________________
[૩૮] ઇન્દ્રિયોને વશ કરનાર ઇન્દ્ર થશે–અતીન્દ્રિય થશે ને ઇન્દ્રિયોને વશ થનાર એકેન્દ્રિય થશે. જ્ઞાન શૂન્ય બની વિષય ભોગવનાર ભોગી છે, ભવરોગી છે. જ્યારે વિવેક સહિત વિષય ભોગવનાર યોગી છે, જ્ઞાની છે. બાહ્ય જ્ઞાન અનંતવાર પ્રાપ્ત કર્યું ને ખોયું, પરંતુ અંતરંગ જ્ઞાન એકવાર પણ પ્રાપ્ત કર્યું નથી. આત્મજ્ઞાનની સંપત્તિવાળો મદોન્મત, ઘમંડી, અભિમાની હોતો નથી.
તે તો મેરુની જેમ અકંપિત ધર્યવાન હોય છે. ન સ્વાનુભવ પ્રમાણથી કહેલી વાત જ સત્ય હોય. જ અસંખ્ય પ્રદેશ એ મંદિર છે, નિર્મળ પરિણતિ એ સિંહાસન છે અને
શુદ્ધાત્મા એ જિનેન્દ્રદેવ છે. વિકલ્પ છોડીને અંદર જુએ તો એ જિનદેવના દર્શન થાય. અતીન્દ્રિય સુખ સ્વાનુભવગમ્ય છે અને તે સ્વાનુભવગમ્ય સુખનો અનુભવ આત્મયોગી જ કરે છે. આત્માનુભવી જ આત્મજ્ઞાનની યથાર્થ વાત કરી શકે. બીજાને આ કળા આવડતી નથી. એક એક શબ્દના સેંકડો અર્થ કરનારા વિદ્વાનો તૈયાર થયા. તર્કશાસ્ત્રમાં નિષ્ણાત થઈને વાદવિવાદ કરનારા વિદ્વાનો તૈયાર થયા. પણ
શબ્દ ને તર્ક રહિત આત્માનો અનુભવ કરનારા કેટલા તૈયાર થયા? છે જે આસત્રભવ્ય છે તેને જ અધ્યાત્મ વિચાર ક્રૂરે છે. બધાને નહીં. છે. જેવી રીતે પ્રત્યક્ષ જોનાર જ સ્પષ્ટ વર્ણવી શકે તેમ આત્માને પ્રત્યક્ષ
જોનાર જ્ઞાની જ આત્માને સ્પષ્ટપણે વર્ણવી શકે. જેવી રીતે ચકોર પક્ષી ચંદ્રમાની પ્રતિક્ષા કરે છે તેવી રીતે મુનિરાજ આહાર માટે મારે આંગણે ક્યારે પધારે એવી ભાવના જ્ઞાની ભાવતા હોય છે.
