________________
પ્રકરણ ચાથું
-
વેદાન્તી તૈયાયિક અને સાંખ્યમતનું ખંડન
( ૧ ) વેદાન્તી—આત્મા એક અને ફૂટસ્થ નિત્ય છે.
તમાએ આત્મા ણિક નથી એમ જે સમજાયું તે ખરેખર છે, પરન્તુ વિશ્વના વાસ્તવિક રીતે વિચાર કરતાં આ દેખાતુ સર્વે મિથ્યા છે. એક ચિન્મય-બ્રહ્મ જ વાસ્તવિક છે. એટલે આત્મા પણ નિત્ય સચ્ચિદાનન્દમય એક ને ફૂટસ્થ છે. માયાને ચાળે વિવિધ પ્રકારના ભાસે છે. કહ્યું છે કે—
एक एव हि भूतात्मा भूते भूते व्यवस्थितः । एकधा बहुधा चैव दृश्यते जलचन्द्रवत् || સ્યા—આત્મા અનેક છે ને પ્રપચ પણ વાસ્તવિક છે. તમે જે ચિદ્વૈતવાદને આધારે આત્માનું એકત્વ જણાવા છે. તે કોઈ પણ રીતે સ`ભવતું નથી. ગગનકુસુમ જેવા મિથ્યા પદાર્થાંથી કાંઈ પણ કાર્ય થઇ શકે નહિ. પ્રપંચને તેવા પ્રકારને માનવામાં આવે તે તેથી થતાં કાર્યોં જે પ્રત્યક્ષ જણાય. છે તેનું શું? એકાન્ત ક્ષણિકવાદીને જે દોષો આવે છે તે ઢાષા પણ એકાન્ત નિત્યવાદને માનતા કાયમ જ રહે છે. માટે જ કહ્યું છે કે—
