________________
[૩૨] જ્ઞાયક સ્વભાવના નિર્ણયમાં વિકલ્પ કે વાણી સહાયક નથી. તેથી રાગ કે વાણી આત્માને લાભદાયક નથી. સ્વભાવમાં વિભાવ નહીં અને વિભાવમાં સ્વભાવ નહીં–આવું અનેકાંત શાસ્ત્ર કહે છે. એક ગુણમાં અનંત ગુણનું રૂપ છે, છતાં એક ગુણ બીજા ગુણરૂપે થતો નથી. ગુણ અક્રમે રહે અને પર્યાય ક્રમે થાય તેવો જ વસ્તુનો સ્વભાવ છે. આવા સ્વભાવની દૃષ્ટિ થતાં ક્રમબદ્ધની પ્રતીતિ થાય છે. અરિહંત ભગવાન અલ્પજ્ઞતા ટાળી કેવળજ્ઞાની થયાં અને રાગ ટાળીને વીતરાગ થયાં. તો તેમની વાણીમાં એમ જ આવે કે “અમારી જેમ તું પણ અલ્પજ્ઞતા અને રાગ વળીને સર્વજ્ઞ અને વીતરાગ થા. તથા અમારા દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયને જે જાણે તેને આત્મજ્ઞાન થયા વગર રહે નહીં.” શરીરાદિ પરદ્રવ્યની ક્રિયા થાય તે પુદ્ગલનું કાર્ય છે. જ્ઞાની કે અજ્ઞાની તેનો કતાં નથી. જ્ઞાનીનું લક્ષ આત્મસ્વભાવ ઉપર હોવાથી શુદ્ધકાર્યનો કર્યા છે અને અજ્ઞાનીનું લક્ષ પર ઉપર હોવાથી અશુદ્ધકાર્યનો કર્યા છે. મિથ્યાત્વનું પાપ સાત વ્યસન કરતાં વધારે છે. અંતરમાં વીતરાગતા પ્રગટ કરી પોતાને તેનું દાન આપવું જોઈએ, તેને બદલે રાગ ઉત્પન્ન કરે તે દાનાંતરાય છે. વીતરાગતાથી લાભ માનવો જોઈએ, તેને બદલે રાગથી લાભ માનવો તે લાભાંતરાય છે. આનંદનો ભોગવટો કરવો જોઈએ, તેને બદલે રાગનો ભોગવટો કરવો તે ભોગાંતરાય છે. પરાવલંબે પ્રગટેલ જ્ઞાન, નિત્ય જ્ઞાનસ્વભાવમાંથી નથી આવ્યું. માટે નહીં ટકે, અવરાઈ જશે–અંધારા થઈ જશે. જ્યારે નિત્ય જ્ઞાનસ્વભાવના આશ્રયે પ્રગટેલું હોવાથી અતીન્દ્રિય જ્ઞાન અવરાશે નહીં,
ટકશે.
