________________
[૪૭] દિગંબર સંતોએ સ્વાનુભવ પ્રમાણથી જે વાત કરી છે તે સત્ય જ છે. નિમિત્ત છે એમ જ્ઞાન કરવું તે પ્રમાણજ્ઞાન છે, પણ નિમિત્તથી કાર્ય થાય છે એમ જ્ઞાન કરવું તે પ્રમાણજ્ઞાન નથી, મિથ્યાજ્ઞાન છે. વળી નિમિત્તનું જ્ઞાન પણ ક્યારે થાય? કે સ્વ ઉપાદાનનું જ્ઞાન થાય ત્યારે. પરલક્ષી જ્ઞાનનો નિષેધ છે, પપ્રકાશક જ્ઞાનનો નહીં. સ્વને ચૂકીને જે એકાંતે પરને જાણવામાં રોકાય છે—જે પરસમ્મુખ છે–તે જ્ઞાનનો નિષેધ છે, સ્વના જ્ઞાનપૂર્વક પરપ્રકાશક જ્ઞાનનો નહીં. આત્મા સ્વસંવેદનથી જ જણાય એવો છે. આવો નિર્ણય કરીશ તો તારું વલણ સ્વ તરફ થશે. કોઈક બીજાને કારણે આત્મા જણાશે એમ માનીશ તો તારું વલણ ત્યાંથી–પરથી–હઠશે નહીં, ફરશે નહીં. -- રાગને મંદ પાડે તે ધ્યાન નથી, પરંતુ રાગને જુદો કરે–રાગથી ભેદ પાડે–તે ધ્યાન છે, ધર્મધ્યાન છે. ઉપયોગ આત્માનું લક્ષણ છે. માટે તે લક્ષ્ય એવા આત્માના આલંબને પ્રગટે છે, શેયના આલંબને નહીં. પોતાનું લક્ષણ પરના આલંબને પ્રગટે એમ કેમ બને? અને જો પરના આલંબને પ્રગટે તો તેને લક્ષણ કેમ કહેવાય? જેને પરનું આલંબન હોય તેને લક્ષણ જ ન કહેવાય. અહા! દ્રવ્યને તો પરનું આલંબન નથી, પરંતુ તેની જ્ઞાન પરિણતિને પણ પરનું–શેયનું–આલંબન નથી. જેમ દ્રવ્ય–લક્ષ્ય–નિરાલંબી છે તેમ ઉપયોગ–લક્ષણ–પણ નિરાલંબી છે. જેને જાણતાં કાંઈપણ લાભ નથી એવા પરને બહુ જાણ્યા, પરંતુ જે જાણવા જેવો છે–જેને જાણતાં લાભ-આનંદ થાય છે–તેને એક સમય પણ જાણ્યો નથી. જગતમાં પગલે-પગલે સાવધાન રહેવું, અહીંયા ધર્મમાં પર્યા-પર્યાયે ભેદજ્ઞાન કરવું.
