________________
પ્રદેશનું નાસ્તિતાનું મંડન : આ બધા બોલે છે, ચાલે છે, ખાય છે, પીયે છે, ને મરણ પછી એવું શું થાય છે કે જેથી બોલતા ચાલતા નથી? ત્યારે હું કહેતા કે પાંચ ભૂતના આ વિચિત્ર સંગથી બોલવા, ચાલવા વગેરેની શક્તિ ઉત્પન્ન થાય છે. આ શરીરમાં ચામડી, હાડ વગેરે પૃથિવી છે, પ્રવાહી આંસુ, મૂત્ર વગેરે જળ છે, જઠર વગેરે અગ્નિ છે, શ્વાસોશ્વાસ વગેરે વાયુ છે, ને ખાલી સ્થાન આકાશ છે.
એ પાંચ ભૂતના વિચિત્ર સંગરૂપ આ દેહ ખાવા પીવા વગેરેથી પુષ્ટ થાય છે. સ્વચ્છ વાયુ, સૂર્યના આતપ વગેરેથી અને ખુલ્લા સ્થાનમાં રહેવાથી સચવાય છે. તેને ઉપગ સારી રીતે આ ભૌતિક પદાર્થોને ભેગવવા એ જ છે.
જ્યારે આ પાંચના સગમાં કાંઈ પણ ફેરફાર થાય છે ત્યારે દેહ નરમ પડે છે. કેઈને પણ સંગ સર્વથા છૂટે પડે છે ત્યારે બોલવા ચાલવા વગેરેની શક્તિને નાશ થાય છે. પછી ભલે તે ઓછાશ શસ્ત્રના આઘાતથી, અપથ્ય સેવનના વિકારથી કે બંધ સ્થાને ગંધાઈ રહેવાથી થઈ હોય. જ્યારે આ ભૂતમાં બેલવા ચાલવાનું સામર્થ્ય નાશ પામે છે ત્યારે તે તદ્દન નકામુંનિરર્થક થઈ જાય છે, માટે જ તેને બાળી નાખવામાં, દાટી દેવામાં કે નદી સમુદ્રમાં પધરાવવામાં આવે છે.
એ પ્રમાણે ઘણા પ્રયોગથી ને ઘણું વિચારેથી મેં નિર્ણય કર્યો છે કે “આત્મા નથી” માટે હું જે કહું છું તે અવિચારિત નથી. હે આચાર્ય ! હું કહું છું તે માની જા ને મારો આજ્ઞાંકિત માંડલિક રાજા થઈ ભૈતિક ભેગે ભેગવ.”
(૩). શ્રી કેશિગણધર મહારાજને ઉત્તર
હે રાજન! તે આત્માને માટે ઘણું પ્રયત્ન કર્યા હશે,
