________________
૨૦૬ [] સિદ્ધસેન શતક
૯૪
શબ્દો જુદા, વાત એક
प्रमाणान्यनुवर्त्तन्ते
विषये सर्ववादिनाम्। संज्ञाभिप्रायभेदात्तु
વિવત્તિ તપસ્વિન: (૨૦.૪) બધા જ પક્ષોની માન્યતાઓને પ્રમાણોનો આધાર મળી રહે છે, પરંતુનામભેદ અને આશયભેદના કારણે બિચારાવિદ્વાનો વિવાદ કરતા રહે છે.
તત્ત્વવિચારણાના ક્ષેત્રે અનેકાંતવાદ શા માટે શ્રેષ્ઠ છે ? એટલા માટે કે તે કોઈને પણ ખોટા કહ્યા વગર તત્ત્વવિચારનો માર્ગ મોકળો કરી આપે છે. સત્ય વિશાળ છે, સત્ય બહુમુખી છે. સત્ય શોધવા – સમજવાનો યથામતિ પ્રયાસ કરવાની સૌને છૂટ છે. વસ્તુતઃ બુદ્ધિ અને જિજ્ઞાસા ધરાવતો માણસ વિચાર કર્યા વિના રહી પણ ન શકે. વિશ્વમાં આટલા બધા મત, પક્ષ, સિદ્ધાંત અસ્તિત્વમાં આવ્યા છે તેના પ્રણેતાઓ બુદ્ધિશાળી અને તત્ત્વગવેષી હશે એમાં કશી શંકા નથી. દિવાકરજી તો એથી આગળ વધીને કહે છે કે એ બધાએ તારવેલા નિષ્કર્ષોને પ્રમાણોને ટેકો પણ છે, અર્થાત્ દરેકની વાતમાં તથ્ય છે, દરેકની પાસે સબળ પ્રમાણ છે.
તો પછી વિવાદ શા માટે છે ? દરેક એકબીજાથી જુદા શા માટે પડે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
