA che. vaDApradhAnanI netAgIrI lohI reDAyuM ke nathI koInuM balidAna apAyuM. nIce kogresa majabUta bane to teonuM valaNa kevuM raheze pahelethI chelle sudhI matagaNatarI ane vicAronI te vize teo nizcaya karI zakyA nathI. sAmyavAdI Apale cAlu rahI che. dezanA dainikAe paNa A (jamaNerI) pakSe vaDApradhAnanI pragatizIla nItine rAjakAraNa vize leke samakSa rajuAta karI che ke ApavAnuM TharAvyuM che paNa te samayane AdhIna ane temane mAhitagAra rAkhyA che. jokemAM paNa raheze. TUMkamAM, kaeNgresamAM bhAgalA paDatA aTakAvAthI A divase daramiyAna pUrva jAgRti ane rasa keMgresa sivAyanA pakSamAM vimAsaNa, asthiratA rahyAM che je ekaMdare jotAM lokazAhI rAjakAraNa mATe ane anizcitatA pravartAvA lAgyAM che. te sAthe jarUrI che. ahIM lokazAhI rAjakAraNano zaikSaNika koMgresa-prakSa (je 1947 thI 1967 sudhI avicchinna saMdarbha paNa varatAyo che. rahevA pApI hatI]nA divaso daramiyAna dekhAyelI A rAjakAraNa mukhyatve kogresa pakSanuM keTalIka khAsiyato paNa tadana naSTa thaI nathI. virodha AMtarika rAjakAraNuM hatuM. paraMtu temAM bhAga lenAra pakSo potapotAnA vicAro ane valaNa pramANe netAo dezanI sarakAranA netAo hatA ane temanI keMgresamAMnA sabhyo sAthe saMparka ke saMbaMdha rAkhe che. vaccenuM rAjakAraNa chevaTe te dezanuM rAjakAraNa banyuM Aje paNa koMgresanA bhAvi sAthe anya pakSonuM hatuM. A divaso daramiyAna ane te pahelAM paNa bhAvi keTaluM ghaniSTa rIte saMkaLAyeluM che te joI zakyA vicArabhedanA prazna upara konTesamAM bhAgalA paDe ane che. kensese apanAvelI DAberI vicArasaraNIthI ekI jamaNerI valaNo dharAvatA sabhyo janasaMdha ane sAthe jamaNerI pakSo alaga paDI gayA che to DAberI svataMtra pakSanI sAthe joDAya tathA DAberI vicAro pakSono avAja maMda paDI gayo che. koMgresa choDI dharAvanArA DAberI pakSo sAthe joDANa sAdhe evA gayelAone pharIne vaDApradhAna taraphathI jAhera AmaMtraNa nizA dekhAyA hatA. koMgresanI kaTokaTInI asara apAyuM che tethI paNa pakSIya rAjakAraNamAM thoDA lagabhaga badhA ja pakSa upara paDI hatI ane te badhA pheraphAra thavAnI zakyatA che. AgAmI divasamAM kogresanA bhAvi upara mITa mAMDIne beThA hatA. moTA vaDApradhAna samagra dezanI mulAkAta lenAra che jene bhAganA virodha pakSo keDosanA bhAgalA IrachI pariNAme pratyeka rAjyanAM rAjakAraNamAM navI bhAta paDe rahyA hatA paNa tema na thatAM temanA saumAM have tema jaNAya che. bhaviSyanuM rAjakAraNuM vaDApradhAnanAM have AMtarika vicArabheda UbhA thayA che. janasaMdha tathA pachInA pagalAM, koMgresa pakSa uparano temano prabhAva svataMtra pakSa vacce vicAronuM sAmya hovA chatAM ane anya pakSonA vartana upara AdhAra rAkhaze. teo eka dizAmAM saLaMga rAtre javA taiyAra nathI. chellA thoDA divaso daramiyAna sinDIkeTanA sabhyo banne pakSomAM aMtarAtmAnA avAja pramANe mata tathA temanI najIkanAM vartuLo taraphathI je nivedana nAkhanArA jaNAyA che, vaLA, jeTalA pramANamAM thatAM rahyAM che te batAve che ke pakSamAM sthapAyeluM bAjapeyI rASTrIkaraNane Take o re che teTalo balarAja aya upara uparanuM ja che. vaDApradhAnanI netAgIrIne madheka ApavA taiyAra nathIA kAraNathI paNa pakSamAM hajI saMpUrNa svIkAra thayo nathI. saMbhava che ke have matabhedo UbhA thayA che. bhAratIya krAnitadaLanA keTalAka pachI maLanAra koMgresa mahAsamitimAM A aMge sabhyomAM paNa matadAna vize ekavAka thatA rahI na devaTano nirNaya levAya. [ buddhiprakAza, sapTembara 19 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pustaka paricaya thoDAka vyAkaraNa vicAra : le. De. harivallabha puruSa vAcaka pratya, (2) bhUta saMbhavanAthI pratyaya bhAyaNI, pra vorA enDa kaMpanI gAMdhI cembarsa, 'kriyAtipatti'ne "ta', hakIkate vartamAna kadaMtanI gAMdhIroDa, amadAvAda-1, krAuna 16 peja pR. prakRtimAMthI maLelo-karata, gAta vageremAM che te), (3) 8 + 136, I. sa. 1666, mU. rU. 5-00 kAlika kriyAnI avasthA darzAvatA pratyaya (hakIkate 12 lekha pUrve prakAzita ane 1 lekha aprakA- "kRdaMta' banAvanArA pratyayo)no samAveza karavAmAM zita, ema gujarAtI vyAkaraNanAM bhinna bhinna Avyo che. vartamAna kriyAnI vAta karatAM "kriyA pAsAMone lagatA mahatvanA 13 lekhono saMgraha vizeSaNAtmaka "A" pratyayathI vistArita 'tAM" ne A pustikAmAM karavAmAM Avyo che. AmAMne 13 samAvyo che. bhUtakriyAnA vAcaka (hakIkate bhUtakRdaMtanA mo "aMgaviratAraka pratyayo' e eka lekha pAraMparika vAcakamAM bIjA 'ela' pratyayathI vistArita rUpamAM vyAkaraNanI dRSTie emanA agAu chapAyelA 'ya + ela' = " ela' emane abhISTa che. AmAM "anazIlana' zIrSaka nIcenA lekha saMgrahamAM ahIM vyaMjanAMta dhAtuomAM 'ya' nole5 anivArya bane pharI Apela che. De. bhAyANIe bAkInA 12 lekho che. Ama karavuM jarUrI che kharuM? ravarAMtadhAtuone A pave anyAnya sAmayikomAM chapAyelA te. khAsa 'ela' lAgatAM cakSati ucarita thAya che e kAraNa karIne "varNanAtmaka vyAkaraNanI dRSTie lakhAyelA che. hAya te ema karavA lAlaca thAya. e batAvyuM vartamAna mAnya gujarAtI bhASAne kendramAM rAkhIne heta te ThIka thAta. ja emaNe vicAraNA karI che. "AkhyAtika rUpa (1) kriyApada tarIke ja AvI zakatAM rUpe, ( kriyArUpi) nuM vargIkaraNa" e pahelA lekhamAM A (2) kriyApada tarIke paNa AvI zakatAM rUpo, ane khyAtika padanuM baMdhAraNa vicAramAM AvyuM che. aMga (3) kriyApada tarIke na ja AvI zakatAM rUpo e sAdhaka pratyayAdinA vicAramAM (1) sakarmaka preraka vargaNI khUba sUcaka che. pAribhAsika dRSTie jotAM aMga ane (2) karmaNi aMganI vAta karatAM sakarmaka saMyukta AkhyAtika rUpe " emane sahAyaka "che" ke prathama preraka vize mAhitI ApatAM UTha, vadha, 5Da, hi, 21, "ha" dhAtuonAM saMgavALAM rUpa abhISTa samajAya ; Utara, khasa, tUTa e dhAtuonI sAthe 'kara " ane che. sAmAnya rIte jene " saMyukta kriyApade' kahevAmAM khA" e dhAtu paNa ApyAM che. mane lAge che ke Ave che teonI emaNe "avasthA vAcaka AkhyAviSaya akarmakanA sakarmaka kiMvA prathama preraka rUpane tika dhAtuo" evI paribhASA ApI che. emane che. "kara" ane "khA" te sakarmaka ja che; udAha bIjo lekha A pAchalI prakriyAno vizada vicAra raNamAM "khA" nuM "khavADa" emaNe joyuM che. paNa raju karI Ape che. mAnya bhASAmAM "khavaDAva" svIkArAyuM che. "karmaNi aMga" no khyAla ApatAM 5Da:5DA" nepyuM che. trIjo lekha "kRdaMtanA prakAra'ne che. pahelA paNa "paDa' akarmaka hoI A navuM aMga "bhAva" lekhamAM "(3) kAlikA kriyAnI avasthA darzAvatA sacavAvuM joIe. pada sAdhaka pratyayonI vigata bahu pratyayo'nA viSayane ahIM vizadatAthI raja ke cokasAIthI ApavAmAM AvI che, jemAM (1) Avyo che ema kahI zakAya. AmAM prAyogika dRSTino buddhiprakAza, sapTembara 19 ] 3rala Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAdara karI 13 khaMDa pADI ApyA che. 12 sAmAnya ubhADa" ane "zikha-zikhADa' paNa asvAbhAvika kRdaMtanA vividha prayogomAM karmaNi bhAve prayoganuM che. evAM ja "khA-khavADa" "gA-gavADa paNa e bIja paDayuM che te spaSTa karyuM hota to samajavAmAM "khavaDAva" "gavaDAva" ja mAnya bhASAmAM che. emanuM vadhu saraLatA thAta. "kRdaMta evI paribhASA sarvathA vidhAna khUba ja sUcaka che ke "preraka aMgenAM ahIM anArthaka nathI e sAcuM, paNa navI ApaNe upajAvI rajU karelAM pRthakkaraNa ane vyavasthA koI koI na zakiye tyAM sudhI ane nibhAvavI ja paDe. muddA aMge vadhu vicAraNuM mAgI le che" (pR. 40) emane cothA lekha "preraka AkhyAtika aMge' pAMcamo lekha "karmaNa, akartaka ane "Atmane vizeno che. emaNe A prakriyAmAM kAma lAgatI padI' racanAo che. A lekhamAM emaNe 16 mA saMdhijanya prakriyAne paNa zarUmAM khyAla Ave che. khaMDamAM "AyapadI' racanA tAravI ApI che. sAdAM aMgonA pahelA svara tarIke rahelA sAnunA mArAthI kerI paDaze' vagere prakAranA prayogomAM artha sika A = AM nA anunAsikane sthAne temanAM karmaNi hovA chatAM kriyArUpa sAduM ja rahe che. preraka aMgomAM "AnA paravatI vyaMjananA vargane A tAravaNI nedhapAtra che. A lekhane aMte paNa nAsikaya vyaMjana che.' trIjA khaMDamAM enAM udAharaNo 'vadhu nirIkSaNuM, tapAsa ane pRthakkaraNanI jarUriyAta paNa ApyAM che. mane ema lAge che ke jema niranu (5. 49) emaNe khulA dile sUcavI che. nAsika "A" ne "a" thAya che. jema ke " kADha"nuM chaThThA "nAmanA be mULabhUta prakAra nAmanA lekhamAM " kaDhAva' vagere, tevI ja ahIM paristhiti che ane vikArI kiMvA sabaLa aMganAM nAma ane avikArI tethI ahIM sAnanAsika " a = A) vadhu svAbhAvika kiMvA nirbaLa aMganA nAmane hRdayamAM rAkhIne che. Ane prAMtIya gaNavo ke mAnya bhASAno gaNa baMne vaccenI bhedarekhA batAvavAmAM AvI che. anya enI ekasAI karavI joIe. emaNe yogya vyAkaraNakAroe A bheda batAvyA che. paNa emane ja dhyAna doryuM che ke "visara" ane "visAra 'e je rIte joIe che te rItanA nathI, evuM emanuM hakIkate eka ja che; Ama uracAraNa bheda ja ene kahI mAnavuM che. A paNa sabaLa abhyAsa mAgI le che. zakAya. DuM. bhAyANIe "ceTa'nuM "caeNDa" kahyuM che sAtamo avikArI ane vikArI nAmaka aMge" te anunAsikarahita " cATa'nuM kahevuM joI e. 'coTa' lekha paNa chaThThA lekhane pUraka ja che. AThame lekha e mAre mane prAMtIya che. "2 varSIdaze tema ja para "gujarAtI bhASAnI liMgavyavasthA" vizeno che. A pratyaya vALA aMga" nIce 'kara-kArava" neMdhyuM che lekhamAM emaNe adyatana kaTinI mImAMsA karI che.. te joDiyA prayogamAM ja "kare-kAra" " kayuM-kAravyuM' eTaluM ja ke kavacita jIvaMta uccAraNa tarapha dRSTi ane prayojAya che, bAkI to "karAva' ja thAya che. nathI paNa rahI; jemake "samAna avani ane asamAna ka. kevaLa 5ra pratyayavALo aMga'nI vAta karatAM liMga dharAvatAM' zabdanI '2. 1193mo vigata Apato (3) "rAva" "DAva" vALAM' nI vAta karatAM "khANa" "hAra" "tANa" "cAla" "tAla'ne be liMgavALA " kahe' vageremAM "ha" kAra jude nepyo che te zabda tarIke batAvyA, paNa hakIkata e "samAna asvAbhAvika che. (4) "ADa vALAM" mAM Taka-TakADa vaninA zabdo sarvathA nathI; strIliMge A zabdone asvAbhAvika che. to "laTaka"nuM "laTakADa" ane ane spaSTa rIte vadhu prayatna yakRti che. "mAnyo laTakAva' beu thAya che. ane paga-pagADa' karatAM artha atyAranI joDaNIne adhIna zabda svarUpa "putra-pugADa" sUcavavuM joIe; pAchaluM rU5 mAnya karavAvatAM ApaNe bhAre muzkelImAM mukAI jaIe; bhASAnuM che. "gama-gamADa" adhyApaka che. "khuna-khunADI bhASAnuM svAbhAvikatava jokhamAya che. A ja ema ananunAsika dhAturUpa nAMdhavAM joI e. "ubha paristhiti "2. 12-1mAM bI-baNa" vagere [buprikAmA, sapTembara 19 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga-nAgaNa sudhInA udAharaNonI paNa che strIliMga lIdhI che. emaNe nadheilA saMkhyAbaMdha prayogomAM rUpamAM ane spaSTa rIte ladhu prayatna yakRti che. vikalpa che te emanI najara bahAra gayA che. mAre AThamo bahu vacana vize lekha pracalita phAve tema karIza'nuM mana phAve tema karIza' e jarurI prayogane lakSamAM laI lakhAya che. emaNe A che, emaNe navamA khaMDamAM pachI vika95 sUcavyuM che, viSayamAM vadhu cokasAI Ape e daSTie te pratyakSa paraMtu mane e sthaLomAM 'ci vagere'nA arthamAM "tane prayogonI tapAsathI nakkI thavuM jarUrI' gayuM che. vagerenI ja prAmANiktA anubhavAI che. dasamAM khaMDamAM A pachIno "AkhyAtika samAso' e lekha mane "mAlikI ke sagAInA saMbaMdhanA uddezya tarIkenA vadhu mahatvano lAgyo che. (1) jenA ghaTake svarUpa prAgamAM "amAre dujhINuM che' sivAyanAM udAharaNamAM.. daSTie saMbaMdha hoya tevA, ane (2) jenA ghaTake "mAre-tArIne prayoga mArA jANavAmAM nathI; "mane artha dRSTie saMbaddha hoya tevA' ema AkhyAtika to saga che' "mane sukha to AvuM" "mane mAsA samAsenA be moTA varga emaNe tAravI ApyA che. thAya" "ramA tane zuM thAya ?" vagere prayoga svAbhAvika AvA samAsomAM "prati vani zadavALA' e rIta che. 12 mA khaMDanA vikalpomAM paNa mane "mane-tane . che. 12 mA ma Dana dhyAna kheMce che ke emAM ughADe-bughADe' jevAmAM -amane-tamane'no ja anubhava thayelo che. 13 mAM vani samAnatAe mAtra "ba"no Adeza ane "kApI- khaMDanI paNuM eja sthiti che. kRpIne jovAmAM nirarthaka padane praveza jovA maLe bAramo lekha 'niSedhArtha' vize che. Do-kAnAnA che. emaNe mahattvanA ATha jeTalA prakAra tAravI e gujarAtI repharansa vyAkaraNa" (pR. 13-149) ApI "aMte gujarAtI zabda racanAnI eka gUMca" mAM maLatI vicAraNAmAM rahelI aspaSTatA tarapha Do. paNa ukelI ApI che te nAma tarIke na vaparAtAM bhAyANInuM dhyAna gayuM ja che. "mA" prAMtIya praga kiyAvAcaka zabdanAM banatAM sAmAsika jhUmamAM; che e emanuM maMtavya mane paNa vAjabI lAge che. jemake "AvajA" "nAsabhAga" vagere bAramI sadInA "na'nA vikalpamAM "na'nA ja sthAnamAM "nahIM" vaparAtAM "udhaIsa' e rUpano ullekha karI ekavAra AvA thADe artha bheda che te emanI mImAMsAmAM apAye samAsa banyA pachI vyApaka thatAM, evI joDiyA nathI, avasthAmAM nAmanI paristhiti ApoApa saMsthApita thaI jAya che. " emaNe ApelAM na ApelAM na hoya. nahIM heya. agiyAramo "mAre, amAre, tAre, tamArenAM na ja hoya. nahIM ja hoya. prayogakSetra' e lekha "mane, amane, tane, tamanethI te rajA na Ape te huM te rajA nahIM Ape te kayAM kayA saMgomAM judA paDI "bhAre' vagere vapa na AvuM. huM nahIM AvuM. rAya che e tAravI Ape che. hakIkate to "aMbA kayAMka sthAna pherathI "nahIM' ja artha bheda Ape lAle' ane "aMbAlAlane evAM rUpo mukhyatve sAmAnya datanA yogamAM kevI rIte jIvaMta bhASAmAM prayojAya che, jemake; rAtre vaMcAya nahIM. rAtre nahIM vaMcAya. che ene maLatI A mImAMsA che. AnI carcA karatAM trIjI ane sAtamI vibhaktino 'e lAgI chaThThIne "naheto'nA prayogamAMne vikalpa paNa nedha artha ApanArA "tuM" anuganA thayelA ane te paNa joIe. yAda karyo che. junA "aMbAlAlane hAthe" "aMbA- te nahoto Avyo. te Avyo nahoto. lAlane ghare' vagerenA vika9pamAM "aMbAlAlanA hAthe" te hajI A ja hato te hajI Avyo ja nahoto. vagere prakAranA sthApita thatA prayogonI paNa noMdha nahIM. buddhiprakAza, sapTemara '69 ]. 331; Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaLI bIjA prayogo : pAsethI ApaNane ghaNuM joIe che. emanI pAse pUrva te nahIM'. (na) Avaze te Avaze nahIM to paNa... ane pazcima baMne bhASA vijJAnanuM bhAthuM che, tethI paNa... emanI carcAomAM samatulA vizeSa pramANamAM jovA mane nahIM gamaze to... mane gamaze nahIM to... maLe che. "anuzIlana'nA lekhonI jema A nAno vacanano eka prayoga emanI dhyAna bahAra lekhasaMgraha paNu gujarAtI bhASAne abhyAsa karavAmAM gayo che. upayogI nIvaDe evo che. ene jeTalo vadhu upayoga tame ene tyAM jajo kharA, paNa bahu besaze kariye teTale vizeSa lAbha che. nahi. ..bahu na besajo. ke. kA. zAstrI - 16 mA khaMDamAM "adhyAhArane kAraNe thatA prayoga dhyAna kheMce che. teo tamAre tyAM AvazevirATa parva (1969) (zAlisUri viracita) saM. (ja) nahIM, jamaze (ne sUze) paNa kharA." AmAM Do. cimanalAla trivedI; kanubhAI zeTha. gUrjara "Avaze eTaluM ja nahIM' abhipreta che. 18 mA graMtharatna kAryAlaya, gAMdhIroDa, amadAvAvAda-. khaMDamAM 'uThekSA'mUlaka racanAomAM kriyApadanA Aroha prA. cimanabhAI trivedIe eka jhINavaTabharI avarohanuM sUcana dhyAna kheMce che. jenuM huM samarthana daSTivALA kuzaLa saMpAdaka tarIke emanI zaktine karato Avyo chuM te ja A pica" che. paricaya chellAM keTalAMka varSothI emanAM aneka saMpAdane chelle "aMgavistAraka pratyayo' e lekha pAra. dvArA karAvyo che. chelle "kavi nAkara-eka adhyayana'mAM parika mImAMsA Ape che. vya karaNane game teTalI temaNe madhyakAlanA eka samartha gauNa kavi lekhe nAkarane arvAcInatAthI jevA kariye, chatAM paraMparAnI keTaleka mUlavyA pachI have madhyakAlanI eka apragaTa aparicita aze upekSA na ja karI zakAya e A lekha vAMcatAM kRti 'virATaparva'nuM saMpAdana pragaTa kare che. madhyakAlIna ja samajAze. "ekavaDo ka" "bevaDe pha + ka "ekavaDe Ta' kRtionuM saMpAdana pragaTa thAya che temAM yunivarsiTInA bevaDo ' "ekavaDo le "eDaDe ' ane mizraNanAM gujarAtI abhyAsakramamAM te eka viSaya bane che e 'dha udAharaNa sulabha karI Apyo che. bIjA paNuM eka mahattvanuM paribaLa che. ApaNuM vidvAna bhUtakRdaMtanA "la'nI vAta karatAM saM. "Iti'nA prA. bhASAzAstrI Do. harivallabha bhAyANInAM preraNa: Iane prAkatamAM Iliya' lAgIne guja, marAThIne protsAhana ane sakriya sahAyathI baMne saMpAdake A , AkadaMta matyAno emano abhiprAya che. saM. 'zithila' kRtinuM saMpAdana yogya rIte karI zakyA che. temaNe vageremAM A ja che, ane ene huM kaviDI prakAranA A kRtinA saMpAdanamAM "gurjara rAsAvaMzI'nA saMpAdanaIzva'mAMthI utarI Avela joI zakuM chuM. dayAnamAM , ne tema ja lA. da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira to e rAkhavAnuM che ke draviDa dezonA saMbaMdhe ja mAMthI maLelI hastapratano AdhAra lIdhe che ane samudrakAMThAnA pradezamAM A bIja* bhUtakadaMta rUDha che. baMne pratAnA pAThanuM saMkalana karI adhikata vAcanA maLamAM te gujarAtI bhASAmAM paNa e prAMtIya prayoga ApavAne prayAsa karyo che. ja che. muMbaI ane saurASTra temaja surata vagere zAlibhadrasUri e madhyakAlIna sAhityanA koI jillAomAMnA enA vyApaka prayogane kAraNe enAM ucca kakSAnA kavi nathI. temanI kavi tarIkenI kakSA sabaLa ane nirbaLa beu aMga mAnya bhASAmAM paNa sAmAnya gaNAya. paraMtu jaina mahAbhAratanI paraMparAthI svIkArAI gayAM che. judA cAtarIne A janakavie potAnI kati racI - De. bhAyANIe "thoDoka vyAkaraNa vicAra' che te tenI eka noMdhapAtratA che. kavie pitAnI evuM mathALa rAkhI vinamratA batAvI che. emanI samajazakti anusAra mULa paraMparAgata kathAmAM keTalAka 3ra [ buddhiprakAza, sapTembara 19 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pheraphAra karyAM che. A kavinu' prayeAjana mahAbhAratanA A parvate AdhAre kathAnakanA mukhya dAra jALavIne kathAprasaMgo varNavI javAnuM che, para`tu kavinI zaktinA paricaya bahu jUja prasaMgamAM ja thatA dekhAya che. A kRti viSe eka bIjI naidhapAtra hakIkta te e che ke madhyakALamAM te vividha rUpameLa chaMdamAM racAI cheH temAM AvatA alaMkArA mATe bhAge rUDha che. tema chatAM A kRtimAM kavie karelA leAkeAkitanA vyApaka prayAga dhyAna kheMcanArA banI rahe che. 'AAvita lakhama pAI kuNu DaeNlaI ' * ki bhaI ajANi * kalu naiva Aja, ajAN ta ' vADi dAjaI ' 'dina su... viveli na ghUMTII, garuDa pAMkha nakhe nahi khUTI' vagere tarI AvatI leAkeAkti che sa'pAdakoe 'virATaparva'mAM pragaTa thatI padaramA saikAnI bhASAnu Adhu vyAkaraNa ApIne abhyAsIene upakAraka thavAnA prayatna karyAM che paraMtu A badhI hakIkatA noMdhapAtra gaNAvavA chatAM samagra rIte kRtimAM jhAjhA rAma nathI ja. sapAe paNa e hakIkata svIkArI che. madhusUdana pArekha pherA : rAdhezyAma zarmA, pra. sUryakAnta parIkha, rekhA ko. eN. prinTI'ga enDa pablizIMga seAsAyaTI, sITImila kampAunDa, kAMkariyAnA|Da amadAvAda-22 ApaNe tyAM chellA bArapaMdara varSathI rUDha navalakathA lekhananI paddhatithI judA cAtarIne vastu temaja rajUAtanA dRSTie navIna lAge tevI rIte navalakathA lakhavAnA prayAge thavA mAMDayA che. A prakAranI navalakathAomAM ghaTanAenuM jaTAjUtha nahi paraMtu cittanA pratibhAvanuM Alekhana mahattvanuM hoya che. AvI navalakathAe AtmakathAnakarUpe lakhAtI hoya che. ane vividha pratIkA dvArA lekhaka peAtAnuM vaktag rajU kare che. rAdhezyAma zarmAnI pherA' navIna prayAga dAkhavatI navalakathA che, jo ke ene navalakathA kahevA karatAM laghunavala Novelette kahevuM vadhu ucita gaNAya. buddhiprakAza, sapTembara '69 ] mAMDa coryAMsI pAnAMnI A laghunavalamAM lekhake lakhaAArAsInA eka pherA rajU karI dIdhA che, pratIka yojanAmAM lekhakanuM kauzala sahajapaNe dhyAna khece che. dhako AvyA. gADI UpaDI.' e rIte kathA ArabhAya che. matalabake AgagADInA paiDAe eka pherA lIdhA ane e paiDAnA pherAnI sAthe ja vArtAnAyakanA vamAna jIvananA pherAne lekhake sayAjI lIdhA che. gADAnuM paiDu pahelA pherA kare che tyAMthI ja nAyakanuM citta bhUtakALanI smRtimAM sare che ane gADI gati pakaDavA kare tyAM teA lagabhaga aDadhI kathA pUrI paNa thaI jAya che, kathAvastu sAva pAMkhu che. vArtAnAyaka ane tenI patnIne sUrajadAdAnI mAnatAthI putra teA maLyA-- bha' enuM nAma. (A kathAmAM pAtrAnAM sthaLanAM nAmAnA nirdeza sahetuka nathI. xvalaya jevA jiMdagInA pherAmAM e badhAMnuM mahattva zuM?) e bha' mUgA che eTale enI mAnatA mAnavA nAyaka ane tenI patnI sUryaMma MdiranI pUjAe jAya che. gADI mukAme pahoMcyAmAM che tyAM DabbAmAM 'bhai' gUma thAya che. patnI kh varI AvarI, sa'DAsa gayelA patinI lapaDAka pAme che. gADI UpaDavAmAM che; puruSa patine tamArI sAthe che te,' pUchavA jatAM sAMkaLa khecavA jAya che tyAM 'bhuka bhuka karatuM DabbA viuANuM aTUluM enjina sAme cAlI bheTavA AvatA sUrajanI jema phlaDa lAITa sAthe AMkha para dhasI AvI puSkaLa dhumADA DakhkhAmAM cheADI gayuM. sAMkaLa tarapha UceA thatA mArI jamaNeA hAtha gUMgaLAvA lAgyA.' AvuM che vArtAvastu. aMte dhumADAdhUmravalaya. lekhaka e pratIkanA vAravAra nirdeza kare che. jiMdagIne phare eTale dhUmravalaya? sUraja dAdAe daMpatIne dIkare| dIdhA paNa akheAla ane e kheAlatA thAya tevI AzAe e tIrtha sthAnake javA nIkaLyA teA e 'bha' paNa khAI kheThAM, yAtrAne pherA niSphaLa? jiM dagInA pherAya vikala? bhai gayA ane dhumADA ja rahI gayA ? 333 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhumADe lekhakanuM sUcaka pratIka dekhAya che. bahAra e kADhI paDiyAmAM maine pANI pAtI mArI TenamAM vArtAnAyakanI bhramaNA jIo; " kyAMkathI kALo patnInA caherAne tenA vALanI laTe AkarSaka dekhAyo. dhumADa, goLa vaLAMTA lete upara caDhavA lAgyo, huM tAkI rahyo. mArI haDapacI? jANe ja cho caDhato ja gayo pachI dhIme dhIme koI bhAre aniSTanI Aje huM A zuM avanavuM joI rahyo hato. amArA jema pAcho nIce UtaravA mAMDyo, nIce Utarato lagnajIvananAM chelalAM dasa varasamAM A pavana kaI aTakI paDyo arijadanA eka minArA pAse. minA- divasa kema na hato vA? kema A rIte laTa enA ranI cheka cheTalI uparanI bArImAM e dhUmralaya mukha para kamAnanI peThe mUkI na hatI ? (pR. 5ra-pa3) seyamAM jema koI sUtra paravatuM hoya tema pravezya' bhene be hAtha vaDe tenA gAlane bacIothI navA(5. 29). jatA A vartAnAyakanA manathI meM DabAmAM khovAI lekhakanuM tAtparya e che ke jiMdagI paNa A jatAM ja vicAra karI jAya che : "cAlo eka masUtrathI parovAyelI che? dhUmavalaya jiMdagImAM kathA pUrI karI.' gUMgaLAmaNa prere che? vArtAne aMte paNa enjinanA kathAnA kendramAM bhane mUkIne lekhake vArtAnAyakanI dhumADAnI asaramAM sAMkaLa kheMcavA mATe lAMbA saMvedanapatA ane jIvananA pherA vizenI nirlepatA thayele hAtha gUMgaLAvA mAMDe che. athavA to taTasthatA ucita paristhitio ane lekhake vArtAnAyakane sarjaka cItaryo che. e svAbhAvika vANI dvArA pragaTa karI che. saMvedanapaTu che chatAM taTastha che: patnI sAthe kaMkAsa vArtAkAra nAyakanA aneka pratibhAvo athavA to thayA pachI sTava saLagAvatI patnIne joI: "A saMvedano dvArA jIvanane vividha rIte sparze che ane balAthI kema chuTAya? ne turata Ava bhapakyA kapALanI jIvananuM AvuM vaividhya jANavAna mANavAno moko A karacalIo sarakhI thaI gaI haDapacI nIce labaDatI kathA dvArA maLato hoya te pachI "phera" niSphaLa to te paTa daI pAchI vakhAI gaI vansara huM Ubhe nathI ja enI pratIti thAya che. tha, koNa jANavAnuM che ke" Stream of consciousness' ulaz A eka prakAranuM saMvedana. cetanA pravAhanI dizAmAM gati karatI A laghunavala ane TenamAM pANI pItI patnIne jotA nAyakanuM bhAvi navalakathAkAro mATe aneka zakyatAone saMvedana juo :- "pavananI eka laherakhI AvI. pradeza upADI Ape che. madhusUdana pArekha 334 [ riprakAra, sapTembara '1 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sastu sAhitya vardhaka kAryAlaya, amadAvAda mA AnaMdamayI : nAnubhAI dave kanaka kaheArA : nAnubhAI dave Ayurve', ane bhArata : zAbhana sAbhAra svIkAra navajIvana prakAzana maMdira, amadAvAda gAMdhIjIne akSaradeha bhA. 11 (nakala 2) 16-50 gAMdhIjInA pAvanaprasaMge. : lallubhAI makanajI 2-00 bApu : navalabhAI zAha 0-75 seviyeTa deza kAryAlaya, mu`baI 125 2=00 0-25 cInI videzanItinI rASTravAdI pArzvabhUmikA 0-30 mArkasavAda ane seviyeTa arthAtaMtra 0-50 .. rekhAcitrA : lIlAvatI munazI sAhitya vicAraNA : anaMtarAya rAvaLa sAhitya vihAra : ana'tarAya rAvaLa rasa ane dhvani : nagInadAsa pArekha navI peDhIne : phAdhara vAlesa upakama : jayaMta kAThArI AtmakathA : manduilAla yAjJika parimANu dharadharanI yAta : vinedinI nIlaka 33. 93. vyakti dhaDatara : phAdhara vAlesa gAMdhIjI ane navI pehI sAcI kheATI vAtA : sAmAbhAI paTela saMsAra sAdhanA : phAdhara vAlesa ArAdhanA : caitanyabALA ja. diveTIyA joDAkSara peAthI : sAmAbhAI paTela buddhiprakAza, sapTembara '69 ] gUrjara graMtharatna kAryAlaya-amadAvAda virATa pa : cimanalAla trivedI sadAcAra : phAdhara vAlesa 400 2-00 dhUmaketunA jIvanaghaDataranI vAtA : uSA jozI 1-00 mahAna vaijJAnikA : DaoN. na. mU. zAha 150 5-50 9-00 4-50 2-00 2-00 2-75 200 bApunA jIvanamAMthI bhAga-1 : manubahena gAMdhI 05 bhAga-2 : bhAga-3 : bhAga-4 : 7-00 ,, .1-7 39 "" koI e naheAtuM kIdhuM mAlamahimA *** 4-00 6-25 gaNitazikSakAnI hAthapothI 2-75 "" jyAre gAMdhIjI nAnA hatA khA ane bApu 13 "" gharazALA prakAzana-bhAvanagara jAtaka kathAo bhA.-1 harabhAI trivedI jAtaka kathAo bhA.--2 jIvananI keLavaNI bALakAnI kathanI 1-50 0-60 1-00 1-00 1 75 1-00 bhayane bheda 1-50 le. pra. ratilAla adhvaryuM, datta seAsAyaTI, amadAvAda gAMdhIjIvana-jIvana sabyA 400 "" 22 "" 23 17 10 AMtararASTriya kAyadAnA paricaya 1-75 anu : DI. TI. desAI bhAratIya udyogAmAM kAmadAra samasyAo anu. rAmacaMdra ja. semaNu h7-0 gujarAta yunivarsiTI, amadAvAda-9 ajaya ApaNI pRthvI : Do. narasiMha mU. zAha 1-00 jaMtue ane rAgeA 1-25 akhila brahmAMDamAM 1-30 -80 0-05 0-75 1-20 4-00 vANijyanI paribhASA prAcIna gujarAta saMskRti, itihAsa 0-70 ane purAvazeSa vidyAnI paribhASA gujarAtane maLela gruipa-sthApatyanA vArasA 1-70 sajyazAstranI paribhASA 2-00 1-00 samAjazAstra : uSA kAnDare 4-25 Adhunika eN'kiMga : cImanabhAI paTela }-25 madhyugIna bhArata khaMDa-1 : TubhAI nAyaka 6-25 15-00 13-20 335 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ayude zaza QIHEE nAnI bacata yojanA e rASTranI ane vyaktinI AbAdInI yojanA che. emAM niyamita rIte nANAM rokanAra pitAnI ane pitAnA kuTuMbanI bhAvi AbAdInuM sarjana kare ja che. uparAMta te rASTranA navanirmANa mATe thaI rahelI vikAsa janAnA kAryamAM paNa hissedAra bane che. ** nIcenI kaI paNa ejanAmAM Apa nANAM rokI zake che 01ra vaSaya nezanala Diphensa sarTiphikeTa 0 pAsTa ephisa sevigsa beMka 050 vaSaya rASTrIya bacata sarTiphikta 0 thaleTiva TAima pijhITa prathama zreNI 05 varSIya enyuiTI sarTiphikeTa 0 ki8 DipAjhITa pejanA 0 10 varSIya Diphensa DipojhITa sarTiphikeTa bALI lata jULAmAM baoti rojo gujarAta sarakAranA mA,tIkhAtA dvArA prakAzita, sacivAlaya, amadAvAda-15 , nA. .. . Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 0-15 pachINa sani) prakAzana-amadAvAda zizuvihAra, bhAvanagara zaikSaNika kSetranuM svAtaMtrya anu : purUSottama ga. mAvalaMkara navadhA bhakti 1-25 pAlola : harSidA paMDita 0-40 zizuvihAra prA. nAmALA 0-10 prajAkIya saMsthAno udaya : kAkAsAheba kAlelakara 1-50 sara-saMbhALa 0-25 navajIvana prakAzana maMdira, amadAvAda-14 AMkhanA rogo ane saMbhALa vaiSNavajana to tene huM e : chaganalAla joSI 1-50 zizuvihAra vArSika hisAba aMka caraNa Apane tyAM virAje : lalubhAI makanajI 2-00 zizuvihAra ahevAla ane hisAba pAzcAtya nATa-sAhityanAM svarUpa : dAMtanA rogo ane tenI saMbhALa naMdakumAra pAThaka 8-00 vorA enDa kuM. prA. lI, muMbaI - yogI kathAmRta : zrI. paramahaMsa yogAnaMda 10- 0 - Ara. Ara. zeThanI ke, senagaDha siddhidAyaka bIja maMtrI : rakeTa : anu manubhAI mahetA umIyAzaMkara ThAkara-ANaMda 6-00 sAhasika kizora : vimaLA setalavADa 2-50 spaMda ane chaMda : sAhitya saMgama-sUrata 6-00 madhu peTI putaLI : girIza gaNAtA 4-50 lekapurANa kathAgIto : gujarAta rAjya yaMtramAnonA dezamAM 4-00 le kasAhitya samiti 1-50 sAhasa pADe sAda bhAga-1 ,, 1-5 gujarAtI sekasa hetya mALA 3-50 , bhAga-2 , 2-00 sUrajanI sAkhe ane tulasIkyAre 2-00 jAdukI heDI: dhana jaya 2. zAha 1-50 aMbubhAI purANI smRtigraMtha aMbubhAI purANI bhUkharuM varu 1-25 smAraka sami , rAjapIpaLA - 21-00 mAyAvI dezamAM 1-25 svarAjya darzana : saradAra paTela yunivarsiTI dilAvara deta-1 1-00 vala vidyAnagara 20-00 rAjyazAstra pravezikA : sonerI mAthAM herAlDa lAskI InsTITayUTa 1-75 raNadhIra ane upAdra 1-25 cetanAo : arveida Azrama, pAMDIcerI 3-00 kALI havelI 1-50 meghadUta : ramezaca dra- dubu suvarNa parI 1-50 lekarA hitya prakAzana, AgarA 5-00 bhedI keile 1-50 maMgaLa ghaDI : meza kavi, bhAvanagara aMtarapaTa (saMkSipta) : saMkSepa. raghuvIra caudharI 3-25 svAtaMtryano prayoga : harabhAI trivedI 1-50 dIpanirvANa (saMkSipta) esa. esa. sI. TuDanTasa Inpharamezana buka amUlya baMdhana ane mukti (saMkSipta) , - saMsparza : jaTIla rAya kezavalAla vyAsa 3-00 jhera to pIdhAM che jANI jANI , pa siMhA kelanI bhAvanagara "dIdhara 2-25 zrI. gokule sudha vArtA sudhA : khaMDa- 10-00 prema ane pUjA zrI gekuleza vaiSNava samAja, muMbaI-4 eka jyota jale: guNavaMtarAya AcArya ke-00 mahAvIra jaina vidyAlaya 15-00 jaLasamAdhi 4- : suvarNa mahotsava graMtha bhAga. 2 ratnAkara mahArAja 5-00 kaLAmaya jIvana . le. aMbAlAla nR. zAha 2-50 zreSTha sAgara kathAo 2-25 prakAzaka: ora chavalAla go. zAha, khADiyA cAra - bAlagAviMda prakAzana-amadAvAda rastA, amadAvAda , rasAyaNa darzana: saradAra paTela yuni. 20-00 abhIsA : De. ramaNalAla joSI bhavidyAnagara. na. mU. zAha tathA anya prakAzaka : kamaleza pustaka bhaMDAra, rAyakhaDa, amadAvAda 1-00 1-00 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhiprakAra : sapTembara : 169 raji. naM. jI. 299 pustakAlayanI vavasthA tathA saMcAlanamAM mArga zaMka prakAzane 0 raMganAthI graMthAlaya vyavasthA 2-50 0 raMganAthI sUcIkara : 1-0: 0 Apa-le vibhAganuM kArya 0-60 0 DayUI dazAMza vargIka Nano koThe 0-40 0 raMganAthI vargIkaraNane keDe 1-50 pAMca pustaka sAthe ma AvanAranuM TapAlakharca bhegavIzuM anerU rUmAM laI janArane rU. 500 me ApIzuM pU. zrI gAMdhIjInA jIvana ane kAryane lagatAM ATha prakAzane 0 sarvodaya samAjanI jhAMkhI 1-25 0 gAMdhIjInuM gItAzikSaNa 3-00 0 dakSiNa AphrikAmAM gAMdhIjInuM gamana ane punargamana 0-37 0 gAMdhIjInI dakSiNa AphrikAnI laData [bhA. 1 thI 5] 5-90 0 bALasAhitya supri. 0 mahilA graMthasUci 0-75 | TapAla kharca 0-25 1-50 TapAlakharca -50 pustakAlaya tathA zikSaNa saMsthAone 30 TakAnA vaLatare rU. 6-75mAM apAze. TapAla ravAnagI kharca rU. 2-50 alaga thaze mAdhyamika zALAo thA kaoNlejo mATe zarIraracanA tathA : rogyane lagatAM DaoN. ziva prasAda trivedI nAM mahatvanAM ! kAzane kAyAnI karAmata [ :. 1] 4-00 0 kAyAnI karAmata [ . 2] 4-00 pragaTa thaI cUkyuM che. pAribhASika keSa kiMmata ATha rUpiyA navuM prakAzana 0 mAMdagInuM mULa 7-50 | traNe pustaka parIdanArane TapAla ravAnagI kharca mApha. rUbarU laI janArane kula rU. 15-50 ne badale rU. 14-00 mAM apAze. pragaTa thaI cUkyuM che sAThInA sAhityanuM digdarzana (navI AvRtti ) - kiMmata : rU. 3-75 - prAptisthAna - gujarAta vidyA bhAH zrI. ha. kA. ArTasa koleja : amadAvAda-9