________________
-------
~
તત્ત્વાખ્યાન.'
૨૪ -------------~-~~~-~~ આત્માને આપ લોકો ઘણુ અને વ્યાપક જ્યારે માને છે, અને+દીવાને પ્રકાશ એક બીજામાં મળી જાય છે તેમજ તે આત્માશ્રિત શુભાશુભ કર્મોને પણ એક બીજામાં પ્રવેશ થવાથી એકના શુભ કર્મથી સુખી બીજે થાય અને બીજાના ખરાબ કર્મથી દુ:ખી બીજો જ થાય અથવા તે પિતાના શુભ કર્મના વિપાકથી સુખીપણું પણ પિતાને અને બીજાના અશુભકર્મના વિપાકથી દુખીપણુ પણ પિતાને આ બંને બાબતે એક કાલમાં થવી જોઈએ.
વળી જેટલું વ્યાપક આત્મા છે તેટલું જ વ્યાપક શરીર છે એમ કહેવા માંગે છો અથવા તે આત્માના એક દેશમાં શરીર છે એમ માનવામાં આવે છે, અથવા તે જેટલું શરીર છે તેટલામાંજ આત્મા છે એમ માનવામાં આવે છે? આ ત્રણ પ્રકને પૂછવામાં આવે છે.
પ્રથમ પક્ષમાં તે આત્મા સ્વર્ગલેક, મૃત્યુલોક, પાતાલક આ ત્રણે લેકમાં વ્યાપીને રહેલો હોવાથી એકજ ભવમાં ચાર ગતિના વિષયને અનુભવ થવે જોઈએ; તથા આ મનુષ્ય છે, તિર્યંચ નથી, આ તિર્યંચ જ છે, મનુધ્ય નથી, આ દેવ છે, નારકી નથી; આ નારકી છે, દેવ નથી; આવે જે જગપ્રસિદ્ધ વ્યવહાર છે તે આત્માને વ્યાપક માનવામાં બિલકુલ ન થવું જોઈએ.
અને બીજો પક્ષ માનવામાં તે આત્માના એકજ ભાગમાં જ્યારે ભગનું સાધન શરીર છે ત્યારે તે તેજ ભાગમાં
