________________
: ૪૮ r
આત્મવાદ :
છીપ કે કાઈ પણ પદાર્થ માં રૂપાના ભ્રમ થતા નથી. વાસ્તવિક રૂપ' ને તેનુ સત્ય જ્ઞાન છે માટે તેના ભ્રમ થાય છે. કાઇને પણ આ આકાશનું ફૂલ છે કે વાંઝણીના છેકરા છે. એવું મિથ્યા જ્ઞાન પણ થતુ ં નથી, માટે આ સ્પષ્ટ દેખાતા પદાર્થને ભ્રહ્માત્મક માનતા અન્ય કાઇ સ્થળે તેને સાચા માનવા જ પડશે. બીજું ભ્રમાત્મક પદાથી કાઇ પણ કાર્યની સિદ્ધિ થતી નથી. સ્વમમાં જણાતા પદાર્થોં કોઈ પણ પ્રકારના કામમાં આવતા નથી. ઝાંઝવાના જળથી તરસ છીપતી નથી. એ પ્રમાણે આ દેખાતા પદાર્થોં પણ કાલ્પનિક માનવામાં આવે તે તેથી પણ કંઈ પણ કાર્ય થાય નહિ. ત્યાં પણ એમ કહેશે કે કાંઈપણુ કાર્ય થતું જ નથી, દેખાતા કાર્યાં પણ ભ્રમ છે, તે તમારી વિચારણાના ઈંડા જ નહિ આવે. સર્વ વિચારણાએ અવ્યવસ્થિત થઈ જશે. સ્વપ્નમાં મનતા પદાર્થોં અને જાગૃત દશામાં મળતા પદાર્થોં અને એક સરખા ભ્રમરૂપ છે તે બન્નેથી એક સરખા ફૂલ કેમ નથી નીપજતા? સમાન ફળ થવા જોઇએ, જે માટે કહ્યું છે કે—
आशामोदक तृप्ता ये ये चास्वादितमोदकाः । रसवीर्यविपाकादि, तुल्यं तेषां प्रसज्यते ॥
વિશેષ તા શું પણ ખાદ્ય વસ્તુને ભ્રમાત્મક સિદ્ધ કરવા પ્રયત્ન કરતા તમને કાઈ કહેશે કે વિજ્ઞાન પણ નથી, તે પણુ એક ભ્રમ છે તે તેના પ્રતીકાર પણ નહિ કરી શકે!, કારણ કે તમે પાતે જ ભ્રમરૂપ છે, તમારાથી સત્ય વસ્તુ માની શકાય નહિ એ રીતે તમારે આખર શૂન્યવાદનું શરણ સ્વીકારવું પડશે એટલે ઘટ, પટાદિ સર્વ વાસ્તવિક પ્રમાણસિદ્ધ છે એમ માનવું જોઈએ.
