________________
સિદ્ધસેન શતક [] ૧૨૭
પપ
તત્ત્વજ્ઞાનની ઓથે અહંકાર
दुःखमहंकारप्रभव
मित्ययं सर्वतन्त्रसिद्धान्तः। अथ च तमेवारूढ
- તત્ત્વપરીક્ષા વિન રીતિ (.93) દુઃખ અહંકારમાંથી જન્મે છે એ સર્વમત-પંથનોમાન્ય સિદ્ધાંત છે, અને આ પંડિતો અહંકારથી ગ્રસ્ત થઈને તત્વપરીક્ષા કરવા બેસે
વિવિધ દર્શન અને ધર્મમાર્ગો પરમ તત્ત્વની શોધ અને અનુભૂતિના પ્રયાસો છે; એની પાછળ પ્રેરક છે દુઃખમુક્તિની અભિલાષા. દુઃખમાંથી મુક્ત થવા માટે દુઃખનું કારણ શું છે તે પ્રથમ જાણવું રહ્યું, પછી એ કારણનો અંત આણવાના પ્રયત્નો શકય બને. આ બધું વિચારવા-સમજવા જતાં જગત, જીવ, ઈશ્વર, કર્મ અને એવા બીજા મુદ્દાની વિચારણા પ્રસ્તુત બની. વ્યક્તિઓની બૌદ્ધિક તરતમતા અનુસાર તત્ત્વચિંતનની વિવિધ પ્રણાલીઓફિસૂફીઓ અસ્તિત્વમાં આવી.
સાવ પ્રાથમિક કક્ષાની ફિલૂફીઓને બાજુએ રાખીએ અને જરા ઉચ્ચતર દર્શનોના વૈચારિક માળખાનો અભ્યાસ કરીએ તો જણાઈ આવશે કે દુઃખની જવાબદારી વ્યક્તિની પોતાની છે એ વિચારનો લગભગ બધા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
