Tattvartha Sutra

Author(s): Santbal
Publisher: Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad

Page 9

ખરા અર્થમાં આત્મસાધના કરતા દેખાય, તેપણું તરત જ, ગુરુ શિષ સાથેનો સંબંધ તોડી નાંખે, એટલું જ નહીં, પણ એમ પણ જાહેર કરી દે છે, “અમુક શિષ્ય ગુરની મર્યાદામાં રહેતું નથી, માટે તેની કોઈ જવાબદારી ગુરુને શિર નથી. એમ કે એ સમજી લેવું.”
જૈન સંપ્રદાયમાં તેમ જ અન્ય સંપ્રદાયમાં પણ કેવળ નજીવા. વિચારભેદને લીધે ગુરુશિષ્યના સંબંધ વિચ્છિનન થતા જણાયા કરે છે. હા, એક વાત ખરી કે, “શિષ્ય સ્વચ્છેદે જ વર્તતે હોય અને પિતાનું શ્રેય ચૂકી જઈ ગુરુની મર્યાદા પ્રમાણે જ અક્ષરશઃ ન ચાલતો હોય તો તે ગુરુ પોતાના શિષ્ય સાથે સંબંધ તેડી. નાંખે તે તો વાજબી ગણાય. પણ જ્યાં શિષ્યમાં આવી સ્વછંદતા નથી જ, માત્ર, (૮૪૩) આઠતરી વીસ કહેવાને બદલે (૧૨૪૨) બાર દુચવીસ પણ થઈ શકે છે. એમ કહેનાર કઈ શિષ્યને ગુરુ એમ કહે કે, એમ નહીં પણ “આઠતરી ચોવીસ” એને જ વાજબી છે. અમે બાર દુ વીસ કે ચાર છગ ચોવીસ” એ તદ્દન ખોટી વાત છે.' તે મારા વિચાર પ્રમાણે આમ કહેનાર ગુરુ પિતાને ગૌરવને દૂષિત કરે છે. પ્રસ્તુતમાં વિશેષ આનંદની વાત છે કે, મુનિ સૌભાગ્યચંદ્રજી એટલે સંતબાલજી અને તેમના ગુરુજી પૂ. શ્રી. નાનચંદ્રજી મહારાજ, બંનેએ સ્યાદવાદને જાણેલ છે, સમજેલ છે, અને જાણી સમજીને, વહેવારમાં પણ મૂકેલ છે. એટલે આ ગુરુશિષ્યનું યુગલ, સદા વંદનીય છે અને પ્રશંસનીય પણ છે.
આટલું તે સંતબાલજી વિષે થયું. હવે તેમણે રચેલ પથમય તત્વાર્થ સૂત્ર વિષે બીજા વળી બે શબ્દ આ પ્રમાણે જરૂર કહી શકાય.
તત્ત્વાર્થસૂત્રને ઊંડો અભ્યાસ મનન ચિંતન કર્યા પછી શ્રી સંતબાલજીને એમ લાગેલું કે, “પ્રસ્તુત સૂત્ર દ્વાદશ અંગીના સારરૂપ છે. જે તેને અનુવાદ કંઠસ્થ કરવામાં આવે તો જૈનસંમત દ્રવ્યાનુયેગ, ચરણકરણનુયોગ, અને ગણિતાનુગ પણ બરાબર સમજાઈ જાય. કારણ કે, પંડિત સુખલાલજી રચિત સવિવેચન ગદ્ય અનુવાદને