________________
[૪૮]. જેની આત્મામાં સત્તા હોય તેનાથી આત્માનું કલ્યાણ થાય, પણ જેની આત્મામાં સત્તા જ ન હોય તેનાથી આત્માનું કલ્યાણ કેવી રીતે થાય? જેમાં ગુણભેદ પણ નથી એવું સ્વય જ્ઞાનમાં આવવું જોઈએ. અહો! અનંત મહિમાવંત શાયકને સ્વીકારવામાં કેટલી ધીરજ ને શાંતિ-એકાગ્રતા જોઈએ! સર્વજ્ઞ પરમાત્માના આ કહેણ આવ્યા છે કે તું ગુણી છો તે ગુણને સ્પર્શતો નથી.–આવા કહેણને સ્વીકારજે, ના પાડીશ નહીં. મોટાના કહેણની ના ન પડાય. સમયસારમાં નવ તત્ત્વની વાત છે ને? ના, એક તત્ત્વની વાત છે. એકને સમજાવવા નવ કહ્યા છે, નવને સમજાવવા નવ કહ્યા નથી. એકને સમજાવવા નવનો ભેદ પાડીને સમજાવ્યું છે. જાણે પર્યાય, છતાં તે એમ જાણે છે કે હું દ્રવ્યમાં નથી. જેમાં પર્યાય
નથી તે દ્રવ્ય હું છું. શું ચૈતન્યની લીલા !! જ દ્રવ્ય દ્રવ્યમાં છે, દ્રવ્ય પર્યાયમાં નથી–આ અનેકાંત છે.
જે સંસારને કાંઠે આવ્યો હોય તેના માટે આ વાત છે. શાસ્ત્રવાંચન, ચર્ચા વગેરે જે પરલક્ષી જ્ઞાન છે તે આત્માનો ઉપયોગ નથી, આત્માનું લક્ષણ નથી. સ્વરૂપને ધ્યેય બનાવીને જે જ્ઞાન આવે તે આત્માનો ઉપયોગ છે, આત્માનું લક્ષણ છે. ' લક્ષ્યને અવલંબીને–આશ્રયે–જે ઉપયોગ પ્રગટે તે આત્માનું લક્ષણ છે, આત્માનો ઉપયોગ છે. પણ શેયના અવલંબે—લક્ષે–થતું પરલક્ષી જ્ઞાન આત્માનો ઉપયોગ નથી, આત્માનું લક્ષણ નથી. આત્માના ઉપયોગનો કોઈ નાશ કરી શકતું નથી, કેમ કે લક્ષ્ય એવા આત્માનો નાશ થાય તો તેનું લક્ષણ એવા ઉપયોગનો નાશ થાય. ગુણરત્નની ખાણ આત્મામાં ગુણભેદ પણ નથી. “હું તો આનંદના વેદનમાત્ર છું. હું દ્રવ્ય પણ નહીં ને ગુણ પણ નહીં.' –આમ પર્યાય જાણે છે. (અલિંગગ્રહણ બોલ-૨૦)
