Book Title: Aatmvad
Author(s): Dhurandharvijay
Publisher: Jain Sahityavardhak Sabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022557/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , jA jA A bhavAda : lekhaka : munirAja zrI. dhurandharavijayajI 'tha ) sAhitya dhaka pAdiyAyarasa Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vRddhi-mi-amRta-granthamAlA-%0thAMka 13 AtmavAda lekhaka zrImanezyamRta-puNya-pAdapadmaparAgarAgalInAdInapInamaneAdvirepha muni radharavijaya: prAzi zrI jaina sAhityavAnuM ma bhAvanagara mUlya Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAptisthAna. zAhu bAlubhAi ruganAtha jamAdAranI zerI-bhAvanagara mudrakaH zAha gulAbacaMdu lallubhAi mahAya prInTIMga presa-bhAvanagara vIra nirvANu saMvat 2473 vikrama saMvat 2003 khrastI. sana 1947 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 08000000000080 0989380888deg AtmavAda AtmAnA sambandhamAM judI judI aneka vicAraNAe cAle che. cArvAke Atmatattvane svIkAratA ja nathI. mauddho ekAnta kSaNika ne jJAnasatAnamaya ja mAne che. vedAntI u ekAntanitya ( kuTasthanitya ) ane kevaLa jJAnasvarUpa eka svIkAre che. naiyAyika vyApaka, mukta thaye chate jaDa ane jIvAtmA paramAtmAdhIna che ema mAne che. sAMkhyA nityani`NI kahe che. A sarva vicAraNAe dUSita che. syAdvAdI te te vicAraNAe kai rIte dUSita che te jaNAvI zuddha AtmasvarUpa zuM che ? te khatAvaze. temAM prathama Atmasiddhi A pramANe che. ' AtmA che' e samajavA mATe kezi ne pradezI vaccenA saMvAda ghaNA ja sundara ne sacATa che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa pahelu ( Atmasiddhi ) kezi-pradezIsamAgama AtmavAda : (1) ghaNA saikA pUrve A bharatamAM zvetAmbikA nagarImAM nAstikazekhara pradezI rAjAnuM zAsana pravartatuM hatuM. te rAjyamAM rAjAnA vicArane anukUla citra nAmanA mukhya maMtrI hatA. te samaye bhAratanA bhavyAtmAonA bhAgyathI A bhUmitalane, cAra jJAnanI sampattivALA zrI kezI gaNadhara mahArAja pAvana karI rahyA hatA. ekadA zrI kezI gaNadhara mahArAja vihAra karatA karatA zrAvastI nagarImAM padhAryAM. tyAM teozrInA darzana, vandana ne dharma zravaNa karavA mATe aneka leAkeA AvavA lAgyA. te ja samaye pUrvajanmanA koI apUrva puNyanA yAge zvetAmbikAthI citra matrI paNa zrAvastIpurImAM rAjyakArya ne mATe AnyA hatA. lAka lAkane anusare che. te mujaba ghaNA leAkeAne kezi gaNadhara bhagavaMta pAse jatAM joine kutUhalathI citra ma`trI paNa tyAM gayA. dharmathI vimukha ne nAstika vicAranA jANIne zrI kezI gaNadhara mahArAje tenA tiraskAra na karatAM dharma sanmukha karavA mATe tene madhura vacane mAlAngeA, ne tenA maneAgata vicArA kahyA; tethI citra maMtrI khUba Azcaya pAmyA. tene guru mahArAja upara bahumAna utpanna thayuM. teNe zAntipUrvaka Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kezi-pradezIsamAgama : : 3 : dharmazravaNa karyuM. tene dharmazraddhA thaI ane samyakatvamUla dharma svIkAryo. pitAne samajAyela sArA mArgane potAnA sambadhio paNa anusare evI bhAvanA ne prayatna sajane sadA kare che. maMtrIne paNa sAco rAha samajAyA pachI rAjAne dharmamArga para lAvavAnI tIvra bhAvanA jAgRta thaI. teNe gurumahArAjane vinavyuM- bhagavaMta! Apa to vizvavatsala che, paNa amArI nagarI ane rAjya nAstika rAjAnA sakhata zAsanane lIdhe Apa samA gurumahArAjanA AvAgamanathI vaMcita rahe che. kRpA karI Apa tAMbikA nagarI padhAraze te ApanI apUrva zakti, jJAna ane labdhinA prabhAvathI amAro nAstika rAjA Astika banaze. tyAM dharmanuM sAmrAjya pravartaze, ne ghaNu jIne upakAra thaze." "jevI kSetra sparzanA-vartamAnaga" ema kahI zrI kezi mahArAje anukULatAe te tarapha viharavA bhAvanA darzAvI. citra maMtrI Anandrita thayo. zrAvastinuM kArya samApta karI te nija nagare Avyo. AvIne teNe udyAnapAlaka(mALI)ne samajAvyuM ke " jyAre kaI paNa gurumahArAja ahiM padhAre tyAre prathama mane khabara Apaje." maMtrInA manamAM hatuM ke je pahelethI rAjAne khabara paDaze te mahArAjazrInuM apamAna karaze ne temane ahiM rahevAne paNa pratibaMdha mUkaze. ema na bane mATe mALIne sUcanA karI. . zrI kezi gaNadhara kALAntare vihAra karatA karatA vetAmbikA nagarInA udyAnamAM samavasaryA. pUrve maMtrIe saMketa karyA pramANe udyAnapAlake gurumahArAjazrInA AgamananA Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 4 : AtmavAda : samAcAra gupta rIte maMtrIne pahoMcADyA. dharma prabhAvanA karatA karatA mahotsavapUrvaka gurumahArAjane vaMdana karavA javAnI maMtrIne utkaTa bhAvanA hatI, paNa "kaI sAdhu AvyA che e vAta rAjA jANe te avajJA kare-mahArAjanuM apamAna karAvI kADhI mukAve ne tethI lAbha thavAne badale UlaTuM nukazAna thAya eTale maMtrIe samAcAra jANe pitAne sthAne rahIne gurumahArAjazrIne bhAva vaMdana karyuM. maMtrIe vicAryuM ke-have gurumahArAjanA AgamananI jANa rAjAne bIje keI na kare te pahelAM ja huM kaIpaNu yuktithI tene gurumahArAjazrI pAse laI jauM. vicAra goThavIne maMtrI rAjA pAse Avyo ne kahyuM "deva! azvakIDA karavAno samaya Aja ghaNe anukULa che. RturAja vasantanuM Agamana thayuM che. vAyu paNa suMdara vAya che. jhADapAna, phalaphUla vagerethI vanabhUmi vihAra karavA yogya banI che. je Apane Adeza hoya te azvapAlakane azva sajaja karavA AjJA karuM." maMtrInA vacanathI rAjAne azvakrIDA karavAnI bhAvanA jAgRta thaI ane teNe maMtrIne azvo taiyAra karAvavA kahyuM. maMtrI dhIre dhIre rAjAne azvakrIDA karAvate karAvate je udyAnamAM zrI kezi gaNadhara mahArAja madhura avanithI dezanA detA hatA te udyAna tarapha laI gayA. rAjA ne maMtrI parizrama dUra karavA eka eka vRkSanI sundara chAyAmAM beThA. citta zAnta thayuM eTale rAjAe mahArAjazrIne madhura avani sAMbhaLe ne maMtrIne pUchyuM ke"A sundara ivani kone che ne kyAMthI Ave che ?" mahArAjamane khabara nathI, cAle ApaNe udyAnanI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaeNzi-pradezIsamAgama : : 5 : manAramatA nihALIe ne joie ke A avAja kAnA che?" ma'trIe khakhara chatAM rAjAne mahArAjazrI pAse lai javA e pramANe kahyu. rAjA ne matrI vananI sundaratA jotAM jotAM zrI kezi gaNadhara jyAM dharmavyAkhyAna karatA hatA tyAM AvyA. ekAeka sAdhumahArAjane joIne rAjA maMtrIne kahevA lAgyA '' manvin ! A mUDa zuM kharADe che? ApaNA dezamAM A lUMTArA kayAre Avye ? A luccA leAkeA AMgaLI batAve pahoMcA karaDI khAya evA hAya che, mATe hamaNAM ne hamaNAM A khAvAne ApaNI hada bahAra kADhI mUkeA ke jethI bIjA dezanI jema ApaNA dezane paNa te na bagADe, " - maMtrI buddhimAn ne kuzala hatA. rAjAnA hukama pramANe karavA mATe turata ja te thADe dUra gayA ne vaLI pAche vaLIne rAjAne kahevA lAgyA. " deva ! A pramANe ApaNe Ane ApaNA deza bahAra kADhI mUkazuM te te ahIMthI bIjA dezamAM jaIne lAkonI AgaLa ApaNI nindA karaze ne kaheze ke- zvetAmbikAne rAjA pradezI mUrkhAnA saradAra che, ka*ipaNa jANatA nathI ne guNI puruSAnu apamAna kare che' mATe Apa tenI sAthe vAda karA ne tene niruttara banAvA ke jethI mAnarahita thaI te pote svaya' ahIMthI cADhyA jAya. vaLI vAdavivAdamAM ApanI sAme uttara ApavA mATe khUda bRhaspati paNa samartha nathI te| A khicArAnuM zuM gajuM ? " * mantrInA kathanathI rAjAne utsAha caDyo. te zrI kezi gaNadhara pAse jaIne kahevA lAgyA. " huM AcArya ! tuM ahiM' kyAre Avye che ? " Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmavAda : mahArAje kahyuM-hamaNAM ja." pachI rAjA ne maMtrI ucita Asane beThA. e pramANe kuzala citra maMtrI zrI kezimahArAja sAthe pradezI rAjAne samAgama yuktithI karAvI ApyA. (2) rAjA pradezanuM nAstika rItinuM kathana zrI kezigaNadhara mahArAja pAse beThA pachI pradezI rAjA uddhatAIthI kahevA lAgyA- he AcArya! te kaI kaI jAtanI dhUrta vidyAono abhyAsa karyo che ke jethI A bheLA lokone bharamAve che ? vaLI tAruM mukhAravinda jotAM tuM kaI rAjaputra che ema lAge che, te A bhega bhegavavAnA kharA samayamAM A badhuM pAkhaMDa zuM AdaryuM che? arAimAna mavet sAdhu: (baLahIna bAvA bane) mATe che. A badhuM ne cAla mAre mAMDalika rAjA thaI jA. A uttama jAtinA mArA azva para savAra thaI jA, mArA dezane tArI IcchA mujaba bhegava ne janmane sArthaka kara. phegaTa tapa-japanAM kaSTo karavAthI zuM? kadAca tane ema hoya ke A kaSTa kriyAkAMDo karavAthI AtmAnuM kalyANa thAya, AtmAne uddhAra thAya; paNa te tAre naryo bhrama che. tene keIe samajAvyuM hoya to tane chetaryo che; kAraNa ke-AtmA nAmanI A vizvamAM kaI vastu che ja nahiM te tenA uddhAranI vAta zI ? tene mATe kAMIpaNa karavuM e vAMjhaNIne chokaro utpanna karavA mATe mahenata karavA jevuM che." AtmA nathI" e sambandhamAM pradezanuM maMDana"vaLI he AcArya ! "AtmA nathI" ema je huM kahuM chuM - Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradezanuM nAstikatAnuM maMDana : : 7 : e vagara vicAre-ema ne ema dIdhe rAkhuM chuM ema na samajo. meM AtmAnI khUba ja karI che. AtmAne jovA mATe aneka prayatna karyA che, chatAM keIpaNa sthAne koIpaNa rIte AtmA na ja maLe eTale meM nirNaya karyo ke "AtmA che" ema je kahevAya che te mithyA che." sAMbhaLa!-AtmA mATenI mArI mahenata-tapAsa A pramANe hatI-' (1) mArI mAtA dharmiSTha zrAvikA hatI, te mArAmAM dharmanA saMskAra pADavA mATe ghaNuM ja prayatna karatI ne mArA pitA nAstika hatA. te mane "dharma vagere sarva haMbaga (Humbug) jUThuM che." ema kahIne dharmathI vimukha banAvavA yatna karatA. mAtA ne pitA banene huM khUba priya hate. jyAre mArI mAtA maraNa pAmI tyAre meM tene kahyuM ke"he mA ! te dayAmUla dharmanI ArAdhanA khUba karI che tethI tuM avazya svargamAM jaIza, mATe tyAM gayA pachI mane pratibaMdha karavA mATe Avaje ke jethI huM dharma para zraddhAsu banI ahiMsAmaya dharmanI sevA karIza." mArA pitAnA avasAna samaye paNa meM temane jaNAvyuM hatuM ke-"he pitA ! tame vAstavika te kaMI paNa dharma karyo nathI eTaluM ja nahiM paNa kevaLa dharmanI nindA karI karIne pApa ja upArjana karyuM che, mATe tame nizcaye narake javAnA che te tyAM gayA bAda mane kahevA Avaje ke "pApa karavAthI huM narakamAM duHkha bhogavuM chuM" jethI huM nAstika na banatA dharmiSTha banI svargamAM jaIza." te bannenA mRtyu pachI ghaNe kALa meM temanA Agamana Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ::: nI pratIkSA karI, paraMtu ghaNA koipaNu AvyuM nahiM, eTale puNya thAya che ne tethI AtmA vAthI pApa adhAya che ne pApanA che' e sarva jUTha che. AtmavAda : sneha dekhADatAM e bannemAMthI me jANyu ke- dharma karavAthI svage jAya che, adhama karabhAgI jIva narake pIDAya (2) " AtmAnI zeAdha mATe meM eka vakhata dehAntakruDanI zikSA pAmelA eka cAranA jIvanta zarIranA nAnA nAnA TukaDA karAvIne te dareka TukaDAmAM AtmAnI ghaNI tapAsa karAvI paNa ekemAM AtmA maLyA nahi. eTale mane lAgyuM ke ' AtmA nathI. ' ( 3 ) " khIjI vakhata me' evA ja eka cAranuM jIvatA vajana karAvyuM, ne pachI tene mArIne tenuM vajana karAvyuM tA te ane vakhatanA vajanamAM aMzamAtra phera paDyo nahi. jo AtmA jevI kei vastu cAlI gai hAya, dehamAMthI echI thaI hAya teA tenuM vajana paNa echu thavu joie. paraMtu tema na thayu' eTale me nakkI karyuM ke temAMthI evI kAI paNa cIja ghaTI nathI, mATe * AtmA nathI. ' ' (4) " pharI eka cArane meM vamaya peTImAM pUrAbyA ne pachI te peTI sajjaDa baMdha karAvI dIdhI. keTalAeka divase Ada te peTI kheAlAvI, tA temAMthI te cAranuM mRtaka nIkaLyu ne te kalevaramAM aneka kRmIo utpanna thayA hatA. jo te peTImAMthI AtmA bahAra nIkaLyeA hAya tA te peTI tUTI javI joie. athavA jyAMthI te gayA haiAya tyAM tenu chidra thavuM joie paraMtu peTImAM tevuM kAMi thayu' na hatu' mATe me' nizcaya karyAM ke AtmA nAmanI kAi paNa vastu nathI. ' (5) " vaLI mane kAi pUchatu' ke je AtmA nathI teA ' Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradezanuM nAstitAnuM maMDana : A badhA bole che, cAle che, khAya che, pIye che, ne maraNa pachI evuM zuM thAya che ke jethI bolatA cAlatA nathI? tyAre huM kahetA ke pAMca bhUtanA A vicitra saMgathI bolavA, cAlavA vagerenI zakti utpanna thAya che. A zarIramAM cAmaDI, hADa vagere pRthivI che, pravAhI AMsu, mUtra vagere jaLa che, jaThara vagere agni che, zvAsozvAsa vagere vAyu che, ne khAlI sthAna AkAza che. e pAMca bhUtanA vicitra saMgarUpa A deha khAvA pIvA vagerethI puSTa thAya che. svaccha vAyu, sUryanA Atapa vagerethI ane khullA sthAnamAM rahevAthI sacavAya che. tene upaga sArI rIte A bhautika padArthone bhegavavA e ja che. jyAre A pAMcanA sagamAM kAMI paNa pheraphAra thAya che tyAre deha narama paDe che. keIne paNa saMga sarvathA chUTe paDe che tyAre bolavA cAlavA vagerenI zaktine nAza thAya che. pachI bhale te ochAza zastranA AghAtathI, apathya sevananA vikArathI ke baMdha sthAne gaMdhAI rahevAthI thaI hoya. jyAre A bhUtamAM belavA cAlavAnuM sAmarthya nAza pAme che tyAre te taddana nakAmuMnirarthaka thaI jAya che, mATe ja tene bALI nAkhavAmAM, dATI devAmAM ke nadI samudramAM padharAvavAmAM Ave che. e pramANe ghaNA prayogathI ne ghaNuM vicArethI meM nirNaya karyo che ke "AtmA nathI" mATe huM je kahuM chuM te avicArita nathI. he AcArya ! huM kahuM chuM te mAnI jA ne mAro AjJAMkita mAMDalika rAjA thaI bhaitika bhege bhegava." (3). zrI kezigaNadhara mahArAjane uttara he rAjana! te AtmAne mATe ghaNuM prayatna karyA haze, Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 10 : AtmavAda : paNa tArA e sarva prayatnA UMdhA hatA. eTale tane AtmA na maLyA. tane AtmA na maLyA mATe AtmA nathI e tAru kahevuM yathArtha nathI. " vaLI huM paNa A saMyama, tapa, japa vagere karU chuM te vicAra vagara karU chuM ema na samajatA. enA ghaNA phAyadAo me' vicAryA che, ne mane te sarva satya samajAyAthI meM A pantha grahaNa karyAM che. jagamAM janmIne udarapUti te pazue paNa kare che, manuSyA karatAM tiyaMcA viSayasevana vizeSe karI zake che. tiryaMcAne zArIrika nIrAgitA ne sampatti manuSyAthI sArI hAya che. arthAt mAnavajanma pAmIne zarIra puSTa karavuM, viSaceAmAM Asakta thavuM ane peTa bharavu' e ja jo kartavya hAya te| mAnavajanma karatAM pazujanma vizeSa icchanIya che; paraMtu manuSya janma pAmavAnuM kartavya e ja che ke te pAmI tattvane samajavAM, samajIne tattvamAge AcaraNa karavuM ne ante parama tattva prApta karavuM. << " sa'sAramAM Adhibhautika sukhanI mAre tArI mAphka milakula nyUnatA na hatI, paraMtu mane e sarva sukhA kSaNika ne apUrNa samajAyAM tyAre tattvaprAptine mATe A mA mane samajAyA. A mAge aneka AtmAoe paramatattva prApta karyuM' che, ema meM jANyuM-vicAryuM, mane vizvAsa Ayai eTale me paNa A mArga grahaNa karyAM che. "he rAjana ! je vastunA je svabhAva hAya te svabhAve te vastune samajIe te ja te vastu samajAya che, paraMtu tenA svabhAva karatAM viparIta rIte tenI tapAsa karIe teA te vastu prApta thaI zake nahi. pavana AMkhavaOM dekhI zakAtA nathI. jo Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kezIgaNadharane uttara : : 11 : keI kahe ke AMkhe nathI dekhAte mATe pavana nathI, te te kahenAranuM kathana satya nathI, te ja pramANe AtmA nathI e tAruM kahevuM yathArtha nathI. AtmA arUpI che mATe te dekhI zakAya nahiM. AMkha sivAya sparzendriyathI ne anumAnathI jema pavana. che e manAya che te ja pramANe manathI ane anumAnathI AtmA paNa siddha thAya che. tArAM mAtApitA na AvyAM eTale svarga-naraka nathI e asatyahe nRpa ! teM kahyuM ke "mArA para atyanta saneha rAkhatAM. mArAM mAtApitA mane ahiM pratibaMdha karavA mATe na AvyAM eTale meM nizcaya karyo ke AtmA, puNya, pApa, svarga, naraka vagere kaMI nathI" e tArI mAnyatA egya nathI; kAraNa ke teo na AvyAM mATe te vastu ja nathI ema na kahI zakAya.. teonA na AvavAnA bIjA aneka kAraNo hoI zake che. ( 4 ) mAtAnA svargathI na AvavA sabadhI eka daridranuM dRSTAnta koI eka vakhata musApharI karatAM karatAM tane kaI eka daridra manuSyane keAI eka nagaramAM samAgama thayo hoya. te samAgama daramIyAna tenI sAthe tAre gADha sneha baMdhAI gayo hoya. te tenI daridratAnA nAza mATe ane tene uddhAra karI sArI sthitimAM mUkavA mATe tenI sAthe vicAryuM hoya ne kahyuM hoya. ke huM eka meTe rAjA chuM, mArI pAse akhUTa sampatti che, vipula lazkara che, ghaNuM deza che, huM tane sukhI karIza. evI, vAtacIta pachI bIje divase tuM tAre mAge ane te daridra. mAnava tene raste cAlyA jAya. ghaNe kALe paNa tuM tArA rAjya Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 12 : AtmavAda: vyavasAyane kAraNe te daridrano uddhAra karI zake nahiM, ne tenI sAthe thayela samAgama-vAtacita ne tenA uddhAra mATe karela vicAra e sarva visarI jAya. te daridra dAridrayanA duHkhamAM sabaDyA kare ne vicAre ke te divase te gAmamAM keIeka mANasa maLyo hato, khUba neha batAvatA hatA ne kaheto hato ke mAre meTuM rAjya vagere che, huM tane sukhI karIza. paraMtu te mANasa kaheto te sarva jUThuM jaNAya che. ATalA divase thayA chatAM temAMnuM kAMI jaNAyuM nahiM. AvI daridranI mAnyatA te jema agya ne upahAsanIya che te ja pramANe che rAjana ! tArI mAtA svargathI na AvI mATe svarga ja nathI evI tArI mAnyatA paNa anucita ne agya che. deva-svarganuM varNana- "svarga svAbhAvika sundara che. temAM de devIo sAthe gIta-nRtya-nATakAdi bhogavilAsamAM Asakta hoya che. eka eka nATaka hajAro varSa sudhI cAle che. AnandamAM ne sukhamAM pitAne samaya kayAM jAya che tenI paNa teone khabara paDatI nathI. ochAmAM ochuM daza hajAra varSanuM temanuM AyuSya hoya che. AyuSya paripUrNa thayethI ja teonuM tyAMthI cyavana thAya che. teTalA nAnA AyuSyavALA devene paNa ekAntare AhAranI IcchA thAya che. bhejanane mATe teone cUlo pukavAnI-rAMdhavAnI kaDAkUTa karavI paDatI nathI, IcchA thavAnI sAthe ja temane tRpti thaI jAya che. ApaNe 49 vakhata dhAsa laIe tyAre teo eka vakhata zvAsa le che. utkRSTa 33 sAgaropamanuM tyAM AyuSya hoya che. eka sAgaropamanA - 1. A sAgaropamanI samaja A pramANe che. eka yojana lAMbA paheLA ne UMDA pramANuvALA eka palya-kUvAmAM devakuru ne uttarakuru. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deva-svarganuM varNana : : 13 : AyuSyavALA deve tetrIza hajAra varSe AhAra ane tetrIza. pakhavADIe zvAsa le che. keza, roma, nakha, hADa, cAma, mAMsa, lehI, carabI, maLamUtra vagere dugacchanIya padArthothI rahita teone deha ghaNe ja nirmala hoya che. teone zvAsozvAsa paNa sugandhI hoya che. prasveda (pasIne) teone kadI paNa thato nathI. manuSya ane pazuonI mAphaka teone navanava mAsa sudhI garbhAvAsanAM duHkha bhegavavA paDatAM nathI. tyAM utpanna thavAnI sAthe antarmuhUrtamAM te teo sarva indriyothI pUrNa yuvAna nara jevA, pratyeka aMgamAM AbhUSaNathI sahita, kSetranA sAta divasanA gheTAnA eka agiLa mApanA eka eka vALanA 2007152 kaTakA karIne te vaDe kUvo ThAMsIThAMsIne evo bharavo ke te kUvA upara thaIne cakravartInI senA cAlI jAya te paNa vAMdho Ave nahIM. gaMgAno pravAha paNa temAM avakAza-jagA meLavI zake nahiM. evI rIte bharIne pachI temAMthI samaye samaye eka eka kaTake kADho. jyAre te ku khAlI thAya tyAMsudhImAM thayela jeTalA samaye teTalA kALane bAdara uddhAra palyopama kahe che. have je kaTakA bharyA che te eka eka kaTakAnA bAdara pRthvIkAya aparyApta jIvanA eka zarIranA pramANavALA asaMkhyAta kaTakA karavA, ne te kaTakAothI pharI te kUvo bharavo. samaye samaye eka eka kaTako kADho. jeTalA kALe khAlI thAya teTalA kALane sUkSma uddhAra palyopama kahe che. te sakSama uddhAra palyopamavaDe dvIpa samudra gaNAya che. have bAdara uddhAra palyopamanA svarUpamAM batAvela kaTakAne samaye samaye na kADhatAM se se varSe kADhIe ane jeTalA varSe kUvo khAlI thAya teTalA varSane bAdara addhA popama kahe che, ne sUkSma uddhAra palyopamanA ravarUpamAM jaNAvela kaTakAne so se varSe kADhIe ane jeTalA varSe khAlI thAya teTalA varSane sukSma addhA papama kahe che. te sUkSma addhA popamathI AyuSya mapAya che. koDane koDe guNIe tene doDAdoDa kahe che, tevA daza doDAdroDa sUkSma adA papamane eka sAgaropama thAya che. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 14 : AtmavAda : vRddhAvasthAthI virahita ne rAga vagaranA zarIravALA thAya che. teonI AMkha kadI paNa mIcAtI nathI. manamAM je icchA thAya te te pUrNa karI zake che. temanI puSpazayyA ne mALA kadI paNa karamAtI nathI. bhUmithI tee cAra AMgaLa UMce ja rahe che. devA manuSya lAkamAM AchA Ave che temAM kAraNa ' saMkaMti divyapemA, visayapasattA'samattakattavvA / aNahINa maNuakaJjA, narabhavamasuhaM na iMti surA // cattAripaMcajoyaNa - sayAI gaMdho ya maNualogassa / uDhuM vaccai jeNaM, na hu devA teNa AvaMti // 1 // * ' " he rAjana ! sundara svanA divya premamAM Asakta, viSa ceAmAM lIna, peAtAnA kAryAMmAMthI ja nahi paravArelA, kAMi ne kAMi kArya vALA, manuSyane anadhIna kAryavALA, manuSyane parAdhIna nahi evA svataMtra devatA azubha evA A manuSya leAkamAM AvatA nathI. vaLI manuSya leAkamAM durgaMdha puSkaLa che. cArasA pAMcaseA ceAjana sudhI UMce te durgaMdha UDe che tethI devA A manuSya leAkamAM AvatA nathI. tIkarAnAM cyavana-janma-dIkSA-jJAna ne meAkSa vagere prasage temanA alaukika puNyathI AkarSAIne, koi tapasvI munionA tapaHprabhAvathI, ne kAi bhAgyazAlI AtmAnA ArAdhanathI prasaMge prasaMge devA ahi' Ave che, para`tu prayeAjana sivAya ahi AvatA nathI; mATe devasukhamAM Asakta thayela tArI mAtA 1. jo ke gandhanA pudgala nava yAjanathI adhika UMce jai zakatA nathI, tApaNa nava yAjana sudhI gayelA pudgalA khIjA pudgalAne vAsita kare che te te pudgalA khIjAne ema yAvat utkaTa gandhavALA pudUgale pAMcaseA yAjana sudhInA pudgalAne durgaMdhamaya kare che. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ narakagatinuM varNana : : 15 : ArAdhana sivAya tArA aha5 puNyanA kAraNe tene pratibodhavA na AvI. paNa ame varNana karyuM evuM svarga te che ja ne te puNya karavAthI prApta thAya che. * pitA narakamAMthI na AvyA te viSayamAM eka zeThanuM udAharaNa rAjana ! tArA rAjyamAM keI eka zeTha raheto hoya. te kuTumba parivArathI parivarele ne sukhI hoya. kuTumbanuM paripAlana sArI rIte karate heya, tethI kuTumbane tenA pratye ghaNe sAre prema hoya, paraMtu te vyasanane parAdhIna hoya ne te kAraNe tArA rAjyanA kAyadA viruddha AcaraNa karIne rAjyane mahAna gunhegAra thAya. rAjyarakSaka puruSo te zeThane gunhegAra tarIke pakaDI bAMdhIne tArI pAse lAve, te samaye tenA kuTuMbIjano tene kahe ke-tame tarata ja pAchA Avaje ne amAruM pAlanapoSaNa karaje ke jethI amane sukha thAya. paNa AjIvana jelajAtrAne pAmela e gunhegAra potAnA kuTumbIone maLI paNa zakato nathI. e ja pramANe tArA pitA tArA pratye ghaNuM premavALA hovA chatAM paNa karmarAjAnA mahAna gunhegAra thaIne narakarUpa kArAgAramAM-jelamAM pUrAyA pachI tane maLI zake nahiM. tethI AtmA, pApa, naraka vagere nathI ema kahI zakAya nahiM. narakanuM varNana A pRthvInI nIce sAta narake che. tyAM rahelA ja svAbhAvika rIte khUba duHkhI hoya che. temanA zarIra pArA jevAM vikalane astavyasta baMdhAyela hoya che. teonAM cAla-AkRti Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 16 : AtmavAda rUpa-rasa-zabda vagere sarva azubha hoya che. narakamAM durgadha eTalI che ke je te durgadhane eka paNa aMza A manuSya kSetranA kaI nagaramAM nAkhavAmAM Ave to tyAM rahelA sarva ja mRtyu pAme. tIkSaNa kAMTAnI zayyA para suIe, taravAra yA karavatanI dhAra para rahIe, te karatAye adhika duHkha tyAMnI tIkSaNa ane kaThina pRthvI para rahetAM thAya che. tyAM zIta evI hoya che ke keI baLavAna luhAra pandara divasa sudhI agnimAM moTA loDhAnA goLAne satata tapAve ne pachI je te gaLe narakanI ThaMDImAM mUke te kSaNamAtramAM te ThaMDA thaI jAya eTaluM ja nahiM paNa tenA sarva pudgale zIrNa vizIrNa thaI vikharAI jAya. tyAM ja garamInuM duHkha evuM sahana karI rahyA che ke je te jIne A manuSya lokamAM jyAM vadhAremAM vadhAre asahA garamI paDatI hoya te uSNa kSetramAM lAvavAmAM Ave te temane e Ananda thAya ke je Ananda grISmanA tIvratApathI akaLAyela hAthIne zItaLatAnA AvAsarUpa puSkaraNa vAvamAM snAna karatAM thAya. prathamanI traNa narakamAM jIvone paramAdhAmI deve duHkha Ape che. tIvra zastrathI chede che. lehI-carabI ne hADakA vagere azuci padArthothI bharelI vaitaraNI nadImAM snAna karAve che. zarIranA nAnA nAnA TukaDA karIne tapAvela telamAM taLe che. karavatathI kApe che, vajAnA mAra mArIne dehanuM cUrNa kare che. bANa ane bhAlAthI paNa ati tIkSaNa aNIvALA kAMTA, chAla ne pAnavALA zAmalIvRkSa upara caDAve che. nAnA ghaDAmAM pUrIne pachI aMdara garama sIsuM bhare che. lehanI pUtaLIne tapAvIne te sAthe AliMgana karAve che. AkAzamAM UchALIne talavAra ke bhAlA upara jhIle che. nAka-kAna-jIbha chede che, AMkha pheDI nAMkhe che. garama karela retImAM caNAnI mAphaka zeke che. AvI Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ narakagatinuM varNana : : 17 : asahya vedanA sahana karatAM jIve kAramI cIse pADe che, paraMtu tenuM tyAM kaI sAMbhaLanAra nathI, teone keI bacAvanAra nathI, phakta parama kAruNika prabhunA janma vagere viziSTa kalyANaka prasaMge teo zAnti anubhave che. te jIve bhUkhathI evA rIbAtA hoya che ke ApaNe sava dhAnyanA DhagalA teone khAvA ApIe to paNa temane saMtoSa thAya nahiM. vaLI sarva sAgaranA jaLa je te jIvane pIvA mATe ApavAmAM Ave te paNa teonI tarasa chIpe nahiM. evuM bhUkha ne tarasanuM temane duHkha hoya che. thaDe paNa adhakAra AtmAne AkuLavyAkuLa karI mUke che te narakanA jI sadaiva nibiDa aMdhakAramAM ja sabaDyA kare che. traNa naraka pachI nArakInA jIve che ke paramAdhAmInAM duHkho bhegavatA nathI te paNa tethI adhika kAma-krodha-mAnamAyA-lobha-ISya vagerenI atyanta tIvra lAgaNIthI teo duHkhI thAya che. te lAgaNIone teo dabAvI zakatA nathI. lAgaNIvaza te jIve navI navI senA vikuvIne paraspara laDe che, meTAM yuddha kare che ne khUbakhUba duHkhI thAya che. navA rasavihIna-sI-3sika-hu-vivAhavAva nara-nArdu, mara-so va vecatta che narakAtmAo ThaMDI-garamI-bhUkha-tarasa-rogagrasta kaMDayukta zarIra parataMtratA-vRddhAvasthA-dAha-bhaya ne zoka ema daza prakAranI vedanA vede che. A sarva duHkha-narakagati AtmAne tyAre maLe che ke jyAre jIva paMcendriyane vadha kare che, mAMsabhakSaNa kare che, mahAAraMbhamAM Asakta bane che, mahAparigrahane vadhAravAmAM ja prayatnazIla rahe che. te pApathI pAchA haThata nathI. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 18: AtmavAda: jANavA chatAM jIva AvA pApa kare tyAre temanI sthiti dave laIne kUvAmAM paDavA jevI thAya che. kevaLajJAnI jinavaradeve, sarva lekanA bhAva kahAya, sava satya sadahato paNa tuM zAne saMsAre mUMjhAya? dIva hAtha chatAM paNa amRta ! zAne UMDe kapa paDAya ? e duHkha narakataNA he cetana ! kahene tujathI kema khamAya? kAlekanA sarva bhAvanA prakAzaka vitarAga prabhue A sarva svarUpa kahyuM che, mATe mithyA nathI. tevI narakamAM atyanta dukhathI rIbAte tArA pitA ahIM AvI na zake mATe naraka nathI ema na samajato. puNya-pApa ane AtmAnI siddhi- "upara jaNAvyA pramANe sukhathI bharapUra svarga ane duHkhathI vyApta naraka che e nizcaya thayo tyAre turaM pAt para thAya che e paNa nizcita che. eTale svargane mATe dharmanI-puNyanI AvazyakatA che ne narakane mATe pApanI jarUra che. puNya pApa paNa e ja pramANe mAnavA joIe. puNya pApa siddha thayAM eTale tene karanAra, bAMdhanAra, sAcavanAra, cheDanAra ane tenAM phaLane bhegavanAra sacetana AtmA mAna ja joIe; mATe he rAjana ! AtmA-puNyapApa-svarga ne naraka vagere che. temAM zraddhA rAkha ne sukha meLavavA dharma kara. dehanA TukaDAmAM AtmA na dekhAye mATe tenAthI tenuM khaMDanarAjana ! te AtmAnI ja mATe be traNa cAranA prayoga Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmadarzananI yukti : : 19 : karyAM ne te na maLyA mATe nathI ema mAnI lIdhu e khareAkhara nathI. zarIranA kakaDA karAvavA ne temAM tapAsa karavI e kAMi AtmaprAptinA upAya nathI. tenI prAptinA viziSTa upAye jJAnIoe batAvyA che, tethI ja te meLavI zakAya che. jema koI eka zIzImAM khUMca salavAI gayu` hAya, khUca na nIkaLatu hAya ane davA paNa na nIkaLatI hAya. temAMthI davA kADhavA jo zIzIne phADI nAkhavAmAM Ave te davA DhALAI jAya ne zIzI paNa kuTI jAya. tema dehanA nAza karavAthI AtmA ane deha bannenA vinAza thAya che, paraMtu kuzaLa mANasa jema zIzIne pheDyA vagara yuktithI khUMca kADhIne davA meLave che ne zIzIne paNa akhaDa rAkhe che, tema AtmAthI dehanA nAza sivAya ja Atmadarzana karI zake che. tr tuM jema dehanA nAzathI AtmA na manyeA mATe nathI ema mAne che, tema mane paNa eka vastunA anubhava thayeA che te sAMbhaLa // zrutvAgnimaraNeH kASThe, tanmayA khaNDazaH kRtam // na ca dRSTo mahArAja ! tanmadhye kvApi pAvakaH // 1 // mUrtimanto'pi santo'pi dRzyante'rthA na yannRpa ! // tadamUrtasya jIvasthA - darzane kiM virudhyate 1 // 2 // viziSTajJAnayogena paraM dRzyeta so'pi hi // mathanALe sAiDa-vvanaro nute ! cathA / / 2 / / "" rAjan! meM eka vakhata sAMbhaLyuM hatuM ke aNuinA lAkaDAmAM agni hAya che. ( jo ke dareka kASThamAM agni hoya che paNa aNimAM evA agni hAya che ke tene utpanna karavA mATe khIjA agninI AvazyakatA rahetI nathI ) te agni temAM Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :20: AtmavAda : jovAne me' te lAkaDAnA jhINAmAM jhINeA cUrA karAtmyA ne temAM khUba tapAsa karI paNa agni maLye nahi. jyAre AMkhathI dekhI zakAya tevA sapadArthoM paNa A rIte dekhAtA nathI te he nRpa ! cakSuthI na joi zakAya tevA arUpI AtmA tane na . dekhAya temAM zuM? jema paraspara ghasavAthI aNumAM agni utpanna thAya che ne dekhAya che tema AtmA paNu jJAnadhyAna-- kriyAkAMDa vagerenA satata gharSaNu cAle eTale krinya prakAzamAM divya cakSuthI sAkSAt dekhAya che. '' vajanamAM phera na paDavAthI AtmA nathI te asatya-- rAjan ! jIvatA zarIranu ne mRta zarIranuM samAna vajana thavAthI AtmA nAmanA kAi padArtha nathI ema te mAnI lIdhuM, paNa eka kharanI kethaLI khAlI ne pavanathI bharelInu vajana karI jo te te paNa samAna thaze. eTale zu' khAlI ne pavana bharelI kAthanI sarakhI mAnI zakAze? bharelImAM pavana nathI ema kahI zakAze ? ' vajana e zuM che? ne te kAnAmAM rahe che ? e samajAyAthI tane lAgaze ke AvI rIte AtmA nathI ema mAnavuM ayukta che. " HH " vajana (gurutva ) e eka pudgalanA guNu che. tenA samAveza sparzamAM thAya che. sparzanA ATha prakAra che. zIta-USNu, snigdha-rukSa, mRdu-khara, laghu-guru. A AThe sparzI pudgalamAM rahe che. pugale paNa A prakAranA che. 1audArika vaikriya 1. manuSyanA ane ticanA zarIramAM vaparAtA je puddagalA te audrArika 2. deva, nAraka vagerenA zarIramAM upayogI pudgalA te vaikriya 3. caudapUra muni AhAraka labdhithI zrI valI bhagava'tane prazna pUchyA mATe je zarIra kare, temAM upayogI je pudgale te AhAraka. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 21 : vajanamAM ra na paDavAthI AtmA nathI te asatya : AhAraka-tejasa-bhASA-zvAseAAsa-mana ne ka. A AThe prakAranA pudgalAmAM eka pachI eka vadhAre sUkSma hoya che. temAM prathamanA cAra prakAranA ( audArika-vaikriya-AhAraka ne taijasa) pudgalAmAM AThe spoT rahe che, ne chellA cAra prakAranA (zabda-zvAseAAsa-mana ane karma) pudgalAmAM prathamanA cAra ( zIta, uSNu, snigdha ne rUkSa ) sparzI ja rahe che; chellA cAra rahetA nathI, tethI te pudgale agurulaghu kahevAya che. " "" vajana ( guruzrva) e eka spa che te saheje samajI zakAya tema che. tene jANavA mATe sparzanendriya sivAya anya kAi iMdriya upayegI nathI. te sAmarthya phakta sparzanamAM ja che. hAthamAM letAM tarata ja khabara paDe che ke A bhAre che, A halaku che; mATe te sparze che. sparzanendriyathI ja je guNunuM jJAna thAya te sparza. pudgale sivAya khIjAmAM sparza nathI mATe vajana paNa anyamAM nathI; pudgalamAM ja che. vajana ( gurutva) je pudgalA AMkhathI joi zakAya che ne sparzInathI jANI zakAya che tevA pudgalAmAM prakaTapaNe rahe che. prakAza ane vAyumAM vajana heAtrA chatAM prakaTa spardhA ane prakaTa rUpa nahiM hovAne kAraNe vyakata jAtuM nathI. " " AtmA ane pudgala e ane paraspara atyanta viruddha << 4. AhArane pacAvavAmAM hetubhUta tathA zItalezyA ane tejolezyAmAM vaparAtA je pudgale. te taijasa, 5. zabda je upanna thAya che temAM je pudgalA vaparAya che te bhASA. 6. zvAsevAsamAM krAmamAM AvatA pudgalA te zvAse zrvAsa. 7. vicAra karavAnI zakti ApanArA pugale te mana. 8. jenAthI AtmAne sArA narasA phaLa maLe che te je samaye samaye sasArI AtmA sAthe joDAya che te ka Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 22 : AtmavAda : padArtha che. pudgala jaDa che jyAre AtmA cetana che. AtmA ne eka paNa guNa pudgalamAM rahetuM nathI, tema pugalano eka paNa guNa AtmAmAM raheto nathI. tethI AtmAmAM vajana paNa nathI. jo ke sAMsArika AtmAo sadaiva karma ane taijasa pudgalathI yukta ja hoya che, paNa karmanA pagale vajana vagaranA che ane taijasa pudgalamAM avyakta vajana che tethI sajIva zarIranuM ane mRta zarIranuM vajana eka sarakhuM thAya, temAM phera paDe nahiM mATe AtmA mAna joIe." peTIne chidra na paDayuM mATe AtmA nathI te mithyA nRpa ! vamaya peTImAM pUrela cAra marI gayA ne peTIne chidra na paDayuM mATe AtmA na mAnavo joIe ema te je kahyuM te paNa padArthonA svabhAvanI vicAraNA karI hatI te tane pitAne te mithyA lAgata." vizvamAM dareka padArtho eka ja svabhAvanA nathI hotA. darekanA judA judA svabhAva hoya che. keTalAka padArthone ja te svabhAva hoya che ke te chidra, mArga ke dvAra vagara ke paNa sthaLe Ava-jA karI zake che. nirmaLa kAcamAMthI prakAzanAM kiraNe jA-Ava kare che, paNa kAcamAM chidra ke dvAra hotuM nathI. cAre taraphathI baMdha-jemAM vAyu paNa pravezI na zake tevI moTI piTImAM pesI koI jorathI zaMkha vagADe te teno zabda bahAra saMbhaLAya che tethI peTImAM nathI chidra paDatuM ke te tUTI nathI jatI." prakaTa sparzavALA padArtho prakaTa sparzavALA padArthone AvajA karavAmAM ghaNuMkharuM rekANa kare che. te sivAyanA padArtho dareka sthaLe jaI zake che. jyAre AtmA taddana sparza vagarane che, te dvAra ke chidra vagara game tyAM Ave jAya temAM zuM Azcarya ? eka peTImAMthI ema ne ema AtmA nIkaLI jAya Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA mAna ja joIe ? : 23 : emAM te zuM? paNa AmA, pANI ke patthara, leha ke vajI, vana ke parvata, nagara ke sAgara, AkAza ke pAtALa, koI paNa sthaLe game tevA AvaraNe hoya te paNa tene bhedIne avyAhata gatie kAyA sivAya jaI zake che; mATe he rAjana ! AtmA che." bAlavA cAlavA vagerene nirvAha thAya che mATe AtmA na mAno ema nahiM. bhUpa ! jema mAdaka padArtho ekaThA karavAthI temAM jema mAdaka zakti utpanna thAya che, tema paMcabhUtanA maLavAthI balavA cAlavA vagerenI zakti utpanna thAya che ne jagatunA tamAma vyavahare cAle chemATe Ama mAnavAnI jarUra nathI ema je te jaNAvyuM te paNa ThIka nathI." amuka amuka jAtanA pudgalo maLavAthI bAlavA cAlavA vagerenI zakti thAya che te ThIka che. ekendriya jIve jevA ke jhADa, pAna, phaLaphUla, pANI, patthara vagere amuka pudgale nahi maLavAne kAraNe bAlI cAlI zakatA nathI. beindriya jI zaMkha, keDA, jaLa, aLasIyA vagere suMghavAnI zaktivALA pudagale nahiM maLavAne kAraNe sUMghI zakatA nathI. tri-indriya jI kIDI, makeDI, IyaLa, kuMthu vagerene dekhavAnI zaktinA pudgala na maLavAthI teo dekhI zakatA nathI. caurindriya cha mAkhI, bhamarI, bhamarA, vIMchI, tIDa vagere dekhI zake che paraMtu sAMbhaLI zakatA nathI, kAraNa ke teone sAMbhaLavAnI zaktivALA pagale maLyA nathI. keTalAka amanaska paMcendriya cho evA hoya che ke jeo belAcAlI sUdhI dekhI ne sAMbhaLI zake che; paNa samajI zakatA nathI, vicAra karI zakatA nathI. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 24 : AtmavAda : samanaska paMcendriya jIne sarvazaktivALA pudgale maLavAthI teo samajavA-vicAra karavA sudhI sarva karI zake che." "e pramANe judA judA pudgalemAM judI judI zaktio rahelI hoya che paraMtu tethI AtmAnI jarUra nathI ema nathI. jaDa padArthomAM rahelI zaktio svayaM vyavasthita kArya karI zakatI nathI. jaDa padArtho haMmezA ekasarakhuM kArya karyA kare che temAM svayaM pheraphAra karavAnI tAkAta nathI hotI." kaI paNa sacetana padArtha mAnavAmAM na Ave ne kevaLa paMcabhUtanA saMgAthI ja balavAcAlavA vagerene vyavahAra calAvavAmAM Ave to jema cUDIvANuM (Gramophone) bele ja jAya che tema A pudgala paNa ekasarakhuM-satata bela bela ja kare. yaMtranA paiDAnI mAphaka cAla cAla ja kare. ye samaye zuM bolavuM? kaye samaye belatA baMdha thavuM? kayAre cAlavuM? kayAre vizrAMti levI-aTakI javuM? vagere vyavasthita vyavahArane mATe te paMcabhUtAnI zakti upara sacetana niyantAnI jarUra che." niyantA (driver) vagaranI gADI jema samudramAM ke jaga lamAM jyAM tyAM bhaTakAya ne alpakALamAM nAza pAme tema cetananI sattA vagaranA pudgale paNa ahIM-tahIM athaDAIne ane aste vyasta banI vinAza pAme paNa te sarva zaktio upara jJAnavALA ne vicArazaktivALA AtmAne pUrNa kAbU che mATe ja teo vyavasthita kAma kare che." sundara vyavahAranI vyavasthA mATe AtmAnI khAsa jarUra che mATe AtmA mAna joIe." pradezanA antima uddagAra- zrI kezigaNadhara mahArAjanuM yuktiyukta pravacana zravaNa karI Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradezInA aMtima udgAra : * 25 pradezI rAjA harSita thayA. tenA mithyA mAha nAza pAmyA. tene satyamArganuM bhAna thayu.. te mahArAjazrIne kahevA lAgyA. svAmina ! mohapizAco'yaM naSTo'dya prabalo'pi naH / mAMtrikasyeva matreNa, tADyamAno bhavadvirA // 1 // ajJAnatimirAkrAnte, mamAdyAntaralocane / udghATite prabhuvyAkhyA - sudhAJjanazalAkayA // 2 // jJAtaM svAmin ! mayA dharmoM, jainadharmAta paro nahi / yathAdityAt paro nAnyaH, pratyakSastejasAM nidhiH // 3 // prabhA! mAMtrikanA matrathI jema pizAca cAlyeA jAya tema ApanI vANIthI haNAyelA amArA mAhapizAca pramala hatA chatAM Aja nAza pAmyA che. ajJAnAdhakArathI bharelA mArA antara cakSue ApanA vyAkhyAnarUpI amRta saLIthI Aja UghaDyA che. bhagavan! Aja meM jANyu` ke jaina dharmathI ciDha yAtA bIje kAI dharma nathI. sUrya sivAya bIjo kAi prakaTa prakAzanA nidhAna nathI. pachIthI pradezIrAjAe samyakatva mUla khAra vrata grahaNa karyAM, dharmanuM vidhipUrvaka ArAdhana karyuM ane devaleAkamAM sUryaMbha nAme dhruva thayA. // ityAtmavAde AtmasiddhinAma prathamaM prakaraNam // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa bIju. (cAka matakhaMDana). ( 1 ) koIeka upavanamAM eka syAdvAdI viharatA hatA, tevAmAM ghAM eka cArvAka nAstika AvI caDyo. syAdvAdIe tene pUchayuM ke "kema bhAI ! tAre AtmA te AnadamAM che?" te sAMbhaLI cArvAke kahyuM ke "AtmA e zuM che? mane te vizvamAM AtmA jevI kaI vastunI hasti jaNAtI nathI. mArI pAse te te kAMI nathI te tame mane "tAre AmA to AnandamAM che ne?" ema kema pUcho che? bAkI mAruM kuTumba, zarIra, bALabaccAM Adi sarva majAmAM che. tenuM AvuM vicitra kathana sAMbhaLI syAdvAdIe pUchyuM syAdvAdI --AtmA nathI ema tuM zAthI kahe che? cArvAka -AtmA pramANasiddha padArtha nathI. ghamALorvi ghaNu sa" je padArtha pramANathI siddha thAya te ja vAstavika che, paNa je mAnavAne kaI pramANa nathI te vastu nathI. AtmAne mATe koIpaNa pramANu nathI, mATe te asat che. Ama mAnavAne kaI pramANa hela te batAve. syA -AtamAM AgAmapramANuthI siddha che. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamapramANanI siddhi : che 27 ? pramANe aneka che temAM Agama-Aptavacana paNa eka pramANa che. AgamamAM sthAne sthAne AtmAnuM pratipAdana karela che. kIvo aLAnA nAnAvALarpharamaNago' (anAdi ananta ane jJAnAvaraNa vagere karmothI yukta e jIva che.) vagere Agamavacane AtmAne samajAve che mATe AtmA che. cATa-Agama pramANu mAnavAne pramANu nathI. AgamathI AtmA tyAre ja siddha thAya ke je te pramANa hoya. paNa Agamane pramANe mAnavAne koI sabaLa pramANu nathI. ame te mAnIe chIe Agama e pramANa ja nathI. syA-Agama pramANu vyavahArasiddha che. je Agamane pramANa na mAnavAmAM Ave te cAlatA sarva vyavahAra ja aTakI paDe. dunyavI ane AdhyAtmika sarva vyavahAro AgamAdhIna cAle che. nAnA bALakane te te vastunuM jJAna vRddha vacanathI thAya che. ziSTa vacananA prAmANya vagara geLa ne paheLA peTavALA, capaTA taLiyAvALA ne sAMkaDA kAMThalAvALA padArthane ghaDe kahe. vagere satya bhAna ne vyavahAra kaI rIte cAlaze? lekettara-AdhyAtmika vyavahArane AdhAra to Agama upara ja che. mAvA -mAnAmAM A pravacana aMgIkArya che mATe Agama e pramANabhUta che. cA--ANapuruSa tame kene kahe che ? kevA puruSane tame Ama kahe che ke jenuM vacana pramANa bhUta mAnI sarva vyavahAra calAvavA mATe jaNAve che. amuka eka puruSane A mAnave ne tenA vacana para pUrNa vizvAsa mUka e amArA mate mithyA che. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 28 : AtmavAda : syA.--rAgadveSathI sathA rahita puruSa Asa che. rAga ane dveSa baLavAn abhyantara zatrue che. tene laine ja vizvamAM aneka anicchanIya pravRttio pravarte che. tene vazavI leke mithyA AcaraNA kare che. te mahAna ripunA jemaNe sadantara vinAza karela che te Ama kahevAya che. je mATe kahyu` che ke ' rAgadveSoAntikSaya Atti: | AzirvasvAntIti Apta: | - evA keAi hoya te jinavara paramAtmA che. temaNe apUrva thI+llAsathI rAga ne dveSanA mULathI nAza karI vItarAga dazA prApta karI che.. temanAM vacanA e ja Agama che. te vizvasanIya che. cA-rAga ne dveSanA sathA nAza thai zakatA nathI, jagatamAM hu. jenA jenA pazciyamAM Athyo chuM te sa echevatte aMze rAga ne dveSathI mukta ja mane jaNAya che, mATe mAruM mAnavuM che ke rAga ne dveSa jenAmAM jarI paNa na hoya evA puruSa vizvamAM kAI che ja nahi.. rAga dveSaneA sadantara nAza ja thatA nathI, mATe tamAruM' kathana yukta nathI. syA- apa nAzavALA pudgalAnA sarvathA nAza thAya che. rAga ane dveSaneA sarvathA nAza thai zake che, kAraNa ke je pudgalAnA thADAtheADA-aMze aze nAza dekhatA hAya che tenA sarvathA nAza thAya che. khANamAMthI jyAre sAnu` kADhavAmAM AvyuM tyAre te mATI sarakhuM ja lAgatuM hatuM paNa prayAgathI tenA kacarA-mela gheADe thoDe dUra karatAM zuddha sAnu abhyuM. agnimAM tapAvIne tenI malinatA sadantara dUra thai ne te sA TacanuM zuddha-taddana nirmaLa kacana banyu. kAi kahe ke ekadama zuddha sAnu` hatu` ja nathI teA te jema anabhijJa gaNAya tema Anta Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAgI-nIrANInA bheda jANavAnA upAyA : H 29 : rika zuddhatA kAinAmAM heAtI ja nathI ema kahenAra paNa mAliza gaNAya che. rAgadveSanI viSamatA-ochAvattApaNuM teA pratyakSa jaNAya che. ekane putra para prema che teA bIjAne dhana para; ekane strI para atyanta rAga che te bIjAne zarIra para. Ama rAga ke dveSanu AchAvattApaNuM vyavahAramAM anubhavAya che teA kema evA kAi puruSa na hAya ke jene koipaNa padArtha pratye rAga ke dveSa kAMI ja na hAya. (2) cA-rAgI ne nIrAgInA bheda jANI zakAtA nathIkadAca rAga ne dveSa sadantara dUra karI zakAtA hAya te paNa te kAie dUra karyAM. hAya te mAnI zakAtuM nathI. te kAMI AMkhe dekhI zakAya evI vastu nathI ke jethI kahevAya ke AmAM che ne AmAM nathI. tame zAthI kahA che ke jinezvarAmAM rAgadveSa hAtA nathI ? syA--rAga-nIrAgInA bheda tenA kAraNeAthI jANI zakAya che. AMkhe na joI zakAya evI cIjonuM jJAna ja na thAya evuM nathI. eka mANusa AnandamAM che ne bIjo zAkamAM che. AnaMda ne zAka joI zakAya evA nathI chatAM te te mANusanI pravRttimukha para aMkita thayelI rekhAo uparathI te samajI zakAya che. e ja pramANe rAga ane dveSa' bhAna thai zake che. tenA AcAra ane vicArathI jANI zakAya ke A rAgI che ane A nIrAgI che. jagamAM rAganuM prabala sthAna strI che. jeTalA rAgIjana che te sarva srInA pAzamAM phsAyA che. ' na mIle nArI teA khAvA Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 30 : AtmavAda: brahmacArI " jevA keTalAka rAgIo bahArathI strIthI dUra hoya, te paNa teo vacana ne manathI strInI vArtA ne cintanamAM rasavALA ja hoya che. arthAt je kaI rAganA sAdhano pratye rasa dharAvatA hoya te rAgI che te kalpI zakAya che. e ja pramANe zreSa-zatrunuM aniSTa karavAnI pravRttithI jANI zakAya che. pitAnuM heja paNa kaI aniSTa kare ke tarata ja zreSI tene badale levA tatpara bane che. pratikAra karavA azakta hoya tethI zatrunuM aniSTa na kare ne zAnta rahe eTale te niSI che ema na manAya; kAraNa ke tenI mAnasika vicAraNuM te nirantara zatrunuM ahita karavA tarapha ja rahe che-je kSamAzIla na hoya te. mATe ja kahyuM che ke nAnA marAyo, jo brijAtivAdhyA ame je mahApuruSane rAgadveSathI sarvathA rahita kahIe chIe temanAmAM rAgajanaka strI vagere padArthone nathI manavacanakAyAthI aMze paNa saMsarga ke nathI pitAne kaSTa karanAranuM paNa ahita karavAnI vRtti mATe tevA puruSane Ama mAnI temanA vacanane pramANabhUta svIkAravuM joIe. cA-nIrAgI paNa ajJAnathI asatya bhASe che. rAga-dveSa vagaranA paNa je vastu na jANatA hoya tenuM svarUpa kahe che te satya kema manAya ? jemake huM svarga ke naraka nathI mAnate tethI te pratye mane rAga ke dveSa nathI. tema tenuM mane jJAna paNa nathI. evI sthitimAM huM kahuM ke svarga AvuM hoya che, narakanuM svarUpa AvuM hoya che, te te satya na ja kahevAya. e ja pramANe jinezvaranuM kathana ajJAnamUlaka nathI temAM zuM pramANa? sthA-apane vacanavyavahAra rAgadveSamizrita hoya che - Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAga vacana vyavahAranI siddhi: : 31 : kAraNa vagara kArya banatuM ja nathI, mATe jyAM ajJAna che chatAM vacanavyavahAra cAle che tyAM samajavu. joie ke A khelavAmAM kAMika pratyeAjana-kAraNa che. vastusvarUpane abhijJa mithyAbhinivezathI mAne che ke ' sarva jANuM chuM. jagat ema na samaje ke Ane kAMi nathI AvaDatuM te mATe te peAtAne jenuM bhAna na heAya tene mATe agaDa agaDa hAMke rAkhe che. munnamastIti vayaM drAddaztA dUrItajI-mehu' che mATe kahevu ke haraDe daza hAthanI hAya che, evI temanI sthiti hAya che. tu paNa svaga ke narakanuM svarUpa kahevA tatpara bane che. tyAM tane te vastu pratye rAgadveSa nathI ema nathI, kAraNa ke tuM te mAnatA ja nathI--tane tenuM jJAna nathI chatAM tuM tenu varNana karIza te temAM te vastu haze tenA karatAM kharAma varNavIza. tArA matAgraha tane tema karAvaze. ane e ja rAgadveSanI chAyA che, jemanA rAgadveSa mULathI nAza pAmyA hoya che temanu ajJAna paNa nAza pAmyuM ja hAya che. sarva padArthAMnuM sampUrNa jJAna temane hAvAthI teo kadI paNa vastusvarUpanA kathanamAM pheraphAra karatA nathI. je jevuM DAya tevuM ja jaNAve che, mATe ja temanA vacana pramANabhUta che. (3) cA--vItarAgane vacanavyavahAranu kAMI kAraNa nathI. tame je rAgadveSa vagaranA ane sampUrNa jJAnI mahApuruSanu svarUpa jaNAvA che, tevA mahApuruSane khelavAnu kAMipaNa prayAjana nathI. vacanavyavahAra rAgadveSathI ja thAya che, arthAt vItarAgatA ane vacanavyavahAra e mane parasparaviruddha che; mATe je vacanavyavahAra hAya te teo vItarAga ja nathI ane vItarAga che te temanuM vacana ja saMbhavatu nathI eTale Agamane pramANapaNe svIkArAya nahi, Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmavAda : syA.--rAgadveSa vinA karuNA vagerethI paNa vacanavyavahAra thAya che. : 32 : vacanavyavahAra rAgadveSathI ja thAya che ne te sivAya thatA nathI evA niyama nathI. laiAkika udAharaNA joie te paNa e samajI zakAya che. eka nyAyAdhIza pramANikapaNe nyAya ApavAmAM koinI paNa zarama rAkhatA nathI, tene cAra pratye ke zAhukAra pratye kaI rAgadveSa nathI. paNa satya nyAya ApavA te tenu kartavya che. vAdasabhAmAM madhyasthane vADhI ke prativAdI pratye prema ke aprema-pakSapAta jevuM kaI nathI chatAM te ekanA vijaya ane khIjAneA parAjaya jAhera kare che. eka bhUlA paDelA vaTemArgune daza varSanA nAnA bALaka sIdhA mArga batAve che. temAM tene musAphara tarapha rAga ke dveSa nathI. je pramANe vinA rAgadveSa paNa A vacanavyavahArA cAle che te ja pramANe zrI jinezvara bhagavatA trijagajjananA uddhAra mATe satya svarUpa upadeze che. tI karanAmakarmanA udayathI te pUjye ekAnta hitakara upadeza Ape che. aziyALApa dhammarelaLAva e vacanathI glAni vagara dharmadezanA devAthI tIrthaMkaranAmakarma vedAya che mATe Agama mAnavuM joie. cA---Agama parasparavirodhI hAvAthIpramANa nathI. tamArA kahevA pramANe Agama mAnIe te paNa tene pramANu te na ja manAya; kAraNa ke pramANu kadI visavAdI na hAya. AgamamAM te khUba visaMvAda che. eka Agama eka vastunI sattA batAvatuM hoya che teA anya Agama tenA ja niSedha karatuM heAya che. eka amuka vastu karaNIya kahe che teA khIjuM tene akaraNIya-anAcaraNIya jaNAve che. eka kahe che ke mAruM kathana satya che. khIjI kahe che te mithyA che, A satya che. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamamAM AvatA virAdhAnA parihAra : : 33 : Ama Agama ja avirAdhI nathI ne laDe che, te te pramANabhUta kema mAnI zakAya ? A AtmAnA sambandhamAM ja Agama vicArIe tA At Agama kahe che ke-lIvo aLAnirdeLo tALAvA6janmasaMjIto / ItyAdi. zruti kahe che ke nahi hai sArI sya priyApriyayorapaddatirasti, azarIraM vA vasantaM priyApriye na pUrAtaH| agnihotraM ducAt svargakAma / vagere. sAMkhya darzana pravartaka kapila muninu* Agama kahe che-anti puSoDa nirguo mottA virUpaH / ItyAdi judA judA AgamA AtmAnuM astitva jaNAve che. AnI sAme te ane bIjA Agama AtmAnuM nAstitva kahe che. zrutimAM kahyu che ke-vRziSyonovaayuriti bhUtAni / tatsamudAyeSu zarIrendriyaviSayasaMjJA / vijJAnaghana evaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya tAnyevAnuvinazyati na pratyasaMjJAsti ! amArA vRddho kahe che ke~~ *tAvAneva jojo, yAvanindriyoH / madre! dhruvanuM vatha, canti vaTTuzrutAH || *kAeka nAstikanI strI Astika hatI. jJAnI puruSonA vacanane pramANabhUta mAnI dhArmIika vana karatI hatI. AvA kajoDAne huMmeza dhArmika bAbatamAM vivAda cAlatA hatA. nAstika peAtAnI strIne Agama vacana mithyA che--kalpita che ema samajAvavA bahu prayatna karatA paNu strI mAnatI nahi. strInA vicArA pheravavA eka vakhata nAtike eka yukti racI. rAtrie sarve sUi gayA pachI te peAtAnI srIne laIne gAma bahAra gayA. tyAM teNe pRthvI upara dhULamAM kaLAthI AbAda varunA pagalAM citaryA. TheTha gAmanA jhAMpA sudhI evuM citraNa karI AvIne sUi gayA. savAre gAmane pAdare lAkA bhegA thayA ne vAtA karavA lAgyAM ke-- rAtre gAmamAM varu Avyu hatu. rahyAM tenA pagalAM. kAie kahyuM ke A 3 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 34 : AtmavAda : A pramANe AgamanI AvI vicitra sthiti hAvAthI tene pramANabhUta kai rIte mAnI zakAya ? syA.yuktizUnya Agamaja na manAya ne yuktiyukta AgamamAM virAdha ja na hAya-- tuM je ekabIjA AgamAmAM virAdhA batAve che te AgamapramANanu' rahasya samajyA vagaranu che. ame tane je AgamA pramANu tarIke svIkAravA kahyu. temAM virodha che ja nahi. kaSa-cheda ne tApathI jema kAMcananI parIkSA thAya che tema traNa prakAre AgamanI paNa parIkSA thAya che. trikeATizuddha Agama ja pramANabhUta manAya che. te batAvela virAdhe te sarva AgamanA nathI. te te alpajJAnA kalpita vacanAnA che ne keTalAeka virAdhA tenA vAstavika ardhAM na samajAyAthI thayelA che. te te AgamAnA kahevAnA Azaye jo yathArtha samajAya tA vAdha jevuM rahe ja nahi; mATe Agamasiddha AtmA mAnavA joie. hA, tenI rADa paNa saMbhaLAtI hatI. vaLI eke kahyuM ke-amukanu bakaruM' paNa laI gayuM che. nAstika potAnI strIne laine tyAM AnyA hatA. lokacarcAne aMte teNe peAtAnI strIne kahyu` ke-jo mArI A eka sAdhAraNa racanA pAchaLa leAkeA ATalA bhramamAM paDe che ne sAcu' mAne che, teA nipuNa puruSAnA kapelA amuka vicAro pAchaLa mANasA ghelA bane temAM zu navAi? mATe zAstro e te amuka leAkAe peAtAnI mahattA vadhAravA mATe kalpelA che, temAM tathya jevuM kAMi nathI. A jeTale indriyathI jaNAya che teTale ja leAka che. mATe-- piba khAda ca cArulocane ! yadatItaM varagAtri ! tanna te // nahi bhIru ! gataM nivartate, samudayamAtramidaM kalevaram // 1 // ema kahI tene paNa potAnA vicAranI karI. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anumAna pramANanI sthApanA : (4) syAdvAdI ane cArvAkane prathama carcA thayAne be mAsa thaI gayA. have teA upavanamAM syAdvAdInI sabhA jAmatI jAya che. vA navA aneka prazno chaNAya che. aneka darzananA vicAre carcAya che. eka vakhata syAdvAdI sabhA bharIne beThA che. zaradU RtunA samaya che. dharatI lIlIchama thaI gai che. AkAzamAM vAdaLAe jagat upara upakAra karIne jANe vizuddha yaza kamAyA hAya tema ujjavaLatA dhAraNa karIne vicarI rahyAM che. te vAdaLAne bhedIne uttarAcitrAnA tApa janatAne khUba AkuLavyAkuLa karI rahyo che. e tApathI atyanta udvigna thaI kRSIkama karatAM kRSIvalAne paNa gRha-saMsArathI virakta thavAnI bhAvanA thai Ave che. eve samaye eka zItaLa tarunI zAnta chAyAmAM syAdvAdI sAthe aneka vicArakA vicAraNA calAvI rahyA che. prasaMga pAmI cArvAke pUchyuM. cA--anya koI pramANathI AtmA siddha thAya che ? Gou : 35 : Ape prathama AgamapramANathI AtmAnI siddhi karI hatI, paNa e sivAya AtmAne mAnavAmAM kAMI pramANa ke yukti che? syA--anumAna pramANa ne tethI Atmasiddhi Agama sivAya anumAna pramANathI paNa AtmA siddha thAya che. anumAna eka pramANa che. jagalamAM pharatA pharatA dUrathI parvata upara mULamAMthI nIkaLatA dhUmADA jovAthI samajAya che OM A sAmenA parvatamAM agni che. raseADAmAM, luhAra vagerenI bhaThThImAM vAravAra jovAthI evA eka niyama grahaNa thAya che ke jyAM jyAM dhUmADA hAya tyAM tyAM avazya agni haiAya che. e .. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 36 : AtmavAda : pramANe amuka hAya tyAM amuka hAvu ja joie evA niyamane vyApti kahe che. e vyAptijJAnathI je nizcaya thAya tene anumAna kahe che. patamAM agni che. tenuM pratyakSa darzana thatu nathI, mATe te agninuM jJAna pratyakSa nathI. jJAna thAya che. satya che, mATe te jJAna karAvanAra pramANu te anumAna che te tethI thatu jJAna pramANubhUta che. cA--anumAnanuM khaDena-- vizeSe'nugamAbhAvAt, sAmAnye siddhisAdhanAt // tadvato'nupapannatvAdanumAnakathA kutaH 1 // anumAnane pramANa tyAre ja mAnI zakAya ke jyAre niyamagraha-vyAptijJAna yathArtha thaI zake, paNa teja saMbhavatuM nathI, raseADAmAMthI ne bhaThThImAMthI nIkaLatA dhUmADA rasoDAnA ane bhaThThInA che eTale tenAthI thatu jJAna te rasoDAnA ane laThThInA agninuM che. dhUmavizeSa ane agnivizeSanA niyama padegtamAM nakAmA che. parvatIya dhUma ane parvatIya agni che je cAlu che tenA niyama pUrve jANyA nathI eTale tethI anumAna pravarte nahi. sAdhAraNa rIte dhUma che mATe agni che evuM jJAna te nakAmuM che, ame paNa mAnIe chIe ke vizvamAM dhUma ane agni e manne che, tene mATe anumAnanI AvazyakatA nathI mATe anumAna pramANu nathI. syA--anumAna pramANanI siddhi patamAM dUrathI dhUmADA jovAthI agninuM jJAna thAya che e niHzaMka che. e thatAM vAstavika jJAnane jo dhUmane agninA niyamajanya na mAnIe te tene mATe jarUra navI kalpanA karavI paDaze. bIjI sarva kalpanA karatAM dhUmAgninA niyamathI Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anumAnathI AtmAnI siddhi : : 37 : e thAya che ema mAnavAmAM saralatA ne lAghava che. bIjuM niyama sAdhAraNa rIte sAmAnya hoya che, temAM vizeSane nAkhavAnI AvazyakatA hotI nathI. raseDAmAM ke bhaThThImAM dekhAtA dhumADe ne agni je niyama batAve che te dhUmAninA niyamane jaNAve che, temAM rasoDAne ke bhaThThIne kAMI lAgatuM vaLagatuM nathI. niyamagrahamAM bane nakAmA che. nakAmI vastu vadhArIne niyamane bhAre banAvI anumAnanuM khaMDana karavuM nakAmuM che. je sivAya je padArtha na rahI zake te banane vacce niyama baMdhAya che. dhUma agni vagara rahetuM nathI mATe te be vacce niyama che. raseDAne ke bhaThThIne temAM zuM? eTale anumAnapramANu mAnavuM joIe. (5) cA-anumAnathI Atmasiddhi kaI rIte thAya? tame batAve che te pramANe kadAca anumAna pramANa hoya te paNa tethI AtmA kaI rIte siddha thAya che? syA --anumAnathI AtmAnI siddhi kuhADIthI kASTha kapAya che. kASTane kApanAra kuhADI che, paraMtu ekalI kuhADImAM kASThane kApavAnuM sAmarthya nathI, tene vAparanAracalAvanAra ke mANasa hoya to ja te kApe che. e ja pramANe sparzanathI zIta USNa vagere sparzenuM jJAna thAya che, jihuvAthI tIkhA mIThA svAda jaNAya che, nAsikAthI sAre naraso gaMdha parakhAya che, AMkhathI kALuM dhoLuM rUpa dekhAya che ne kAnathI nene mATe zabda saMbhaLAya che. e pramANe sarva Indri piotapotAnAM kAryo kare che. paNa kevaLa indriyamAM te te viSaya jANavAnI tAkAta nathI. kuhADIne vAparanAranI jarUra rahe che Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 38 : AtmavAda : tema indriyane paNa upayogamAM lenAranI AvazyakatA rahe che. indriyane upayogamAM lenAra je che te AtmA. cA-indriyothI svayaM jJAna thAya che, AtmAnI jarUra nathI. kevaLa dRSTAntathI kaI vastunI siddhi thaI zake nahiM, tenI pAchaLa prabaLa kaI purAvo hoya to ja daSTAnta tene piSaka bane che. kuhADInA udAharaNathI kAMI indriyane svayaMjJAna karAvavAmAM asamartha mAnI zakAya nahiM. ame kahIe chIe ke indriyothI thatAM sarva jJAnamAM bIjA keInI jarUra nathI, Indriye te karAvI zake che; mATe AtmAnI tene mATe AvazyakatA nathI. syA-mRta zarIrathI jJAna nathI thatuM mATe Indriya svataMtra jJAna karAvI zake nahiM. je indrimAM svayaM anya koI paNa padArthanI apekSA vagara svataMtra jJAna karAvavAnI zakti hoya che je pramANe cAlu-jIvatA zarIrathI jJAna thAya che te pramANe mRtaka-maraNa pAmela zarIrathI paNa thavuM joIe. mRtaka zarIramAM sarva Indri kAyama che chatAM jJAna thatuM nathI mATe jJAnamAM indriye to kevaLa nimittabhUta che. jJAna grahaNa karanAra te kaI anya ja che. vaLI IndriyathI bhinna jJAtA na mAnIe te rAvya mAlyA: bIjAnuM anubhavela bIjA keIne yAda AvatuM nathI. devadatta kAMIpaNa joyuM hoya te kAMI jinadattane sAMbharatuM nathI. eTale Indriyane je svataMtrapaNe jANanAra mAnavAmAM Ave to te te Indriye juThI paDI gayA pachI, tene nAza thayA pachI je yAda Ave che te ne? cAmaDIthI thayelA spazenuM jJAna cAmaDI jUhI paDI gayA pachI, jIbhathI lIdhelA svAde jIbha cheDAyA bAda, nAsikAthI Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmasiddhi : 39 : sUdhela gandha nAka kapAyA bAda ke nirupayogI thayA pachI, AMkhe joyeluM rUpa aMdhApe AvyA pachI, kAne sAMbhaLela zabdo baherAza thayA pachI paNa yAda Ave che. anubhava karanAra indriyA nathI. chatAM je yAda Ave che te AtmA vagara sa'bhavI zake nahi', arthAt indriyAthI anubhava grahaNa karanAra teA AtmA ja che. ne tenA nAza nathI thayA mATe tene sa yAda Ave che mATe AtmA mAnavA joIe. cA-prANavAyuthI AtmAnI jarUrIyAta rahetI nathI. jyAM sudhI A zarIramAM prANavAyu che tyAM sudhI ja indriyA kArya karI zake che. prANavAyu cAlyA gayA pachI kAya thatuM nathI. jIvatA zarIramAM te mRtakamAM phera paNa teTalA ja hAya che. mRtakamAM prANavAyu nahi. hAvAne kAraNe chatI indriyAthI jJAna thatu' nathI. bIjI indriyA sAthe prANavAyu paNa sarva anubhaveA grahaNa kare che ne te manadvArA sarve smaraNamAM lAve che. eTale indriyAnA nAza pachI paNa je yAda Ave che te paNa asaMbhavita ke ajUgatu nathI, eTale AtmA sivAya paNa sarva vyavasthA cAle che, te zAmATe AtmA mAnavA joie ? ( ( 6 ) syA.--bALakadana ne stanyapAnathI Atmasiddhi janmatAMnI sAthe khALaka rudana kare che ne bhUkha lAgatAM tarata ja stanyapAna karavA lAge che. e pramANe karavAnu phAie paNa bALakane zikSaNa ApyuM nathI, chatAM pravRtti kare che. e pravRttimAM ka'IpaNa kAraNa avazya hAvu joie. pUrvajanmanA saMskAra vagara evI pravRttie saMbhave nahi' mATe pUrvajanma ane sa skAra grahaNa karanAra koI tattva avazya Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 40 : AtmavAda : mAnavuM joIe. prANavAyumAM e saMskAra grahaNa karavAnuM sAmarya nathI. janma janmAntaramAM eka ja prANavAyu saMcaratA nathI. zarIre jema judA judA prApta thAya che tema prANavAyu paNa jude jude hoya che. eTale AtmA eka evI zAzvata vastu che ke je vividha saMskAravaza nAnA prakAranI pravRttio kare che, sukhaduHkha veThe che ne vicare che. - cA-bhUtanA vicitra svabhAvathI ja pravRttio cAle che. janmatAMnI sAthe bALaka rudana kare che ke bhUkha lAgatAM stanyapAna karavA-dhAvavA lAge che tethI AtmA mAnave joIe evuM kAMI nathI. paMcabhUtanA sammizraNamAM e svabhAva che ke tethI vividha pravRttio cAle che. niti nA rss crthanuyuttA agni AkAzane kema bALa nathI ? e prazna keI karatuM nathI kAraNa ke tene svabhAva ja kASThA. dine dahavAne che. AkAzane bALavAne nathI. e pramANe bhUtonI acitya zakti che, tethI sarva dekhAtI pravRttione nirvAha thAya che, te zA mATe AtmA mAna joIe? AtmA, parabhava, tyAM grahaNa karela saMskAra, tene ahiM udabodha, te udhanA nimitta, kALAntare saMskArone vinAza vagere lAMbuM lAMbuM mAnavAmAM keTaluM badhuM gaurava che mATe AtmA mAnavAmAM koI prabala kA2Na che nahi, sthA-jAti-smaraNathI AtmAnI siddhi. vizvamAM cAlatI sarva pravRttione je keInA svabhAva upara cheDI devAmAM Ave to kAryakAraNanI je vyavasthA che te nAza pAme ne te vyavasthAnA lepa sAthe ja vyavahAra mAtra sthigita thaI jAya. saMbhavita kAraNe ke upAye jyAM kAragata na thatAM hoya tyAM ja chevaTe svabhAvanuM zaraNa svIkAravuM paDe Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyakSa pramANathI AtmAnI siddhi: : 41 : che, mATe cAlatA vyavahArAne akhaDita rAkhavA mATe AtmA vagere mAnavAmAM gaurava jevu. kAMI che ja nahi.. vyavahAranI avyavasthA karatAM tenI vyavasthA mATe mAnavAmAM AvatI yuktisiddha vastuo svIkAryuM ja che. bIjI keTalIka viziSTa vyaktine pUrvAnubhUta sthaLa vagere jovAthI pUrvajanmanA smaraNa thAya che, jene zAstrIya bhASAmAM jAtismaraNa jJAna kahevAmAM Ave che. jAtismaraNathI A janmamAM nahi' anubhavela ane nahi joyela hakIkatA teo kahe che. leAkeA Azcarya pAme che ne tapAsa karatAM sarva satya nIkaLe che. jo pUrva janma-tyAM saMskAra grahaNa karanAra niyata-caitanyavALA padArtha na hoya te A sava kaI rIte saMgata thAya ? mATe AtmA che ne tethI sarva vyavasthA cAle che. cA--jAtismaraNa vagere mithyA che. tame pUrvajanmanuM smaraNa thAya che mATe AtmA mAnavA joie ema je kaheA che te amArI mAnyatA pramANe mAnI zakAya nahi. ame tA kahIe chIe ke eka AMdhaLA mANasa geAkhalAmAM ghaNA patthara kke temAM ghaNAkharA teA nIce ja paDe ne koI eka patthara gAkhamAM paDI jAya, tethI te kaMI dekhatA che ema kahI zakAya nahi' e ja pramANe keTalIeka vyaktie peAtAnu mAhAtmya vadhAravA mATe mane pUrvajanmanu jJAna thayu che ema kahe che. temAM koi eka vyaktinI keTalIka hakIkatA maLatI Ave tethI pUrvajanma, AtmA vagere che ema mAnI zakAya nahi, mATe anumAnathI siddha thatA AtmA kharI rIte teA asiddha ja che. AtmA pratyakSathI manAtA hAya te darzAve. syA--pratyakSa pramANathI AtmAnI siddhi A vastu mArI che, ema je kahevAmAM Ave che temAM te vastu ane mArI che ema kahenAra e anne judA hAya che. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 42 : AtmavAda: e ja pramANe A zarIra mAruM che, e sthAne paNa zarIra ane mAruM che ema kahenAra bane judAM ja mAnavA joIe. zarIrathI jude mAruM che ema kahenAra je che te ja AtmA che. "huM chuM' evuM bhAna paNa zarIrathI jude je padArtha che tene ja thAya che. darekane potAnA AtmAnuM vyakta ke avyakta pratyakSa hoya che. viziSTa jJAnathI bIjA AtmAo ne temAM thatAM parivartana paNa pratyakSa jANI zakAya che. avagraha, IhA, apAya ne dhAraNa e cAra jJAnanI bhUmikAo che. jJAna svasaMvedya ne pratyakSa che. jJAna e guNa che. guNI sivAya guNa kadI paNa upalabdha thato nathI. jJAna e zarIrane ke jaDane guNa nathI e nizcita che. eTale jJAna guNano AdhAra AtmA che. jJAna pratyakSa che eTale tene AdhAra AtmA paNa pratyakSa ja che. e pramANe AtmA Agama, anumAna ane pratyakSa ema traNe pramANethI siddha thAya che, e syAdvAdIe samajAvyuM eTale cAvaka cUpa thaI gaye. ItyAtmavAde cArlAmatakhaMDanAkhyuM dvitIyaM prakaraNama. na jene nirdeza karI zakAya nahiM evA sAmAnya jJAnane avagraha kahe che. vadhumAM nahiM rahela dharmo prahaNa na karavA ane rahelA dharmo grahaNa karavA evuM je jJAna thAya che tene hA kahe che. grahaNa thayelA dharmo te vastumAM che ja ne nahiM grahaNa thayelA dharmo temAM nathI ja evuM je cokkasa jJAna thAya che tene apAya kahe che. dhAraNAnA traNa bheda che. avismRti, vAsanA ane smRti. temAM apAya thayA bAda aAtamuhUrta sudhI te jJAnane je upayoga rahe te avismRti kahevAya che, saMkhyAtA ke asaMkhyAtA kALa sudhI te jJAnano je saMskAra rahe tene vAsanA kahe che, je jJAna thayuM che tenA sadaza padArthanAM darzana vagere thavAthI saMskArano udbodha thaIne je jJAna thAya che tene smRti kahe che. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa trIjI === bauddhamatakhaMDana ( 1 ) syAdvAdInI sabhAmAM AtmAnuM svarUpa sundara carcAtuM temAM aneka jijJAsue AvatA ne rasa letA hatA. AtmA che, e. nakkI thayuM eTale te kevA che? tenI carcA zaru thaI. temAM prathama auDha prazna karyAM. aiAd--AtmA vijJAnasvarUpa che. AtmA che e nakkI che paNa te vijJAnasvarUpa che. ame aneka rIte tene te svarUpe siddha karela che. tame te rIte mAnatA hai tA carcAne kaMI sthAna nathI ne tema na hAya tenuM zuM svarUpa che te darzAve. syA-AtmA kevaLa vijJAnasvarUpa ja nathI. AtmAnuM vijJAnasvarUpa che e mAnyatA satya che, paNu AtmA vijJAnasvarUpa ja che te mithyA che. vijJAna sivAyanA AtmAnA bIjA paNa aneka svarUpe che. be--vijJAna sivAya anya kAMi nathI mATe AtmA vijJAnarUpa ja che. vizvamAM vastumAtra vijJAnasvarUpa ja che. jagat vijJAna Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 44 : AtmavAda: maya che, mATe AtmA paNa vijJAnamaya ja che. vijJAnathI atirikta keI bIjI vastu saMbhavatI hoya te ne? cA-vijJAnathI judA ghaTa, paTa vagere che. vizvane vijJAnamaya ja mAnavAmAM Ave to cAlo vyavahAra mAtra aTakI jAya. vizvamAM vijJAnathI bhinna ghaTa, paTa vagere saMkhyAtIta vastuo che. dekhAtA ghaTa, paTAdi vijJAnasvarUpa nathI, jaDa che. -ghaTa, paTAdi pramANusiddha nathI. dekhAtA ghaTa, paTAdi vijJAnathI judA tyAre ja manAya ke prathama tenI vAstavikatA pramANasiddha thAya. paNa te ja nathI. ghaTapaTAdi paramANurUpa che ke avayavIsvarUpa? paramANusvarUpa te - nathI saMbhavatA. pratyakSa ke anumAna e be pramANamAMthI kaI paNa rIte paramANu mAnI zakAto nathI. paramANu keIpaNa IndriyathI pratyakSa thatuM nathI te tamane paNa mAnya che. yegIone paramANu pratyakSa jaNAya che ema kahevuM e te vaMcanA mAtra che. ame kahIe ke nathI jaNAto eTale temAM vaLI bIjA pramANe zedhavA paDe. paramANune siddha karato e koI avyabhicAritu nathI eTale anumAna pramANa paNa tenI siddhi karI zakatuM nathI. paramANurUpa avayava ja saMbhavatuM nathI eTale tethI banate avayavI paNa siddha thatuM nathI mATe ghaTa, paTAdi kaI paNa prakAre mAnI zakAya nahiM. syA-ghaTa, paTAdi pramANusiddha che. pratyakSa upalabdha thatAM ghaTa, paTa vagere pramANasiddha thatA 1 nAuM. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vajJAna che teA bIjA paDhAryAM paNa che ja : : 45 : nathI ema kahevu' te mahAasatya che. paramANunI sattAdhIna ghaTa5TanI sattA che ne paramANu siddha thatA nathI mATe ghaTa, paTADhi nathI te vicArabhrama che. ApaNe sthULa cakSuthI paramANune na nIrakhI zakIe tethI te nathI ema kema manAya ? ghaTa,paTa vagerenI sattA svayaMsiddha pratyakSa che. te pratyakSa dekhAtA kAryAM ja tenA antima kAraNu tarIke paramANune siddha kare che. ceAgIonA pratyakSane mithyA mAnavAmAM zuM pramANa che? ceAgIe kaheche ke * amane paramANu pratyakSa dekhAya che ' te kathanamAM teone kAipaNa jAtanA svArtha nathI, mATe te pramANabhUta mAnavuM joie. eTale paramANu paNu pramANasiddha che; mATe vijJAnathI bhinna ghaTa, paTADhi aneka padArthoM pramANasiddha che. ba--ghaTa, paTa vagere sava mithyA che. tamArA kahevAnA mULa Azaya A dekhAtA ghaTa, paTa vagerene AdhAre paramANune siddha karavAnA che. A pratyakSa dekhAya che tenA tame apalApa karI zakatA nathI, parantu A dekhAya che e ja vAstavika nathI. anAdikALanI mithyA vAsanAthI vijJAna te AkAre pariNata thAya che ne indriyAdvArA antaHkaraNamAM tenA pratibimbA pADe che. tAtvika rIte ghaTa, paTADhi kAI paNa padArtha hastI dharAvatA nathI chatAM jhAMjhavAnA jaLanI mAka dekhAya che. svamamAM kAMIpaNa nathI hatuM chatAM sarva ajJAnathI kalpAya che ne dekhAya che. jAgRtimAM ApaNe samajIe chIe ke svamamAM dekhela sava mithyA che. e ja pramANe bAhya paristhiti che, mATe vijJAna eka ja satya ne pramANasiddha che. ( 2 ) syA--vijJAna che teA bIjA padArthA paNa che O jJAna-vijJAna e saviSayaka padArtha che. viSaya vagaranuM Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtamavAda : vijJAna saMbhavatuM nathI. vijJAnamaya vizvane mAnavAmAM Ave ta, vijJAnane kAM te nirviSayaka mAnavuM paDe nahi te parasparAzraya-anavasthA vagere mahAdenA beMga thavuM paDe. caitanyasvarUpa jJAna ane jaDa ghaTa, paTAdine judA vAstavika mAnatA keIpaNa deSa saMbhavate nathI mATe anya padArtho mAnavA joIe. baeNTa-viSaya vagaranuM vijJAna che. vijJAnanA viSaya tarIke ghaTa, paTAdinI siddhi yukta nathI. vijJAnanA viSaya tarIke jaNAtA ghaTa, paTAdi tenA ja kalpelA AbhAse-AkAre che. bIjuM vijJAnane viSaya he ja joIe evo niyama nathI. ghaNA vijJAna viSaya vagaranAM jaNAya che. keTalI vakhata AkAzamAM kaMI paNa nathI hotuM chatAM jhINI jhINuM derIo laTakatI hoya evuM jJAna thAya che, jene AkAzakezajJAna kahevAmAM Ave che. te jJAna tadana nirviSaya che. vaLI svapnAmAM je jJAna thAya che tene kaMIpaNa viSaya hete ja nathI, mATe vijJAnamaya vizvane mAnavAmAM kaMIpaNa Apatti nathI. syA -- viSaya vagaranuM vijJAna hetuM ja nathI. vijJAnane nirviSayaka mAnavuM e te ghaNuM ja bhayaMkara che. AkAzakezajJAna ke svapajJAna jevAM bhramAtmaka jJAnene daSTAMta tarIke jaNAvI jJAnane viSaya vagara samajAvavuM e paNa eka mahAbhrama che; kAraNa ke AkAzakezajJAna nirviSaya nathI. AkAzamAM phelAyelA prakAzanA tevA prakAranA kiraNavistAramAM AkAzakezane bhrama thAya che. te bhrama paNa tene ja thAya che ke jene sAcA kezanuM jJAna hoya che. svamamAM dekhAtA padArtho te anubhavela padArthonA manamAM paDelA saMskAranuM ardhanidrA-tandrA avasthAmAM smaraNa thavAthI jaNAya che. vAta, pitta ne kaphanA vikArathI Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhrama che to satya padArtha paNa che ja: : 47 : svamasRSTi khaDI thAya che. kaI kaI vakhata devatAo divyAnubhAvathI svamamAM nahiM anubhavela padArtho dekhADe che. eTale svamamAM dekhAtI vastuo taddana avAstavika hatI ja nathI; jema AMkha mIMcIne vicAra karavAthI daDha saMskAra paDela padArtho sAme AvIne khaDA thAya che te ja pramANe vizvamAM vidyamAna padArtho ja svamamAM khaDA thAya che. bhASyakAre paNa svamanAM nimitto jaNAvatA khAsa karIne abhAvanA kAraNutAne niSedhI che. aNuhUyadidRcintiya-suyapayaiviyAradevayANuhavA / sumiNassa nimittAI, puNNaM pAvaM ca nAbhAvo // mATe svama je pramANe taddana nirviSaya nathI te ja pramANe vijJAna paNa taddana viSaya vagaranuM saMbhavatuM nathI. beM-A dekhAya che te sarva bhrama che tame kaho cho te ThIka che, paraMtu svamamAM jema kAlpanika sRSTi khaDI thAya che te ja pramANe A bAhya dekhAtA ghaTa, paTa vagere padArtho kalpanAthI ja thayela che. prakhara tApathI tapelAne retInA raNamAM mRgajaLa-jhAMjhavAnA jaLanI bhrAti thAya che tema A sarva brAnita ja che. vAstavika keI hoya te te eka vijJAna ja che. sthA-bhrama che to satya padArtha che ja bhrama ke brAntinuM svarUpa ja satya padArthane samajAve che. brAti eTale je vastu jyAM na hoya tyAM te vastunuM bhAna thavuM. jema chIpa e rUpuM nathI chatAM tene rUpA tarIke samajavI te brAnti che. paNa jene rUpAnuM vAstavika jJAna nathI tene Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 48 r AtmavAda : chIpa ke kAI paNa padArtha mAM rUpAnA bhrama thatA nathI. vAstavika rUpa' ne tenu satya jJAna che mATe tenA bhrama thAya che. kAine paNa A AkAzanuM phUla che ke vAMjhaNInA chekarA che. evuM mithyA jJAna paNa thatu N nathI, mATe A spaSTa dekhAtA padArthane bhrahmAtmaka mAnatA anya kAi sthaLe tene sAcA mAnavA ja paDaze. bIjuM bhramAtmaka padAthI kAi paNa kAryanI siddhi thatI nathI. svamamAM jaNAtA padArthoM koI paNa prakAranA kAmamAM AvatA nathI. jhAMjhavAnA jaLathI tarasa chIpatI nathI. e pramANe A dekhAtA padArthoM paNa kAlpanika mAnavAmAM Ave te tethI paNa kaMI paNa kArya thAya nahi. tyAM paNa ema kaheze ke kAMIpaNu kArya thatuM ja nathI, dekhAtA kAryAM paNa bhrama che, te tamArI vicAraNAnA IMDA ja nahi Ave. sarva vicAraNAe avyavasthita thaI jaze. svapnamAM manatA padArthoM ane jAgRta dazAmAM maLatA padArthoM ane eka sarakhA bhramarUpa che te bannethI eka sarakhA phUla kema nathI nIpajatA? samAna phaLa thavA joie, je mATe kahyuM che ke-- AzAmodaka tRptA ye ye cAsvAditamodakAH / rasavIryavipAkAdi, tulyaM teSAM prasajyate // vizeSa tA zuM paNa khAdya vastune bhramAtmaka siddha karavA prayatna karatA tamane kAI kaheze ke vijJAna paNa nathI, te paNu eka bhrama che te tenA pratIkAra paNa nahi karI zake!, kAraNa ke tame pAte ja bhramarUpa che, tamArAthI satya vastu mAnI zakAya nahi e rIte tamAre Akhara zUnyavAdanuM zaraNa svIkAravuM paDaze eTale ghaTa, paTAdi sarva vAstavika pramANasiddha che ema mAnavuM joIe. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA sukha, vIrya vagere varUpa che : 9 : cA-AtmA sukha, vIrya vagere svarUpa che, pUrve jaNAvyuM tema vijJAnathI ghaTa, paTa vigere je pramANe - judA che te pramANe sukha, vIrya(baLa) vagere paNa jJAnabhinna che. eTale je rIte AtmA vijJAnasvarUpa mAnavAmAM Ave che te ja rIte tene sukhAtmaka, vIryAtmaka vagere svarUpa paNa mAna joIe. AtmA te te svarUpe A pramANe che. je vastu jenAthI judI paDI zakatI nathI te te svarUpa che. vastra, tAMtaNAthI juduM grahaNa thatuM nathI mATe tAMtaNArUpa che. e ja pramANe jJAna vagarane AtmA atirikta-jude rahI zakato nathI mATe jJAnasvarUpa che. nizcaya daSTie guNa guNa bane paraspara abhinna che eTale AtmAthI jJAna juduM nathI ne jJAnathI AtmA jude nathI. vyavahAramAM paNa upacArathI AtmA jJAnamaya mAnI zakAya che. je pramANe jJAnarUpa che te ja pramANe sukha guNavALe AtmA sukharUpa ane vIrya guNa yukta AtmA vAyarUpa mAnavAmAM Ave che. ema ananta guNane Azraya AtmA anantarUpa che paNa kevaLa jJAnasvarUpa ja nathI. ai0-sukha, baLa vagere jJAnathI judA nathI. ghaTa, paTa vagere kadAca vijJAnathI judA saMbhave paNa sukha, baLa vagere AtmaguNo te jJAnarUpa che. eTale AtmAne jJAnarUpa mAnavAthI ja temAM baLa, sukha vagere sarva samAI jAya che. tene judA mAnavAmAM koI paNa pramANa nathI. * sTA-jJAnathI sukhAdi judA che te pramANusiddha che. sukha vagerene jJAnasvarUpa ja mAnavAmAM Ave te aneka Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 50 : AtmavAdaH anubhavAne apalApa karavA paDe. eka AtmAmAM jJAnanI mAtrA tadna alpa che chatAM sukha ane maLa vizeSe che. khIjAmAM jJAna ghaNuM hAvA chatAM sukha ke khaLanI alpatA jaNAya che. jo traNe eka ja hAya teA jJAnanA pramANe sukha, vIya vagerenI mAtrA rahevI joie; ema nathI banatuM mATe darekane judA mAnavA joie. jJAna, sukha ane maLanA kAraNeA paNa judA che. judA judA kAraNathI nIpajatA kAryAM eka kema hAi zake ! A sa hakIkata nizcaya rIte kahI. vyavahAra dRSTie te AtmA te te guNAnA Azraya che. jo ema na heAya te guNunA nAze guNInA paNa nAza thAya, paNa ema banatuM nathI. AtmA tA nitya che mATe te te guNeAnA Azraya AtmAne mAnavA. e pramANe AtmAnuM koi eka ja svarUpa nathI paNa ghaNA svarUpe che. be--AtmAne ghaNA svarUpa mAnatA duHkharUpa paNa mAnavA joie. tame AtmAne aneka prakAranA jaNAvA che te rIte tamAre AtmAne duHkharUpa ke du:khaneA Azraya paNa mAnavA joie; kAraNa ke je pramANe AtmA jJAnI, sukhI, balavAn vagere kahevAya che te ja pramANe duHkhI paNa kahevAya che. jJAnarUpa ja AtmA mAnIe eTale tevA koi prakAreA rahetA ja nathI. syA--duHkha e AtmAnA guNa nathI. je kAI padArthanA koI guNu mAnavAmAM Ave che te temAM svAbhAvika rahetA hAya tA ja mAnavAmAM Ave che. zuddha-ujja vaLa sphaTikanI pAchaLa lAla ke kALI vastu mUkavAthI te lAla ke kALuM dekhAya tethI temAM lAla raMga ke zyAma rUpa che ema Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAdhithI thatuM sukha e vAstavika sukha nathI : 51 : mAnI zakAtuM nathI. e pramANe zuddha AtmAmAM jJAna, sukha, virya vagere svAbhAvika rahe che. duHkha vagere te karma-pudgalanA saMsargathI AvelA che. upAdhithI AvelA te AtmAnA guNa tarIke manAya nahiM. A beTha- je dukha e AtmAne guNa nathI te sukha paNa nathI. je pramANe karma vagerenA saMsargathI duHkha AtmAmAM Ave che te ja pramANe sukha paNa karmasaMsargathI ja Ave che mATe sukhane paNa AtmAne guNa mAna na joIe, mATe ja kahevAya che ke. karmaNa eva sAmarthya-meko duHkhyaparaH sukhI // eTale je sukha AtmaguNa che te duHkha paNa che ne nathI te banne nathI. che cATa-upAdhithI thatuM sukha e sukha nathI paNa sukha juduM che. duHkha upAdhithI thAya che paNa sukha upAdhithI thatuM nathI. karmanA sambandhathI AtmA duHkhI thAya che paNa sukhI thatA nathI, kAraNa ke karma na hoya te ja AtmA sukhI che. zubha karmathI sukhanAM sAdhane maLe che ane tethI AtmA sukhI thAya che e je jaNAya che te barAbara-vAstavika nathI, kAraNa ke puNyakarmathI duHkhanAM sAdhano maLatAM nathI ane duHkha dUra karavAnAM sAdhane maLe che. eTale te sAdhanathI eTale eTale aze duHkha dUra thAya che teTale aMze AtmA pitAne sukhI samaje che. arthAt tyAre tene duHkhanA nAzamAM sukhane Arepita-bhrama thAya che paNa vAstavika sukha te juduM ja che, Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : para AtmavAda : jema keImANasane mAthe khUba beje hoya ane sakhata tApamAM thaIne te AvatuM hoya tyAre tene mAthethI te boja laI levAmAM Ave ne zItaLa chAyAmAM vizrAma le tyAre tene huM sukhI thaye, mane sukha maLyuM evuM lAge che. paNa te spaSTa bhrama che. duHkha dUra thayuM tene sukha mAnI lIdhuM che, tethI ja kahevAya che ke "mArA sudhI saMvRttatsThThama 3pavA " vaLI keIne khujalI thaI hoya ne khUba caLa AvatI hoya tyAre tene khaNavAmAM Ave te sukha thatuM hoya ema lAge che, paNa te sukha nathI. khujalIthI tIvra caLanuM duHkha kAMIka dUra thAya che, ane vizeSa khaNavAmAM Ave che te ja duHkha vadhArI mUke che. eTale karmasAgathI AtmAne duHkha ane tenI aMze aMze upazAnti thayA kare che. duHkhamAM duHkhI ne tenI aMzathI thatI zAntimAM sukhI lAge che, mATe kahyuM che ke tRSA zuSyatyAsye pibati salilaM svAdu surabhi, kSudhAtaH san zAlIn kavalayati mAMspAkavalitAn / / : pradIpte kAmAgnau dahati tanumAzliSyati vadhUM, pratIkAro vyAdheH sukhamiti viparyasyati jnH|| je anya vAstavika sukha na ja hoya to tene Arepa ke bhrama na thaI zake mATe AtmAne sukha nAmane eka guNa svAbhAvika che ne duHkha nathI. e ja rIte vIrya, jJAna vagere AtmAnA svAbhAvika guNa che paNa nirbaLatA-ajJAna vagere karmathI thatA hovAthI AtmA nA guNe nathI. eTale AtmA eka prakArane nathI paNa aneka prakAra che. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSaNikavAda mithyA che (4) be-AtmA kSaNika che. AtmAnuM svarUpa game te he paNa te kSaNa mAtra sthAyIkSaNika che. vizvamAM sarva padArtho kSaNika che. "catta taLi " mATe AtmA paNa sat hovAthI kSaNika che. vastu mAtra kSaNika che te pramANuthI siddha che mATe svIkAravuM joIe. juo - ghaTa, paTa vagere padArtho nAzane pAme che-sadAkALa rahetA nathI te pratyakSa jaNAya che. eTale ghaTa,paTAdi vinAzasvabhAvavALA hoya che te cekasa che. have temAM be vikalpa che. eka te teo eka kSaNa rahI bIjI kSaNe nAza pAmavArUpa vinAzI che ke amuka cakkasa kALa rahI pachI nAza pAmavArUpa vinAzavALA che. je prathama pakSa hoya te amArI mAnyatA siddha thAya che, ne tema na hoya te je cokkasa kALa nakkI karyo che tyAM sudhI te te padArtho avazya rahevA joIe. vacamAM temAM kaMI paNa parivartana na thavuM joIe. vacamAM tene nAza karavA mATe game tevA prayatna karavAmAM Ave te paNa te nAza na pAmavA joIe. paNa tema banatuM nathI. game tyAre game te tene nAza karI zake che. nAnuM bALaka paNa eka kAMkarI mArI ghaDAne pheDI zake che, mATe amane abhimata prathama pakSa ja AdaraNIya che arthAt je koI sat che te kSaNavinAzI che. - syA -kSaNa vinAzamAM keI kAraNa na hovAthI te mithyA che. vinAkAraNa kArya banatuM nathI. vinAza e eka kArya che. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 54 H AtmavAda : tenA kAraNeA maLe tyAre ja te kArya thAya che. ghaTa, paTAdinA nAza mATe paNa jyAre vinAzaka kAraNA prApta thAya che tyAre nAza pAme che ema mAnavAmAM kAI paNu pUrvakta Apatti AvatI nathI. jyAM sudhI vinAzanI sAmagrI maLatI nathI tyAM sudhI te sthira rahe che. eTale sanmAtrane kSaNusthAyI ja mAnavAmAM kAi pramANa nathI. ApadArtha mAtranA nAza kALa kare che. padArthanA nAzamAM tame je kaI kAraNeA svIkAraze temAM kALa paNa eka kAraNa mAnavuM paDaze. kALa sivAyanA bIjA kAraNeA kharuM jotAM nakAmA che. sekaDA vakhata dekhAya che ke vastunA nAzanA samaya nathI hAtA tyAre tenA nAza mATe game teTalA prabaLa prayatnA karavAmAM Ave teA paNa te ema ne ema rahe che. ane kaMI paNa kAraNa na heAvA chatAM lAMbe kALe deDha ne majabUta vastu paNa nAza pAmI jAya che. eTale nAzanu kharuM kAraNu kAi hAya teA te kALa ja che. dareka kSaNe te kALa rUpa nAzaka vidyamAna che mATe padArtha mAtranA kSaNe kSaNe nAza thAya che mATe sarve kSaNika ja che. syA--kALane ja nAzaka mAnavAmAM jagatanI asa bhAvanA. kALathI jo padArtha mAtra dareka kSaNe nAza pAme che, ema mAnavAmAM Ave te padArtha mAtra eka kSaNe nAza pAmI gayA pachI kaMIpaNa upalabdha thavuM na joie. pratyakSa jaNAtA sa padArthoM e rIte tamAre mate nahi sabhave. dekhAtA bhAvene; sthira karavA tame kALane utpAdaka paNa mAnaze| teA paNa kALa mATe te prazno kAyama ja raheze. kALa paNa kSaNika che, te tenA nAzaka keANu ? tene mATe navIna kalpanA karaze te anavasthA Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSaNikavAdanAM deze : 55 : thaze. ane je kALanA utpatti ne vinAza svayaM mAnaze te anya padArthonA paNa utpatti ne vinAza svayaM kema na mAnavA? padArtha mAtranA utpatti, vinAza vinA kAraNe svayaM mAnI leze te koI paNa sthaLe kAryakAraNubhAvanI vyavasthA raheze nahiM. bIjAM kALathI nAza mAne ke svayaM nAza mAne te paNa pratyakSa jaNAya che ke prathama kSaNe jaNAte padArtha anya kSaNe paNa upalabdha thAya che. ane keTalAka kALa pachI te sarvathA upalabdha nathI thate tyAM zuM ? kSaNe kSaNe thatA nAzamAM uttarottara navIna utpanna thatA padArthamAM saMskAra ApavAnI zakti kapaze te temAM paNa kSaNika-akSaNikatanI vicAraNA cAlu raheze. mATe padArtha mAtramAM kSaNe kSaNe je parivartana thAya che teTale aMze tene nAza, je rUpe te kAyama rahe che te rUpe tene avinAza ane navIna rUpa je utpanna thAya che te rUpe utpatti mAnavAmAM kaIpaNa bAdhA AvatI nathI. sarvathA kSaNikatva te koI paNa rIte saMbhavatuM nathI, mATe tamArI e vicAraNuM asatya ne tyAjya che. (5) bo-AtmA te kSaNika ja che. anya padArtho kSaNika che ke akSaNika te sAthe amAre nisbata nathI. ame te jJAnasvarUpa je AtmA che tene sarvathA kSaNika mAnIe chIe. AtmA kSaNe kSaNe judA judA jJAnarUpe pratyakSa jaNAya che. je kSaNika na hoya te tema kema bane? mATe AtmAne te kSaNika ja mAnave joIe. syA -AtmAne kSaNika mAnatA AvatA pAMca deze. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 56 : AtmavAda : AtmAdhIna vizvanI vyavasthA che. AtmAne je sarvathA kSaNika mAnaze te mahAbhayaMkara pAMca do upasthita thaze. te A pramANe kRtapraNAzAkRtakarmamoga-bhavapramokSasmRtimaGgadoSAn // upekSya sAkSAt kSaNabhaGgamiccha-bahA mahAsAhasikaH paraste // 1. karela karmane nAza-AtmA je kAMI zubhAzubha karma kare che tene tene bhega karavo paDe che. karma pitAnuM phaLa utpanna karIne pachI nAza pAme che, kSaNikavAdamAM te nahiM ghaTe. karela karmo ne te karmavALe AtmA banane sarvathA nAza pAmI gayA che eTale kRtakarmanI viphalatArUpa prathama deza kSaNikAtmavAdamAM Ave che. 2. nahiM karela karmane bhega-AtmA sukha yA duHkha anubhava hoya che, te pratyakSa siddha che. sukhaduHkhanI vyavasthA karmAdhIna che. AtmAne kSaNika mAnatA pUrve karela zubhAzubha karma ane te AtmA ane nAza pAmyA che. cAlu je vedanA thAya che te yA karmathI thAya che? udAsIna koIpaNa nahiM karela karmanuM te phala mAnavuM paDaze athavA karmane ane AtmAne sthAyI svIkAravA paDaze. eTale e rIte akRtakarmabhega nAmane bIje deSa lAge che. 3. saMsArane nAza-saMsAra eTale bhavanI paraMparA. AtmAne kSaNika mAnatA te ghaTI zakatI nathI. prathama te kSaNikAtmavAdamAM paraleka ja saMbhavato nathI. kRtakanusAra paralekanI prApti thAya che. karma ane AtmA bane sarvathA nAza pAmyA pachI keNa kene AdhAre anya bhavamAM jAya? kadAca paraleka ane bhavaparamparA mATe tame evI kalpanA karaze ke Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSaNikavAdanAM rASA * 57 : ekacitta khIjA cittanuM anusadhAna kare che. te trIjA cittanu anusa dhAna kare che. ema yAvat maraNu paryaMta cittanu anusadhAna cAle che. ane eka citte grahaNa karela sa`skAra ane karma te anya cittane soMpe che. te rIte paraleAka ane bhavaparamparA saMbhave che, te paNa vAstavika nathI. cittanA anusandhAna thavA ane eka bIjAnA karyAM ane sauMskAranI Apale karavI te eka bIjAne mAnIe te ja sa'bhave. kSaNe kSaNe sarvathA nAza pAmatA padArthoM ekabIjA sAthe saMma-dha ja pAmatA nathI teA levaDadevaDa karavAnI vAta ja kayAM? ne e rIte saMsAra-bhavaparamparAnI asaMbhAvanArUpa trIjo doSa sabhave che. * 4. meAkSanI asaMbhAvanA-kSaNikAtmavAdamAM mukti sa'bha vatI nathI. phrI karmabandha na thAya ane rahela karmanA sathA kSaya tene mAkSa kahevAmAM Ave che, mekSa e sarvane abhilaSita che. jyAM peAtAne kAMipaNu lAbha na thatA hAya tyAM pravRtti thatI nathI. AtmAne sarvathA kSaNika mAnanArane mate koipaNa AtmA meAkSane mATe prayatna karaze nahi; kAraNa ke prayatna karanAra te sarvathA nAza pAme che. eTale te mukta thatA nathI, mukta thanAra te koi anya ja rahe che. evA kANu mUkha hAya ke je peAtAnA vinAzane nAtarI khIjAne du:khamukta karAvavA prayatna seve. bIjuM anyavyavasthA ja kSaNikAtma matamAM ghaTatI nathI. jyAre kAine mandhana ja nathI te| mAkSanI vAta ja kyAM ? e rIte meAkSanI asa'bhAvanArUpa cAthA doSa che. 5. smaraNanI asaMbhAvanA--AtmAne kSaNika ja mAnanArane smaraNa paNa sabhave nahiM. devadatta khAdhu hAya tene svAda yajJadattane AvatA nathI. jo ekanA anubhava anyane Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 58 : AtmavAda: paNa thatuM hoya te ekanA sarvajJa thavAnI sAthe vizvamAtrane sarvApaNuM thaI javuM joIe. ema banatuM nathI, mATe jeNe anubhavyuM hoya tene ja smaraNa thAya che. AtmAne kSaNika mAnatA, anubhavanAra ane smaraNa karanAra bane judA che e nirvivAda mAnavuM paDaze. ane ema mAnatA anubhava keIne thAya ane smaraNa keIne thAya e kema bane? mATe smaraNanI asaMbhAvanA kSaNikavAdamAM thAya che. jyAre smaraNa saMbhavatuM nathI tyAre vizvanA cAlatA vyavahAranI avyavasthA UbhI. thAya che. vaLI buddha pite je kahyuM hatuM ke - data praznanA jaje, zattA puru hatA tena karmavipAkena, pAde viddho'smi bhikssvH|| vagere vacane mithyA mAnavA joIe. tamArAmAMnA keTalAeka padArthane cAra kSaNa sthAyI mAne che ne kahe che ke--(1) prathama kSaNa utpatti nAmane che, temAM dareka padAthe utpanna thAya che. (2) bIje kSaNa sthiti nAmano che, temAM padArtha sthira rahe che. (3) trIjo jIrNatA (karA) nAmane kSaNa che, temAM padArtho jIrNa thAya che-khavAI jAya che. (4) ne ceAthe kSaNa vinAza nAmane che. temAM sarva nAza pAme che. te paNa temanuM kathana avAstavika che. temAM paNa A upara batAvela pAMce deze kAyama rahe che, mATe AtmA ke keIpaNa padArtha sarvathA kSaNika mAnI zakAya nahiM; paNa utpAda, vyaya, prIvyarUpa mAnavAmAM Ave te vyavasthA cAle che. ityAtmavAde bauddhamatakhaNDanAkhyaM tRtIyaM prakaraNam Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa cAthuM - vedAntI taiyAyika ane sAMkhyamatanuM khaMDana ( 1 ) vedAntI--AtmA eka ane phUTastha nitya che. tamAe AtmA Nika nathI ema je samajAyuM te kharekhara che, parantu vizvanA vAstavika rIte vicAra karatAM A dekhAtu sarve mithyA che. eka cinmaya-brahma ja vAstavika che. eTale AtmA paNa nitya saccidAnandamaya eka ne phUTastha che. mAyAne cALe vividha prakAranA bhAse che. kahyuM che ke-- eka eva hi bhUtAtmA bhUte bhUte vyavasthitaH / ekadhA bahudhA caiva dRzyate jalacandravat || syA--AtmA aneka che ne prapaca paNa vAstavika che. tame je cidvaitavAdane AdhAre AtmAnuM ekatva jaNAvA che. te koI paNa rIte sa`bhavatuM nathI. gaganakusuma jevA mithyA padArthAMthI kAMI paNa kArya thai zake nahi. prapaMcane tevA prakArane mAnavAmAM Ave te tethI thatAM kAryoM je pratyakSa jaNAya. che tenuM zuM? ekAnta kSaNikavAdIne je doSo Ave che te DhASA paNa ekAnta nityavAdane mAnatA kAyama ja rahe che. mATe ja kahyuM che ke-- Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : $0: AtmavAda : mAyA satI cedvayatatvasiddhi - rathAsatI inta / kutaH prapaJcaH // ' mAyaiva cedarthasahA ca tatkiM mAtA ca vandhyA ca bhavatpareSAm // mATe prapaMcane vAstavika mAnavA e ja yukta ane doSa mukta che. prapa`ca mAnA eTale temAM je vaividhya jaNAya che te sava aneka AtmAe mAnavAmAM Ave tyAre ja sabhave. anyathA ekabIjAnu' sammizraNa, ekane du:khe anya duHkhI, ekane sukhe bIjo sukhI thai javA joie. ityAdi doSanA nivAraNa mATe navAnavA upAye citavavA te kevaLa buddhinI viDambanA karavA mAtra che. vastusthitithI viruddha je kAMi kalpanA karavAmAM Ave te sava peAtAne ja 'dhanakartA thAya che. mATe ame AgaLa batAvIzuM te prakAre AtmAnuM svarUpa mAnavuM e ja ucita che. (2) naiyAyika--AtmA vyApaka, muktimAM jaDe ane para mAtmAne AdhIna che. AtmA e prakAranA che: eka paramAtmA ane khIjo jIvAtmA. 1. temAM jagat ane jIvAtmA para paramAtmAnI pU sattA che. te paramAtmA eka ja che. tene AdhIna vizvanuM sava taMtra cAle che. koine sukhI ke du:khI karavA e sava izvarane hAtha che. A duniyAnA sarjaka paNa izvara che. vizeSa tA zu? paNa izvaranI zakti ke IcchA sivAya Anu eka pAMdaDuM paNa pharakI zakatu nathI. 2. jIvAtmA aneka che. jeTalAM zarIrA darekamAM ekaeka jIvAtmA rahela che. te sarva vizvane vyApI rahyA che, kAraNa ke vizvamAM jaNAya che te jIvAtmAe A kAI paNukA Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramAtmA te jIvAtmAnuM svarUpa H 11 : jIvAtmAnA adRSTa ke bhAgya vagara banatuM nathI. je kArya je jIvAtmA mATe mane che te kAryamAM te jIvAtmAnuM bhAgya kAraNu che. bhAgya athavA adRSTa e AtmAnA guNa che. guNa guNI sivAya rahI zakatA nathI. eTale zarIra bahAra je AtmAne mATe je kAMI kArya thAya che te sthAne te AtmAnuM adRSTa paNa rahela che, ethI te sthaLe te AtmA paNa rahela che ema mAnavuM joIe; mATe sarve AtmAo vyApaka che. 7. sukhadu:khanuM mULa jJAna che. jJAna zarIradhArIone ja thAya che. eTale sukhaduHkha paNa zarIradhArIne ja thAya che. AtmA jyAre anyaneAthI mukta thAya che tyAre dehane! tyAga kare che. viSA sAthe tene koI paNa jAtanA sambandha rahetA nathI eTale tenAmAM sukha, du:kha, jJAna, dreSa, icchA, prayatna, puNya, pApa, sa`skAra e guNA rahetA nathI arthAt muktAtmA saMsArasaMga rahita, niSkriya ne vizeSa guNu vinAnA hAya che. syA--paramAtmA jagatthI alipta che ne jIvAtmA zarIravyApI ane sadA saguNa che. 1. jagA sarjaka ane sarvataMtrane calAvanAra je paramAtmA tame mAne che te dehayukta che ke dehamukta ? rAgI che ke vItarAga ? kRpALu che ke krUra ? svatantra che ke paratantra ? sarvajJa che ke alpajJa ? kahezo ke--dehavALA, sarAga, krUra, paratantra ne alpajJa che, teA temAM jIvAtmA karatAM kaMI paNa vizeSatA na rahI; mATe te paramAtmApadane ja aAgya che. evA jo paramAtmA manAtA haiAya teA kANu paramAtmA nathI ? ane jo kaheze ke te dehamukta, vItarAga, kRpALu, svatantra ne sarvajJa che, teA tene AvuM apUrNa ane aneka dASAthI pUrNa jagata manAvavAnuM zuM prayeAjana che ? prayAjana vagara manda paNa Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : dara : AtmavAda : pravRtti karatA nathI, te pachI sajJa-svatantra paramAtmA te krama pravate mATe ja kalikAlasarvajJa zrI hemacandrasUrijI mahArAje kahyuM che keH~~ adehasya jagatsarge, pravRttirapi nocitA / na ca prayojanaM kizcit, svAtantryAnna parAjJayA // krIDayA cet pravartata, rAgavAn syAt kumAravat / kRpayA'tha sRjettarhi, mukhyeva sakalaM sRjet // duHkhadaurgatya duryoni - janmAdiklezavihvalam / nanuM tu sujJatastasya, kRpAcho jA pAhatA ? // karmApekSaH sa cettarhi, na svatatro'smadAdivat / karmajanye ca vaicitrye, kimanena zikhaNDinA 1 // atha svabhAvato vRtti - ravitarkyA mahezituH / parIkSakANAM taSa, parIkSAkSepaDiNDimaH || mATe tevA prakAranuM paramAtmAnu' nicana te paramAtmane ja viDasmita karavA jevuM che, parantu kharA paramAtmAM te je jIvAtmAo sakala kama vimukta banI pUrNa jJAnI, anyAkhAdha sukhamAM lIna, svasvarUpamAM tanmaya anI paramapada pAme che te ja che. tenI upAsanAthI A jIvAtmA temanA tulya ane che. vizvane sampUrNa Adarza ciratra ane parama sukhanA mArganu darzana karAvavApUrvaka koInI paNa avanati ke kaSTamAM kAraNabhUta na thavu' ne antima bhava bhogavI siddhazilAmAM zAzvata thavuM e ja vAstavika paramAtmapaNuM che. 2. zarIranI bahAra vizvavyApI AtmA mAnavA te paNa ucita nathI. zarIranI bahAra AtmAne mATe kArya thAya Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramAtmA te jIvAtmAnuM svarUpa H 63 : che, mATe tyAM tenuM bhAgya che ne tethI tyAM AtmA che e te kevaLa kAlpanika sRSTi jevu' che. vAstavika jyAM jene guNa raikhAya tyAM ja te vastu hAya che. jJAnAdi AtmAnAM guNNA zarIramAM upalabdha thAya che, mATe AtmA paNa zarIramAM ja che, je mATe kahyu che. yatraiva yo dRSTaguNaH sa tatra, kumbhAdivanniSpratipakSametat / tathApi dehAdvahirAtmatattva-matattvavAdopahatAH paThanti // lAhacUmbaka dUrathI paNa lAhane kheMce che te ja pramANe zarIramAM rahela AtmAnuM bhAgya dUra dUra paNa tene mATe phaLa utpanna karI zake che. e pramANe kaipaNa dUSaNa AvatuM nathI. UlaTu AtmAne vizvavyApI mAnatA temAMthI utpanna thatAM dUSaNeAnA nivAraNa mATe navI navI mithyA bhAMjagaDamAM uttaravAnI 5cAta karavI paDaze. 3. jJAna zarIradhArIAne ja thAya che te teA tamane paNa mAnya nathI. izvara zarIramukta chatAM jJAnI che, mATe mukta jIvAtmA jJAnAdi guNamukta heAya che tema mAnavu' mithyA che. jJAna, sukha, vIrya vagere AtmAnA svataH siddha guNA che. kama tene dakhAve che. indriyAthI thatu jJAna ke viSayeAthI maLatu sukha muktAtmAne na mAnavA koipaNa virodha nathI paNa vAstavika jJAna ane zAzvata sukhAdi te muktAtmAne paNa che. jo e. na mAnavAmAM Ave teA muktAtmA ane jaDa e emAM phera kAMIpaNa rahe mATe muktAtmA ananta, anyAmAya, ananya jJAna-sukha-vIryAdiyukta che. (3) sAMkhya--AtmA nityanirgu NI che ne badhamekSa prakatine thAya che. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmavAda : amAre mate AtmAnuM svarUpa A pramANe chevArtae manI, nitya saritA akartA nirguNaH sUkSma, AtmA kApiladarzane / kapila (sAMkhya) darzanamAM AtmA amUrta, cetana, bhaktA, nitya, sarvavyApI, kriyAvagarane, akartA, guNazUnya ne sUkSama che. vyavahAranA sarvatatrane calAvanAra prakRti che. tenuM svarUpa A che-"saranAmA sAzvAvasthA gatiH' A prakRti baMdhAya che. puruSa-AtmA baMdhAtuM nathI. puruSa ne prakRtine pAMgaLA ne AMdhaLA je soga che. prakRtinA baMdha mekSa mATe kahyuM che ke raGgasya darzayitvA, nivartate nartakI yathA nRtyAt / puruSasya tathAtmAnaM, prakAzya vinivartate prkRtiH|| sabhAjanene nAca batAvIne jema naTI cAlI jAya che tema prakRti paNa puruSane pitAne batAvIne chUTI thAya che. syA --AtmA saguNa-kartA ne nityanitya che. badhekSa paNa AtmAne ja thAya che. acetana padArtha kartA mAnI zakAya nahi. kartA vagara vizvane jema pAMgaLo cAlI zakato nathI ane adhiLe dekhI zako nathI. paNa pAMgaLA ane AMdhaLe bane bhegA thAya ane AMdhaLo pAMgaLAne upADI le, pachI pAMgaLe mArga batAve tema AMdhaLo cAle ne icchita sthaLe pahoMce. tema puruSa pAMgaLA (akartA) che paNa cetana che ane prakRti AMdhaLI (caitanyazanya) che paNa karyA che. eTale bannenA sahakArathI sarva vyavasthA cAle che. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnuM nityaniyatva : 65 : vyavahAra cAlatuM nathI mATe cetanane ja kata mAnave joIe. karmane kartA AtmA nathI te bhaktA paNa na hovuM joIe. tame letA te AtmAne mAne che, mATe kartA paNa mAna joIe. AtmA sarvavyApI nathI te ame pUrve taiyAyika ane vedAntIne kahyuM che. AtmA guNazUnya che te te tamAruM sasalAne ziMgaDAvALo samajavA jevuM mahAsAhasa che. dravya kadI guNazUnya hetuM ja nathI. AtmA eka dravya che, mATe temAM jJAnAdi guNe anubhavasiddha che te mAnavA joIe, tene a5lApa kaI rIte thaI zake nahiM. ekAnta nitya ane sUkSma mAnavAmAM pUrve jaNAvela aneka deze kAyama rahe che, mATe tene nityAnitya ne zarIravyApI-mahAna mAnave ucita che. prakRti baMdhAya che ne mukAya che. paNa AtmAnA baMdhamAkSa thatA nathI. e te sarva karatAM UMdhuM che. baMdhana anyane thAya ne tenAthI nIpajatA phaLa anya bhogave te paNa ghaNuM vicitra che, mATe badhana ane mokSa paNa AtmAne ja thAya che. e pramANe syAdvAdIe sarva darzane je AtmAnA sambazvamAM viparIta vicAraNA dharAvatA hatA te yuktipUrvaka dUra karI. ityAtmavAde vedAntanyAyasAGkhyamatakhaNDamAkhyaM caturthe prakaraNam // Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa pAMcamuM. jainadarzana pramANe AtmAnuM TUMka svarUpa. syAdvAdI--AtmA nAmanA eka padArtha che te nakkI thayu. ane tenA sambandhamAM judI judI vicAraNAo kharekhara na hatI te samajAyu eTale AtmAnu kharu' svarUpa zu che te samajavu joie. te A pramANe che-- 1. AtmA nAnA nathI tema mATA nathI, paNa AtmA jeTalA pramANunu zarIra grahaNa kare che teTalA pramANavALA hAya che. jema dvIpa upara jeTaluM AcchAdana (DhAMkaNu) mUkavAmAM Ave teTalA vistAramAM tenI prabhA hAya che tema AtmA paNu zarIra jeTalA pramANavALA hAya che. 2. AtmA eka nathI aneka che. aneka tA zuM paNu jenI gaNatrI na thai zake, jenA pAra na pAmI zakAya teTalA anantAnanta che. jo teTalA na mAnavAmAM Ave te phAI samaya evA Ave ke sa'sAra AtmazUnya thai jAya. gaNatrIvALA padArthAnA vinAza anivAya hAya che, mATe kahyuM che kemukto'pi vA'bhyetu bhavaM bhavo vA bhavasthazUnyo'stu mitAtmavAde / SaDjIvakAryaM tvamanantasaGkhya mAkhyastathA nAtha ! yathA na doSaH 3. AtmA jyAMsudhI sa'sAramAM che tyAMsudhI kamathI 9 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnuM svarUpa : 67 : AvRta che. te karmane laIne tenI jJAnazakti-darzanazakticAritrazakti-vIryazakti vagere dabAyela che. koI pUche ke AtmA ne karmane sambandha kayArathI thaye? tenA uttaramAM ema ja kahI zakAya ke te anAdi che. keTalAe padArtho ja evA hoya che jenI zarUAta hatI ja nathI, paramparA cAlyA ja karatI hoya che. senA ne mATInA sambandhamAM paNa vyavahAramAM e ja pramANe kahevAya che. ane je pramANe jenI Adi jANavAmAM nathI evA sonAne paNa mATIthI juduM pADI zuddha banAvI zakAya che te ja pramANe AtmA paNa anAdi karma saMyukta hovA chatAM tethI chUTo karI zakAya che. 4. AtmAne saMsAramAM rahevAnA sukha-duHkhamaya sthAno nIce pramANe che. sUDhamanigoda-bAdaranigada (sAdhAraNavanaspati) e sthaLe AtmA atyanta duHkhI hoya che. eka sAthe eka ja zarIramAM anaMta jI sAthe rahevuM paDe che. vAraMvAra janma maraNa cAlu ja hoya che. tyAMthI pachI sUkSma ne bAdara pRthvI, jala, agni ane vAyukAyamAM eka sAthe asaM khyAta cha sAthe rahevuM paDe che. tyArabAda kramazaH jIvane rahevAne zarIrane vikAsa prApta thAya che. pratyeka vanaspatimAM eka zarIramAM eka ja jIva rahe che. pachI anukrame beindriya, tri-Indriya, caurindriya, nAraka, tiryaMcapaMcendriya, manuSya ne deva, temAM tiryaMca sudhI AtmAne ghaTatuM paNa vizeSa duHkha hoya che. manuSyamAM sukhaduHkha samAna rahe che. jyAre devAmAM vizeSa sukha ane a5 duHkha hoya che. A sarva chatAM temAM zAzvata sukha meLavavAno adhikAra kevaLa manuSyane ja che. 5. AtmAne saMkeca vikAsa svayaM nathI thatuM arthAta AtmA nAne yA meTo je thAya che te karmane yege thAya che. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 68 : AtmavAda : eTale AtmA jyAre mukta thAya che tyAre je zarIranA te sadAne mATe tyAga kare che temAMthI bhAga nyUna thaI OM bhAge ghana thaine siddhimAM rahe che. OM bhAga ghaTavAnu kAraNa te che ke mAnava zarIramAM OM bhAga peAlANa bhAga hAya che. tyAM AtmA hAtA nathI. karma mukta thayA bAda te bhAga pUrAi jAya che. 6. AtmAnA vibhAga karavAmAM Ave arthAt AtmAmAMthI nAnA nAnA aNue chUTA pADavAmAM Ave te tevA aNue asakhyAtA nIkaLe che, jo ke te aNue chUTA paDI zakatA nathI mATe te dareka bhAgane pradeza kahevAmAM Ave che. ne tethI AtmA asaMkhyAta pradezavALA che, te sarva pradezeAthI pirapUrNa AtmA ja AtmA kahevAya che. kevaLI samruddhAtanA ceAthe samaye vizvavattI AkAzanA pradeze pradeze AtmA peAtAnA pradezeA bharI de che. 7. AtmA eka pariNAmI padArtha che. te keAi vakhata sukhI te kAi vakhata du:khI haiAya che. kAI samaya jJAnI teA kAi samaya ajJAnI, kAi samaya puruSa, strI, yA napuMsakarUpe hAya che ema anekavidha pariNAmane anubhave che. muktAtmAne tevA prakAranA vizvanA vividha pariNAme hAtA nathI. ethI koI ema mAnatu hoya ke eka vakhatanA mUrkha te mUrkha ja, duHkhI te du:khI ja, puruSa te puruSa ja, strI te strI ja ne pazu pazu ja rahe che te mithyA che; asatya che. te hoya che ne tene vaya' siddha che. keTa 8. AtmAonA svabhAvA judA judA AdhAre tenI judI judI jAtie paNa 1. padAmAMthI chUTA na paDI zake tevA nAnAmAM nAneA bhAga te pradeza kahevAya che te chUTA paDI zake te paramANu kahevAya che. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnuM svarUpa : 69 : lAe AtmAone dhama-meAkSa vagere padArthoM pratye ruci thAya che, te keTalAekane ruci thatI ja nathI. jyAre keTalAeka AtmAe evI sthitimAM ja mukAyA hAya che ke jeone ruci thavAnA cAga paNa prApta thatA nathI. keTalAekane teA chate yeAge durlakSya rahe che, tethI te te svabhAvane kAraNe teo bhavya, abhavya, jAtibhavya ne durlabhyane nAme vyavahArAya che. bhavya AtmA sAmagrI pAmIne krame krame vikAsa sAdhatA Akhara paramAtmA ane che. A sa` AtmAnu lakSaNa A che C yaH kartA karmabhedAnAM, bhoktA karmaphalasya ca / saMsata parinirvAtA, sa hyAtmA nAnyalakSaNaH // atAvela AtmAnA svarUpa mATe nIce pramANe kathana che. AtmAsti pariNAmI, baddhaH sa tu karmaNA vicitreNa / muktazca tadviyogA-ddhiMsA'hiMsAdi taddhetuH // AtmAnA yathArtha Ananda meLavavA mATe tathya Atmasva rUpanuM ahAniza zravaNa-manana kare ne anAvRta AtmasvarUpa meLavA e ja. ityAtmavAde jainadarzanAbhimatAtmasvarUpavivecanAkhyaM paJcamaM prakaraNam // AtmavAdaH sampUrNaH // Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsanasamrATa-sarvatantrasvatantra-sUricakracakravarti-pUjyAcArya mahArAjazrIvijayanemisUrIzvaramahArAjAnAM paradarzanAtmavicArakhaNDanapurassarasvadarzanAtmavicAramaNDanAtmakaH svaadhyaayH| ( gIyate prAbhAtika-rAgeNa ) jayati jinazAsane sUrisamrAD guru-rnemisuriH sakalatattvasindhuH // zrutanidhiH sevadhiH sadguNAnAmayaM, karuNarasajaladhisamasattvabandhuH // 1 // AtmAno'bhAvasiddhayai mudhA nAstikai-yatyate sarvayatnena nityam // yuktiyuktaM yatastatra pratibandhakaM, bhavati yadvacanaracanaM nu satyam // 2 // citsvarUpaM kSaNasthAyinaM saugataH, sarvadA cetanaM vaktyagauNam // kintu yadvacanahatazeSazaktiH sado-madhyamadhyAsito bhajati maunm||3|| yatprabhAbhUtibhirbhItabhItaizcida-dvaitavAdairaraNyaM prayAtam // mAyayA saMyutaM brahma tatrApi taiH, svIkRtaM 'ghaTTakuTyAM prabhAtam' // 4 // dehino vyApakatvaM videhAtmano, rahitatAM saMvidAdervadanti // kaNabhujo gautamA yatsamIpe paraM, gotamIbhUya mUkA bhavanti // 5 // , jJapayituM cetanaM sakalakaraNairaka-rimiha kApilAH saMyatante // yena saMzikSitAH kartumAlocanA, mUrdhni nityaM tridaNDaM vahante // 6 // zAzvataM nazvaraM janyamapi sambhave-dAtmatattvaM hyanekAntavAde // nAnyathA bandhamokSavyavasthA bhavet , sthApitaM yena vidvadvivAde // 7 // darzanodayakaro nandano dhImatAM, sarvathA bAlyato brahmacArI // vizvavijJAnavit padmapAdaH pramo-dAmRtApUrNa-lAvaNyadhArI // 8 // itthaM mayA zrIvijayAdinemiH, sUriH stutastarkavicAragarbham // . zrItIrtharakSoddhAraNAdikArye, dhurandharaH stAtsukhadAyako me // 9 // // ityAtmatattvavicAramaNDanAtmakaH shriivijynemisuuriishvrsvaadhyaayH|| Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ in zrI. jaina sAhitya vardhaka sabhA tarasthI prakAzita thayelA graMtha 1. paramAtmasaMgItarasaTyAtasvinI 0-8-0 2. satasaMdhAna mahAkAvya saTIka . 3. sAhityazikSAmaMjarI-(lejara pepara ) ... 2-0-0 | (gleja pepara ) 1-8-0 4. vairAgyazataka-savivecana 1-0-0 5. tattvArthasUtra sAnuvAda presamAM zrI. Adijina paMcakalyANapUjA 0-4-0 7. zrI. giranArajItIthanA paricaya 0-4-0 saMgItotasvinI (nAnI), - 0-6-7 induddata-( khaMDa kAvya ) saTIka 2-0-0 10. nilaeNvavAda 3-0-0 11. zivabhUti (digambaramata pravartaka) 0-3-0 12. nayavAda (nayakaNikA-mULa -sAthe) ... 0-4-0 13. AtmavAddha 0-10-0 14. vicAra-saiArabha 0-3-0 | have pachI prakAzita thanArA graMtha 1. lakSaNArtha caMdrikA 2. siddhAnta lakSaNa guDhArtha tattvAlakaprakAza. 3. mudrita kumudacandra-saTIka 4. sUktisudhA tasvatI 5. khaDakhAdamULa-saTIka. i v