________________
[ ૩પ ] આ સિદ્ધને જ્ઞાનમાં જાણીને સ્થાપવા તે ભાવસ્તુતિ છે ને તેમને વિકલ્પમાં
બહુમાનથી સ્થાપવા તે દ્રવ્યસ્તુતિ છે. આત્મજ્ઞાનનો આધાર બાહ્ય સંયોગ, બાહ્ય આચરણ કે મંદ કષાય નથી. જેના જીવનમાં સહજ ઉદાસીનતા જ છવાઈ રહેલી હોય તે
આત્મસ્થિત સંત છે. છે જેને ધમાં પ્રત્યે પ્રેમ નથી તેને ખરેખર ધર્મ પ્રત્યે પ્રેમ નથી. છે જ્યાં સુધી આ જીવ પોતાને બદ્ધરૂપે બંધાયેલપણે) દેખે છે ત્યાં સુધી
તે ભવબદ્ધ જ રહે છે. સંપત્તિ સ્વપ્ના જેવી છે, પુણ્ય-પાપ પંક –કાદવ) જેવા છે. પોતાના આત્માને અશુદ્ધ માનનારા અશુદ્ધ જ રહેશે અને પોતાના આત્માને શુદ્ધ માનનારા શુદ્ધ થયા વિના રહેશે નહીં. સમ્યક શ્રદ્ધા પર, રાગ કે ભેદને કબૂલતી નથી, માત્ર સહજ શુદ્ધ નિજ શક્તિને કબૂલે છે. ચંદ્રમામાં કાળો ડાઘ હોવા છતાં ચાંદની કાળી થતી નથી તેમ કદાચ જ્ઞાનીની વાણીમાં શબ્દોષ થઈ જાય તોપણ તત્ત્વમાં બાધા આવતી
નથી.
સાચો સાધક એ જ છે કે જે ઉત્તમ એવી આત્મકળા–જ્ઞાનકળાની સાધના કરે છે. જ્યાં જ્ઞાનીની વાણીના મધુર ધ્વનિ અંતરમાં ગુંજ્યા ત્યાં ભ્રમરના ગુંજારવ તો દૂર રહો, કોયલના સ્વરથી પણ શું કામ છે? (કાંઈ જરૂર નથી) સુક્ષેત્રમાં વાવેલું બીજ નિષ્ફળ જતું નથી, અંકુર ઉત્પન્ન થઈને ફળની પ્રાપ્તિ થાય જ છે તેવી રીતે રુચિમાં વણાયેલા સંસ્કાર નિષ્ફળ જતાં નથી, સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ થઈને મુક્તિ થાય જ છે.
