________________
[ પર ] આત્મા જ્ઞાનોપયોગને આધારે છે તેમ પ્રથમ અનુમાન આવે. પછી આત્મા ઉપયોગને આધારે આત્મા છે તેવો ભેદ પણ નાશ થઈ આત્મા આત્માને જ આધારે છે તેવું અભેદ પરિણમન થતાં અનુભવ થાય છે. આત્મા રાગને કરે છે તેવું કથન પર્યાયબુદ્ધિ પોષક છે અને આત્મા જ્ઞાનને જ કરે છે, રાગને નહીં તેવું કથન પર્યાયબુદ્ધિ નાશક છે. મહતુ (મહાન) સ્વભાવની મહત્તા આવતાં પુણ્યભાવની અને તેના ફળની મહત્તા ઉડી જાય છે. હું ચૈતન્ય છું એમ સ્વભાવમાં અહમ્પણું આવતાં પરદ્રવ્ય ને રાગાદિમાં અહમ્પણું ટાળે છે. ત્રિકાળી આત્મસ્વભાવ એટલો અમાપ ને અનંત છે કે પર્યાયમાં પણ પૂરો આવતો નથી. પર્યાયના આશ્રયે પર્યાયનું પણ સાચું જ્ઞાન નહીં થાય. દ્રવ્યના આશ્રયે જ દ્રવ્યનું તેમ જ પર્યાયનું જેમ છે તેમ સાચું જ્ઞાન થાય છે. ભાઈ! જો તને જ્ઞાનનીધિની પ્રાપ્તિ થઈ હોય તો તેને એકાંતમાં
ભોગવજે, બહાર ઢંઢેરો પીટીશ નહીં. શું લોકો જાણે તો જ તને જ્ઞાન . પ્રાપ્ત થયું છે? શું ફૂલને કોઈ સુંઘે તો જ તેની સુવાસ છે? જ સ્વરૂપગાહી જ્ઞાન જ પરનું યથાર્થ જ્ઞાન કરે છે. છે. કોઈપણ કાર્ય તેના કાળે જ થાય છે. બધું ક્રમબદ્ધ જ છે. પોતાના
જન્મક્ષણે જ પર્યાય પ્રગટ થાય છે. છતાં સ્વભાવ, પુરુષાર્થ વગેરેથી કાર્ય થયું એમ કહેવું હોય ત્યારે અકાળે કાર્ય થયું એમ પણ કહેવાય છે. સિદ્ધદશામાં એટલું સુખ છે, કે એ તો પોતે અનભવે અને કેવળી જાણે. તેવી રીતે નિગોદદશામાં એટલું દુઃખ છે, કે એ તો પોતે અનુભવે અને કેવળી જાણે. આત્મા વિકારરૂપ થાય એવી આત્માની તાકાત નથી અને વિકાર આત્મારૂપ થાય એવી વિકારની તાકાત નથી.
