________________
द्वितीयपक्षप्रतिघाः
ᏕᏣ
વાગ્યુદ્ધોનું કારણ
अभिधानार्थविभ्रान्तै
સિદ્ધસેન શતક ] ૧૫૫
सर्व एव कथापथाः ।
Jain Education International
रन्योन्यं विप्रलप्यते ॥
(૧૨.૭)
બધી જ ચર્ચાઓનો હેતુ સામા પક્ષને તોડી પાડવાનો હોય છે. શબ્દોના અર્થમાં જેમને ભ્રાંતિ થઈ ગઈ છે એવા બધા પક્ષો એકબીજા પર આક્ષેપપ્રત્યાક્ષેપ કર્યા કરે છે.
તત્ત્વજિજ્ઞાસાથી પ્રેરાઈને બે વિચારકો વચ્ચે ચર્ચા થાય તેને એક જમાનામાં વાદ કહેતા. ચડસાચડસી અને હારજીતના લક્ષ્ય થતા વાદને વિતંડાવાદ કહેતા. ક્રમશઃ વિતંડાવાદનું પ્રમાણ એટલું વધી ગયું કે વાદ શબ્દ તેનો પર્યાય બની ગયો અને વગોવાઈ ગયો. દિવાકરજી કહે છે કે હવે તો તમામ વાદો સામાવાળાની માન્યતા મિથ્યા છે એવું સાબિત કરવાના એક માત્ર ધ્યેયથી ચાલે છે. ચર્ચા દ્વારા સત્યની વધુ નજીક જવાનો આશય રહ્યો નથી, બીજાને હરાવી દીધાનો આનંદ લેવાની વાત છે. મલ્લયુદ્ધ કે શસ્ત્રયુદ્ધ કરતાં આ વાગ્યુદ્ધો જરાય જુદા રહ્યા નથી.
કયાંક તત્ત્વનિર્ણયની ઈચ્છા બચી હોય તોય અંતે તો તે શબ્દયુદ્ધ જ બની રહે છે, કેમ કે સામા પક્ષની વાત શાંતિથી સમજવાની ધી૨જ કોઈનામાં
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
