________________
[ ૧૭ ] સિદ્ધિ થાય છે, જેમ ઘરના ખૂણામાં બેઠેલો વેપારી ચણાની મુઠ્ઠી દઈને ચિંતામણિ ખરીદી લે તેમ.]
જ: વ્યવહારનય –આત્મદ્રવ્ય વ્યવહારનવે બંધ અને મોક્ષને વિષે દ્વતને અનુસરનારું છે, બંધક બંધ કરનાર) અને મોચક મુક્ત કરનાર) એવા અન્ય પરમાણુ સાથે સંયુક્ત થતા અને તેનાથી વિમુક્ત થતા એવા પરમાણુની માફક. [વ્યવહારનયે આત્મા બંધ અને મોક્ષમાં પુદ્ગલ સાથે) દૈતને પામે છે, જેમ પરમાણુના બંધને વિષે તે પરમાણુ અન્ય પરમાણુ સાથે સંયોગ પામવારૂપ દ્વૈતને પામે છે અને પરમાણુના મોક્ષને વિષે તે પરમાણુ અન્ય પરમાણુથી છૂટો થવારૂપ દ્વતને પામે છે તેમ.].
૪૫ નિશ્ચયનય –આત્મદ્રવ્ય નિશ્ચયનયે બંધ અને મોક્ષને વિષે અદ્વૈતને અનુસરનારું છે, એકલો બંધાતો અને મુકાતો એવો જે બંધમોક્ષોચિત સ્નિગ્ધત્વરૂક્ષત્વગુણે પરિણત પરમાણુ તેની માફક. (નિશ્ચયનયે આત્મા એકલો જ બદ્ધ અને મુક્ત થાય છે, જેમ બંધ અને મોક્ષને ઉચિત એવા સ્નિગ્ધત્વગુણે કે રૂક્ષત્વગુણે પરિણમતો પરમાણુ એકલો જ બદ્ધ અને મુક્ત થાય છે તેમ.]
૪૬ઃ અશુદ્ધનય–આત્મદ્રવ્ય અશુદ્ધનયે, ઘટ અને રામપાત્રથી વિશિષ્ટ માટીમાત્રની માફક, સોપાધિસ્વભાવવાળું છે.
૪૭: શુદ્ધનય –આત્મદ્રવ્ય શુદ્ધનયે, કેવળ માટીમાત્રની માફક, ' નિરુપાધિસ્વભાવવાળું છે.
રાગનો પ્રમ કરવો અને સ્વભાવની અરુચિ કરવી તે ક્રોધ છે, રાગની અધિકતા કરવી અને સ્વભાવને હીણો માનવો તે માન છે, રાગની રચના કરવી અને સ્વભાવની ભાવના છોડવી તે માયા છે અને રાગની વૃદ્ધિ કરવી અને સ્વભાવની ભાવના છોડવી તે લોભ. છે.
