________________
: ૫૪ ઃ
આત્મવાદ :
તેના કારણેા મળે ત્યારે જ તે કાર્ય થાય છે. ઘટ, પટાદિના નાશ માટે પણ જ્યારે વિનાશક કારણા પ્રાપ્ત થાય છે ત્યારે નાશ પામે છે એમ માનવામાં કાઈ પણુ પૂર્વક્ત આપત્તિ આવતી નથી. જ્યાં સુધી વિનાશની સામગ્રી મળતી નથી ત્યાં સુધી તે સ્થિર રહે છે. એટલે સન્માત્રને ક્ષણુસ્થાયી જ માનવામાં કાઇ પ્રમાણ નથી.
આપદાર્થ માત્રના નાશ કાળ કરે છે.
પદાર્થના નાશમાં તમે જે કઈ કારણેા સ્વીકારશે તેમાં કાળ પણ એક કારણ માનવું પડશે. કાળ સિવાયના બીજા કારણેા ખરું જોતાં નકામા છે. સેકડા વખત દેખાય છે કે વસ્તુના નાશના સમય નથી હાતા ત્યારે તેના નાશ માટે ગમે તેટલા પ્રબળ પ્રયત્ના કરવામાં આવે તેા પણ તે એમ ને એમ રહે છે. અને કંઈ પણ કારણ ન હેાવા છતાં લાંબે કાળે દેઢ ને મજબૂત વસ્તુ પણ નાશ પામી જાય છે. એટલે નાશનુ ખરું કારણુ કાઇ હાય તેા તે કાળ જ છે. દરેક ક્ષણે તે કાળ રૂપ નાશક વિદ્યમાન છે માટે પદાર્થ માત્રના ક્ષણે ક્ષણે નાશ થાય છે માટે સર્વે ક્ષણિક જ છે.
સ્યા—કાળને જ નાશક માનવામાં જગતની અસ
ભાવના.
કાળથી જો પદાર્થ માત્ર દરેક ક્ષણે નાશ પામે છે, એમ માનવામાં આવે તે પદાર્થ માત્ર એક ક્ષણે નાશ પામી ગયા પછી કંઈપણ ઉપલબ્ધ થવું ન જોઇએ. પ્રત્યક્ષ જણાતા સ પદાર્થોં એ રીતે તમારે મતે નહિ સભવે. દેખાતા ભાવેને; સ્થિર કરવા તમે કાળને ઉત્પાદક પણ માનશે। તેા પણ કાળ માટે તે પ્રશ્નો કાયમ જ રહેશે. કાળ પણ ક્ષણિક છે, તે તેના નાશક કેાણુ ? તેને માટે નવીન કલ્પના કરશે તે અનવસ્થા
