________________
૧૨૮ [] સિદ્ધસેન શતક
દર્શનોમાં સ્વીકાર થયો છે.
દુઃખ એ તો પરિણામ છે, તેનું કોઈ કારણ હોવું ઘટે. કારણ છે અનુચિત પ્રવૃત્તિ, આચરણની ભૂલ. પરંતુ એવી ભૂલની પાછળ સમજણની ભૂલ બેઠી હશે. અધ્યાત્મના સ્તરે એટલે કે સ્વની જ તપાસની ભૂમિકાએ કામ કરનારા પ્રજ્ઞાવાન પુરુષોએ એથીય ઊંડે જઈને એક મૂળભૂત ભૂલ પકડી પાડી. એ ભૂલ છે – અહંકાર. પોતે પોતા વિશે જ બાંધી લીધેલો એક ભ્રામક ખ્યાલ. આ પાયાની ભૂલમાંથી વિચાર-વર્તનની બાકીની બધી ભૂલો જન્મે છે. આટલી વાત ઉચ્ચ કક્ષાના સઘળા દર્શનશાસ્ત્રોમાં એક સમાન જોવા મળે છે.
પરંતુ, દર્શનશાસ્ત્રોના ખાં ગણાતા વિદ્વાનો શું કરે છે ? અહંકારનું વિસર્જન કરવાને બદલે અહંકાર પર સવાર થઈ પોતપોતાના દર્શનની સરસાઈ સાબીત કરવા નીકળી પડે છે ! શું કહેવું એ લોકોને ? શું કરી શકાય આ લોકો માટે ? કશું જ નહિ, સિવાય કે લાચારીભરી કરુણાની એક સંવેદના અથવા દુઃખભરી ઉપેક્ષા.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
